Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท พระนามเดิม บุญมา เป็นพระอนุชาธิราชร่วมพระราชชนก และพระราชชนนีกับพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดให้เสด็จเถลิงพระราชมนเทียรที่พระมหาอุปราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคลพระองค์แรกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์
| สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | |
|---|---|
 | |
| กรมพระราชวังบวรสถานมงคล | |
| ดำรงพระยศ | พ.ศ. 2325 - 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346 |
| ก่อนหน้า | สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ (กรุงธนบุรี) |
| ถัดไป | สมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร |
| พระราชสมภพ | วันพฤหัสบดีขึ้น 1 ค่ำ เดือน 11 ปีกุน (19 กันยายน พ.ศ. 2286) กรุงศรีอยุธยา |
| สวรรคต | 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346 (60 พรรษา) พระที่นั่งบูรพาภิมุข พระราชวังบวรสถานมงคล |
| พระอัครชายา | เจ้าศรีอโนชา |
| ราชวงศ์ | ราชวงศ์จักรี |
| พระราชบิดา | สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก |
| พระราชมารดา | พระอัครชายา (หยก) |
พระราชประวัติ
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท มีพระนามเดิมว่า บุญมา เป็นพระโอรสพระองค์ที่ 5 ในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก (ทองดี) และพระอัครชายา (หยก) ประสูติในรัชกาลสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ สมัยกรุงศรีอยุธยา เมื่อวันพฤหัสบดีขึ้น 1 ค่ำ เดือน 11 ปีกุน จ.ศ. 1105 ตรงกับวันที่ 19 กันยายน พ.ศ. 2286 มีนิวาสถานอยู่หลังป้อมเพชรในกรุงศรีอยุธยา มีพระภราดาพระภคินีร่วมพระชนก 7 พระองค์ ได้แก่
- สา ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระเทพสุดาวดี ในรัชกาลที่ 1
- ไม่ปรากฏพระนามเดิม ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระเจ้าขุนรามณรงค์ ในรัชกาลที่ 1
- แก้ว ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้ากรมพระศรีสุดารักษ์ ในรัชกาลที่ 1
- ด้วง ปราบดาภิเษกเป็นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช
- บุญมา เสด็จเถลิงพระราชมนเทียรเป็นสมเด็จพระอนุชาธิราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ในรัชกาลที่ 1
- ลา ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา ในรัชกาลที่ 1
- กุ เฉลิมพระนามเป็นพระเจ้าไปยิกาเธอ กรมหลวงนรินทรเทวี ในรัชกาลที่ 5
กรุงศรีอยุธยาแตก
เมื่อทรงเจริญวัยได้รับราชการเป็นมหาดเล็กตำแหน่งนายสุดจินดา มหาดเล็กหุ้มแพร ในรัชกาลสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์ ใน พ.ศ. 2310 เมื่อข้าศึกยกมาล้อมกรุงศรีอยุธยา ขณะนั้นพระนครอ่อนแอมาก พระยาวชิรปราการ (สิน) จึงพาสมัครพรรคพวกตีฝ่าออกจากพระนครศรีอยุธยา มุ่งไปรวบรวมกำลังที่หัวเมืองชายทะเลตะวันออก ที่ชลบุรี เพื่อจะรบสู้ขับไล่ข้าศึกจากพระนคร เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่ข้าศึกบ้านเมืองสับสนเป็นจลาจล นายสุดจินดาได้เสด็จลงเรือเล็กหลบหนีออกจากกรุงศรีอยุธยา และมุ่งจะเสด็จไปยังเมืองชลบุรีด้วยเช่นกัน ขณะนั้นพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช เป็นหลวงยกกระบัตรเมืองราชบุรี ได้นำครอบครัวและบริวารอพยพหลบภัยข้าศึกไปตั้งอยู่ ณ อำเภออัมพวา เมืองสมุทรสงครามซึ่งแต่เดิมขึ้นกับเมืองราชบุรี ก่อนที่สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทจะเสด็จไปถึงชลบุรี ได้เสด็จไปพบพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ที่อำเภออัมพวาก่อน ได้ทรงชวนให้เสด็จไปหลบภัย ณ ชลบุรี ด้วย แต่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชยังไม่พร้อมเสด็จ ทรงพระราชทานเรือใหญ่พร้อมเสบียงอาหาร ทรงพระราชดำริให้ไปฝากตัวทำราชการกับสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และทรงแนะนำให้เสด็จไปรับท่านเอี้ยง พระชนนีของพระยาตากสิน ซึ่งอพยพไปอยู่ที่บ้านแหลม พร้อมทั้งทรงฝากดาบคร่ำ และแหวน 2 วง ไปถวายเป็นของกำนัลอีกด้วย
เมื่อกรุงศรีอยุธยาเสียแก่ข้าศึก ทรงให้ทหารรักษาการอยู่ที่ค่ายโพธิ์สามต้น และที่ธนบุรี ช่วงนั้นบ้านเมืองตกอยู่ในภาวะระส่ำระสาย แยกเป็นชุมนุมเป็นก๊กเหล่าถึง 6 ชุมนุม พระยาตากสินเป็นชุมนุมหนึ่งที่สามารถรวบรวมไพล่พลตั้งอยู่ที่จันทบุรี เข้าตีข้าศึกที่รักษากรุงศรีอยุธยาแตกไป แล้วจึงเสด็จเถลิงถวัลยราชสมบัติเป็นสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สถาปนากรุงธนบุรีเป็นราชธานี เมื่อปีชวด สัมฤทธิศก พ.ศ. 2311 สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ในขณะนั้นทรงได้รับการสถาปนาบรรดาศักดิ์เป็นพระมหามนตรี เจ้ากรมพระตำรวจในขวา
การทำศึกสงคราม
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้ทรงร่วมศึกสงครามขับไล่อริราชศัตรูปกป้องพระราชอาณาจักรตลอดพระชนมชีพของพระองค์ ได้เสด็จไปในการพระราชสงครามทั้งทางบก และทางเรือ ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ถึง 16 ครั้ง และในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช อีก 8 ครั้ง ได้แก่
- พ.ศ. 2310 ตีค่ายโพธิ์สามต้นของข้าศึก
- พ.ศ. 2311 ตีค่ายพม่าที่บางกุ้ง และที่สมุทรสงคราม ขณะนั้นทรงมีบรรดาศักดิ์เป็น พระมหามนตรี และเสด็จไปรับพระเชษฐาธิราช จาก อำเภออัมพวา เข้ามารับราชการกับสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี และทรงรับสถาปนาเป็น พระราชวรินทร์
- พ.ศ. 2311 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงยกกองทัพไปปราบชุมนุมเจ้าพิษณุโลก และยกไปปราบชุมนุมเจ้าพิมายที่นครราชสีมา พระมหามนตรี และพระราชวรินทร์ได้ร่วมการสงครามที่ด่านขุนทด มีชัยชนะในเวลา 3 วัน ความชอบในการสงครามครั้งนี้ พระราชวรินทร์ได้รับการเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น พระยาอภัยรณฤทธิ์ และพระมหามนตรี เป็นพระยาอนุชิตราชา จางวางตำรวจ
- พ.ศ. 2312 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี โปรดให้พระยาอภัยรณฤทธิ์ และพระยาอนุชิตราชา ยกทัพไปปราบกรุงกัมพูชา ตีได้เมืองเสียมราฐ
- พ.ศ. 2313 พระยาอนุชิตราชาได้เลื่อนบรรดาศักดิ์เป็นพระยายมราช ได้ยกทัพไปร่วมกับทัพหลวงปราบชุมนุมเจ้าพระฝาง ตีได้เมืองสวางคบุรี และได้หัวเมืองเหนือไว้ในพระราชอำนาจทั้งหมด เมื่อเสร็จราชการศึกครั้งนี้ ได้รับเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช สำเร็จราชการเมืองพิษณุโลก เป็นผู้ปกป้องพระราชอาณาจักรฝ่ายเหนือ และได้ยกทัพไปตีทัพโปมยุง่วนที่มาล้อมเมืองสวรรคโลก
- พ.ศ. 2315 เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช ได้ยกทัพไปปราบพม่าที่ยกมาตีเมืองลับแล หรืออุตรดิตถ์ และเมืองพิชัยจนแตกพ่ายไป
- พ.ศ. 2316 เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช และพระยาพิชัย ได้ยกทัพไปรบถึงประจัญบาน กับทัพโปสุพลาที่เมืองพิชัย จนข้าศึกแตกพ่าย ครั้งนี้เองที่พระยาพิชัยได้รับสมญานามว่า "พระยาพิชัยดาบหัก"
- พ.ศ. 2317 สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี โปรดให้พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ซึ่งขณะนั้นเป็น เจ้าพระยาจักรี กับเจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช ยกทัพหัวเมืองเหนือไปตีเมืองเชียงใหม่ มีชัยชนะ และเจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราชได้คุมทัพเหนือไปล้อมทัพพม่าที่เขาชะงุ้ม ตีค่ายพม่าที่เขาชะงุ้ม และปากแพรกแตกจนพม่ายอมแพ้
- พ.ศ. 2318 เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช และเจ้าพระยาจักรี ได้รับพระราชบัญชาให้ยกทัพจากพิษณุโลกไปขับไล่โปสุพลา ที่ยกมาตีเมืองเชียงใหม่ และต่อมาอะแซหวุ่นกี้ ยกมาล้อมเมืองพิษณุโลก เจ้าพระยาทั้งสองจึงนำไพล่พลออกจากพิษณุโลกไปตั้งมั่นที่เมืองเพชรบูรณ์ ต่อมาพม่าถอนกำลัง จึงได้คุมกำลังเมืองนครราชสีมาติดตามตีทัพที่กำลังถอยแตกกลับไป
- พ.ศ. 2320 ได้ยกทัพจากกรุงธนบุรีไปสมทบทัพเจ้าพระยาจักรีที่นครราชสีมา ตีเมืองนครจำปาศักดิ์ เมือง สุรินทร์ ขุขันธ์ ไว้ได้ จากความชอบในการพระราชสงครามครั้งนี้ เจ้าพระยาจักรีได้รับเลื่อนบรรดาศักดิ์เป็น "เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก"
- พ.ศ. 2321 เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกกับเจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช เกณฑ์ทัพเรือจากกัมพูชา ไปล้อมเมืองเวียงจันทน์ 4 เดือนจึงตีได้ และตีหัวเมืองต่าง ๆ ในแคว้นลาวจนจดตังเกี๋ยของญวนไว้ได้ด้วย และในครั้งนั้น เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้อัญเชิญพระพุทธมหามณีรัตนปฏิมากร กลับคืนมาจากเวียงจันทน์มาประดิษฐานที่กรุงธนบุรีด้วย
- พ.ศ. 2324 เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช เป็นแม่ทัพหน้าร่วมกับเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ยกทัพไปตีกัมพูชา แต่ต้องเสด็จกลับกรุงธนบุรี เนื่องจากบ้านเมืองเกิดจลาจล เจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกได้เสด็จปราบดาภิเษกเป็นพระมหากษัตริย์ รัชกาลที่ 1 แห่งกรุงรัตนโกสินทร์ ทรงสถาปนาพระบรมราชจักรีวงศ์และสถาปนากรุงเทพมหานครเป็นราชธานี แล้วโปรดให้สมเด็จพระอนุชาธิราชเสด็จเถลิงพระราชมนเทียรที่พระมหาอุปราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล บันทึกบางฉบับจะเอ่ยพระนามว่า สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวกรมพระราชวังบวรสถานมงคลบ้าง สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทั้งสองพระองค์บ้าง (หมายความรวมถึงรัชกาลที่ 1 และสมเด็จวังหน้า) ไม่เป็นที่แน่นอน ซึ่งพระนามนี้ต่อมาพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงกำหนดระเบียบเกี่ยวกับพระเกียรติเจ้านายใหม่ โดยให้ขานพระนามว่า สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
ในรัชกาลพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้ทรงร่วมการพระราชสงคราม ระหว่าง พ.ศ. 2325 ถึง พ.ศ. 2345 รวม 8 ครั้ง คือ
- พ.ศ. 2328 สงครามเก้าทัพ รบกับทัพพระเจ้าปดุง ที่ยกทัพเข้ามาทางด่านพระเจดีย์สามองค์ แม้มีไพร่พลน้อยกว่าข้าศึก แต่ทรงทำกลอุบายลวงข้าศึก จนสามารถมีชัยชนะ ในปีนั้น ยังได้เสด็จนำทัพเรือไปตีพม่าที่ไชยา และเสด็จไปปราบปัตตานีที่เอาใจออกห่าง และตีเมืองกลันตัน ตรังกานู เป็นเมืองขึ้นของไทยด้วย
- พ.ศ. 2329 สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้เสด็จนำทัพไปรบกับพระเจ้าปดุง ที่เข้ามายึดตำบล และสามสบ ได้ตีทัพพม่าแตก
- พ.ศ. 2330 สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้เสด็จยกทัพไปตีเมืองลำปางคืน และตีทัพพม่าที่ป่าซางแตก เสร็จการสงครามนี้ ได้อัญเชิญพระพุทธสิหิงค์จากเมืองเชียงใหม่ มาประดิษฐาน ณ พระราชวังบวรสถานมงคล ที่กรุงเทพฯ
- พ.ศ. 2336 เสด็จไปตีเมืองทวายสำเร็จ
- พ.ศ. 2340 เสด็จยกทัพไปป้องกันเมืองเชียงใหม่ ตีพม่าที่ลำพูน และเชียงใหม่แตก
- พ.ศ. 2345 ได้เสด็จไปขับไล่กองทัพข้าศึกออกจากเชียงใหม่ แต่เมื่อเสด็จไปถึงเมืองเถิน ทรงพระประชวรโรคนิ่ว ต้องประทับรักษาพระองค์โดยมีกรมพระราชวังบวรสถานพิมุข ทรงพยาบาลพระอาการอยู่ต่อมาเมื่อเสด็จกลับกรุงเทพฯ พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกเสด็จพระราชดำเนินพร้อมด้วยสมเด็จพระเจ้าลูกยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร เสด็จไปประทับที่พระราชวังบวรสถานมงคล เพื่อทรงพยาบาลสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทจนกระทั่งพระอาการประชวรกำเริบและได้เสด็จสวรรคต ณ พระที่นั่งบูรพาภิมุขในหมุ่พระวิมาน เมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346 พระชนมายุ 60 พรรษา พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกทรงพระกรุณาโปรดเกล้าโปรดกระหม่อมพระราชทานพระโกศ (พระลอง) ย่อมุมไม้สิบสองหุ้มทองคำประดิษฐานพระบรมศพไว้ที่พระที่นั่งศิวโมกขพิมานในพระราชวังบวรสถานมงคล หลังจากการถวายพระเพลิง ณ พระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง เสร็จสิ้น พระบรมอัฐิถูกอัญเชิญไปประดิษฐานไว้ที่พระที่นั่งวายุสถานอมเรศ ในหมู่พระวิมาน ปัจจุบันอัญเชิญมาประดิษฐานไว้ที่หอพระนาคในพระบรมมหาราชวัง
นอกจากจะทรงอุทิศพระองค์เสด็จไปในการศึกสงครามกอบกู้เอกราช และป้องกันพระราชอาณาจักรตลอดพระชนมชีพ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ยังทรงเสริมสร้างความมั่นคงให้แก่บ้านเมือง ทรงอุปถัมภ์บำรุงการพระศาสนา ศิลปวรรณกรรม และสถาปัตยกรรม เป็นต้นว่า โปรดให้สร้าง พระราชวังบวร (ซึ่งปัจจุบันคือบริเวณมหาวิทยาลัยธรรมศาสตร์ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติพระนคร โรงละครแห่งชาติ วิทยาลัยช่างศิลป์ และวิทยาลัยนาฏศิลป์) ทรงสร้างกำแพงพระนครตั้งแต่ประตูวัดสังเวชวิศยารามจนถึงวัดบวรนิเวศ และทรงสร้างป้อมอิสินธร ป้อมพระจันทร์ ป้อมยุคนธร (ซึ่งรื้อลงแล้ว) คงเหลือแต่ป้อมพระสุเมรุ และทรงสร้างประตูยอดของบรมมหาราชวัง คือ ประตูสวัสดิโสภา ประตูมณีนพรัตน์ ประตูอุดมสุดารักษ์ และทรงสร้างโรงเรือที่ฟากตะวันตก ทรงสถาปนาวัดมหาธาตุ วัดชนะสงคราม (วัดตองปุ) วัดโบสถ์ วัดเทวราชกุญชรวรวิหาร (วัดสมอแครง) วัดราชผาติการามวรวิหาร (วัดส้มเกลี้ยง) วัดปทุมคงคาราชวรวิหาร (วัดสำเพ็ง) วัดครุฑ วัดสุวรรณคีรี (วัดขี้เหล็ก) วัดสุวรรณดารารามราชวรวิหาร ทรงสร้างหอมณเฑียรธรรมในวัดพระศรีรัตนศาสดาราม วิหารคต วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร เป็นต้น พระปรีชาสามารถ และพระมหากรุณาธิคุณในสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้จารึกอยู่ในประวัติศาสตร์ของชาติเป็นที่แซ่ซร้องสดุดีเทิดทูนของพสกนิกร ไทยตลอดมา
สวรรคต
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาทเสด็จสวรรคตเมื่อวันที่ 3 พฤศจิกายน พ.ศ. 2346 สิริพระชนมพรรษา 60 พรรษา ได้รับพระราชทานพระโกศไม้สิบสองหุ้มทองคำทรงพระบรมศพ และพระราชทานเพลิง ณ พระเมรุมาศ ท้องสนามหลวง
พระราชโอรสธิดา
สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท มีพระราชโอรสธิดารวม 43 พระองค์ พระราชธิดาพระองค์ใหญ่คือ "สมเด็จพระเจ้าหลานเธอ เจ้าฟ้าพิกุลทอง กรมขุนศรีสุนทร" ซึ่งประสูติแต่เจ้าศรีอโนชา ราชขนิษฐาในพระเจ้ากาวิละ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ทรงเป็นต้นราชสกุลอสุนี สังขทัต ปัทมสิงห์ และนีรสิงห์
- ประสูติก่อนอุปราชาภิเษก (ในรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี)
- เจ้าฟ้าหญิงพิกุลทอง (พ.ศ. 2320-2353) ประสูติในพระอัครชายาเจ้าศรีอโนชา พระขนิษฐาในพระเจ้ากาวิละ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ ทรงได้รับสถาปนาเป็น "กรมขุนศรีสุนทร" ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าชายลำดวน (พ.ศ. 2322-2347) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาขะ
- พระองค์เจ้าหญิงเกสร (พ.ศ. 2322) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแก้ว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าชายอินทปัต (พ.ศ. 2323-2346) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาตัน
- พระองค์เจ้าชายก้อนแก้ว (พ.ศ. 2324) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาล่า สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าชายช้าง (พ.ศ. 2324) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาปุย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
ประสูติเมื่ออุปราชาภิเษกแล้ว - พระองค์เจ้าหญิงดวงจันทร์ (พ.ศ. 2326-2411) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาฉิม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 5
- พระองค์เจ้าชายอสุนี (พ.ศ. 2326-2378) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาขำ ทรงได้รับสถาปนาเป็นกรมหมื่นเสนีเทพ เมื่อ พ.ศ. 2351 ในรัชกาลที่ 1 สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3 ทรงเป็นต้นสกุล
- พระองค์เจ้าหญิงโกมล (พ.ศ. 2326) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแก้วศาลาลอย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงบุนนาค (พ.ศ. 2328) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดามา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงดาราวดี (พ.ศ. 2328-2410) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาน้อย เสกสมรสกับสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาศักดิพลเสพ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิง (พ.ศ. 2328) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาสุวรรณา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิงโกสุม (พ.ศ. 2328) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาพ่วง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าหญิงกำพุชฉัตร (พ.ศ. 2329) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานักองค์อี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิงปัทมราช (พ.ศ. 2330-2408) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานุ้ยเล็ก ธิดาเจ้าพระยาสุธรรมมนตรี (พัฒน์ ณ นคร) กับท่านผู้หญิงชุ่ม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าชาย (พ.ศ. 2330) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาฉิม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าชายมั่ง (พ.ศ. 2331) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเกศ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3 มีพระโอรสและธิดา 7 องค์ ไม่มีนามสกุลพระราชทาน
- พระองค์เจ้าชายสิงหราช (พ.ศ. 2331) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาล่า สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงกลัด (พ.ศ. 2332) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดามีใหญ่ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงฉิมพลี (พ.ศ. 2332) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดางิ้ว สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าชายสังกะทัต (พ.ศ. 2332) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดา กรมหมื่นนรานุชิต ในรัชกาลที่ 3 ทรงได้รับสถาปนาเป็นกรมขุนนรานุชิต ในรัชกาลที่ 4 สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 ทรงเป็นต้นสกุล
- พระองค์เจ้าหญิงแก้ว (พ.ศ. 2332) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาแจ่ม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าหญิง (พ.ศ. 2334) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานักองค์เภา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าหญิงศรีสุดาอับสร (พ.ศ. 2334-2367) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเพ็ง สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงลมุด (พ.ศ. 2334-2417) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดามีน้อย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 5
- พระองค์เจ้าชายบัว (พ.ศ. 2335) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาศรี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3 ทรงเป็นต้นสกุล
- พระองค์เจ้าหญิงปุก (พ.ศ. 2335) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานักองค์เภา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าหญิงดุษฎี (พ.ศ. 2335-2406) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเสม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าชายสุก (พ.ศ. 2335) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาเอม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 มีพระโอรส 1 องค์ คือ หม่อมเจ้าชายปลาย (พ.ศ. 2387 - ไม่มีข้อมูล)
- พระองค์เจ้าชายเพ็ชรหึง (พ.ศ. 2336) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาชู สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าหญิงวงศมาลา (พ.ศ. 2336) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดานักองค์อี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิงนิลวัตถา (พ.ศ. 2336) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาน้อย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิงกำพร้า (พ.ศ. 2337) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาบับภา สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าหญิงกลิ่น (พ.ศ. 2337) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาภู่ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิงรุ่ง (พ.ศ. 2337) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาพลับจีน สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าหญิง (พ.ศ. 2337) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาล้อม สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2
- พระองค์เจ้าชายนพเก้า (พ.ศ. 2338) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาสวน สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4
- พระองค์เจ้าหญิง (พ.ศ. 2338) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาตุ๊ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 3
- พระองค์เจ้าชาย (พ.ศ. 2339) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาทรัพย์ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าชายสุด (พ.ศ. 2340) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาน้อย สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 2 มีพระโอรส 1 องค์ คือ หม่อมเจ้าปลาตะเพียน (ไม่มีข้อมูล - เมษายน พ.ศ. 2403)
- พระองค์เจ้าชายเณร (พ.ศ. 2343) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาไผ่ สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 4 ทรงเป็นต้นสกุล
- พระองค์เจ้าชายหอย (พ.ศ. 2343) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาตานี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
- พระองค์เจ้าชายแตน (พ.ศ. 2344) ประสูติแต่เจ้าจอมมารดาตานี สิ้นพระชนม์ในรัชกาลที่ 1
นอกจากนี้ยังปรากฏพระราชโอรสพระนามว่าพระองค์เจ้าแทน มีพระชนม์ชีพอยู่ในรัชกาลที่ 2 ซึ่งอาจต่างพระองค์กับพระองค์เจ้าแตน
พระเกียรติยศ
| ธรรมเนียมพระยศของ สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | |
|---|---|
| การทูล | ใต้ฝ่าละอองพระบาท |
| การแทนตน | ข้าพระพุทธเจ้า |
| การขานรับ | พระพุทธเจ้าข้า/เพคะ |
พระอิสริยยศ
- 19 กันยายน พ.ศ. 2286 : บุญมา
- ไม่ปรากฏ : นายสุดจินดา
- พ.ศ. 2311 : พระมหามนตรี
- พ.ศ. 2311 : พระยาอนุชิตราชา
- พ.ศ. 2313 : พระยายมราช
- พ.ศ. 2313 : เจ้าพระยาสุรสีหพิษณวาธิราช
- พ.ศ. 2325 : พระมหาอุปราช กรมพระราชวังบวรสถานมงคล
- หลังสวรรคต
- สมัยรัชกาลที่ 4 : กรมพระราชวังบวรมหาสุรสิงหนาท
- สมัยรัชกาลที่ 6 : สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท
ในวัฒนธรรมสมัยนิยม
มีนักแสดงผู้รับบท สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท ได้แก่
- ฉัตรชัย เปล่งพานิช จากละครเรื่อง สงครามเก้าทัพ (2531)
- คงกะพัน แสงสุริยะ จากละครเรื่อง ฟ้าใหม่ (2547)
- สราวุธ มาตรทอง จากละครเรื่อง ศรีอโยธยา 2 (2562)
พงศาวลี
| พงศาวลีของสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
แผนผัง
อ้างอิง
- เชิงอรรถ
- ราชสกุลวงศ์, หน้า 3
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ๑๐๕. พระราชประวัติกรมพระราชวังบวรสถานมงคล
- ๓. ประดิษฐานพระราชวงศ์
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ๑๐๔. กรมพระราชวังบวรสถานมงคลสวรรคต
- พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ๑๑๐. การพระเมรุกรมพระราชวังบวรสถานมงคล
- พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี, หน้า 31
- บรรณานุกรม
- เจ้าพระยาทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค) (11 สิงหาคม 2531). "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑". ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 21 สิงหาคม 2560.
{{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=((help)) - ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๕ พระราชพงศาวดารกรุงธนบุรี ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์เดลิเมล์, 2480. 196 หน้า. หน้า ง-ฉ. [พิมพ์แจกในงานพระราชทานเพลิงศพนายพันเอก พระยาสิริจุลเสวก (พัว จุลเสวก)]
- สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. ISBN
- ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. พิมพ์ครั้งที่ 3, กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า 31. ISBN
| ก่อนหน้า | สมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้ากรมขุนอินทรพิทักษ์ (กรุงธนบุรี) |  | กรมพระราชวังบวรสถานมงคล (ราชวงศ์จักรี) (พ.ศ. 2325 - พ.ศ. 2346) |  | เจ้าฟ้ากรมหลวงอิศรสุนทร |
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
smedcphrabwrrachecamhasursinghnath phranamedim buyma epnphraxnuchathirachrwmphrarachchnk aelaphrarachchnnikbphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach oprdihesdcethlingphrarachmnethiyrthiphramhaxuprach krmphrarachwngbwrsthanmngkhlphraxngkhaerkaehngkrungrtnoksinthrsmedcphrabwrrachecamhasursinghnathkrmphrarachwngbwrsthanmngkhldarngphraysph s 2325 3 phvscikayn ph s 2346kxnhnasmedcphraecalukethx ecafakrmkhunxinthrphithks krungthnburi thdipsmedcphraecalukyaethx ecafakrmhlwngxisrsunthrphrarachsmphphwnphvhsbdikhun 1 kha eduxn 11 pikun 19 knyayn ph s 2286 krungsrixyuthyaswrrkht3 phvscikayn ph s 2346 60 phrrsa phrathinngburphaphimukh phrarachwngbwrsthanmngkhlphraxkhrchayaecasrixoncharachwngsrachwngsckriphrarachbidasmedcphrapthmbrmmhachnkphrarachmardaphraxkhrchaya hyk phrarachprawtismedcphrabwrrachecamhasursinghnath miphranamedimwa buyma epnphraoxrsphraxngkhthi 5 insmedcphrapthmbrmmhachnk thxngdi aelaphraxkhrchaya hyk prasutiinrchkalsmedcphraecaxyuhwbrmoks smykrungsrixyuthya emuxwnphvhsbdikhun 1 kha eduxn 11 pikun c s 1105 trngkbwnthi 19 knyayn ph s 2286 miniwasthanxyuhlngpxmephchrinkrungsrixyuthya miphraphradaphraphkhinirwmphrachnk 7 phraxngkh idaek sa idrbsthapnaepnsmedcphraecaphinangethx ecafakrmphraethphsudawdi inrchkalthi 1 impraktphranamedim idrbsthapnaepnsmedcphraecakhunramnrngkh inrchkalthi 1 aekw idrbsthapnaepnsmedcphraecaphinangethx ecafakrmphrasrisudarks inrchkalthi 1 dwng prabdaphieskepnphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach buyma esdcethlingphrarachmnethiyrepnsmedcphraxnuchathirach krmphrarachwngbwrsthanmngkhl inrchkalthi 1 la idrbsthapnaepnsmedcphraecanxngyaethx ecafakrmhlwngckrecsda inrchkalthi 1 ku echlimphranamepnphraecaipyikaethx krmhlwngnrinthrethwi inrchkalthi 5krungsrixyuthyaaetk emuxthrngecriywyidrbrachkarepnmhadelktaaehnngnaysudcinda mhadelkhumaephr inrchkalsmedcphrathinngsuriyasnxmrinthr in ph s 2310 emuxkhasukykmalxmkrungsrixyuthya khnannphrankhrxxnaexmak phrayawchirprakar sin cungphasmkhrphrrkhphwktifaxxkcakphrankhrsrixyuthya mungiprwbrwmkalngthihwemuxngchaythaeltawnxxk thichlburi ephuxcarbsukhbilkhasukcakphrankhr emuxkrungsrixyuthyaesiyaekkhasukbanemuxngsbsnepnclacl naysudcindaidesdclngeruxelkhlbhnixxkcakkrungsrixyuthya aelamungcaesdcipyngemuxngchlburidwyechnkn khnannphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach epnhlwngykkrabtremuxngrachburi idnakhrxbkhrwaelabriwarxphyphhlbphykhasukiptngxyu n xaephxxmphwa emuxngsmuthrsngkhramsungaetedimkhunkbemuxngrachburi kxnthismedcphrabwrrachecamhasursinghnathcaesdcipthungchlburi idesdcipphbphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach thixaephxxmphwakxn idthrngchwnihesdciphlbphy n chlburi dwy aetphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharachyngimphrxmesdc thrngphrarachthaneruxihyphrxmesbiyngxahar thrngphrarachdariihipfaktwtharachkarkbsmedcphraecakrungthnburi aelathrngaenanaihesdciprbthanexiyng phrachnnikhxngphrayataksin sungxphyphipxyuthibanaehlm phrxmthngthrngfakdabkhra aelaaehwn 2 wng ipthwayepnkhxngkanlxikdwy emuxkrungsrixyuthyaesiyaekkhasuk thrngihthharrksakarxyuthikhayophthisamtn aelathithnburi chwngnnbanemuxngtkxyuinphawarasarasay aeykepnchumnumepnkkehlathung 6 chumnum phrayataksinepnchumnumhnungthisamarthrwbrwmiphlphltngxyuthicnthburi ekhatikhasukthirksakrungsrixyuthyaaetkip aelwcungesdcethlingthwlyrachsmbtiepnsmedcphraecakrungthnburi sthapnakrungthnburiepnrachthani emuxpichwd smvththisk ph s 2311 smedcphrabwrrachecamhasursinghnath inkhnannthrngidrbkarsthapnabrrdaskdiepnphramhamntri ecakrmphratarwcinkhwa karthasuksngkhram phrabwrrachanusawriysmedcphrabwrrachecamhasursinghnath n wdchnasngkhramrachwrmhawihar smedcphrabwrrachecamhasursinghnath idthrngrwmsuksngkhramkhbilxrirachstrupkpxngphrarachxanackrtlxdphrachnmchiphkhxngphraxngkh idesdcipinkarphrarachsngkhramthngthangbk aelathangerux inrchkalsmedcphraecakrungthnburi thung 16 khrng aelainrchkalphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach xik 8 khrng idaek ph s 2310 tikhayophthisamtnkhxngkhasuk ph s 2311 tikhayphmathibangkung aelathismuthrsngkhram khnannthrngmibrrdaskdiepn phramhamntri aelaesdciprbphraechsthathirach cak xaephxxmphwa ekhamarbrachkarkbsmedcphraecakrungthnburi aelathrngrbsthapnaepn phrarachwrinthr ph s 2311 smedcphraecakrungthnburi thrngykkxngthphipprabchumnumecaphisnuolk aelaykipprabchumnumecaphimaythinkhrrachsima phramhamntri aelaphrarachwrinthridrwmkarsngkhramthidankhunthd michychnainewla 3 wn khwamchxbinkarsngkhramkhrngni phrarachwrinthridrbkareluxnbrrdaskdiepn phrayaxphyrnvththi aelaphramhamntri epnphrayaxnuchitracha cangwangtarwc ph s 2312 smedcphraecakrungthnburi oprdihphrayaxphyrnvththi aelaphrayaxnuchitracha ykthphipprabkrungkmphucha tiidemuxngesiymrath ph s 2313 phrayaxnuchitrachaideluxnbrrdaskdiepnphrayaymrach idykthphiprwmkbthphhlwngprabchumnumecaphrafang tiidemuxngswangkhburi aelaidhwemuxngehnuxiwinphrarachxanacthnghmd emuxesrcrachkarsukkhrngni idrbeluxnbrrdaskdiepn ecaphrayasursihphisnwathirach saercrachkaremuxngphisnuolk epnphupkpxngphrarachxanackrfayehnux aelaidykthphiptithphopmyungwnthimalxmemuxngswrrkholk ph s 2315 ecaphrayasursihphisnwathirach idykthphipprabphmathiykmatiemuxnglbael hruxxutrditth aelaemuxngphichycnaetkphayip ph s 2316 ecaphrayasursihphisnwathirach aelaphrayaphichy idykthphiprbthungpracyban kbthphopsuphlathiemuxngphichy cnkhasukaetkphay khrngniexngthiphrayaphichyidrbsmyanamwa phrayaphichydabhk ph s 2317 smedcphraecakrungthnburi oprdihphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach sungkhnannepn ecaphrayackri kbecaphrayasursihphisnwathirach ykthphhwemuxngehnuxiptiemuxngechiyngihm michychna aelaecaphrayasursihphisnwathirachidkhumthphehnuxiplxmthphphmathiekhachangum tikhayphmathiekhachangum aelapakaephrkaetkcnphmayxmaeph ph s 2318 ecaphrayasursihphisnwathirach aelaecaphrayackri idrbphrarachbychaihykthphcakphisnuolkipkhbilopsuphla thiykmatiemuxngechiyngihm aelatxmaxaaeshwunki ykmalxmemuxngphisnuolk ecaphrayathngsxngcungnaiphlphlxxkcakphisnuolkiptngmnthiemuxngephchrburn txmaphmathxnkalng cungidkhumkalngemuxngnkhrrachsimatidtamtithphthikalngthxyaetkklbip ph s 2320 idykthphcakkrungthnburiipsmthbthphecaphrayackrithinkhrrachsima tiemuxngnkhrcapaskdi emuxng surinthr khukhnth iwid cakkhwamchxbinkarphrarachsngkhramkhrngni ecaphrayackriidrbeluxnbrrdaskdiepn ecaphrayamhakstriysuk ph s 2321 ecaphrayamhakstriysukkbecaphrayasursihphisnwathirach eknththpheruxcakkmphucha iplxmemuxngewiyngcnthn 4 eduxncungtiid aelatihwemuxngtang inaekhwnlawcncdtngekiykhxngywniwiddwy aelainkhrngnn ecaphrayamhakstriysukidxyechiyphraphuththmhamnirtnptimakr klbkhunmacakewiyngcnthnmapradisthanthikrungthnburidwy ph s 2324 ecaphrayasursihphisnwathirach epnaemthphhnarwmkbecaphrayamhakstriysuk ykthphiptikmphucha aettxngesdcklbkrungthnburi enuxngcakbanemuxngekidclacl ecaphrayamhakstriysukidesdcprabdaphieskepnphramhakstriy rchkalthi 1 aehngkrungrtnoksinthr thrngsthapnaphrabrmrachckriwngsaelasthapnakrungethphmhankhrepnrachthani aelwoprdihsmedcphraxnuchathirachesdcethlingphrarachmnethiyrthiphramhaxuprach krmphrarachwngbwrsthanmngkhl bnthukbangchbbcaexyphranamwa smedcphraecaxyuhwkrmphrarachwngbwrsthanmngkhlbang smedcphraecaxyuhwthngsxngphraxngkhbang hmaykhwamrwmthungrchkalthi 1 aelasmedcwnghna imepnthiaennxn sungphranamnitxmaphrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhwthrngkahndraebiybekiywkbphraekiyrtiecanayihm odyihkhanphranamwa smedcphrabwrrachecamhasursinghnath inrchkalphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach smedcphrabwrrachecamhasursinghnath idthrngrwmkarphrarachsngkhram rahwang ph s 2325 thung ph s 2345 rwm 8 khrng khux ph s 2328 sngkhramekathph rbkbthphphraecapdung thiykthphekhamathangdanphraecdiysamxngkh aemmiiphrphlnxykwakhasuk aetthrngthaklxubaylwngkhasuk cnsamarthmichychna inpinn yngidesdcnathpheruxiptiphmathiichya aelaesdcipprabpttanithiexaicxxkhang aelatiemuxngklntn trngkanu epnemuxngkhunkhxngithydwy ph s 2329 smedcphrabwrrachecamhasursinghnath idesdcnathphiprbkbphraecapdung thiekhamayudtabl aelasamsb idtithphphmaaetk ph s 2330 smedcphrabwrrachecamhasursinghnath idesdcykthphiptiemuxnglapangkhun aelatithphphmathipasangaetk esrckarsngkhramni idxyechiyphraphuththsihingkhcakemuxngechiyngihm mapradisthan n phrarachwngbwrsthanmngkhl thikrungethph ph s 2336 esdciptiemuxngthwaysaerc ph s 2340 esdcykthphippxngknemuxngechiyngihm tiphmathilaphun aelaechiyngihmaetk ph s 2345 idesdcipkhbilkxngthphkhasukxxkcakechiyngihm aetemuxesdcipthungemuxngethin thrngphraprachwrorkhniw txngprathbrksaphraxngkhodymikrmphrarachwngbwrsthanphimukh thrngphyabalphraxakarxyutxmaemuxesdcklbkrungethph phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkesdcphrarachdaeninphrxmdwysmedcphraecalukyaethx ecafakrmhlwngxisrsunthr esdcipprathbthiphrarachwngbwrsthanmngkhl ephuxthrngphyabalsmedcphrabwrrachecamhasursinghnathcnkrathngphraxakarprachwrkaeribaelaidesdcswrrkht n phrathinngburphaphimukhinhmuphrawiman emuxwnthi 3 phvscikayn ph s 2346 phrachnmayu 60 phrrsa phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkthrngphrakrunaoprdeklaoprdkrahmxmphrarachthanphraoks phralxng yxmumimsibsxnghumthxngkhapradisthanphrabrmsphiwthiphrathinngsiwomkkhphimaninphrarachwngbwrsthanmngkhl hlngcakkarthwayphraephling n phraemrumas thxngsnamhlwng esrcsin phrabrmxthithukxyechiyippradisthaniwthiphrathinngwayusthanxmers inhmuphrawiman pccubnxyechiymapradisthaniwthihxphranakhinphrabrmmharachwng nxkcakcathrngxuthisphraxngkhesdcipinkarsuksngkhramkxbkuexkrach aelapxngknphrarachxanackrtlxdphrachnmchiph smedcphrabwrrachecamhasursinghnath yngthrngesrimsrangkhwammnkhngihaekbanemuxng thrngxupthmphbarungkarphrasasna silpwrrnkrrm aelasthaptykrrm epntnwa oprdihsrang phrarachwngbwr sungpccubnkhuxbriewnmhawithyalythrrmsastr phiphithphnthsthanaehngchatiphrankhr ornglakhraehngchati withyalychangsilp aelawithyalynatsilp thrngsrangkaaephngphrankhrtngaetpratuwdsngewchwisyaramcnthungwdbwrniews aelathrngsrangpxmxisinthr pxmphracnthr pxmyukhnthr sungruxlngaelw khngehluxaetpxmphrasuemru aelathrngsrangpratuyxdkhxngbrmmharachwng khux pratuswsdiospha pratumninphrtn pratuxudmsudarks aelathrngsrangorngeruxthifaktawntk thrngsthapnawdmhathatu wdchnasngkhram wdtxngpu wdobsth wdethwrachkuychrwrwihar wdsmxaekhrng wdrachphatikaramwrwihar wdsmekliyng wdpthumkhngkharachwrwihar wdsaephng wdkhruth wdsuwrrnkhiri wdkhiehlk wdsuwrrndararamrachwrwihar thrngsranghxmnethiyrthrrminwdphrasrirtnsasdaram wiharkht wdphraechtuphnwimlmngkhlaramrachwrmhawihar epntn phraprichasamarth aelaphramhakrunathikhuninsmedcphrabwrrachecamhasursinghnath idcarukxyuinprawtisastrkhxngchatiepnthiaessrxngsdudiethidthunkhxngphsknikr ithytlxdma swrrkht smedcphrabwrrachecamhasursinghnathesdcswrrkhtemuxwnthi 3 phvscikayn ph s 2346 siriphrachnmphrrsa 60 phrrsa idrbphrarachthanphraoksimsibsxnghumthxngkhathrngphrabrmsph aelaphrarachthanephling n phraemrumas thxngsnamhlwngphrarachoxrsthidasmedcphrabwrrachecamhasursinghnath miphrarachoxrsthidarwm 43 phraxngkh phrarachthidaphraxngkhihykhux smedcphraecahlanethx ecafaphikulthxng krmkhunsrisunthr sungprasutiaetecasrixoncha rachkhnisthainphraecakawila ecaphukhrxngnkhrechiyngihm thrngepntnrachskulxsuni sngkhtht pthmsingh aelanirsingh phrabrmsathislksnkhxngsmedcphrabwrrachecamhasursinghnathifl phraecarachwrwngsethx phraecarachwrwngsethx phraxngkhecadarawdi jpgphraecarachwrwngsethx phraxngkhecadarawdi prasutikxnxuprachaphiesk inrchkalsmedcphraecakrungthnburi ecafahyingphikulthxng ph s 2320 2353 prasutiinphraxkhrchayaecasrixoncha phrakhnisthainphraecakawila ecaphukhrxngnkhrechiyngihm thrngidrbsthapnaepn krmkhunsrisunthr inrchkalthi 1 phraxngkhecachayladwn ph s 2322 2347 prasutiaetecacxmmardakha phraxngkhecahyingeksr ph s 2322 prasutiaetecacxmmardaaekw sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecachayxinthpt ph s 2323 2346 prasutiaetecacxmmardatn phraxngkhecachaykxnaekw ph s 2324 prasutiaetecacxmmardala sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecachaychang ph s 2324 prasutiaetecacxmmardapuy sinphrachnminrchkalthi 3 prasutiemuxxuprachaphieskaelw phraxngkhecahyingdwngcnthr ph s 2326 2411 prasutiaetecacxmmardachim sinphrachnminrchkalthi 5 phraxngkhecachayxsuni ph s 2326 2378 prasutiaetecacxmmardakha thrngidrbsthapnaepnkrmhmunesniethph emux ph s 2351 inrchkalthi 1 sinphrachnminrchkalthi 3 thrngepntnskul xsuni phraxngkhecahyingokml ph s 2326 prasutiaetecacxmmardaaekwsalalxy sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyingbunnakh ph s 2328 prasutiaetecacxmmardama sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyingdarawdi ph s 2328 2410 prasutiaetecacxmmardanxy esksmrskbsmedcphrabwrrachecamhaskdiphlesph sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahying ph s 2328 prasutiaetecacxmmardasuwrrna sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahyingoksum ph s 2328 prasutiaetecacxmmardaphwng sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecahyingkaphuchchtr ph s 2329 prasutiaetecacxmmardankxngkhxi sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahyingpthmrach ph s 2330 2408 prasutiaetecacxmmardanuyelk thidaecaphrayasuthrrmmntri phthn n nkhr kbthanphuhyingchum sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecachay ph s 2330 prasutiaetecacxmmardachim sinphrachnminrchkalthi 1 phraxngkhecachaymng ph s 2331 prasutiaetecacxmmardaeks sinphrachnminrchkalthi 3 miphraoxrsaelathida 7 xngkh imminamskulphrarachthan phraxngkhecachaysinghrach ph s 2331 prasutiaetecacxmmardala sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyingkld ph s 2332 prasutiaetecacxmmardamiihy sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyingchimphli ph s 2332 prasutiaetecacxmmardangiw sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecachaysngkatht ph s 2332 prasutiaetecacxmmarda krmhmunnranuchit inrchkalthi 3 thrngidrbsthapnaepnkrmkhunnranuchit inrchkalthi 4 sinphrachnminrchkalthi 4 thrngepntnskul sngkhtht phraxngkhecahyingaekw ph s 2332 prasutiaetecacxmmardaaecm sinphrachnminrchkalthi 1 phraxngkhecahying ph s 2334 prasutiaetecacxmmardankxngkhepha sinphrachnminrchkalthi 1 phraxngkhecahyingsrisudaxbsr ph s 2334 2367 prasutiaetecacxmmardaephng sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyinglmud ph s 2334 2417 prasutiaetecacxmmardaminxy sinphrachnminrchkalthi 5 phraxngkhecachaybw ph s 2335 prasutiaetecacxmmardasri sinphrachnminrchkalthi 3 thrngepntnskul pthmsingh phraxngkhecahyingpuk ph s 2335 prasutiaetecacxmmardankxngkhepha sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecahyingdusdi ph s 2335 2406 prasutiaetecacxmmardaesm sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecachaysuk ph s 2335 prasutiaetecacxmmardaexm sinphrachnminrchkalthi 4 miphraoxrs 1 xngkh khux hmxmecachayplay ph s 2387 immikhxmul phraxngkhecachayephchrhung ph s 2336 prasutiaetecacxmmardachu sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecahyingwngsmala ph s 2336 prasutiaetecacxmmardankxngkhxi sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahyingnilwttha ph s 2336 prasutiaetecacxmmardanxy sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahyingkaphra ph s 2337 prasutiaetecacxmmardabbpha sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecahyingklin ph s 2337 prasutiaetecacxmmardaphu sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahyingrung ph s 2337 prasutiaetecacxmmardaphlbcin sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecahying ph s 2337 prasutiaetecacxmmardalxm sinphrachnminrchkalthi 2 phraxngkhecachaynpheka ph s 2338 prasutiaetecacxmmardaswn sinphrachnminrchkalthi 4 phraxngkhecahying ph s 2338 prasutiaetecacxmmardatu sinphrachnminrchkalthi 3 phraxngkhecachay ph s 2339 prasutiaetecacxmmardathrphy sinphrachnminrchkalthi 1 phraxngkhecachaysud ph s 2340 prasutiaetecacxmmardanxy sinphrachnminrchkalthi 2 miphraoxrs 1 xngkh khux hmxmecaplataephiyn immikhxmul emsayn ph s 2403 phraxngkhecachayenr ph s 2343 prasutiaetecacxmmardaiph sinphrachnminrchkalthi 4 thrngepntnskul nirsingh phraxngkhecachayhxy ph s 2343 prasutiaetecacxmmardatani sinphrachnminrchkalthi 1 phraxngkhecachayaetn ph s 2344 prasutiaetecacxmmardatani sinphrachnminrchkalthi 1 nxkcakniyngpraktphrarachoxrsphranamwaphraxngkhecaaethn miphrachnmchiphxyuinrchkalthi 2 sungxactangphraxngkhkbphraxngkhecaaetnphraekiyrtiysthrrmeniymphrayskhxng smedcphrabwrrachecamhasursinghnathkarthulitfalaxxngphrabathkaraethntnkhaphraphuththecakarkhanrbphraphuththecakha ephkhaphraxisriyys19 knyayn ph s 2286 buyma imprakt naysudcinda ph s 2311 phramhamntri ph s 2311 phrayaxnuchitracha ph s 2313 phrayaymrach ph s 2313 ecaphrayasursihphisnwathirach ph s 2325 phramhaxuprach krmphrarachwngbwrsthanmngkhlhlngswrrkhtsmyrchkalthi 4 krmphrarachwngbwrmhasursinghnath smyrchkalthi 6 smedcphrabwrrachecamhasursinghnathinwthnthrrmsmyniymminkaesdngphurbbth smedcphrabwrrachecamhasursinghnath idaek chtrchy eplngphanich caklakhreruxng sngkhramekathph 2531 khngkaphn aesngsuriya caklakhreruxng faihm 2547 srawuth matrthxng caklakhreruxng srixoythya 2 2562 phngsawliphngsawlikhxngsmedcphrabwrrachecamhasursinghnath 16 ecaphrayaoksathibdi pan 8 ecaphrayawrwngsathirach khunthxng 4 phrayarachnikul thxngkha 2 smedcphrapthmbrmmhachnk 1 smedcphrabwrrachecamhasursinghnath 3 phraxkhrchaya hyk aephnphngsmedcphrapthmbrmmhachnk 1 phrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach smedcphrabwrrachecamhasursinghnath smedcphraecanxngyaethx ecafakrmhlwngckrecsda 2 phrabathsmedcphraphuththelishlanphaly smedcphrabwrrachecamhaesnanurks smedcphrabwrrachecamhaskdiphlesph 3 phrabathsmedcphranngeklaecaxyuhw 4 phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw phrabathsmedcphrapineklaecaxyuhw smedcphraecabrmwngsethx ecafaxaphrn smedcphraecabrmwngsethx ecafamhamala krmphrayabarabprpks smedcphraecabrmwngsethx ecafapiw smedcphraecabrmwngsethx ecafaosmns 5 phrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw smedcphraecabrmwngsethx ecafacaturntrsmi krmphrackrphrrdiphngs smedcphrarachpitula brmphngsaphimukh ecafaphanurngsiswangwngs krmphrayaphanuphnthuwngswredch smedcphraecabrmwngsethx ecafakrmphrayanrisranuwdtiwngs krmphrarachwngbwrwiichychay smedcphrabrmoxrsathirach ecafamhawchirunhis syammkudrachkumar smedcphraecabrmwngsethx ecafaxisriyalngkrn 6 phrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhw smedcphraecabrmwngsethx ecafabriphtrsukhumphnthu krmphrankhrswrrkhwrphinit smedcphraecabrmwngsethx ecafatriephchrutmtharng smedcphraecabrmwngsethx ecafasmmtiwngsworthy krmkhunsrithrrmrachtharngvththi smedcphraecabrmwngsethx ecafackrphngsphuwnath krmhlwngphisnuolkprachanath smedcphraecabrmwngsethx ecafayukhlthikhmphr krmhlwnglphburiraemswr smedcphraecabrmwngsethx ecafasirirachkkuthphnth smedcphraxnuchathirach ecafaxsdangkhedchawuth krmhlwngnkhrrachsima smedcphramhitlathiebsr xdulyedchwikrm phrabrmrachchnk smedcphraecabrmwngsethx ecafacuthathuchthradilk krmkhunephchrburnxinthraichy 7 phrabathsmedcphrapkeklaecaxyuhw 8 phrabathsmedcphrapremnthrmhaxannthmhidl phraxthmramathibdinthr 9 phrabathsmedcphramhaphumiphlxdulyedchmharach brmnathbphitr 10 phrabathsmedcphrawchireklaecaxyuhwxangxingechingxrrthrachskulwngs hna 3 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 105 phrarachprawtikrmphrarachwngbwrsthanmngkhl 3 pradisthanphrarachwngs phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 104 krmphrarachwngbwrsthanmngkhlswrrkht phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 110 karphraemrukrmphrarachwngbwrsthanmngkhl phraxnuwngschnhmxmecainphrarachwngsckri hna 31 brrnanukrmecaphrayathiphakrwngs kha bunnakh 11 singhakhm 2531 phrarachphngsawdarkrungrtnoksinthr rchkalthi 1 hxngsmuddicithlwchiryan subkhnemux 21 singhakhm 2560 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help prachumphngsawdar phakhthi 65 phrarachphngsawdarkrungthnburi chbbphncnthnumas ecim krungethph orngphimphedlieml 2480 196 hna hna ng ch phimphaeckinnganphrarachthanephlingsphnayphnexk phrayasiriculeswk phw culeswk sankwrrnkrrmaelaprawtisastr krmsilpakr rachskulwngs phimphkhrngthi 14 krungethph sankwrrnkrrmaelaprawtisastr krmsilpakr 2554 296 hna ISBN 978 974 417 594 6 suphwthy eksmsri phltri hmxmrachwngs aelarchni thrphywicitr phraxnuwngschnhmxmecainphrarachwngsckri phimphkhrngthi 3 krungethph sankphimphbrrnkic ph s 2549 360 hna hna 31 ISBN 974 221 818 8 wikimiediykhxmmxnsmisuxthiekiywkhxngkb smedcphrabwrrachecamhasursinghnath kxnhna smedcphrabwrrachecamhasursinghnath thdipsmedcphraecalukethx ecafakrmkhunxinthrphithks krungthnburi krmphrarachwngbwrsthanmngkhl rachwngsckri ph s 2325 ph s 2346 ecafakrmhlwngxisrsunthr