สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา

สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา (พ.ศ. 2303 – 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2350) มีพระนามเดิมว่า ลา เป็นพระราชโอรสในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่เจ้าจอมมารดามา เป็นพระราชอนุชาต่างพระมารดาในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา
ประสูติ	พ.ศ. 2303
สิ้นพระชนม์	4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2350 (47 ปี)
ราชสกุล	เจษฎางกูร
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก
พระมารดา	เจ้าจอมมารดามา

พระประวัติ

สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา หรือพระนามเดิมว่า ลา ประสูติในปี พ.ศ. 2303 เป็นพระโอรสลำดับที่ 7 ในสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก ประสูติแต่เจ้าจอมมารดามา จึงเป็นพระราชอนุชาต่างพระชนนีในพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช

หลังการเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่สองในปี พ.ศ. 2310 เจ้าฟ้าลาทรงติดตามสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนกกับเจ้าจอมมารดาไปประทับที่เมืองพิษณุโลกจนพระบิดาเสด็จสวรรคต พระองค์จึงได้ปลงพระศพและนำพระอัฐิมาถวายพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และในวันที่ 10 มิถุนายน พ.ศ. 2325 พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงสถาปนาพระราชอนุชาเป็น สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา ให้ประทับอยู่นิเวศน์เดิมของกรมพระราชวังบวรสถานมงคล เมื่อปี พ.ศ. 2328 ทรงรับราชการเป็นยกกระบัตรทัพในสงครามเก้าทัพ และร่วมตีเมืองเชียงใหม่กับสมเด็จพระบวรราชเจ้ามหาสุรสิงหนาท

สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา ประชวรสิ้นพระชนม์เมื่อวันที่ 4 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2350 พระชันษา 48 ปี พระราชทานเพลิงพระศพ ณ วัดบพิตรพิมุขวรวิหาร พระอัฐิของพระองค์ประดิษฐานอยู่ที่หอพระนาก วัดพระศรีรัตนศาสดาราม

พระโอรสธิดา

พระองค์มีพระโอรสธิดาจำนวนมากพระองค์หาทราบพระนามได้หมด เท่าที่ปรากฏพระนามมีจำนวน 17 องค์ เท่าที่พบมีรายพระนามดังต่อไปนี้

1. หม่อมเจ้าชายหลาน
2. หม่อมเจ้าชายฉัตร
3. หม่อมเจ้าชายสอน หรือ หม่อมเจ้าพระศีลวราลังการ (พ.ศ. 2321 – พ.ศ. 2410)
4. หม่อมเจ้าชายอิน (ไม่มีข้อมูล - สมัยรัชกาลที่ 4)
5. หม่อมเจ้าชายรอด
6. หม่อมเจ้าหญิงน้อยหน่า ประสูติแต่หม่อมเหม ธิดาพระยาศรีสรราช (บุญเมือง)
7. หม่อมเจ้าหญิงทับทิม
8. หม่อมเจ้าหญิงมะลิวัน
9. หม่อมเจ้าหญิงประทุม
10. หม่อมเจ้าชายฉิมพาลี
11. หม่อมเจ้าหญิงอำภา
12. หม่อมเจ้าหญิงภิมเสน
13. หม่อมเจ้าหญิงน้อย
14. หม่อมเจ้าหญิงนารี
15. หม่อมเจ้าชายสุข
16. หม่อมเจ้าชายเถร
17. หม่อมเจ้าหญิงตลับ (พ.ศ. 2345 – 8 มิถุนายน พ.ศ. 2418)

ซึ่งเชื้อพระวงศ์เหล่านี้ถูกเรียกกันโดยสามัญว่า "พวกเจ้ากรมหลวงจักรเจษฎา" เป็นต้นราชสกุล เจษฎางกูร

พระอิสริยยศ

• 10 มิถุนายน พ.ศ. 2325: สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา

ธรรมเนียมพระยศของ สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอเจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา
การทูล	ใต้ฝ่าพระบาท
การแทนตน	ข้าพระพุทธเจ้า
การขานรับ	พ่ะย่ะค่ะ/เพคะ

ในวัฒนธรรมสมัยนิยม

มีนักแสดงผู้รับบท สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา ได้แก่

• อานนท์ สุวรรณเครือ จากละครเรื่อง สงครามเก้าทัพ (2531)

พงศาวลี

พงศาวลีของสมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา
16. เจ้าพระยาโกษาธิบดี (ปาน) 8. เจ้าพระยาวรวงษาธิราช (ขุนทอง) 4. พระยาราชนิกูล (ทองคำ) 2. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก 1. สมเด็จพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้ากรมหลวงจักรเจษฎา 6. ทอง ณ บางช้าง 3. เจ้าจอมมารดามา

ดูเพิ่ม

• พระปฐมวงศ์ในพระบรมราชวงศ์จักรี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ราชสกุลวงศ์, หน้า 4
2. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ประดิษฐานพระราชวงศ์
3. พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑ : ๑๒๗. กรมหลวงจักรเจษฎาสิ้นพระชนม์
4. ราชสกุลวงศ์, หน้า 8
5. ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า 63-64. ISBN 

บรรณานุกรม

• ทิพากรวงศ์ (ขำ บุนนาค), เจ้าพระยา (11 สิงหาคม 1988). "พระราชพงศาวดารกรุงรัตนโกสินทร์ รัชกาลที่ ๑". ห้องสมุดดิจิทัลวชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 21 สิงหาคม 2017.
• พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว. ปฐมวงศ์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์หนังสือพิมพ์ไทย, 2470. 57 หน้า.
• สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร. ราชสกุลวงศ์. พิมพ์ครั้งที่ 14, กรุงเทพฯ : สำนักวรรณกรรมและประวัติศาสตร์ กรมศิลปากร, 2554. 296 หน้า. ISBN