อ กษรบาหล บาหล Aksara Bali หร อ ฮานาจารากา Hanacaraka เป นอ กษรสระประกอบท ใช งานบนเกาะบาหล ประเทศอ นโดน เซ ย โดยท วไปใช

อักษรบาหลี (บาหลี: Aksara Bali) หรือ ฮานาจารากา (Hanacaraka) เป็นอักษรสระประกอบที่ใช้งานบนเกาะบาหลี ประเทศอินโดนีเซีย โดยทั่วไปใช้เขียนภาษาบาหลี, และสันสกฤต ภาษาซาซักบนเกาะลมบกก็ใช้อักษรนี้ เพียงแต่ดัดแปลงให้เข้ากับภาษาของตนเอง อักษรนี้พัฒนามาจากอักษรพราหมี และมีความคล้ายคลึงกับอักษรสมัยใหม่ในเอเชียใต้และตะวันออกเฉียงใต้อย่างมาก อักษรบาหลีกับอักษรชวาถือเป็นอักษรที่ประณีตและวิจิตรที่สุดในบรรดาตระกูลอักษรพราหมีในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้

อักษรบาหลี Aksara Bali ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬩᬮᬶ

ชนิด	อักษรสระประกอบ
ช่วงยุค	ประมาณ ค.ศ. 1000-ปัจจุบัน
ทิศทาง	Left-to-right
ภาษาพูด	บาหลี ซาซัก
อักษรที่เกี่ยวข้อง
ระบบแม่	^[a] ชุดตัวอักษรฟินิเชีย^[a] ชุดตัวอักษรแอราเมอิก^[a] พราหมี ปัลลวะ กวิเก่า อักษรบาหลี
ระบบพี่น้อง	บาตัก ไบบายิน ชวา ลนตารา มากาซาร์ เรอจัง
ISO 15924
	Bali (360), Balinese
ยูนิโคด
ยูนิโคดแฝง	Balinese
ช่วงยูนิโคด	U+1B00-U+1B7F
[a] ต้นกำเนิดเซมิติกของอักษรพราหมีโดยทั่วไปยังไม่เป็นที่ยอมรับ
บทความนี้ประกอบด้วยในสัทอักษรสากล (IPA) สำหรับคำแนะนำเบื้องต้นเกี่ยวกับสัญลักษณ์ IPA โปรดดู สำหรับความแตกต่างระหว่าง [ ], / / และ ⟨ ⟩ ดูที่ (สัทอักษรสากล § วงเล็บเหลี่ยมและทับ)

แม้ว่าในปัจจุบันอักษรนี้ถูกแทนที่ด้วยอักษรละติน อักษรบาหลียังคงแพร่หลายอย่างมีนัยสำคัญในพิธีแบบดั้งเดิมของเกาะ และมีส่วนเกี่ยวโยงกับศาสนาฮินดูอย่างมาก ส่วนใหญ่ในปัจจุบันใช้อักษรนี้ในการคัดลอกลนตาร์ หรือที่มีข้อความทางศาสนา

ลักษณะ

มีรูปสำหรับตัวสะกด เขียนจากซ้ายไปขวา แนวนอน

อักษร

อักษรพื้นฐานในภาษาบาหลีคือ aksara (ᬅᬓ᭄ᬱᬭ) และแต่ละอักษรเป็นพยางค์ที่มีสระลดรูป /a/

พยัญชนะ

พยัญชนะมีชื่อเรียกว่า wianjana (ᬯ᭄ᬬᬜ᭄ᬚᬦ) หรือ aksara wianjana (ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬯ᭄ᬬᬜ᭄ᬚᬦ) อักษรบาหลีมีพยัญชนะ 33 ตัว ในจำนวนนี้มี 18 ตัวที่มีชื่อว่า wreṣāstra (ᬯᬺᬱᬵᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ) ซึ่งใช้เขียนคำศัพท์พื้นฐานในภาษาบาหลี ส่วนอีก 15 ตัวมีชื่อว่า sualalita (ᬰ᭄ᬯᬮᬮᬶᬢ) ซึ่งโดยหลักเขียนคำยืมภาษาสันสกฤตและในภาษาบาหลี โดยมีการเรียงพยัญชนะตามรูปแบบสันสกฤตและรูปแบบฮานาจารากา

รูปแบบฮานาจารากา

พยัญชนะบาหลีสามารถเรียงในรูปแบบฮานาจารากา ซึ่งเป็นกวี 4 แถวจากตำนาน อย่างไรก็ตาม รูปแบบนี้มีเฉพาะ aksara wreṣāstra (ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬯᬺᬱᬵᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ) 18 ตัว และไม่รวม aksara sualalita (ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬰ᭄ᬯᬮᬮᬶᬢ) ถึงกระนั้น ตารางข้างล่างได้รวม aksara sualalita เนื่องจากรูปอักษรโรมันในปัจจุบันไม่มีเครื่องหมายเสริมสัทอักษรสำหรับพยัญชนะ

ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬯ᭄ᬬᬜ᭄ᬚᬦ *Aksara Wianjana* พยัญชนะ
	แถวแรก					แถวที่สอง					แถวที่สาม				แถวที่สี่
สัทอักษรสากล	[ha]	[na]	[tʃa]	[ra]	[ka]	[da]	[ta]	[sa]	[wa]	[la]	[ma]	[ga]	[ba]	[ŋa]	[pa]	[dʒa]	[ja]	[ɲa]
Aksara Latin ถอดเป็นอักษรละติน	ha	na	ca	ra	ka	da	ta	sa	wa	la	ma	ga	ba	nga	pa	ja	ya	nya
*Aksara Wreṣāstra* ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬯᬺᬱᬵᬲ᭄ᬢ᭄ᬭ	ᬳ	ᬦ	ᬘ	ᬭ	ᬓ	ᬤ	ᬢ	ᬲ	ᬯ	ᬮ	ᬫ	ᬕ	ᬩ	ᬗ	ᬧ	ᬚ	ᬬ	ᬜ
*Aksara Sualalita* ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬰ᭄ᬯᬮᬮᬶᬢ		ᬡ	ᬙ		ᬔ	ᬥ ᬟ ᬠ	ᬣ ᬝ ᬞ	ᬰ ᬱ				ᬖ	ᬪ		ᬨ	ᬛ

รูปแบบสันสกฤต

พยัญชนะบาหลีสามารถเรียงตามรูปแบบทมิฬ / สันสกฤต เหมือนกับตระกูลอักษรพราหมีอื่น ๆ ทำให้อักษรบาหลีได้รับอิทธิพลจาก Kalvi / ตารางข้างล่างแสดงรูปแบบนี้

					อนุนาสิกะ ᬅᬦᬸᬦᬲᬶᬓ นาสิก
*Aksara Wianjana* ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬯ᭄ᬬᬜ᭄ᬚᬦ พยัญชนะ
*Warga* (ตำแหน่งเกิดเสียง)	*Pancawalimukha*					*Ardhasuara* ᬅᬭ᭄ᬥᬲ᭄ᬯᬭ ()	อูษมัน ᬊᬱ᭄ᬫ ()	Wisarga ᬯᬶᬲᬭ᭄ᬕ ()
	อัลปปราณะ ᬅᬮ᭄ᬧᬧ᭄ᬭᬵᬡ	มหาปราณะ ᬫᬵᬳᬵᬧ᭄ᬭᬵᬡ	อัลปปราณะ ᬅᬮ᭄ᬧᬧ᭄ᬭᬵᬡ	มหาปราณะ ᬫᬵᬳᬵᬧ᭄ᬭᬵᬡ	อนุนาสิกะ ᬅᬦᬸᬦᬲᬶᬓ นาสิก
กัณฐยะ ᬓᬡ᭄ᬞ᭄ᬬ (/)	ᬓ [ka] ka Ka¹	ᬔ [kʰa] kha Ka mahaprana	ᬕ [ɡa] ga Ga¹	ᬖ [ɡʱa] gha Ga gora	ᬗ [ŋa] nga Nga¹			ᬳ [ha] ha Ha¹²
ตาลวยะ ᬢᬵᬮᬯ᭄ᬬ ()	ᬘ [tʃa] ca Ca murca¹	ᬙ [tʃʰa] cha Ca laca³	ᬚ [dʒa] ja Ja¹	ᬛ [dʒʱa] jha Ja jera	ᬜ [ɲa] nya Nya¹	ᬬ [ja] ya Ya¹	ᬰ [ɕa] śa ça Sa saga
มูรธันยะ ᬫᬹᬭ᭄ᬠᬜ ()	ᬝ [ʈa] ṭa Ta latik	ᬞ [ʈʰa] ṭha Ta latik m.⁵	ᬟ [ɖa] ḍa Da murda a.⁴	ᬠ [ɖʱa] ḍha Da murda m.⁵	ᬡ [ɳa] ṇa Na rambat	ᬭ [ra] ra Ra¹	ᬱ [ʂa] ṣa Sa sapa
ทันตยะ ᬤᬦ᭄ᬢ᭄ᬬ ()	ᬢ [t̪a] ta Ta¹	ᬣ [t̪ʰa] tha Ta tawa	ᬤ [d̪a] da Da lindung¹	ᬥ [d̪ʱa] dha Da madu	ᬦ [n̪a] na Na kojong¹	ᬮ [l̪a] la La¹	ᬲ [sa] sa Sa danti¹⁶
โอษฐยะ ᬑᬱ᭄ᬞ᭄ᬬ ()	ᬧ [pa] pa Pa¹	ᬨ [pʰa] pha Pa kapal	ᬩ [ba] ba Ba¹	หรือ ᬪ [bʱa] bha Ba kembang⁷	ᬫ [ma] ma Ma¹	ᬯ [wa] wa Wa¹

^1 Aksara wreṣāstra เรียงตามลำดับในแบบดั้งเดิม คือ: ha na ca ra ka / da ta sa wa la / ma ga ba nga / pa ja ya nya.
^2 บางครั้ง พยัญชนะ ha ไม่ออกเสียง เช่น ᬳᬸᬚᬦ᭄ hujan (แปลว่า ฝน) ออกเสียงว่า ujan
^3 รูปร่างของอักษร ca laca ยังไม่ทราบที่แน่ชัด เนื่องจากปรากฏเพียงรูปต่อท้าย (gantungan) เท่านั้น แต่มีการรวมรูปเดี่ยวในยูนิโคด
^4 อัลปปราณะ ^5 มหาปราณะ
^6 ความเป็นจริงคือ แต่ตามธรรมเนียมจัดเป็นเสียงพยัญชนะฟัน
^7 มีการใช้งานอักษรแบบแรกมากกว่า

สระ

สระในภาษาบาหลีมีชื่อว่า suara (ᬲ᭄ᬯᬭ) หรือ aksara suara (ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬭ) โดยสามารถเขียนเป็นรูปเดี่ยวเมื่อปรากฏเสียงสระในตำแหน่งเริ่มต้น ตารางข้างล่างแบ่งได้ ดังนี้:

Warga (ตำแหน่งเกิดเสียง)	ภาพ	อักษร	ทับศัพท์	สัทอักษรสากล	ชื่อ	ชื่อ	อักษร	ทับศัพท์	สัทอักษรสากล
*Aksara suara* ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬭ สระ
Warga (ตำแหน่งเกิดเสียง)	Aksara suara hŗeşua ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬭᬳᬺᬱ᭄ᬯ (สระเสียงสั้น)					Aksara suara dirgha ᬅᬓ᭄ᬱᬭᬲ᭄ᬯᬭᬤᬷᬭ᭄ᬖ (สระเสียงยาว)
กัณฐยะ ᬓᬡ᭄ᬞ᭄ᬬ ()		ᬅ	a	[a]	A kara		ᬆ	ā	[ɑː]
ตาลวยะ ᬢᬵᬮᬯ᭄ᬬ ()		ᬇ	i	[i]	I kara		ᬈ	ī	[iː]
มูรธันยะ ᬫᬹᬭ᭄ᬠᬜ ()		ᬋ	ṛ	[ɹ̩]	Ra repa		ᬌ	ṝ	[ɹ̩ː]
ทันตยะ ᬤᬦ᭄ᬢ᭄ᬬ ()		ᬍ	ḷ	[l̩]	La lenga		ᬎ	ḹ	[l̩ː]
โอษฐยะ ᬑᬱ᭄ᬞ᭄ᬬ ()		ᬉ	u	[u]	U kara		ᬊ	ū	[uː]
กัณฐตาลวยะ ᬓᬡ᭄ᬞ᭄ᬬᬢᬵᬮᬯ᭄ᬬ (เพดานแข็ง-คอหอย)		ᬏ	e	[e] [ɛ]	E kara	Airsanya	ᬐ	ai	[aːi]
กัณโฐษฐยะ ᬓᬡ᭄ᬞ᭄ᬬᬑᬱ᭄ᬞ᭄ᬬ (ริมฝีปาก-คอหอย)		ᬑ	o	[o] [ɔ]	O kara		ᬒ	au	[aːu]

เครื่องหมายเสริมสัทอักษร

ตัวเลข

ตัวเลขบาหลีเขียนในวิธีเดียวกันกับตัวเลขอาหรับ เช่น 25 เขียนในตัวเลขบาหลีเป็น 2 กับ 5

อักษร	ตัวเลขอาหรับ	ชื่อ	อักษร	ตัวเลขอาหรับ	ชื่อ
᭐	0	Bindu Windu	᭕	5	Lima
᭑	1	Siki Besik	᭖	6	Nem
᭒	2	Kalih Dua	᭗	7	Pitu
᭓	3	Tiga Telu	᭘	8	Kutus
᭔	4	Papat	᭙	9	Sanga Sia

ถ้าตัวเลขอยู่ในข้อความ ก็จะมีการเขียน carik ข้างหน้าหรือหลังเพื่อแยกตัวเลขจากข้อความ โดยด้านล่างคือตัวอย่างวิธีเขียนวันที่ในตัวเลขบาหลี (วันที่: 1 กรกฎาคม ค.ศ. 1982, ที่ตั้ง: บาหลี):

อักษรบาหลี	ทับศัพท์
Bali, 1 Juli 1982. ᬩᬮᬶ᭞᭑᭞ᬚᬸᬮᬶ᭞᭑᭙᭘᭒᭟	Bali, 1 Juli 1982.

สัญลักษณ์อื่น ๆ

นอกจากนี้ ยังมีสัญลักษณ์พิเศษในอักษรบาหลี โดยบางส่วนใช้เป็นเครื่องหมายวรรคตอน และบางส่วนเป็นเครื่องหายทางศาสนา:

สัญลักษณ์	ชื่อ	รายละเอียด
᭞	Carik Carik Siki	เขียนตรงกลางประโยค ทำหน้าที่เหมือนจุลภาค (,) และเขียนใกล้ตัวเลขเพื่อแยกมันจากข้อความ
᭟	Carik Kalih Carik Pareren	เขียนตรงปลายประโยค ทำหน้าที่เหมือนมหัพภาค (.)
᭝	Carik pamungkah	ทำหน้าที่เหมือนทวิภาค (:)
᭟᭜᭟	Pasalinan	ใช้ที่ปลายร้อยแก้ว ข้อความ หรือร้อยกรอง
᭚	Panten or Panti	ใช้ที่ต้นร้อยแก้ว ข้อความ หรือร้อยกรอง
᭛	Pamada	ใช้ที่ต้นข้อความทางศาสนา สัญลักษณ์นี้เป็นตัวแฝดของอักษร ma, nga, ja และ pa ก่อห้เกิดคำว่า mangajapa ซึ่งมีความหมายประมาณว่า "ขอให้ปลอดภัย"
ᬒᬁ	Ongkara	สัญลักษณ์ศักดิ์สิทธิ์ในศาสนาฮินดู ออกเสียงเป็น "Ong" หรือ "Om"

ยูนิโคด

มีการเพิ่มอักษรบาหลีลงในยูนิโคดเมื่อเดือนกรกฎาคม ค.ศ. 2006 ในรุ่นที่ 5.0.

บล็อกยูนิโคดสำหรับอักษรบาหลีอยู่ที่ U+1B00-U+1B7F:

บาหลี Unicode.org chart (PDF)
	0	1	2	3	4	5	6	7	8	9	A	B	C	D	E	F
U+1B0x	ᬀ	ᬁ	ᬂ	ᬃ	ᬄ	ᬅ	ᬆ	ᬇ	ᬈ	ᬉ	ᬊ	ᬋ	ᬌ	ᬍ	ᬎ	ᬏ
U+1B1x	ᬐ	ᬑ	ᬒ	ᬓ	ᬔ	ᬕ	ᬖ	ᬗ	ᬘ	ᬙ	ᬚ	ᬛ	ᬜ	ᬝ	ᬞ	ᬟ
U+1B2x	ᬠ	ᬡ	ᬢ	ᬣ	ᬤ	ᬥ	ᬦ	ᬧ	ᬨ	ᬩ	ᬪ	ᬫ	ᬬ	ᬭ	ᬮ	ᬯ
U+1B3x	ᬰ	ᬱ	ᬲ	ᬳ	᬴	ᬵ	ᬶ	ᬷ	ᬸ	ᬹ	ᬺ	ᬻ	ᬼ	ᬽ	ᬾ	ᬿ
U+1B4x	ᭀ	ᭁ	ᭂ	ᭃ	᭄	ᭅ	ᭆ	ᭇ	ᭈ	ᭉ	ᭊ	ᭋ
U+1B5x	᭐	᭑	᭒	᭓	᭔	᭕	᭖	᭗	᭘	᭙	᭚	᭛	᭜	᭝	᭞	᭟
U+1B6x	᭠	᭡	᭢	᭣	᭤	᭥	᭦	᭧	᭨	᭩	᭪	᭫	᭬	᭭	᭮	᭯
U+1B7x	᭰	᭱	᭲	᭳	᭴	᭵	᭶	᭷	᭸	᭹	᭺	᭻	᭼

ตัวอย่าง

ปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ข้อที่ 1:

Sami manusané sané nyruwadi wantah mardéka tur maduwé kautamaan lan hak-hak sané pateh. Sami kalugrähin papineh lan idep tur mangdané paḍa masawitra melarapan semangat pakulawargaan.
[มนุษย์ทั้งปวงเกิดมามีอิสระและเสมอภาคกันในศักดิ์ศรี และสิทธิ ต่างในตนมีเหตุผลและมโนธรรม และควรปฏิบัติต่อกันด้วยจิตวิญญาณแห่งภราดรภาพ]

ᬲᬫᬶᬫᬦᬸᬲᬦᬾᬲᬦᬾᬜ᭄ᬭᬸᬯᬤᬶᬯᬦ᭄ᬢᬄᬫᬭ᭄ᬤᬾᬓᬢᬸᬃᬫᬤᬸᬯᬾᬓᬳᬸᬢ᭄ᬢᬫᬳᬦ᭄ᬮᬦ᭄ᬳᬓ᭄ᬳᬓ᭄ᬲᬦᬾᬧᬢᭂᬄ᭟ᬲᬫᬶᬓᬮᬸᬕ᭄ᬭᬵᬳᬶᬦ᭄ᬧᬧᬶᬦᭂᬄᬮᬦ᭄ᬳᬶᬤᭂᬧ᭄ᬢᬸᬃᬫᬗ᭄ᬤᬦᬾᬧᬟᬫᬲᬯᬶᬢ᭄ᬭᬫᭂᬮᬭᬧᬦ᭄ᬲᭂᬫᬗᬢ᭄ᬧᬓᬸᬮᬯᬭ᭄ᬕᬳᬦ᭄᭞

กากาวินภารตะยุทธ์ ปาซาลิน 1 โองการที่ 1 (wirama jagaddhita):

Sang śūrā mriha yadnya ring samara mahyuni hilanganikang parāng muka, līlā kembangura sekartaji nikéśaning ari pejahing raṇānggaṇa, ūrṇāning ratu māti wīja nira, kuṇḍa nira nagaraning musuh geseng, sāityā uti teṇḍasing ripu kapöka niratha nika suśraméng gala.

ᬲᬂᬰᬹᬭᬵᬫ᭄ᬭᬶᬳᬬᬚ᭄ᬜᬭᬶᬂᬲᬫᬭᬫᬳ᭄ᬬᬸᬦᬶᬳᬶᬮᬗᬦᬶᬓᬂᬧᬭᬵᬂᬫᬸᬓ᭞

ᬮᬷᬮᬵᬓᭂᬫ᭄ᬩᬗᬸᬭᬲᭂᬓᬭ᭄ᬢᬚᬶᬦᬶᬓᬾᬰᬦᬶᬗᬭᬶᬧᭂᬚᬳᬶᬂᬭᬡᬵᬗ᭄ᬕᬡ᭞ ᬒᬭ᭄ᬡᬵᬦᬶᬂᬭᬢᬸᬫᬵᬢᬶᬯᬷᬚᬦᬶᬭ᭞ᬓᬸᬡ᭄ᬟᬦᬶᬭᬦᬕᬭᬦᬶᬂᬫᬸᬲᬸᬄᬕᭂᬲᭂᬂ᭞

ᬲᬵᬳᬶᬢ᭄ᬬᬵᬳᬸᬢᬶᬢᭂᬡ᭄ᬟᬲᬶᬂᬭᬶᬧᬸᬓᬧᭃᬓᬦᬶᬭᬣᬦᬶᬓᬲᬸᬰ᭄ᬭᬫᬾᬗ᭄ᬕᬮ᭛

ภาพ

หน้าจากคัมภีร์ไบเบิลในอักษรบาหลี
ป้ายที่วิหารปูราปูเซะฮ์ บาตวน เกาะบาหลี
ป้ายถนนที่ซีงาราจา เขียนด้วยอักษรละตินและบาหลี
ป้ายสำนักงานผู้ว่าการกลุงกุง
วันที่ในอักษรละตินและบาหลี

อ้างอิง

; Suatjana, I Made (2005-01-23). "N2908: Proposal for encoding the Balinese script in the UCS" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2016-09-09.
Kuipers, Joel (2003). Indic Scripts of Insular Southeast Asia: Changing Structures and Functions 2014-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Tokyo: Tokyo University of Foreign Studies.
Fox, Richard (2013). Rival Styles of Writing, Rival Styles of Practical Reasoning. Heidelberg: Institut für Ehtnologie.
Tinggen, p. 16
Tinggen, p. 23
"Unicode Table" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2013-11-13.
"OHCHR |". www.ohchr.org. สืบค้นเมื่อ 2020-03-21.

อ่านเพิ่ม

Surada, I Made (2007). Kamus Sanskerta-Indonesia. Surabaya: Penerbit Paramitha.
Simpen, I Wayan. Pasang Aksara Bali. Bali: Dinas Pendidikan dan Kebudayaan Provinsi Daerah Tingkat I.

แหล่งข้อมูลอื่น

Outline of Balines script 2020-07-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน at BASAbali.org
Entry on Balinese at Omniglot.com -- A guide to writing systems
Computerization of Balinese Script
Unicode block
Balinese character picker
Balinese script converter

[uni-1] ; Suatjana, I Made (2005-01-23). "N2908: Proposal for encoding the Balinese script in the UCS" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2016-09-09.

[ins-2] Kuipers, Joel (2003). Indic Scripts of Insular Southeast Asia: Changing Structures and Functions 2014-05-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน. Tokyo: Tokyo University of Foreign Studies.

[fox-3] Fox, Richard (2013). Rival Styles of Writing, Rival Styles of Practical Reasoning. Heidelberg: Institut für Ehtnologie.

[4] Tinggen, p. 16

[5] Tinggen, p. 23

[6] "Unicode Table" (PDF). สืบค้นเมื่อ 2013-11-13.

[7] "OHCHR |". www.ohchr.org. สืบค้นเมื่อ 2020-03-21.

1

2

3

5

4

6

7