พระยาราชนิกูล (ทองคำ)

พระยาราชนิกูล (ทองคำ) (พ.ศ. 2223 – 2270) เป็นพระบิดาของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก พระบรมราชชนกในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

พระยาราชนิกูล (ทองคำ)
ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทย
กษัตริย์	สมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ
เจ้ากรมมหาดเล็ก
กษัตริย์	สมเด็จพระเจ้าสุริเยนทราธิบดี
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	ทองคำ พ.ศ. 2223 อาณาจักรอยุธยา
เสียชีวิต	พ.ศ. 2270 (47 ปี) บ้านสะแกกรัง เมืองอุทัยธานี อาณาจักรอยุธยา
ศาสนา	เถรวาท
บุตร	สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
บุพการี	เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (บิดา)
เป็นที่รู้จักจาก	พระอัยกาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

ประวัติ

พระยาราชนิกูล เดิมมีชื่อว่า ทองคำ เป็นบุตรชายของเจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง) เกิดเมื่อตอนปลายแผ่นดินสมเด็จพระนารายณ์มหาราช

ต่อมาเมื่อท่านโตขึ้น เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง) บิดาของท่าน ได้นำท่านเข้าถวายตัวเข้ารับราชการเป็นมหาดเล็กใน สมเด็จเจ้าฟ้าเพชร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล (ต่อมาคือ สมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ) ดังนั้น สมเด็จเจ้าฟ้าเพชร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล จึงได้ให้นายทองคำ ซึ่งได้รับตำแหน่งเป็น จมื่นมหาสนิท หัวหมื่นมหาดเล็ก ไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่บ้านสะแกกรัง เพื่อคอยกะเกณฑ์สิ่งของและทำราชการ ด้วยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงโปรดการเสด็จประพาสล้อมช้างป่า และเมืองอุทัยธานีเป็นหัวเมืองด่านที่อุดมสมบูรณ์ด้วย ข้าว ช้างป่า มูลค้างคาว ไม้ ผลกระวาน เป็นต้น สำหรับใช้ในกองทัพ และเป็นยุทธปัจจัยของ สมเด็จเจ้าฟ้าเพชร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ในโอกาสที่ขึ้นครองราชสมบัติเป็นกษัตริย์ต่อไปด้วย ขณะที่จมื่นมหาสนิท (ทองคำ) อยู่ที่บ้านสะแกกรังนั้น ภรรยาได้ให้กำเนิดบุตรชายคนโตคนหนึ่งชื่อ "ทองดี" (ต่อมาคือ สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก)

ครั้งเมื่อ พ.ศ. 2251 สมเด็จเจ้าฟ้าเพชร กรมพระราชวังบวรสถานมงคล ได้ขึ้นครองราชย์เป็น "สมเด็จพระเจ้าอยู่หัวท้ายสระ" จมื่นมหาสนิท (ทองคำ) มีความดีความชอบ ได้รับแต่งตั้งเป็น พระยาราชนกูล (บางแห่งเขียน พระยาราชนิกูล) ปลัดทูลฉลองกรมมหาดไทย ดังนั้นครอบครัวนี้จึงได้ย้ายครอบครัวไปตั้งบ้านเรือนอยู่ที่กรุงศรีอยุธยา ตรงเหนือป้อมเพชร

ส่วนนายทองดี บุตรชายของท่านนั้น เมื่อมีอายุพอที่จะเข้ารับราชการได้แล้ว พระยาราชนิกูลบิดาก็นำไปรับราชการอยู่ที่กรมมหาดไทย คอยช่วยเหลืองานอยู่กับตน ในสมัยสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ในที่สุดก็ได้รับแต่งตั้งเป็น หลวงพินิจอักษร ครั้นอายุได้ 20 ปี หลวงพินิจอักษรก็อุปสมบทและเมื่อลาสิกขาบทแล้ว พระยาราชนิกูล (ทองคำ) ได้สู่ขอ "ดาวเรือง" (บางแห่งว่า "หยก") หลานสาว สมุหนายกว่าราชการแผ่นดิน ให้แต่งงานอยู่กินกันตามประเพณี ต่อมาหลวงพินิจอักษร (ทองดี) ก็ได้รับแต่งตั้งเป็น พระอักษรสุนทรศาสตร์ เสมียนตรากรมมหาดไทย มีหน้าที่ร่างพระราชสาสน์ตราต่าง ๆ ของพระมหากษัตริย์ และรักษาพระราชลัญจกรอันเป็นตราประจำแผ่นดิน

ในวัฒนธรรมสมัยนิยม

มีนักแสดงผู้รับบท พระยาราชนิกูล (ทองคำ) ได้แก่

• ฐกฤต ตวันพงค์ จากละครเรื่อง พรหมลิขิต (2566)

บรรดาศักดิ์

• ทองคำ
• จมื่นมหาสนิท
• พระยาราชนิกูล

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของพระยาราชนิกูล (ทองคำ)
8. ชาวไทยเชื้อสายมอญ                       4. เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน)                             9. เจ้าแม่วัดดุสิต                       2. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง)                                   1. พระยาราชนิกูล (ทองคำ)

อ้างอิง

• กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร, ย้อนรอยราชสกุลวงศ์ วังหลวง, ดอกหญ้า, 2549,
• กิตติพงษ์ วิโรจน์ธรรมากูร, ย้อนรอยราชสกุลวงศ์ วังหน้า-วังหลัง, ดอกหญ้า, 2549,