เหมา เจ๋อตง

เหมา เจ๋อตง หรือ เหมา เจ๋อตุง (จีน: 毛泽东; พินอิน: Máo Zédōng, เดิมทับศัพท์เป็น Mao Tse-tung; 26 ธันวาคม พ.ศ. 2436 – 9 กันยายน พ.ศ. 2519) หรือที่ชาวจีนเรียกกันว่า ท่านประธานเหมา (毛主席) เป็นนักการเมือง นักทฤษฎีลัทธิมากซ์ นักยุทธศาสตร์การทหาร กวี และนักปฏิวัติชาวจีนที่กลายเป็นผู้ก่อตั้งสาธารณรัฐประชาชนจีน เขาเป็นผู้นำประเทศนับตั้งแต่ก่อตั้งในปี พ.ศ. 2492 จนกระทั่งถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2519 ทฤษฎี ยุทธศาสตร์การทหาร และนโยบายทางการเมืองของเขาเป็นที่รู้จักกันในนาม “ลัทธิเหมา”

ประธาน เหมา เจ๋อตง
毛泽东
เหมา เจ๋อตง ใน พ.ศ. 2511
ประธานพรรคคอมมิวนิสต์จีน
ดำรงตำแหน่ง 20 มีนาคม พ.ศ. 2486 – 9 กันยายน พ.ศ. 2519 (33 ปี 173 วัน)
รอง	หลิว เช่าฉี หลิน เปียว โจว เอินไหล ฮฺว่า กั๋วเฟิง
ก่อนหน้า	(เลขาธิการพรรค)
ถัดไป	ฮฺว่า กั๋วเฟิง
ประธานสาธารณรัฐประชาชนจีน คนที่ 1
ดำรงตำแหน่ง 27 กันยายน พ.ศ. 2497 – 27 เมษายน พ.ศ. 2502 (4 ปี 212 วัน)
หัวหน้ารัฐบาล	โจว เอินไหล
รอง	จู เต๋อ
ถัดไป	หลิว เช่าฉี
ประธานคณะกรรมาธิการการทหารส่วนกลาง
ดำรงตำแหน่ง 8 กันยายน พ.ศ. 2497 – 9 กันยายน พ.ศ. 2519 (22 ปี 1 วัน)
รอง	จู เต๋อ หลิน เปียว เย่ เจี้ยนอิง
ถัดไป	ฮฺว่า กั๋วเฟิง
ประธาน
ดำรงตำแหน่ง 1 ตุลาคม พ.ศ. 2492 – 27 กันยายน พ.ศ. 2497 (4 ปี 361 วัน)
หัวหน้ารัฐบาล	โจว เอินไหล
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	26 ธันวาคม พ.ศ. 2436 มณฑลหูหนาน จักรวรรดิชิง
เสียชีวิต	9 กันยายน พ.ศ. 2519 (82 ปี) ปักกิ่ง สาธารณรัฐประชาชนจีน
ที่ไว้ศพ	อนุสรณ์สถานประธานเหมา, ปักกิ่ง
พรรคการเมือง	พรรคคอมมิวนิสต์จีน (2464–2519)
การเข้าร่วม พรรคการเมืองอื่น	พรรคก๊กมินตั๋ง (2468–69)
คู่สมรส	(2450–53) (2463–73) (2473–80) เจียง ชิง (2482–2519)
บุตร	10 คน: เหมา อั้นอิง
บุพการี	เหมา อี๋ชาง (บิดา) เหวิน ซู่ฉิน (มารดา)
ศิษย์เก่า
ลายมือชื่อ
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวย่อ	毛泽东
อักษรจีนตัวเต็ม	毛澤東
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Máo Zédōng จู้อิน ㄇㄠˊ   ㄗㄜˊ   ㄉㄨㄥ เวด-ไจลส์ Mao^2 Tse^2-tung^1 ทงย่งพินอิน Máo Zé-dong IPA [mǎu tsɤ̌.tʊ́ŋ] ( ฟังเสียง) ภาษาอู๋ Máu Zéh-ton ภาษาแคะ Mô Chhe̍t-tûng ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน อักษรโรมันแบบเยล Mòuh Jaahk-dūng IPA [mȍu tsàːk̚ tóŋ] ยฺหวิดเพ็ง mou4 zaak6 dung1 ภาษาหมิ่นใต้ ภาษาฮกเกี้ยน Mô͘ Te̍k-tong Môo Ti̍k-tang
ชื่อรอง
อักษรจีนตัวย่อ	润之
อักษรจีนตัวเต็ม	潤之
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Rùnzhī จู้อิน ㄖㄨㄣˋ   ㄓ เวด-ไจลส์ Jun^4-chih^1 ทงย่งพินอิน Rùn-jhih IPA [ɻwə̂n.ʈʂɻ̩́] ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน IPA [jɵ̀n tsíː] ยฺหวิดเพ็ง jeon6 zi1 ภาษาหมิ่นใต้ ภาษาฮกเกี้ยน Lūn-chi
สมาชิกสถาบันกลาง 2497–2502: สมาชิกสภาประชาชนแห่งชาติ 2507–2519: สมาชิกสภาประชาชนแห่งชาติ 2481–2519: สมาชิกคณะกรรมาธิการประจำกรมการเมือง ชุดที่ 6, 7, 8, 9, 10 2481–2519: สมาชิกคณะกรรมาธิการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีน ชุดที่ 6, 7, 8, 9, 10 ตำแหน่งทางการเมืองอื่น ๆ 2497–2502: ประธานสาธารณรัฐประชาชนจีน 2497–2519: ประธานคณะกรรมาธิการการทหารส่วนกลางพรรคฯ 2497–2519: ประธานสภาป้องกันประเทศ 2497–2519: ประธานกิตติมศักดิ์สภาที่ปรึกษาทางการเมืองประชาชนจีน 2492–2497: ประธานคณะกรรมาธิการทหารปฏิวัติประชาชนกลาง 2492–2497: ประธานสภาที่ปรึกษาทางการเมืองประชาชนจีน 2492–2497: ประธานรัฐบาลประชาชนกลางสาธารณรัฐประชาชนจีน 2496–2496: ประธาน 2479–2492: ประธานคณะกรรมาธิการการทหารส่วนกลางพรรคฯ
ผู้นำสูงสุดของ สาธารณรัฐประชาชนจีน (สถาปนาตำแหน่ง) ฮฺว่า กั๋วเฟิง →

เหมาเกิดในครอบครัวชาวนาฐานะร่ำรวยในมณฑลหูหนาน เขาสนับสนุนและตั้งแต่ยังเด็ก โดยได้รับอิทธิพลอย่างมากจากเหตุการณ์การปฏิวัติซินไฮ่ในปี 2454 และขบวนการ 4 พฤษภาคมในปี 2462 ในภายหลังเขาได้นำเอาระบบลัทธิมากซ์-เลนินมาใช้ในขณะที่ทำงานเป็นบรรณารักษ์ที่มหาวิทยาลัยปักกิ่ง และกลายเป็นสมาชิกผู้ก่อตั้งพรรคคอมมิวนิสต์จีน โดยเป็นผู้นำในปี 2470

ในช่วงสงครามกลางเมืองจีน เหมาเป็นหนึ่งในผู้ร่วมก่อตั้งกองทัพแดงจีน เป็นผู้นำนโยบายปฏิรูปที่ดินสุดโต่งของ และในที่สุดก็กลายเป็นหัวหน้าพรรคในระหว่างการเดินทัพทางไกล แม้ว่าพรรคคอมมิวนิสต์จะร่วมมือกับพรรคก๊กมินตั๋งชั่วคราวภายใต้แนวร่วมที่สองในช่วงสงครามจีน-ญี่ปุ่นครั้งที่สอง (2480–88) แต่สงครามกลางเมืองของจีนก็กลับมาดำเนินต่อหลังจากที่ญี่ปุ่นยอมจำนน และกองกำลังของเหมาก็สามารถเอาชนะรัฐบาลชาตินิยมจนล่าถอยไปยังไต้หวันในปี 2492

วันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2492 เหมาประกาศสถาปนาสาธารณรัฐประชาชนจีน ซึ่งเป็นรัฐพรรคการเมืองเดียวแบบลัทธิมากซ์-เลนินที่ควบคุมโดยพรรคคอมมิวนิสต์จีน ในช่วงหลายปีต่อมา เขาได้กระชับอำนาจของเขาผ่าน ต่อต้านเจ้าของที่ดิน การรณรงค์ต้านสามต้านห้า และผ่านการพักรบในสงครามเกาหลี ซึ่งทั้งหมดนี้ส่งผลให้เกิดการเสียชีวิตของชาวจีนหลายล้านคน

ระหว่างปี พ.ศ. 2496–2501 เหมามีบทบาทสำคัญในการบังคับใช้ในจีน ร่าง ริเริ่มโครงการและโครงการทางทหาร เช่น โครงการ "ระเบิดสองลูก หนึ่งดาวเทียม" และ นโยบายต่างประเทศของเหมาในช่วงเวลานี้ถูกครอบงำโดยความแตกแยกระหว่างจีนกับโซเวียต ซึ่งส่งผลให้มีความห่างเหินกัน

ในปี 2498 เหมาได้ริเริ่มขบวนการซูฝาน และในปี 2500 ซึ่งส่วนใหญ่เป็นปัญญาชนและผู้คัดค้านอย่างน้อย 550,000 คน ในปี 2501 เหมาได้ริเริ่มนโยบายก้าวกระโดดไกลไปข้างหน้า โดยมีเป้าหมายที่จะเปลี่ยนเศรษฐกิจของจีนจากการเกษตรมาเป็นอุตสาหกรรมอย่างรวดเร็ว นำไปสู่การเกิด และทำให้เกิดการเสียชีวิตของผู้คนระหว่าง 15–55 ล้านคนระหว่างปี 2501–05

ในปี 2506 เหมาเริ่ม และในปี 2509 เขาได้ริเริ่มการปฏิวัติทางวัฒนธรรมเป็นโครงการที่จะขจัด "การต่อต้านการปฏิวัติ" ในสังคมจีนซึ่งกินเวลานานถึง 10 ปี มีการต่อสู้ทางชนชั้นอย่างรุนแรง การทำลายศิลปวัตถุทางวัฒนธรรม และอย่างไม่เคยปรากฏมาก่อน มีประชาชนหลายสิบล้านคนที่ถูกข่มเหงรังแกในระหว่างการปฏิวัติ โดยมีการประมาณจำนวนผู้เสียชีวิตในช่วงตั้งแต่หลายแสนไปจนถึงหลายล้านคน ซึ่งรวมไปถึงหลิว เช่าฉี ประธานประเทศคนที่สอง หลังจากเผชิญกับอาการป่วยเรื้อรังมาเป็นเวลานาน เหมาก็ได้ถึงแก่อสัญกรรมด้วยโรคหัวใจในปี พ.ศ. 2519 รวมอายุ 82 ปี

ในช่วงยุคของเหมา ประชากรจีนเพิ่มขึ้นอย่างมากจากประมาณ 550 ล้านคน เป็นมากกว่า 900 ล้านคน ซึ่งเป็นผลมาจากการที่รัฐบาลไม่ได้บังคับใช้อย่างเข้มงวด ในช่วงเวลานี้ จีนยังมีบทบาทสำคัญในความขัดแย้งของประเทศคอมมิวนิสต์อื่น ๆ ในเอเชีย เช่น สงครามเกาหลี สงครามเวียดนาม และสงครามกลางเมืองกัมพูชา

เหมา เจ๋อตง ถือได้ว่าเป็นบุคคลที่มีอิทธิพลมากที่สุดคนหนึ่งของศตวรรษที่ 20 เขาได้รับการยกย่องว่าเป็นผู้เปลี่ยนแปลงจีนให้กลายเป็นมหาอำนาจระดับโลก และการยกเลิกระบบเจ้าขุนมูลนาย ทำให้ชาวนาจีนหลายร้อยล้านคนสามารถมีที่ดินทำกินของตนเองเป็นครั้งแรก การรณรงค์เพื่อการรู้หนังสือ การส่งเสริมสิทธิสตรี การสาธารณสุขขั้นพื้นฐาน การศึกษาภาคบังคับ และการยกระดับอายุขัยเฉลี่ย ล้วนเป็นผลลัพธ์ที่เกิดขึ้นในช่วงเวลาที่เขาเป็นผู้นำ

เหมากลายเป็นหัวหอกทางอุดมการณ์เบื้องหลังแนวคิดของเขา และเป็นผู้มีอิทธิพลอย่างมากต่อขบวนการคอมมิวนิสต์ระหว่างประเทศ เขาได้รับการยกย่อง ชื่นชม และมีลัทธิบูชาบุคคลทั้งในช่วงชีวิตและหลังอสัญกรรม อย่างไรก็ตาม นโยบายของเหมาก็เป็นสาเหตุของการเสียชีวิตของชาวจีนจำนวนมหาศาล โดยมีการประมาณการว่ามีผู้เสียชีวิตราว 40–80 ล้านคนจากความอดอยาก การกดขี่ และการประหารชีวิตจำนวนมาก รัฐบาลของเขาถูกมองว่าเป็นระบบรวบอำนาจเบ็ดเสร็จ

ชีวิตช่วงต้น

ชีวิตวัยเด็กเละการปฏิวัติซินไฮ่: พ.ศ. 2436–54

เหมา เจ๋อตง ราวปี พ.ศ. 2453

เหมา เจ๋อตง เกิดเมื่อวันที่ 26 ธันวาคม พ.ศ. 2436 ในครอบครัวชาวนาที่อาศัยอยู่ในเขตชนบทของ มณฑลหูหนาน พ่อของเขาคือ เหมา อี๋ชาง เดิมเป็นชาวนาที่ยากจน แต่ต่อมาก็ได้กลายเป็นหนึ่งในชาวนาที่ร่ำรวยที่สุดในอำเภอ เหมา เจ๋อตง เคยเล่าว่าพ่อของเขาเป็นคนเคร่งครัดในระเบียบวินัย มีนิสัยดุว่าเขาและพี่น้องอีกสามคน ได้แก่ และ (น้องสาว/ลูกพี่ลูกน้องที่รับมาเลี้ยง) แม่ของเหมาคือ เหวิน ซู่ฉิน เป็นพุทธศาสนิกชนที่เคร่งครัด เธอพยายามลดทอนความเข้มงวดของสามี เหมาเองก็เคยเป็นชาวพุทธเช่นกัน แต่เขาได้ละทิ้งศรัทธานี้ในช่วงวัยรุ่นตอนกลาง เมื่ออายุได้ 8 ปี เหมาถูกส่งไปเรียนที่โรงเรียนประถมเฉาชาน เขาได้เรียนรู้ระบบคุณค่าของลัทธิขงจื๊อ แม้ภายหลังเขาจะยอมรับว่าไม่ชอบที่สั่งสอนศีลธรรมตามแนวขงจื๊อ แต่กลับชื่นชอบวรรณกรรมจีนคลาสสิกอย่าง สามก๊ก และซ้องกั๋งมากกว่า เมื่ออายุ 13 ปี เขาเรียนจบประถมศึกษา พ่อของเขาได้จัดการแต่งงานแบบคลุมถุงชนให้เขากับ หญิงสาววัย 17 ปี เพื่อรวมที่ดินของทั้งสองครอบครัวเข้าด้วยกัน แต่เหมากลับปฏิเสธที่จะยอมรับเธอเป็นภรรยา และวิจารณ์การแต่งงานแบบคลุมถุงชนอย่างรุนแรง เหมาจึงตัดสินใจย้ายหนีออกไปชั่วคราว เหตุการณ์นี้ส่งผลให้หลัวเสื่อมเสียชื่อเสียงในท้องถิ่น และเสียชีวิตในปี 2453 ขณะมีอายุเพียง 20 ปี

ซึ่งปัจจุบันได้กลายเป็นสถานที่ท่องเที่ยว

ขณะทำงานอยู่ที่นาของพ่อ เหมา เจ๋อตง หมั่นอ่านหนังสืออย่างมากมาย และพัฒนา "สำนึกทางการเมือง" ขึ้นมาจากจุลสารของ ซึ่งกล่าวถึงการเสื่อมถอยของอำนาจจีน และสนับสนุนการนำระบบประชาธิปไตยแบบมีผู้แทนมาใช้ นอกจากนี้ เหมายังได้อ่านงานแปลของนักเขียนชาวตะวันตกหลายคน เช่น อดัม สมิธ, มงแต็สกีเยอ, ฌ็อง-ฌัก รูโซ, ชาลส์ ดาร์วิน และ^: 34 เหมา เจ๋อตง ซึ่งสนใจประวัติศาสตร์ ได้รับแรงบันดาลใจจากความสามารถทางทหารและความรักชาติอันแรงกล้าของจอร์จ วอชิงตัน และนโปเลียน โบนาปาร์ต มุมมองทางการเมืองของเขาได้รับการหล่อหลอมจากการประท้วงที่นำโดย ซึ่งปะทุหลังจากการขาดแคลนอาหารในฉางชา เมืองหลวงของมณฑลหูหนาน เหมาสนับสนุนข้อเรียกร้องของผู้ประท้วง แต่กองกำลังติดอาวุธได้ปราบปรามผู้เห็นต่างและประหารชีวิตผู้นำของพวกเขา เมื่อความอดอยากแพร่กระจายไปยังเฉาชาน ชาวนาที่อดอยากได้ยึดเอาเมล็ดข้าวของพ่อ เหมาไม่เห็นด้วยกับการกระทำของพวกเขา เพราะมองว่าเป็นเรื่องผิดศีลธรรม แต่เขาก็อ้างว่าเห็นใจในสถานการณ์ที่พวกเขาเผชิญอยู่ เมื่ออายุ 16 ปี เหมาได้ย้ายไปเรียนต่อที่โรงเรียนประถมศึกษาตอนปลายในซึ่งอยู่ใกล้เคียง ที่นั่นเขาถูกเพื่อนรังแก เนื่องจากภูมิหลังที่เป็นชาวนา

ในปี พ.ศ. 2454 เหมาเข้าเรียนต่อในโรงเรียนมัธยมศึกษาตอนต้นในฉางชา ขณะนั้น กระแสความคิดปฏิวัติรุนแรงแพร่หลายไปทั่วเมือง เนื่องจากมีความรู้สึกต่อต้านระบอบสมบูรณาญาสิทธิราชย์ของจักรพรรดิผู่อี๋อย่างกว้างขวาง และมีประชาชนจำนวนมากที่สนับสนุนระบอบสาธารณรัฐ บุคคลสำคัญของฝ่ายสาธารณรัฐคือ ซุน ยัตเซ็น ชาวจีนที่ได้รับการศึกษาจากอเมริกา และเป็นผู้นำสมาคมถงเหมิงฮุ่ย ที่ฉางชา เหมาได้รับอิทธิพลจากหนังสือพิมพ์ของซุนยัตเซ็น ชื่อ “หมินลี่เป้า” (อิสรภาพของประชาชน), และเคยสนับสนุนให้ซุนเป็นประธานาธิบดีในเรียงความที่โรงเรียน เพื่อเป็นสัญลักษณ์ของการต่อต้านราชวงศ์แมนจู เหมาและเพื่อนได้ทำการตัดเปียซึ่งเป็นทรงผมที่แสดงถึงความภักดีต่อจักรพรรดิออก

ด้วยแรงบันดาลใจจากแนวคิดการปกครองแบบสาธารณรัฐของซุน ยัตเซ็น กองทัพได้ลุกฮือขึ้นทั่วภาคใต้ของจีน จุดประกายให้เกิดการปฏิวัติซินไฮ่ ผู้ว่าการเมืองฉางชาหนีออกนอกเมือง ทำให้เมืองตกอยู่ในการควบคุมของฝ่ายสาธารณรัฐ เหมาสนับสนุนการปฏิวัติ และเข้าร่วมกองทัพกบฏเป็นทหารชั้นผู้น้อย แต่ไม่ได้มีส่วนร่วมในการสู้รบหรือการต่อสู้ เพราะภาคเหนือของจีนยังคงภักดีต่อจักรพรรดิและหวังจะที่หลีกเลี่ยงสงครามกลางเมือง ซุน ยัตเซ็น ซึ่งผู้สนับสนุนขนานนามว่า "ประธานาธิบดีเฉพาะกาล" จึงยอมเจรจากับนายพลยฺเหวียน ชื่อไข่ แม่ทัพฝ่ายกษัตริย์ แม้ว่าสถาบันกษัตริย์จะถูกยกเลิก นำไปสู่การสถาปนาสาธารณรัฐจีน แต่สุดท้าย นายพลยฺเหวียนผู้สนับสนุนกษัตริย์ก็กลายเป็นประธานาธิบดีแทน เมื่อการปฏิวัติสิ้นสุดลง เหมาก็ลาออกจากกองทัพในปี 2455 หลังจากเป็นทหารได้ 6 เดือน ในช่วงเวลานี้ เหมาได้ค้นพบแนวคิดสังคมนิยมจากบทความในหนังสือพิมพ์ ต่อมาเขาได้อ่านจุลสารของ นักศึกษาผู้ก่อตั้งพรรคสังคมนิยมจีน ถึงแม้เหมาจะสนใจแนวคิดนี้ แต่ก็ยังไม่เชื่อมั่น

โรงเรียนฝึกหัดครู: พ.ศ. 2455–62

ในช่วงไม่กี่ปีต่อมา เหมาได้เข้าเรียนและลาออกจากสถาบันต่าง ๆ มากมาย ได้แก่ โรงเรียนตำรวจ โรงเรียนผลิตสบู่ โรงเรียนกฎหมาย โรงเรียนเศรษฐศาสตร์ และ โรงเรียนมัธยมฉางชา ซึ่งเป็นโรงเรียนรัฐบาล ด้วยความรักการเรียนรู้ด้วยตัวเอง เขาใช้เวลามากมายในห้องสมุดที่ฉางชา อ่านผลงานสำคัญของลัทธิเสรีนิยมคลาสสิก เช่น "ความมั่งคั่งของประชาชาติ" ของอดัม สมิธ และ "จิตวิญญาณแห่งกฎหมาย" ของมงแต็สกีเยอ รวมถึงผลงานของนักวิทยาศาสตร์และนักปรัชญาชาวตะวันตก เช่น ดาร์วิน, , รูโซ และ เหมามองตัวเองว่าเป็นปัญญาชน และหลายปีต่อมาเขายอมรับว่าในเวลานั้นเขาคิดว่าตัวเองเหนือกว่าชนชั้นแรงงาน เขายังได้รับแรงบันดาลใจจาก นักปรัชญาและนักการศึกษา ผู้เน้นย้ำถึงการบรรลุเป้าหมายที่กำหนดไว้อย่างชัดเจนว่าเป็นคุณค่าสูงสุด ซึ่งทำให้เหมาเชื่อว่าบุคคลที่เข้มแข็งไม่จำเป็นต้องผูกพันอยู่กับกฎคุณธรรม แต่ควรมุ่งมั่นเพื่อเป้าหมายอันยิ่งใหญ่ พ่อของเหมาเห็นว่าการใฝ่ศึกษาของลูกชายนั้นไร้ประโยชน์ จึงตัดเงินค่าใช้จ่ายและบังคับให้เหมาไปอยู่หอพักสำหรับคนยากไร้

เหมาในปี พ.ศ. 2456

เหมามีความใฝ่ฝันที่จะเป็นครู เขาจึงเข้าเรียนที่โรงเรียนฝึกหัดครูที่ 4 ของเมืองฉางชา ซึ่งต่อมาได้ยุบรวมกับโรงเรียนฝึกหัดครูที่ 1 ของมณฑลหูหนาน (ต่อมาคือ) ซึ่งถือเป็นโรงเรียนที่ดีที่สุดในมณฑล อาจารย์ของเหมา ได้แนะนำให้เขาอ่านหนังสือพิมพ์หัวรุนแรงชื่อ “” ซึ่งเป็นผลงานการสร้างสรรค์ของเฉิน ตู๋ซิ่ว เพื่อนของเขาซึ่งเป็นคณบดีมหาวิทยาลัยปักกิ่ง ถึงแม้เฉินจะสนับสนุน แต่เขาก็แย้งว่าจีนจำเป็นต้องมองไปทางตะวันตก เพื่อชำระล้างความงมงายและระบอบเผด็จการ ในช่วงปีแรกของการเข้าเรียน เหมาได้ผูกมิตรกับรุ่นพี่คนหนึ่งชื่อ พวกเขาออกเดินทางท่องเที่ยวไปทั่วหูหนานด้วยกัน โดยการขอทานและเขียนกลอนคู่ (บทประพันธ์จีนโบราณ) เพื่อแลกกับอาหาร

ในปี พ.ศ. 2458 เหมากลายเป็นนักศึกษาที่ได้รับความนิยม ได้รับเลือกเป็นเลขานุการของสมาคมนักเรียน เขายังได้จัดตั้ง "สมาคมนักศึกษาปกครองตนเอง" และเป็นผู้นำในการประท้วงกฎระเบียบของโรงเรียน ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2460 เหมาได้ตีพิมพ์บทความแรกของเขาในหนังสือพิมพ์ซินชิงเหนียน โดยเนื้อหาของบทความเรียกร้องให้ผู้อ่านเสริมสร้างความแข็งแรงของร่างกายเพื่อเข้าร่วมการปฏิวัติ เขายังเข้าร่วมสมาคมเพื่อการศึกษาของ ซึ่งเป็นกลุ่มปฏิวัติที่ก่อตั้งโดยนักปราชญ์เมืองฉางชา ผู้ต้องการยึดแนวทางปรัชญาของหวัง ฟูจือ ในฤดูใบไม้ผลิ พ.ศ. 2460 เหมาเขาได้รับเลือกให้เป็นผู้นำกองกำลังอาสาสมัครนักศึกษา ซึ่งจัดตั้งขึ้นเพื่อปกป้องโรงเรียนจากทหารกองโจร เขาสนใจในเทคนิคการสงครามมากขึ้นเรื่อย ๆ จนเริ่มสนใจสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง และเริ่มมีความรู้สึกเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันกับชนชั้นแรงงาน เหมา เจ๋อตง, เซียว จื่อเชืง และ รวมถึงนักปฏิวัติหนุ่มคนอื่น ๆ ได้ร่วมกันก่อตั้ง "สมาคมการศึกษาเพื่อการฟื้นฟูประชาชน" ขึ้นในเดือนเมษายน พ.ศ. 2461 เพื่อศึกษาและอภิปรายแนวคิดของเฉิน ตู๋ซิ่ว ด้วยความปรารถนาในการเปลี่ยนแปลงตัวเองและสังคม สมาคมแห่งนี้มีสมาชิกประมาณ 70–80 คน ซึ่งหลายคนต่อมาได้เข้าร่วมพรรคคอมมิวนิสต์ เหมาสำเร็จการศึกษาในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2462 โดยได้อันดับที่ 3 ของรุ่น

กิจกรรมการปฏิวัติช่วงแรก

กรุงปักกิ่ง ลัทธิอนาธิปไตย และลัทธิมากซ์: พ.ศ. 2460–62

เหมา เจ๋อตง ในปี พ.ศ. 2467

เหมาย้ายไปปักกิ่งเพื่อมาอยู่กับอาจารย์ของเขา หยาง ชางจี้ ที่ได้งานใหม่ที่มหาวิทยาลัยปักกิ่ง หยางมองว่าเหมาเป็นคน "ฉลาดและหน้าตาดี" มาก จึงทำให้เขาได้งานเป็นผู้ช่วยบรรณารักษ์ของมหาวิทยาลัย โดยมี ซึ่งต่อมาจะกลายเป็นคอมมิวนิสต์คนสำคัญคนหนึ่งของจีน เป็นหัวหน้าบรรณารักษ์ หลี่ได้เขียนบทความชุดหนึ่งลงในหนังสือพิมพ์ซินชิงเหนียน เกี่ยวกับการปฏิวัติรัสเซียในเดือนตุลาคม บทความเหล่านี้กล่าวถึงช่วงเวลาที่พรรคบอลเชวิค ภายใต้การนำของวลาดิมีร์ เลนิน ทำการยึดอำนาจรัฐ เลนินเป็นผู้สนับสนุนทฤษฎีสังคมการเมืองของลัทธิมากซ์ ซึ่งพัฒนาโดยคาร์ล มาคส์ นักสังคมวิทยาชาวเยอรมัน และฟรีดริช เอ็งเงิลส์ บทความของหลี่ได้นำลัทธิมากซ์เข้ามาเป็นอีกหนึ่งหลักการสำคัญในขบวนการปฏิวัติจีน

เหมามีแนวคิด “รุนแรงขึ้นเรื่อย ๆ” โดยในเบื้องต้น เขาได้รับอิทธิพลจากแนวคิดอนาธิปไตยของ ซึ่งเป็นหลักคำสอนแนวรุนแรงที่มีชื่อเสียงที่สุดในยุคนั้น นักอนาธิปไตยชาวจีน เช่น ไช่ หยวนเผย์ อธิการบดีมหาวิทยาลัยปักกิ่ง ได้สนับสนุนให้เกิดการปฏิวัติทางสังคมอย่างสมบูรณ์แบบ ไม่ว่าจะเป็นความสัมพันธ์ทางสังคม โครงสร้างครอบครัว และ มากกว่าการเปลี่ยนแปลงเพียงแค่รูปแบบของรัฐบาลตามที่นักปฏิวัติยุคก่อนเรียกร้อง ในช่วงฤดูหนาว พ.ศ. 2462 เขาได้เข้าร่วมกลุ่มศึกษากับหลี่ ต้าจาวและ “ก้าวหน้าอย่างรวดเร็วสู่ลัทธิมากซ์” แม้เงินเดือนจะน้อย เหมาก็ต้องอาศัยอยู่ในห้องแคบ ๆ กับนักศึกษาชาวหูหนานอีก 7 คน ถึงกระนั้น เขาก็ยังเชื่อว่าความสวยงามของกรุงปักกิ่งนั้นเป็น “การตอบแทนที่ชัดเจนและมีชีวิตชีวา” เพื่อนหลายคนของเขามีโอกาสไปเรียนที่ฝรั่งเศสผ่านโครงการ “”(Mouvement Travail-Études) ซึ่งจัดโดยกลุ่มอนาธิปไตย แต่เหมากลับปฏิเสธโอกาสนี้ อาจเป็นเพราะความไม่ถนัดด้านภาษาต่างประเทศ อย่างไรก็ตาม เหมาก็ได้ระดมทุนสนับสนุนโครงการนี้อยู่^: 35

ที่มหาวิทยาลัย เหมาถูกเพื่อนร่วมชั้นดูถูก เนื่องจากสำเนียงหูหนานอันเป็นชนบทของเขาและฐานะที่ต่ำต้อย เขาเข้าร่วมชมรมปรัชญาและสมาคมสื่อสารมวลชนของมหาวิทยาลัย และเข้าฟังการบรรยายและสัมมนาจากบุคคลสำคัญอย่าง เฉิน ตู๋ซิ่ว, และ ช่วงเวลาของเหมาในกรุงปักกิ่งสิ้นสุดลงในฤดูใบไม้ผลิ พ.ศ. 2462 เมื่อเขาเดินทางไปเซี่ยงไฮ้กับเพื่อน ๆ ที่กำลังเตรียมตัวเดินทางไปฝรั่งเศส เขาไม่ได้กลับไปยังเฉาชาน ซึ่งแม่ของเขากำลังป่วยหนัก ต่อมาเธอเสียชีวิตในเดือนตุลาคม พ.ศ. 2462 และสามีของเธอก็เสียชีวิตในเดือนมกราคม พ.ศ. 2463

วัฒนธรรมใหม่และการประท้วงทางการเมือง: พ.ศ. 2462–63

เหมา เจ๋อตง ในปี พ.ศ. 2462

วันที่ 4 พฤษภาคม พ.ศ. 2462 นักศึกษาในกรุงปักกิ่งได้รวมตัวกันที่เทียนอันเหมิน เพื่อประท้วงรัฐบาลจีนที่ต่อต้านการขยายอำนาจของญี่ปุ่นในจีนอย่างอ่อนแอ โดยเหล่าผู้รักชาติรู้สึกโกรธแค้นต่ออิทธิพลที่มอบให้กับญี่ปุ่นใน “” เมื่อปี พ.ศ. 2458 การสมรู้ร่วมคิดของรัฐบาลเป่ย์หยางภายใต้การนำของตฺวั้น ฉีรุ่ย และการทรยศของจีนในสนธิสัญญาแวร์ซาย ซึ่งยอมให้ญี่ปุ่นได้ดินแดนในมณฑลชานตงจากจักรวรรดิเยอรมันที่ยอมจำนน การประท้วงเหล่านี้เป็นชนวนให้เกิด “ขบวนการ 4 พฤษภาคม” ทั่วประเทศ และจุดชนวนให้เกิด “” ที่กล่าวโทษความล้มเหลวทางการทูตของจีนว่าเกิดจากความล้าหลังทางสังคมและวัฒนธรรม

ในฉางชา เหมาเริ่มต้นอาชีพครูด้วยการสอนวิชาประวัติศาสตร์ที่โรงเรียนประถมศึกษาซิ่วเย่ และจัดการประท้วงต่อต้าน ผู้ว่าการมณฑลหูหนานที่สนับสนุนตฺวั้น ซึ่งประชาชนนิยมเรียกกันว่า "จางผู้ร้ายกาจ" เนื่องจากการปกครองที่ฉ้อฉลและรุนแรงของเขา ในช่วงปลายเดือนพฤษภาคม เหมากับ และ ได้ร่วมกันก่อตั้งสมาคมนักศึกษาหูหนาน และจัดการประท้วงหยุดเรียนของนักศึกษาในเดือนมิถุนายน ต่อมาในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2462 เหมาก็ได้เริ่มตีพิมพ์นิตยสารเชิงรุนแรงรายสัปดาห์ชื่อว่า “เซียงเจียง” (Xiangjiang Review) โดยสนับสนุนแนวคิด “สหภาพอันยิ่งใหญ่ของมหาชน” และ “เสริมสร้างสหภาพแรงงานให้สามารถปฏิวัติโดยปราศจากความรุนแรง” ด้วยการใช้ภาษาพื้นบ้านที่ประชาชนจีนส่วนใหญ่เข้าใจได้ แนวคิดของเหมาไม่ได้อิงจากลัทธิมากซ์ แต่ได้รับอิทธิพลอย่างมากจากแนวคิดของโครพ็อตกิน

นักศึกษาในกรุงปักกิ่งชุมนุมระหว่างขบวนการ 4 พฤษภาคม

จางได้สั่งยุบสมาคมนักศึกษา แต่เหมาก็ยังคงตีพิมพ์ผลงานต่อไปหลังจากรับตำแหน่งบรรณาธิการนิตยสารเชิงเสรีนิยม “ซินหูหนาน” และเขียนบทความในหนังสือพิมพ์ท้องถิ่นยอดนิยม “” บทความหลายชิ้นของเขาสนับสนุนแนวคิดสตรีนิยม เรียกร้องการปลดปล่อยสตรีในสังคมจีน ซึ่งแรงบันดาลใจส่วนหนึ่งของเหมามาจากการที่เขาถูกบังคับให้แต่งงาน ในฤดูใบไม้ร่วง พ.ศ. 2462 เหมาได้จัดการสัมมนาขึ้นในฉางชา เพื่อศึกษาประเด็นทางเศรษฐกิจและการเมือง ตลอดจนวิธีการรวมประชาชนให้เป็นหนึ่ง ความเป็นไปได้ของลัทธิสังคมนิยม และประเด็นต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้องกับลัทธิขงจื๊อ ในช่วงเวลานี้ เหมายังได้มีส่วนร่วมในงานด้านการเมืองกับแรงงาน โดยการจัดตั้งโรงเรียนภาคค่ำและสหภาพแรงงาน ในเดือนธันวาคม พ.ศ. 2462 เหมามีส่วนช่วยในการจัดการประท้วงหยุดงานทั่วหูหนาน แม้จะประสบความสำเร็จในการเจรจาบางประการ แต่เหมาและแกนนำนักศึกษาคนอื่น ๆ รู้สึกว่าถูกคุกคามจากจาง จึงทำให้เหมาตัดสินใจเดินทางกลับไปยังปักกิ่งเพื่อไปเยี่ยมหยาง ชางจี้ที่กำลังป่วยหนัก เหมาพบว่าบทความของเขาได้รับความนิยมอย่างมากในกลุ่มนักปฏิวัติ เขาจึงเริ่มแสวงหาผู้สนับสนุนเพื่อโค่นล้มอำนาจของจาง เหมามีโอกาสได้อ่านงานแปลวรรณกรรมลัทธิมากซ์ใหม่ ๆ ของ, , คาร์ล มาคส์ และฟรีดริช เอ็งเงิลส์ โดยเฉพาะอย่างยิ่ง “แถลงการณ์พรรคคอมมิวนิสต์” ซึ่งส่งผลต่อความคิดของเขาให้มีความโน้มเอียงไปทางลัทธิมากซ์มากขึ้น แต่เขาก็ยังคงมีมุมมองที่หลากหลาย ไม่ยึดติดกับแนวคิดใดแนวคิดหนึ่ง

เหมาเคยเดินทางไปเยือนเทียนจิน จี่หนาน และชฺวีฟู่ ก่อนที่จะย้ายไปอยู่เซี่ยงไฮ้ ระหว่างที่ทำงานเป็นคนซักผ้าอยู่นั้น เขาก็ได้พบกับเฉิน ตู๋ซิ่ว เหมาประทับใจแนวคิดลัทธิมากซ์ของเฉินอย่างมาก ซึ่งเหมาเองก็ได้กล่าวว่า “มันสร้างความประทับใจให้กับผมอย่างลึกซึ้งในช่วงเวลาที่สำคัญของชีวิตผม” ขณะอยู่ที่เซี่ยงไฮ้ เหมาได้พบกับ อดีตอาจารย์ของเขา ซึ่งเป็นนักปฏิวัติและสมาชิกพรรคก๊กมินตั๋งที่กำลังได้รับการสนับสนุนและมีอิทธิพลเพิ่มมากขึ้น อี้ได้แนะนำเหมาให้รู้จักกับนายพล แม่ทัพใหญ่และสมาชิกอาวุโสของพรรค ผู้มีกองทหารประจำการอยู่ตามแนวชายแดนหูหนานกับกวางตุ้ง นายพลถานกำลังวางแผนโค่นล้มจาง และเหมาก็ให้ความช่วยเหลือเขาโดยการจัดระเบียบนักศึกษาในฉางชา ในมิถุนายน พ.ศ. 2463 นายพลถานได้นำกองทหารเข้ายึดครองฉางชา ส่งผลให้จางต้องหนีออกนอกเมือง หลังจากการปฏิรูปการบริหารมณฑล เหมาก็ได้รับแต่งตั้งเป็นอาจารย์ใหญ่ฝ่ายประถมของโรงเรียนฝึกหัดครูที่ 1 ด้วยรายได้ที่มั่นคงขึ้น ในช่วงฤดูหนาวปีเดียวกัน เขาก็ได้แต่งงานกับ ลูกสาวของหยาง ชางจี้

สถาปนาพรรคคอมมิวนิสต์จีน: พ.ศ. 2463–64

สถานที่จัดการประชุมพรรคคอมมิวนิสต์จีนครั้งแรกในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2464 ที่ อดีต เซี่ยงไฮ้

พรรคคอมมิวนิสต์จีนก่อตั้งโดยเฉิน ตู๋ซิ่ว และ ในในปี พ.ศ. 2464 โดยเริ่มแรกเป็นเพียงสมาคมการศึกษาและเครือข่ายไม่เป็นทางการ ต่อมาเหมาได้ก่อตั้งสาขาพรรคขึ้นที่ฉางชา นอกจากนี้ยังก่อตั้งสาขาของสหพันธ์ยุวชนสังคมนิยม และสมาคมหนังสือวัฒนธรรม ซึ่งเปิดร้านหนังสือเพื่อเผยแพร่วรรณกรรมปฏิวัติไปทั่วมณฑลหูหนาน เขามีส่วนร่วมในขบวนการเรียกร้องสิทธิปกครองตนเองของมณฑลหูหนาน ด้วยความหวังว่ารัฐธรรมนูญฉบับของหูหนานจะช่วยเพิ่ม และอำนวยความสะดวกให้กับกิจกรรมปฏิวัติของเขาเอง เมื่อขบวนการนี้ประสบความสำเร็จในการสถาปนาการปกครองตนเองของมณฑลภายใต้การนำของขุนศึกคนใหม่ เหมากลับไม่ยอมรับรู้ถึงส่วนร่วมของเขาเองในขบวนการดังกล่าว^[]

ในปี พ.ศ. 2464 กลุ่มลัทธิมากซ์ขนาดเล็กได้ก่อตั้งขึ้นในเซี่ยงไฮ้ ปักกิ่ง ฉางชา อู่ฮั่น กว่างโจว และจี่หนาน จึงมีการตัดสินใจจัดการประชุมใหญ่กลาง ซึ่งเริ่มต้นที่เซี่ยงไฮ้ในวันที่ 23 กรกฎาคม พ.ศ. 2464 มีผู้แทนเข้าร่วม 13 คน รวมถึงเหมาด้วย หลังจากทางการได้ส่งสายลับตำรวจเข้าร่วมประชุม เหล่าผู้แทนก็ได้เดินทางไปยังเรือบนทะเลสาบใต้ใกล้กับ มณฑลเจ้อเจียง เพื่อหลีกเลี่ยงการถูกจับกุม แม้ว่าจะมีผู้แทนจากสหภาพโซเวียตและโคมินเทิร์นเข้าร่วม แต่การประชุมครั้งแรกนี้กลับเพิกเฉยต่อคำแนะนำของเลนินในการยอมเป็นพันธมิตรชั่วคราวกับพรรคก๊กมินตั๋ง ซึ่งสนับสนุนการปฏิวัติชาติด้วย เพราะพวกเขายังคงยึดมั่นในความเชื่อดั้งเดิมของลัทธิมากซ์ที่ว่า “มีเพียงชนชั้นกรรมาชีพในเมืองเท่านั้นที่สามารถเป็นผู้นำการปฏิวัติสังคมนิยมได้”

ในช่วงที่เหมาดำรงตำแหน่งเลขาธิการพรรคประจำมณฑลหูหนานประจำที่ฉางชา เขาได้ใช้กลยุทธ์หลากหลายวิธีเพื่อสร้างฐานพรรคให้มั่นคง ในเดือนสิงหาคม พ.ศ. 2464 เขาได้ก่อตั้งมหาวิทยาลัยศึกษาด้วยตนเองขึ้น ซึ่งเป็นแหล่งให้ผู้คนเข้าถึงวรรณกรรมปฏิวัติได้ โดยตั้งอยู่ในบริเวณของสมาคมเพื่อการศึกษาของ นักปรัชญาชาวหูหนานสมัยราชวงศ์ชิงผู้ต่อต้านชาวแมนจู เขาร่วมขบวนการมวลชนศึกษาของสมาคมวายเอ็มซีเอ เพื่อต่อสู้กับภาวะไม่รู้หนังสือ แม้ว่าเขาจะแก้ไขตำราเรียนเพื่อแทรกแนวคิดก้าวร้าวเข้าไปด้วยก็ตาม เขายังคงจัดตั้งกลุ่มแรงงานเพื่อหยุดงานประท้วงการบริหารงานของ ผู้ว่าการมณฑลหูหนาน ถึงกระนั้น ปัญหาแรงงานก็ยังคงเป็นปัญหาสำคัญ แม้อันโด่งดังและประสบความสำเร็จจะใช้กลยุทธ์จากทั้ง “ชนชั้นกรรมาชีพ” และ “ชนชั้นกลาง” ก็ตาม นอกเหนือจากการปลุกระดมคนงานเหมืองแล้ว หลิว เช่าฉี, และเหมายังได้จัดตั้งโรงเรียนและสหกรณ์ รวมถึงสานสัมพันธ์กับปัญญาชนท้องถิ่น ขุนนาง นายทหาร พ่อค้า หรือแม้กระทั่งบาทหลวงในคริสตจักรด้วย งานจัดระเบียบแรงงานของเหมาในเหมืองอันหยวนยังเกี่ยวข้องกับหยาง ไคฮุ่ย ภรรยาของเขา ซึ่งทำงานเพื่อสิทธิสตรี รวมถึงการรู้หนังสือและปัญหาการศึกษาในชุมชนใกล้เคียง แม้ว่าเหมาและหยางจะไม่ใช่ผู้ริเริ่มวิธีการจัดระเบียบทางการเมืองแบบผสมผสานการรวมตัวแรงงานชายกับการให้ความสำคัญกับปัญหาสิทธิสตรีในชุมชน แต่พวกเขาก็เป็นหนึ่งในผู้ที่ใช้ยุทธวิธีนี้ได้ผลมากที่สุด ความสำเร็จในการจัดตั้งองค์กรทางการเมืองของเหมาที่เหมืองอันหยวนส่งผลให้เฉิน ตู๋ซิ่วชักชวนเขาเข้าร่วมเป็นสมาชิกของคณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีน

เหมาอ้างว่าเขาไม่ได้เข้าร่วม ในเดือนกรกฎาคม พ.ศ. 2465 ที่เซี่ยงไฮ้ เนื่องจากลืมที่อยู่ ในที่ประชุม พรรคได้เห็นชอบที่จะทำตามคำแนะนำของเลนินในการเป็นพันธมิตรกับพรรคก๊กมินตั๋งเพื่อประโยชน์ของ “การปฏิวัติชาติ” จากนั้น สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์ก็ได้เข้าร่วมกับพรรคก๊กมินตั๋ง เพื่อหวังจะผลักดันนโยบายของพรรคให้ไปทางซ้าย เหมาเห็นด้วยกับการตัดสินใจนี้อย่างกระตือรือร้น โดยเขาสนับสนุนแนวคิดการรวมชนทุกชนชั้นทางเศรษฐกิจและสังคมของจีน และสุดท้ายเขาก็ได้เลื่อนตำแหน่งเป็นหัวหน้าฝ่ายโฆษณาชวนเชื่อของพรรคก๊กมินตั๋ง เหมาเป็นผู้ต่อต้านจักรวรรดินิยมอย่างเปิดเผย และในงานเขียนของเขา เขาได้วิพากษ์วิจารณ์รัฐบาลญี่ปุ่น สหราชอาณาจักร และสหรัฐอเมริกา โดยบรรยายถึงประเทศหลังว่าเป็น “เพชฌฆาตที่โหดเหี้ยมที่สุด”

ร่วมมือกับก๊กมินตั๋ง: พ.ศ. 2465–70

เหมากำลังกล่าวสุนทรพจน์ (ไม่มีเสียง)

ใน ที่เซี่ยงไฮ้ในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2466 คณะผู้แทนได้ยืนยันถึงความมุ่งมั่นที่จะร่วมมือกับพรรคก๊กมินตั๋ง อีกทั้งเหมาซึ่งสนับสนุนจุดยืนนี้ก็ได้รับเลือกเป็นกรรมการพรรคและย้ายไปพำนักที่เซี่ยงไฮ้ ในการประชุมพรรคก๊กมินตั๋งครั้งแรกที่จัดขึ้นในเมืองกว่างโจวเมื่อต้นปี พ.ศ. 2467 เหมาได้รับเลือกให้เป็นสมาชิกสำรองของคณะกรรมการบริหารพรรค และเสนอญัตติ 4 ฉบับเพื่อกระจายอำนาจไปยังหน่วยงานระดับเมืองและชนบท การสนับสนุนพรรคก๊กมินตั๋งอย่างกระตือรือร้นของเขามีผลทำให้หลี่ ลี่ซาน สหายร่วมพรรคของเขาที่หูหนานเกิดความสงสัย

ในปลายปี พ.ศ. 2467 เหมาเดินทางกลับมาที่เฉาชาน อาจจะเป็นเพราะต้องการพักฟื้นจากอาการป่วย เมื่อกลับไปถึง เขาพบว่าชาวนาเริ่มไม่พอใจกับสภาพความเป็นอยู่เดิม ๆ และบางส่วนได้ยึดที่ดินจากเจ้าของที่ดินที่ร่ำรวยเพื่อจัดตั้งเป็นคอมมูน เหตุการณ์นี้ทำให้เขาเชื่อมั่นในศักยภาพของชาวนาในการปฏิวัติ ซึ่งเป็นแนวคิดที่ฝ่ายซ้ายของก๊กมินตั๋งสนับสนุน แต่ฝ่ายคอมมิวนิสต์กลับยังไม่เห็นด้วย เหมาและสหายร่วมอุดมการณ์หลายคนเสนอให้ยุติความร่วมมือกับก๊กมินตั๋ง แต่ถูกปฏิเสธโดย ตัวแทนจากองค์การคอมมิวนิสต์สากล ในช่วงฤดูหนาว พ.ศ. 2468 เหมาได้หลบหนีไปยังกว่างโจวหลังจากที่กิจกรรมปฏิวัติของเขาดึงความสนใจจากทางการในภูมิภาคของจ้าว ที่นั่น เขาได้ดำรงตำแหน่งผู้อำนวยการของพรรคก๊กมินตั๋งรุ่นที่ 6 ตั้งแต่เดือนพฤษภาคมถึงกันยายน พ.ศ. 2469 สถาบันฝึกอบรมภายใต้การบริหารของเหมามุ่งเน้นการฝึกอบรมบุคลากรและเตรียมความพร้อมสำหรับกิจกรรมต่อสู้ พวกเขาจะได้รับการฝึกฝนทางทหารเบื้องต้น และศึกษาตำราพื้นฐานฝ่ายซ้าย

เหมาในกว่างโจวในปี พ.ศ. 2468

เมื่อซุน ยัตเซ็น ผู้นำพรรคเสียชีวิตในเดือนพฤษภาคม พ.ศ. 2468 เจียง ไคเชก ก็ได้ขึ้นสืบทอดตำแหน่งต่อจากเขา และดำเนินการขับไล่ฝ่ายซ้ายในพรรคและคอมมิวนิสต์ ถึงกระนั้น เหมาก็ยังคงสนับสนุนกองทัพปฏิวัติแห่งชาติของเจียง ซึ่งได้ทำการกรีธาทัพขึ้นเหนือเพื่อปราบปรามขุนศึกท้องถิ่นในปี พ.ศ. 2469 หลังการกรีธาทัพครั้งนี้ เหล่าชาวนาได้ลุกฮือขึ้นยึดเอาที่ดินของเจ้าของที่ดินผู้มั่งคั่ง ซึ่งในหลายกรณีถูกฆ่าตาย การลุกฮือดังกล่าวทำให้บุคคลสำคัญของพรรคก๊กมินตั๋งรู้สึกโกรธแค้น เนื่องจากพวกเขาก็เป็นเจ้าของที่ดินเช่นกัน ยิ่งตอกย้ำถึงความแตกต่างทางชนชั้นและอุดมการณ์ที่เพิ่มมากขึ้นภายในขบวนการปฏิวัติ

การประชุมคณะกรรมการบริหารพรรคก๊กมินตั๋งครั้งที่ 3 ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2470 เหมายืนอยู่คนที่สามจากขวาในแถวที่สอง

ในเดือนมีนาคม พ.ศ. 2470 เหมาได้เข้าร่วมการประชุมคณะกรรมการบริหารพรรคก๊กมินตั๋งครั้งที่ 3 ที่เมืองอู่ฮั่น ซึ่งมีเป้าหมายในการปลดอำนาจของเจียง ไคเชก โดยแต่งตั้ง ขึ้นเป็นหัวหน้าพรรคแทน ที่นั่น เหมามีบทบาทสำคัญในการอภิปรายเกี่ยวกับปัญหาชาวนา โดยเสนอ “ระเบียบปฏิบัติสำหรับการปราบปรามอันธพาลท้องถิ่นและชนชั้นสูงเลว” ซึ่งสนับสนุนให้มีโทษประหารชีวิตหรือจำคุกตลอดชีวิตสำหรับผู้ที่กระทำความผิดฐาน โดยให้เหตุผลว่า ในสถานการณ์ปฏิวัติ “วิธีการสันติเพียงอย่างเดียวยังไม่เพียงพอ”

ในเดือนเมษายน พ.ศ. 2470 เหมาได้รับแต่งตั้งให้ดำรงตำแหน่งสมาชิกคณะกรรมการที่ดินกลางของพรรคก๊กมินตั๋ง ซึ่งมีสมาชิก 5 คน โดยกระตุ้นให้ชาวนาปฏิเสธการจ่ายค่าเช่าที่ดิน นอกจากนี้ เหมายังได้นำคณะจัดทำ “ร่างมติว่าด้วยปัญหาที่ดิน” ซึ่งเรียกร้องให้ยึดที่ดินของ “อันธพาลท้องถิ่น ขุนนางทุจริต เจ้าหน้าที่ที่ฉ้อฉล นายทหาร และกลุ่มต่อต้านการปฏิวัติในหมู่บ้าน” ต่อมาเขาได้ดำเนินการ “สำรวจที่ดิน” โดยระบุว่าผู้ใดก็ตามที่ถือครองที่ดินเกิน 30 หมู่ (ประมาณ 12 ไร่) ซึ่งคิดเป็นร้อยละ 13 ของประชากร จะถือเป็นพวกต่อต้านการปฏิวัติ เหมาตระหนักดีว่าความกระตือรือร้นในการปฏิวัติมีความแตกต่างกันไปทั่วประเทศ ดังนั้นจึงจำเป็นต้องมีนโยบายการกระจายที่ดินที่ยืดหยุ่น เมื่อนำเสนอข้อสรุปของเขาในการประชุมคณะกรรมการที่ดิน หลายคนแสดงความสงวนท่าที บางคนคิดว่ามันเกินเลยไป ในขณะที่บางคนก็คิดว่ามันยังไม่มากพอ สุดท้ายข้อเสนอแนะของเขาก็ได้รับการนำไปปฏิบัติเพียงบางส่วนเท่านั้น

สงครามกลางเมือง

การก่อการกำเริบที่หนานชางและกบฏฤดูใบไม้ร่วง: พ.ศ. 2470

ธงกองทัพแดงของกรรมกรและชาวนาจีน

ในปี พ.ศ. 2470 หลังประสบความสำเร็จในการกรีธาทัพขึ้นเหนือเพื่อปราบขุนศึก เจียงก็หันไปปราบคอมมิวนิสต์ซึ่งขณะนั้นมีสมาชิกหลายหมื่นคนกระจายอยู่ทั่วประเทศจีน เจียงเพิกเฉยต่อคำสั่งของที่มีฐานอยู่ในเมืองอู่ฮั่นและเดินทัพไปยังเซี่ยงไฮ้ ซึ่งเป็นเมืองที่อยู่ภายใต้การควบคุมของคอมมิวนิสต์ ในขณะที่พวกคอมมิวนิสต์กำลังรอคอยการมาถึงของเจียง เขาได้สั่งปราบปรามคอมมิวนิสต์อย่างรุนแรง ซึ่งเป็นที่รู้จักกันดีในเหตุการณ์ “” (White Terror) หรือ “การสังหารหมู่ที่เซี่ยงไฮ้” มีการสังหารประชาชนไปกว่า 5,000 คน ด้วยความช่วยเหลือของซึ่งเป็นกลุ่มอันธพาลท้องถิ่น ในกรุงปักกิ่ง ผู้นำคอมมิวนิสต์ 19 คนถูกสังหารโดยจาง จั้วหลิน[86] ในเดือนพฤษภาคมปีนั้น พวกคอมมิวนิสต์และผู้ต้องสงสัยว่าเป็นคอมมิวนิสต์จำนวนนับหมื่นคนถูกสังหาร ทำให้พรรคคอมมิวนิสต์จีนสูญเสียสมาชิกไปประมาณ 15,000 ราย จากทั้งหมด 25,000 ราย

พรรคคอมมิวนิสต์จีนยังคงสนับสนุนรัฐบาลก๊กมินตั๋งฝ่ายซ้าย ซึ่งเป็นจุดยืนที่เหมาเคยสนับสนุนในตอนแรก แต่เมื่อถึง เหมาก็เปลี่ยนความคิดและตัดสินใจหันไปพึ่งพาอย่างเต็มที่ สิ่งนี้กลายเป็นประเด็นที่ไม่ต้องถกเถียงอีกต่อไป เมื่อรัฐบาลอู่ฮั่นขับไล่สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์จีนทั้งหมดออกจากพรรคก๊กมินตั๋งในวันที่ 15 กรกฎาคม พรรคคอมมิวนิสต์จีนได้ก่อตั้งกองทัพแดงของกรรมกรและชาวนา หรือที่รู้จักกันดีในชื่อ “กองทัพแดง” ขึ้นมาเพื่อต่อสู้กับเจียง กองพันหนึ่งภายใต้การนำของจู เต๋อ ได้รับคำสั่งให้ยึดเมืองหนานชางในวันที่ 1 สิงหาคม พ.ศ. 2470 ซึ่งต่อมาเหตุการณ์นี้เป็นที่รู้จักกันในชื่อ “” แม้จะประสบความสำเร็จในตอนแรก แต่สุดท้ายพวกเขาก็ถูกบังคับให้ถอยทัพหลังจากผ่านไป 5 วัน โดยเดินทัพลงใต้ไปยังซัวเถา และจากที่นั่นก็ถูกขับไล่ไปยังถิ่นทุรกันดารของมณฑลฝูเจี้ยน เหมาได้รับแต่งตั้งเป็นผู้บัญชาการทหารสูงสุดของกองทัพแดง และนำทหาร 4 กองรุกโจมตีเมืองฉางชาในช่วง “” ด้วยความหวังที่จะจุดชนวนให้เกิดการลุกฮือของชาวนาไปทั่วมณฑลหูหนาน ก่อนวันโจมตี เหมาได้แต่งบทกวีชื่อ “ฉางชา” ซึ่งเป็นบทกวีที่เก่าแก่ที่สุดของเขาที่ยังคงเหลืออยู่ แผนของเหมาคือ การโจมตีเมืองฉางชาซึ่งเป็นที่มั่นของก๊กมินตั๋งจาก 3 ทิศทางในวันที่ 9 กันยายน แต่ทว่ากองทัพที่ 4 ได้แปรพักตร์ไปเข้ากับก๊กมินตั๋งและโจมตีกองทัพที่ 3 แม้กองทัพของเหมาจะไปถึงเมืองฉางชาแต่ก็ไม่สามารถยึดเมืองไว้ได้ ในวันที่ 15 กันยายน เขายอมรับความพ่ายแพ้และนำทหารที่เหลือราว 1,000 คนเดินทัพไปทางตะวันออกสู่ มณฑลเจียงซี

ฐานที่มั่นบนเขาจิ่งกัง: พ.ศ. 2470–71

เหมาในปี พ.ศ. 2470

革命不是請客吃飯，不是做文章，不是繪畫繡花，不能那樣雅緻，那樣從容不迫，文質彬彬，那樣溫良恭讓。革命是暴動，是一個階級推翻一個階級的暴烈的行動。

การปฏิวัติไม่ใช่งานเลี้ยงอาหารค่ำ ไม่ใช่การแต่งความเรียง วาดภาพ หรือเย็บปักถักร้อย จะทำอย่างประณีต ไม่รีบไม่ร้อน สุภาพเรียบร้อย หรืออย่างละมุนละม่อม เมตตากรุณา พินอบพิเทา เสงี่ยมเจียมตัว และอารีอารอบไม่ได้ การปฏิวัติคือการลุกฮือขึ้นสู้ คือการปฏิบัติการอันดุเดือดรุนแรงที่ชนชั้นหนึ่งโค่นล้มอีกชนชั้นหนึ่ง

— เหมา, กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2470

คณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีนซึ่งขณะนั้นหลบซ่อนอยู่ในเซี่ยงไฮ้ ได้ทำการขับไล่เหมาออกจากพรรคและคณะกรรมการพรรคประจำมณฑลหูหนาน เนื่องจากเห็นว่าเขาเป็นพวก “นิยมโอกาสทางทหาร” มุ่งเน้นไปที่กิจกรรมชนบท และมีความอ่อนต่อ “ชนชั้นสูงเลว” มากเกินไป สมาชิกพรรคคอมมิวนิสต์จีนสายแข็งในเวลานั้นมองว่าชาวนาเป็นชนชั้นที่ล้าหลัง และเยาะเย้ยแนวคิดของเหมาในการระดมชาวนามาเป็นกำลังปฏิวัติ ถึงแม้พวกเขาจะยอมรับนโยบายสามข้อที่เหมาสนับสนุนมานาน ได้แก่ การจัดตั้งสภาแรงงานทันที, การยึดที่ดินทั้งหมดโดยไม่ละเว้น และการปฏิเสธพรรคก๊กมินตั๋ง แต่เหมาก็ยังคงเพิกเฉยต่อการกระทำเหล่านั้น เหมาได้สร้างฐานที่มั่นขึ้นที่ในเขต โดยเขารวมหมู่บ้านทั้ง 5 แห่งให้เป็นรัฐปกครองตนเอง และสนับสนุนการยึดที่ดินจากเจ้าของที่ดินผู้มั่งคั่ง ซึ่งเจ้าของที่ดินเหล่านั้นจะถูก “อบรมปรับเปลี่ยนทัศนคติ” แม้จะมีการลงโทษประหารชีวิตบ้างในบางกรณี แต่เหมาก็พยายามป้องกันไม่ให้เกิดการสังหารหมู่ขึ้นในพื้นที่ นโยบายของเขานับว่าค่อนข้างผ่อนปรนกว่า เมื่อเทียบกับนโยบายของคณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีน นอกเหนือจากการปฏิรูปที่ดินแล้ว เหมายังได้ส่งเสริมการรู้หนังสือและความสัมพันธ์ในองค์กรแบบไม่แบ่งลำดับชั้นในจิ่งกังชาน ทำให้วิถีชีวิตทางสังคมและเศรษฐกิจในพื้นที่เปลี่ยนไป และดึงดูดผู้สนับสนุนในท้องถิ่นจำนวนมาก

เหมาประกาศว่า “แม้แต่คนง่อย คนหูหนวก คนตาบอด ก็สามารถเข้ามาช่วยเหลือในการต่อสู้เพื่อการปฏิวัติได้” ด้วยแนวคิดนี้ เขาจึงทำการเพิ่มจำนวนกองกำลัง โดยการรับเอาโจรกลุ่มใหญ่สองกลุ่มเข้ามา รวมเป็นกำลังพลราว 1,800 คน เขาวางกฎระเบียบให้ทหารปฏิบัติตามคำสั่งอย่างเคร่งครัด สิ่งใดที่ยึดมาได้ต้องส่งมอบให้รัฐบาล และห้ามยึดทรัพย์สินจากชาวนาที่ยากจน ด้วยวิธีนี้กองกำลังของเขาจึงมีวินัยและประสิทธิภาพในการต่อสู้มากขึ้น

敵進我退，
敵駐我騷，
敵疲我打，
敵退我追。

ศัตรูบุก เราถอย
ศัตรูหยุด เรากวน
ศัตรูเหนื่อยล้า เราตี
ศัตรูถอย เราตาม

— คำแนะนำของเหมาในการต่อสู้กับก๊กมินตั๋ง, พ.ศ. 2471

นักปฏิวัติคอมมิวนิสต์จีนในทศวรรษที่ 1920

ในฤดูใบไม้ผลิ พ.ศ. 2471 คณะกรรมการกลางได้สั่งให้กองกำลังของเหมาเดินทัพไปยังทางใต้ของหูหนาน เพื่อหวังจะจุดชนวนให้เกิดการลุกฮือของชาวนา แม้เหมาจะไม่เห็นด้วยแต่ก็จำต้องปฏิบัติตาม พวกเขามุ่งหน้าสู่หูหนาน แต่กลับถูกกองกำลังก๊กมินตั๋งโจมตีจนต้องล่าถอยหลังสูญเสียกำลังพลอย่างหนัก ในขณะเดียวกัน กองกำลังก๊กมินตั๋งก็ได้รุกเข้ายึดครองจิ่งกังชาน ทำให้กองกำลังของเหมาสูญเสียฐานที่มั่น พวกเขาเร่ร่อนไปทั่วชนบท จนกระทั่งได้พบกับกองทหารพรรคคอมมิวนิสต์จีนอีกกองหนึ่งที่นำโดยนายพลจู เต๋อ และหลิน เปียว พวกเขาตัดสินใจรวมทัพกันเพื่อยึดจิ่งกังชานกลับคืน แม้จะประสบความสำเร็จในตอนแรก แต่สุดท้ายก๊กมินตั๋งก็สามารถโจมตีกลับและยึดพื้นที่ไปได้ สถานการณ์ต่อมาเป็นสงครามกองโจรที่ยืดเยื้ออยู่หลายสัปดาห์บนเทือกเขา ต่อมาคณะกรรมการกลางได้สั่งให้กองกำลังของเหมาเดินทัพไปยังหูหนานใต้เป็นครั้งที่สอง แต่เหมาปฏิเสธและยืนกรานที่จะอยู่รักษาฐานที่มั่นของตนเอง ในทางกลับกัน จู เต๋อ เห็นด้วยกับคำสั่งและนำกองทหารของเขาออกไป กองกำลังของเหมาสามารถต้านทานกองทัพก๊กมินตั๋งได้เป็นเวลา 25 วัน ในขณะที่เขาออกจากฐานที่มั่นในเวลากลางคืนเพื่อหากำลังเสริม ก็ได้กลับมาพบกับกองทหารของจูที่เริ่มอ่อนแอ จึงได้รวมทัพกันอีกครั้งและกลับไปยังจิ่งกังชานเพื่อยึดฐานที่มั่นคืน ร่วมกับทหารก๊กมินตั๋งที่แปรพักตร์เข้ามาและกองทัพแดงที่ 5 ของเผิง เต๋อหวย อุปสรรคที่สำคัญคือพื้นที่ภูเขาไม่สามารถเพาะปลูกพืชผลได้เพียงพอ ทำให้เกิดปัญหาขาดแคลนอาหารตลอดฤดูหนาว

ในปี พ.ศ. 2471 เหมา เจ๋อได้พบและแต่งงานกับ นักปฏิวัติหญิงวัย 18 ปี ซึ่งต่อมาเธอได้ให้กำเนิดบุตรให้เขาถึง 6 คน

เจียงซีโซเวียต: พ.ศ. 2472–77

เหมาใน ทศวรรษที่ 1930

ในเดือนมกราคม พ.ศ. 2472 เหมาและจู เต๋อ ได้อพยพออกจากฐานที่มั่นเดิมพร้อมกับทหาร 2,000 นาย โดยได้รับกำลังเสริมอีก 800 นายจากเผิง เต๋อหวย พวกเขาเคลื่อนทัพลงใต้ไปยังและในมณฑลเจียงซี การอพยพส่งผลให้ขวัญกำลังใจของทหารลดลง และทหารจำนวนมากไม่เชื่อฟังคำสั่งและเริ่มขโมยของ สิ่งนี้ทำให้หลี่ ลี่ซานและคณะกรรมการกลางวิตกกังวล เพราะพวกเขาว่าเห็นกองทัพของเหมาเป็นที่ไม่มีกรรมาชีพ ซึ่งสอดคล้องกับแนวคิดของลัทธิมากซ์ดั้งเดิม ที่หลี่เชื่อว่าชนชั้นกรรมาชีพในเมืองเท่านั้นที่สามารถนำการปฏิวัติไปสู่ชัยชนะได้ และไม่เห็นความจำเป็นในกองโจรชาวนาของเหมามากนัก เขาจึงสั่งให้เหมาแยกกองทัพของเขาเป็นหน่วยย่อยเพื่อส่งออกไปเผยแพร่ข้อความปฏิวัติ เหมาตอบว่า เขาเห็นด้วยกับจุดยืนทางทฤษฎีของหลี่ แต่เขาจะไม่แยกกองทัพหรือละทิ้งฐานทัพของตน ทั้งหลี่และเหมาต่างเห็นการปฏิวัติจีนว่าเป็นกุญแจสำคัญสู่การปฏิวัติโลก โดยเชื่อว่าชัยชนะของพรรคคอมมิวนิสต์จีนจะจุดชนวนการโค่นล้มลัทธิจักรวรรดินิยมและทุนนิยมทั่วโลก ในเรื่องนี้ พวกเขาไม่เห็นด้วยกับแนวทางอย่างเป็นทางการของรัฐบาลโซเวียตและโคมินเทิร์น เจ้าหน้าที่ในมอสโกต้องการควบคุมพรรคคอมมิวนิสต์จีนมากขึ้น และถอดถอนหลี่ออกจากอำนาจโดยเรียกตัวเขาไปรัสเซียเพื่อสอบสวนข้อผิดพลาดของเขา พวกเขาแทนที่หลี่ด้วยคอมมิวนิสต์จีนที่ได้รับการศึกษาในสหภาพโซเวียต ซึ่งรู้จักกันในชื่อ “” ซึ่งสองคนในนั้นคือ และ ให้เข้าควบคุมคณะกรรมการกลาง เหมาไม่เห็นด้วยกับผู้นำคนใหม่ โดยเชื่อว่าพวกเขาไม่เข้าใจสถานการณ์ในจีน และเหมาก็กลายเป็นคู่แข่งสำคัญของพวกเขาในไม่ช้า

ขบวนพาเหรดทหารในพิธีสถาปนาใน พ.ศ. 2474

ในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2473 เหมาได้จัดตั้งรัฐบาลโซเวียตมณฑลเจียงซีตะวันตกเฉียงใต้ในพื้นที่ที่ตนควบคุม ในเดือนพฤศจิกายน เขาต้องเผชิญกับความบอบช้ำทางจิตใจหลังจากภรรยาคนที่สองของเขา หยาง ไคฮุ่ย และน้องสาว ถูกจับและตัดศีรษะโดยนายพล ของก๊กมินตั๋ง และเผชิญกับปัญหาภายใน โดยสมาชิกของโซเวียตเจียงซีกล่าวหาว่าเขาเป็นคนใจเย็นเกินไป และต่อต้านการปฏิวัติ ในเดือนธันวาคม พวกเขาพยายามโค่นล้มเหมา ส่งผลให้เกิด “” ซึ่งระหว่างนั้นผู้ภักดีต่อเหมาได้ทรมานผู้คนจำนวนมากและประหารชีวิตผู้เห็นต่างระหว่าง 2,000–3,000 คน คณะกรรมการกลางพรรคคอมมิวนิสต์จีนได้ย้ายไปยังมณฑลเจียงซี เนื่องจากเห็นว่าเป็นพื้นที่ปลอดภัย ในเดือนพฤศจิกายน พวกเขาประกาศให้มณฑลเจียงซีเป็น รัฐอิสระที่ปกครองโดยพรรคคอมมิวนิสต์ แม้ว่าเหมาจะได้รับการแต่งตั้งให้เป็นประธานสภาประชาชน แต่พลังอำนาจของเหมาก็ลดลง เนื่องจากการควบคุมกองทัพแดงของเขาถูกมอบหมายให้กับโจว เอินไหล ในระหว่างนี้ เหมาได้ฟื้นตัวจากวัณโรค

กองทัพก๊กมินตั๋งเริ่มใช้ยุทธวิธีโอบล้อมและทำลายล้างกองทัพแดง เหมาจึงตอบโต้ด้วยยุทธวิธีกองโจรที่ได้รับอิทธิพลจากตำราพิชัยสงครามของนักยุทธศาสตร์การทหารสมัยโบราณ ซุนวู แต่โจวและผู้นำคนใหม่กลับใช้ยุทธวิธีเผชิญหน้าอย่างเปิดเผยและทำสงครามแบบประจัญบาน กองทัพแดงจึงสามารถเอาชนะการโอบล้อมทั้งครั้งแรกและครั้งที่สองได้สำเร็จ เจียงรู้สึกโกรธแค้นต่อความพ่ายแพ้ของกองทัพ จึงเดินทางมาบัญชาการรบด้วยตนเอง แต่เขาก็เผชิญกับอุปสรรคและต้องล่าถอยกลับไปรับมือกับการรุกรานของญี่ปุ่น เนื่องจากความสนใจหลักของก๊กมินตั๋งเปลี่ยนไปเป็นการป้องกันประเทศจากการรุกรานของญี่ปุ่น กองทัพแดงจึงสามารถขยายพื้นที่ยึดครองได้มากขึ้น จนกระทั่งมีประชาชนอยู่ภายใต้การปกครองราว 3 ล้านคน หลังจากนั้น เหมาก็ได้เริ่มดำเนินการปฏิรูปที่ดิน โดยในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2474 เขาประกาศเริ่มต้นโครงการ “ตรวจสอบที่ดิน” ซึ่งต่อมาได้ขยายผลในเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2476 นอกจากนี้ เขายังริเริ่มโครงการรณรงค์ทางการศึกษา และดำเนินมาตรการเพื่อเพิ่มการมีส่วนร่วมทางการเมืองของสตรี เจียงมองว่าคอมมิวนิสต์เป็นภัยคุกคามที่ร้ายแรงกว่าญี่ปุ่น เขาจึงเดินทางกลับไปยังเจียงซี และเริ่มต้นยุทธการโอบล้อมครั้งที่ 5 ซึ่งเกี่ยวข้องกับการสร้าง "กำแพงไฟ" จากปูนและลวดหนามล้อมรอบฐานที่มั่นของคอมมิวนิสต์ นอกจากนี้ยังมีการโจมตีทางอากาศ ซึ่งกลยุทธ์ของโจว เอินไหลไม่สามารถรับมือได้ กองทัพแดงติดอยู่ภายในฐานที่มั่น ขวัญกำลังใจลดลง เนื่องจากเริ่ทขาดแคลนอาหารและยารักษาโรค ในที่สุด ผู้นำพรรคคอมมิวนิสต์จีนจึงตัดสินใจถอนทัพออกจากพื้นที่

เดินทัพทางไกล: พ.ศ. 2477–78

พันธมิตรกับก๊กมินตั๋ง: พ.ศ. 2478–83

กลับมาทำสงครามกลางเมือง: พ.ศ. 2483–92

ผู้นำจีน

สถาปนาสาธารณรัฐประชาชนจีน

สงครามเกาหลี

การปฏิรูปสังคม

ซานฝ่านอู่ฝ่าน

แผนพัฒนาชาติ 5 ปี

โครงการทางทหาร

นโยบายก้าวกระโดดไกล

เสื่อมความสัมพันธ์กับโซเวียต

แนวรบที่สาม

การปฏิวัติทางวัฒนธรรม

การเยือนต่างประเทศ

ประเทศ	วันที่	เจ้าภาพ
สหภาพโซเวียต	16 ธันวาคม พ.ศ. 2492	โจเซฟ สตาลิน
สหภาพโซเวียต	2–19 พฤศจิกายน พ.ศ. 2500	นีกีตา ครุชชอฟ

ในช่วงเวลาที่เป็นผู้นำประเทศ เหมาเดินทางออกนอกประเทศจีนเพียงแค่สองครั้งเท่านั้น ทั้งสองครั้งเป็นการเดินทางไปเยือนสหภาพโซเวียตอย่างเป็นทางการ ครั้งแรกที่เหมาเดินทางไปต่างประเทศคือ เดือนธันวาคม พ.ศ. 2492 เพื่อไปร่วมฉลองวันเกิดครบ 70 ปีของผู้นำสหภาพโซเวียต โจเซฟ สตาลิน ที่กรุงมอสโก ในงานเลี้ยงครั้งนั้นมีรองประธานสภารัฐมนตรีเยอรมนีตะวันออก วัลเทอร์ อุลบริชท์ และ เข้าร่วมด้วย การเดินทางไปมอสโกครั้งที่สองในเดือนพฤศจิกายนปี 1957 เป็นการเยือนอย่างเป็นทางการนาน 2 สัปดาห์ จุดเด่นของการเยือนครั้งนี้ ได้แก่ การเข้าร่วมงานเฉลิมฉลองครบรอบ 40 ปีของการปฏิวัติเดือนตุลาคม โดยเหมาได้เข้าร่วมพิธีสวนสนามประจำปีของกองทหารมอสโกที่ จัตุรัสแดง รวมถึงงานเลี้ยงที่เครมลินด้วย ซึ่งเหมาได้พบปะกับผู้นำคอมมิวนิสต์คนอื่น ๆ เช่น คิม อิล-ซ็อง แห่งเกาหลีเหนือ และแอลแวร์ ฮอจา แห่งแอลเบเนีย

เมื่อเหมาลงจากตำแหน่งประธานาธิบดีในวันที่ 27 เมษายน พ.ศ. 2502 หน้าที่การเยือนต่างประเทศอย่างเป็นทางการ และการเดินทางไปต่างประเทศ ไม่ว่าจะสหภาพโซเวียต หรือประเทศอื่น ๆ จึงถูกมอบหมายให้ประธานาธิบดีหลิว เช่าฉี นายกรัฐมนตรีโจว เอินไหล หรือรองนายกรัฐมนตรีเติ้ง เสี่ยวผิง เป็นผู้ดำเนินการแทนตัวเหมาเอง^[]

อสัญกรรมและผลพวง

วิดีโอหลายคลิปจากแหล่งข้อมูลภายนอก
Official Chinese documentary on Mao's funeral

เหมา เจ๋อตง กับอียิปต์ ฮุสนี มุบาร็อก ในระหว่างการเยือนปักกิ่งเมื่อปี พ.ศ. 2519

สุขภาพของเหมาทรุดโทรมลงในช่วงปีสุดท้ายของชีวิต ซึ่งอาจเลวร้ายลงจากการสูบบุหรี่จัดเป็นนิสัย ในช่วงบั้นปลายชีวิตของเหมา อาการป่วยหลายอย่างเกี่ยวกับปอดและหัวใจของเขากลายเป็น มีรายงานที่ยังไม่ได้รับการยืนยันว่าเหมาอาจเป็นโรคพาร์คินสัน ร่วมกับโรค ALS (amyotrophic lateral sclerosis) ซึ่งเรียกอีกอย่างว่าโรคลู เกห์ริก ครั้งสุดท้ายที่เหมา ปรากฏตัวต่อสาธารณะและภาพถ่ายสุดท้ายที่เขายังมีชีวิตอยู่คือวันที่ 27 พฤษภาคม พ.ศ. 2519 เมื่อเขาได้พบกับซัลฟิการ์ อาลี บุตโต นายกรัฐมนตรีปากีสถานที่มาเยือน เหมาประสบอาการหัวใจวายรุนแรงสองครั้ง ครั้งแรกในเดือนมีนาคม อีกครั้งในเดือนกรกฎาคม ต่อมาในวันที่ 5 กันยายน อาการหัวใจวายครั้งที่สามทำให้เขาไม่สามารถช่วยเหลือตัวเองได้ และถึงแก่อสัญกรรมในอีก 4 วันต่อมาเมื่อเวลา 00:10 น. ของวันที่ 9 กันยายน พ.ศ. 2519 ด้วยวัย 82 ปี พรรคคอมมิวนิสต์ได้ชะลอการประกาศข่าวการถึงแก่อสัญกรรมจนถึงเวลา 16:00 น. โดยมีการออกอากาศทางวิทยุแห่งชาติเพื่อแจ้งข่าวและเรียกร้องความสามัคคีในพรรค

ร่างของเหมาที่ผ่านการดองถูกคลุมด้วยธงของพรรคคอมมิวนิสต์จีน และตั้งไว้ที่มหาศาลาประชาชนเป็นเวลา 1 สัปดาห์ ชาวจีนกว่าหนึ่งล้านคนเข้าแถวเพื่อเคารพศพ บ่อยครั้งที่พวกเขาร้องไห้กันอย่างเปิดเผยหรือแสดงความโศกเศร้า ในขณะที่ชาวต่างชาติเฝ้าดูผ่านทางโทรทัศน์. รูปภาพอย่างเป็นทางการของเหมาแขวนอยู่บนผนังพร้อมป้ายที่มีข้อความว่า “สืบสานเจตนารมณ์ของท่านประธานเหมา และเดินหน้าการปฏิวัติของชนชั้นกรรมาชีพต่อไปจนถึงที่สุด” วันที่ 17 กันยายน ร่างของเขาถูกเคลื่อนย้ายโดยรถมินิบัสไปยังโรงพยาบาล 305 เพื่อเก็บรักษาอวัยวะภายในด้วยฟอร์มาลิน

ในวันที่ 18 กันยายน เสียงปืน ไซเรน นกหวีด และแตรทั่วทั้งประเทศจีนดังขึ้นพร้อมกัน ขณะเดียวกันก็มีการไว้อาลัยด้วยความเงียบเป็นเวลา 3 นาทีจัตุรัสเทียนอันเหมินมีประชาชนหลายล้านคนมาชุมนุม และวงดนตรีทหารบรรเลงเพลง “แองเตอร์นาซิอองนาล” ฮฺว่า กั๋วเฟิง กล่าวสดุดีรำลึกหน้าประตูเทียนอันเหมินเป็นเวลา 20 นาที แม้ว่าเหมาจะสั่งเสียให้เผาร่างของเขา แต่ร่างของเขาก็ถูกเก็บรักษาไว้โดยการจัดแสดงอย่างถาวรที่อนุสรณ์สถานประธานเหมา ในกรุงปักกิ่ง เพื่อให้ได้มาเคารพศพ

ในวันที่ 27 มิถุนายน พ.ศ. 2524 คณะกรรมการกลางของพรรคคอมมิวนิสต์จีนได้เห็นชอบ ซึ่งเป็นการประเมินมรดกของยุคเหมา และทิศทางต่อไปของพรรค^: 166 มตินี้กล่าวถึงความล้มเหลวในช่วงปี พ.ศ. 2500–07 (แม้ว่าโดยทั่วไปจะยืนยันช่วงเวลาดังกล่าว) และความผิดพลาดครั้งใหญ่ที่เริ่มตั้งแต่ปี พ.ศ. 2508 โดยระบุว่าความผิดพลาดของเหมาเป็นผลจากแนวโน้มที่เห็นแก่ตัวซึ่งเกิดขึ้นเมื่อเขาละทิ้งมุมมองร่วมกันของผู้นำ^: 167 ในแง่ของมรดกของเหมานั้น มติพรรคระบุว่า บทบาทของเหมาในช่วงการปฏิวัติจีนนั้น ยิ่งใหญ่กว่าความผิดพลาดของเขามาก^: 445

มรดก

วงศ์ตระกูล

ชีวิตส่วนตัว

ชีวิตครอบครัวของเขามีภรรยา 4 คน

• นางหลัว อีซิ่ว เป็นการแต่งแบบคลุมถุงชน ซึ่งเหมาไม่ได้ยินดีนักจึงได้เลิกรากันไป
• นางหยาง ไคฮุย เสียชีวิตในการทำสงครามเพื่อชาติ พ.ศ. 2464
• นางเฮ่อ จื่อเจิน นายพลหญิงแห่งกองทัพแดง (เลิกรากันไป) และ
• นางเจียง ชิง ผู้นำการปฏิวัติกองทัพแดง หรือเรด การ์ดอันนองเลือดลือลั่นครั้งใหญ่ที่สุดในประวัติศาสตร์จีนใหม่ นางฆ่าตัวตายปี 2534

งานเขียนและประดิษฐ์อักษร

การนำเสนอในภาพยนตร์และโทรทัศน์

ดูเพิ่ม

อ้างอิง

1. Schram 1966, p. 19; Hollingworth 1985, p. 15; Pantsov & Levine 2012, p. 11.
2. Schram 1966, pp. 19–20; Terrill 1980, pp. 4–5, 15; Feigon 2002, pp. 13–14; Pantsov & Levine 2012, pp. 13–.
3. Schram 1966, p. 20; Terrill 1980, p. 11; Pantsov & Levine 2012, pp. 14, 17.
4. Schram 1966, pp. 20–21; Terrill 1980, p. 8; Pantsov & Levine 2012, pp. 15, 20
5. Terrill 1980, p. 12; Feigon 2002, p. 23, Pantsov & Levine 2012, pp. 25–28
6. Feigon 2002, p. 15 Terrill 1980, pp. 10–11
7. Schram 1966, p. 23; Terrill 1980, pp. 12–13; Pantsov & Levine 2012, p. 21
8. ; Qiao, Kunyuan (2022). Mao and Markets: The Communist Roots of Chinese Enterprise. New Haven: . ISBN . OCLC 1348572572.
9. Schram 1966, p. 25; Terrill 1980, pp. 20–21; Pantsov & Levine 2012, p. 29
10. Schram 1966, p. 22; Terrill 1980, p. 13; Pantsov & Levine 2012, pp. 17–18
11. Terrill 1980, p. 14; Pantsov & Levine 2012, p. 18
12. Schram 1966, p. 22; Feigon 2002, p. 15; Terrill 1980, p. 18; Pantsov & Levine 2012, p. 28
13. Schram 1966, p. 26; Terrill 1980, p. 19; Pantsov & Levine 2012, pp. 28–30
14. Schram 1966, p. 26; Terrill 1980, pp. 22–23; Pantsov & Levine 2012, p. 30
15. Pantsov & Levine 2012, pp. 32–34
16. Schram 1966, p. 27;Terrill 1980, p. 22; Pantsov & Levine 2012, p. 33
17. Schram 1966, pp. 26–27; Terrill 1980, pp. 22–24; Pantsov & Levine 2012, p. 33
18. Schram 1966, p. 26; Terrill 1980, p. 23; Pantsov & Levine 2012, p. 33
19. Schram 1966, pp. 30–32; Pantsov & Levine 2012, pp. 32–35
20. Schram 1966, p. 34; Pantsov & Levine 2012, pp. 34–35
21. Schram 1966, pp. 34–35; Terrill 1980, pp. 23–24
22. Schram 1966, pp. 35–36; Terrill 1980, pp. 22, 25; Pantsov & Levine 2012, p. 35.
23. Schram 1966, p. 36; Terrill 1980, p. 26; Pantsov & Levine 2012, pp. 35–36.
24. Pantsov & Levine 2012, pp. 36–37.
25. Pantsov & Levine 2012, pp. 40–41.
26. Pantsov & Levine 2012, p. 36.
27. Schram 1966, pp. 36–37; Terrill 1980, p. 27; Pantsov & Levine 2012, p. 37.
28. Schram 1966, pp. 38–39.
29. Pantsov & Levine 2012, p. 43; see also (1959). Mao Tse-Tung and I Were Beggars. Syracuse, N.Y.: .
30. Schram 1966, pp. 42–43; Terrill 1980, p. 32; Pantsov & Levine 2012, p. 48.
31. Schram 1966, p. 41; Terrill 1980, p. 32; Pantsov & Levine 2012, p. 42.
32. Schram 1966, pp. 40–41; Terrill 1980, pp. 30–31.
33. Schram 1966, p. 43; Terrill 1980, p. 32; Pantsov & Levine 2012, pp. 49–50.
34. Pantsov & Levine 2012, pp. 49–50.
35. Schram 1966, p. 44; Terrill 1980, p. 33; Pantsov & Levine 2012, pp. 50–52.
36. Schram 1966, p. 45; Terrill 1980, p. 34; Pantsov & Levine 2012, p. 52.
37. Schram 1966, p. 48; Pantsov & Levine 2012, pp. 47, 56–57.
38. Feigon 2002, p. 18; Pantsov & Levine 2012, p. 39.
39. Schram 1966, p. 48; Pantsov & Levine 2012, p. 59.
40. Schram 1966, p. 47; Pantsov & Levine 2012, pp. 59–62.
41. Schram 1966, pp. 48–49; Pantsov & Levine 2012, pp. 62–64.
42. Schram 1966, p. 48; Pantsov & Levine 2012, pp. 57–58.
43. Schram 1966, p. 51; Pantsov & Levine 2012, pp. 53–55, 65.
44. Schram 1966, p. 48; Pantsov & Levine 2012, pp. 62, 66.
45. Schram 1966, pp. 50–52; Pantsov & Levine 2012, p. 66.
46. Pantsov & Levine 2012, pp. 66–67.
47. Schram 1966, pp. 51–52; Feigon 2002, pp. 21–22; Pantsov & Levine 2012, pp. 69–70.
48. Pantsov & Levine 2012, p. 68.
49. Pantsov & Levine 2012, p. 76.
50. Schram 1966, pp. 53–54; Pantsov & Levine 2012, pp. 71–76.
51. Schram 1966, p. 55; Pantsov & Levine 2012, pp. 76–77.
52. Huang, Yibing (2020). An ideological history of the Communist Party of China. Vol. 1. Qian Zheng, Guoyou Wu, Xuemei Ding, Li Sun, Shelly Bryant. Montreal, Quebec: Royal Collins Publishing Group. p. 16. ISBN . OCLC 1165409653.
53. Schram 1966, pp. 55–56; Pantsov & Levine 2012, p. 79.
54. Pantsov & Levine 2012, p. 80.
55. Pantsov & Levine 2012, pp. 81–83.
56. Pantsov & Levine 2012, p. 84.
57. Schram 1966, pp. 56–57.
58. Mair, Victor H.; Sanping, Sanping; Wood, Frances (2013). Chinese Lives: The people who made a civilization. London: . p. 211. ISBN .
59. Schram 1966, p. 63; Feigon 2002, pp. 23, 28
60. Schram 1966, pp. 63–64; Feigon 2002, pp. 23–24, 28, 30
61. Schram 1966, pp. 64–66.
62. Schram 1966, p. 68.
63. Schram 1966, pp. 68–69.
64. Schram 1966, p. 69.
65. Perry, Elizabeth J. (14 January 2013). "Anyuan: Mining China's Revolutionary Tradition". . 11 (1). ISBN . reprinting Ch 2 of Elizabeth J. Perry. Anyuan: Mining China's Revolutionary Tradition. Berkeley: University of California Press, 2012.
66. Karl, Rebecca E. (2010). Mao Zedong and China in the twentieth-century world : a concise history. Durham [NC]: . pp. 22–23. ISBN . OCLC 503828045.
67. Karl, Rebecca E. (2010). Mao Zedong and China in the twentieth-century world : a concise history. Durham [NC]: . p. 23. ISBN . OCLC 503828045.
68. Schram 1966, pp. 69–70.
69. Schram 1966, pp. 73–74; Feigon 2002, p. 33
70. Schram 1966, pp. 74–76.
71. Schram 1966, pp. 76–82.
72. Schram 1966, p. 78.
73. Wilbur, C. Martin; How, Julie Lien-ying (1989). Missionaries of Revolution: Soviet Advisers and Nationalist China, 1920–1927 (ภาษาอังกฤษ). . ISBN .
74. Schram 1966, p. 83.
75. Mao Zedong (1992), Schram, Stuart Reynolds; และคณะ (บ.ก.), National Revolution and Social Revolution, December 1920 – June 1927, Mao's Road to Power, Vol. II, , p. 465.
76. Liu Xiaoyuan (2004), Frontier Passages: Ethnopolitics and the Rise of Chinese Communism, 1921–1945, Stanford: , p. 66, ISBN  – โดยทาง
77. Schram 1966, pp. 82, 90–91.
78. Schram 1966, pp. 84, 89.
79. Schram 1966, pp. 87, 92–93; Feigon 2002, p. 39
80. Schram 1966, p. 95.
81. Schram 1966, p. 98.
82. Feigon 2002, p. 42.
83. Schram 1966, pp. 99–100.
84. Schram 1966, p. 100.
85. Schram 1966, p. 106; Carter 1976, pp. 61–62
86. Schram 1966, pp. 106–109, 112–113.
87. Carter 1976, p. 62.
88. Carter 1976, p. 63.
89. Carter 1976, p. 64; Schram 1966, pp. 122–125; Feigon 2002, pp. 46–47
90. "Mao Zedong on War and Revolution". Quotations from Mao Zedong on War and Revolution. Columbia University. สืบค้นเมื่อ 12 November 2011.; Feigon 2002, p. 41
91. Schram 1966, p. 125; Carter 1976, p. 68
92. Schram 1966, p. 130; Carter 1976, pp. 67–68; Feigon 2002, p. 48
93. Karl, Rebecca E. (2010). Mao Zedong and China in the twentieth-century world : a concise history. Durham [NC]: . p. 36. ISBN . OCLC 503828045.
94. Carter 1976, p. 69
95. Schram 1966, pp. 126–127; Carter 1976, pp. 66–67
96. Carter 1976, p. 70
97. Schram 1966, p. 159; Feigon 2002, p. 47
98. Schram 1966, p. 131; Carter 1976, pp. 68–69
99. Schram 1966, pp. 128, 132.
100. Schram 1966, pp. 133–137; Carter 1976, pp. 70–71; Feigon 2002, p. 50
101. "Memorial opened to commemorate Mao's 2nd wife". www.china.org.cn. 20 November 2007. สืบค้นเมื่อ 7 October 2021.
102. Ni, Ching-ching (27 March 2007). Written at Beijing. "Death illuminates niche of Mao life". Los Angeles Times. Los Angeles, California. จากแหล่งเดิมเมื่อ 11 October 2020. สืบค้นเมื่อ 7 October 2021.
103. Schram 1966, p. 138; Carter 1976, pp. 71–72
104. Schram 1966, pp. 138, 141
105. Carter 1976, p. 72
106. Schram 1966, p. 139.
107. Schram 1966, pp. 146–149; Carter 1976, p. 75; Feigon 2002, p. 51
108. Carter 1976, p. 75.
109. Schram 1966, pp. 149–151.
110. Schram 1966, p. 149.
111. Feigon 2002, p. 50; Carter 1976, p. 75; Schram 1966, p. 153
112. Schram 1966, p. 152; Carter 1976, p. 76; Feigon 2002, pp. 51–53
113. Carter 1976, p. 77; Schram 1966, pp. 154–155; Feigon 2002, pp. 54–55
114. Schram 1966, pp. 155–161
115. Carter 1976, p. 78
116. Carter 1976, p. 77; Schram 1966, pp. 161–165; Feigon 2002, pp. 53–54
117. Schram 1966, pp. 166–168; Feigon 2002, p. 55
118. Schram 1966, pp. 175–177; Carter 1976, pp. 80–81; Feigon 2002, pp. 56–57
119. Лев Котюков. Забытый поэт. 28 กันยายน 2007 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
120. Park, Kyung-Ae; Snyder, Scott (2012). North Korea in Transition: Politics, Economy, and Society. . p. 214. ISBN .
121. Heavy smoker:
     • Karl, Rebecca E. (2010). Mao Zedong and China in the Twentieth-Century World: A Concise History. . p. 79. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Timmons, Heather (30 December 2013). "The End of China's 'Ashtray Diplomacy'". . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Nylander, Johan (9 February 2014). "Stubbing out Mao's smoky legacy". . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Florcruz, Jamie (7 January 2011). "China clouded in cigarette smoke". CNN. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
122. "The Kissenger Transcripts: Notes and Excerpts". nsarchive.gwu.edu. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
123. Parkinson's disease:
     • "Mao Zedong". PBS. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • "Mao Tse-tung Biography". biography.com. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
124. "Mao Tse-Tung Dies In Peking At 82; Leader Of Red China Revolution; Choice Of Successor Is Uncertain". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 25 October 2014.
125. Amyotrophic lateral sclerosis:
     • Li, Zhisui (2010). Private Life Of Chairman Mao: The Memoirs of Mao's Personal Physician (illustrated, reprint ed.). . p. 581. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Griffin, Nicholas (2014). Ping-Pong Diplomacy: Ivor Montagu and the Astonishing Story Behind the Game That Changed the World. . p. 163. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Sadler-Smith, Eugene (2010). The Intuitive Mind: Profiting from the Power of Your Sixth Sense. . p. 223. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
     • Triplett, II, William C. (2004). Rogue State: How a Nuclear North Korea Threatens America (illustrated ed.). Regnery Publishing. p. 224. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
126. Chang & Halliday 2005.
127. Quigley, Christine (1998). Modern Mummies: The Preservation of the Human Body in the Twentieth Century (illustrated, reprint ed.). McFarland. pp. 40–42. ISBN . สืบค้นเมื่อ 28 July 2015 – โดยทาง .
128. "Chinese bid Mao sad farewell". UPI (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 29 March 2020.
129. James, S. L. "China: Communist History Through Film". Internet Archive. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
130. "1976: Chairman Mao Zedong dies". BBC News. 9 September 1976. สืบค้นเมื่อ 28 July 2015.
131. "Chinese Bid Farewell to Nation's Leader". Florence Times + Tri-Cities Daily. United Press International. 18 September 1976. สืบค้นเมื่อ 8 October 2015.
132. Lu, Xing (2017). The Rhetoric of Mao Zedong: Transforming China and Its People (ภาษาอังกฤษ). . p. 50. ISBN  – โดยทาง . In 1956 Mao signed a proposal for cremation along with 151 other high-ranking officials. According to hearsay, Mao wrote in his will that he wanted to be cremated after his death. Ironically his successors decided to keep his dead body on display for the nation to pay its respects.
133. Karl, Rebecca E. (2010). Mao Zedong and China in the Twentieth-Century World: a Concise History. Asia-Pacific series. Durham, NC: . doi:10.2307/j.ctv11hpp6w. ISBN . JSTOR j.ctv11hpp6w.
134. (1999). (3rd ed.). New York, NY: Free Press. ISBN .

บรรณานุกรม

• (1998). Hungry Ghosts: Mao's Secret Famine. Holt Paperbacks. ISBN .
• Carter, Peter (1976). Mao. London: Oxford University Press. ISBN .
• ; (2005). Mao: The Unknown Story. London: Jonathan Cape. ISBN .
• Chirot, Daniel (1996). Modern tyrants: the power and prevalence of evil in our age. . ISBN .
• Clisson, Tim (2014). Chinese Rules: Mao's Dog, Deng's Cat, and Five Timeless Lessons from the Front Lines in China. NY: Harper. ISBN .
• (2010). Mao's Great Famine: The History of China's Most Devastating Catastrophe, 1958–62. London: Walker & Company. ISBN .
• (2002). Mao: A Reinterpretation. Chicago: Ivan R. Dee. ISBN .
• Gao, Mobo (2008). The Battle for China's Past: Mao and the Cultural Revolution. London: . ISBN .
• (1985). Mao and the Men Against Him. London: Jonathan Cape. ISBN .
• Kuisong, Yang (March 2008). "Reconsidering the Campaign to Suppress Counterrevolutionaries". . 193 (193): 102–121. doi:10.1017/S0305741008000064. S2CID 154927374.
• (1994). The Private Life of Chairman Mao: The Memoirs of Mao's Personal Physician. London: . ISBN .
• ; Schoenhals, Michael (2006). Mao's Last Revolution. Cambridge, MA: . ISBN .
• Pantsov, Alexander V.; Levine, Steven I. (2012). Mao: The Real Story. New York and London: . ISBN .
• (1966). Mao Tse-Tung. London: . ISBN .
• (2001). Mao: A Life. . ISBN .
• (1999). Mao Zedong. Penguin Lives. New York: . ISBN . OCLC 41641238.
  • Burns, John F. (6 February 2000). "Methods of the Great Leader". The New York Times.
• (1980). Mao: A Biography. ., which is superseded by (1999). Mao: A Biography. Stanford, CA: . ISBN .
• Valentino, Benjamin A. (2004). Final Solutions: Mass Killing and Genocide in the Twentieth Century. . ISBN .

อ่านเพิ่ม

• Andrew, Anita M.; Rapp, John A. (2000). Autocracy and China's Rebel Founding Emperors: Comparing Chairman Mao and Ming Taizu. . pp. 110–. ISBN .
• Davin, Delia (2013). Mao: A Very Short Introduction. . ISBN .
• Keith, Schoppa R. (2004). Twentieth Century in China: A History in Documents. Oxford: . ISBN .
• Schaik, Sam (2011). Tibet: A History. New Haven: Publications. ISBN .

แหล่งข้อมูลอื่น

ก่อนหน้า		เหมา เจ๋อตง		ถัดไป
สถาปนาตำแหน่ง		ประธานาธิบดีจีน (27 กันยายน พ.ศ. 2497 – 27 เมษายน พ.ศ. 2502)		หลิว เช่าฉี