ยิบรอลตาร์

ยิบรอลตาร์ (อังกฤษ: Gibraltar) เป็นดินแดนโพ้นทะเลของสหราชอาณาจักร ตั้งอยู่ใกล้กับจุดใต้สุดของคาบสมุทรไอบีเรียช่องแคบยิบรอลตาร์ มีเนื้อที่โดยรวมประมาณ 6.5 ตารางกิโลเมตร ทางทิศเหนือมีพรมแดนติดต่อกับประเทศสเปน และมีประชากรประมาณ 34,000 คน สถานที่ที่มีชื่อเสียงของยิบรอลตาร์คือ โขดหินยิบรอลตาร์ (Rock of Gibraltar) ซึ่งเป็นสถานที่ที่มีความสำคัญทางธรณีวิทยาแห่งหนึ่งของโลก

ยิบรอลตาร์ Gibraltar (อังกฤษ)
ธงชาติ ตราแผ่นดิน
คำขวัญ: Montis Insignia Calpe  (ละติน) (อังกฤษ: Badge of the rock of Gibraltar)​
เพลงชาติ: ก็อดเซฟเดอะคิง (อย่างเป็นทางการ) เพลงชาติยิบรอลตาร์ (ระดับท้องถิ่น)
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด	ยิบรอลตาร์
ภาษาราชการ	อังกฤษ
ภาษาพูด	อังกฤษ​ สเปน (อันดาลูซิอา)​ ยานิโต
กลุ่มชาติพันธุ์	ยิบรอลตาร์^1 บริติช​ มักริบ ​
การปกครอง	ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ ดินแดนโพ้นทะเลของสหราชอาณาจักร
• ประมุขแห่งรัฐ	สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3
• ผู้สำเร็จราชการ	พลเรือโท เซอร์ เดวิด สตีล
• มุขมนตรี	ฟาเบียน พีคาร์โด
•	จอห์น กงซัลวิส
สภานิติบัญญัติ	รัฐสภา
เอกราช
• ถูกยึดครอง	4 สิงหาคม พ.ศ. 2247
• ถูกมอบให้สหราชอาณาจักร	11 เมษายน พ.ศ. 2256 (สนธิสัญญายูเทรกต์)
• วันชาติ	10 กันยายน
พื้นที่
• รวม	6.5 ตารางกิโลเมตร (2.5 ตารางไมล์) (229)
• แหล่งน้ำ (%)	0
ประชากร
• กันยายน พ.ศ. 2563 ประมาณ	34,003 (220)
• ความหนาแน่น	5,230 ต่อตารางกิโลเมตร (13,545.6 ต่อตารางไมล์) (2)
จีดีพี (อำนาจซื้อ)	2556 (ประมาณ)
• รวม	1,640 ล้านปอนด์ (200)
• ต่อหัว	50,941 ปอนด์ ()
เอชดีไอ (2561)	0.920 สูงมาก · 15
สกุลเงิน	ยิบรอลตาร์ปอนด์ (GIP)
เขตเวลา	UTC+1 (CET)
• ฤดูร้อน (เวลาออมแสง)	UTC+2 ()
ขับรถด้าน	ขวา^2
รหัสโทรศัพท์	350^3
โดเมนบนสุด	.gi
^1ชาวยิบรอลตาร์มีเชื้อสายทางบรรพบุรุษผสมผสานกันจากชาวมอลตา,เจนัว, โปรตุเกสและชาวสเปน ^2ต่างจากประเทศในเครือสหราชอาณาจักรอื่นๆ ที่ใช้ระบบจราจรด้านซ้าย มีเพียงยิบรอลตาร์และบริติชอินเดียนโอเชียนเทร์ริทอรี ที่ใช้ระบบการจราจรด้านขวา ^39567 จากสเปน

ยิบรอลตาร์

ภาพถ่ายยิบรอลตาร์ทางอากาศ

เดิมทียิบรอลตาร์เคยเป็นดินแดนหนึ่งของราชอาณาจักรสเปน จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1704 ขณะกำลังเกิดสงครามสืบราชบัลลังก์สเปน ราชอาณาจักรอังกฤษ และสาธารณรัฐดัตช์ ได้ยึดครองดินแดนยิบรอลตาร์มาจากสเปน โดยได้ใช้เป็นชัยภูมิสำคัญในแถบทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ต่อมาภายหลังจากการทำสนธิสัญญายูเทรกต์เพื่อยุติสงคราม ทำให้ยิบรอลตาร์ มีสถานะเป็นดินแดนโพ้นทะเลของสหราชอาณาจักร ตั้งแต่ปี ค.ศ. 1713 เป็นต้นมา โดยในช่วงสงครามโลกครั้งที่ 2 ยิบรอลตาร์เป็นฐานที่ตั้งสำคัญของกองทัพเรือสหราชอาณาจักร ในการควบคุมการผ่านเข้า-ออกในเขตทะเลเมดิเตอร์เรเนียน

ปัจจุบันรายได้สำคัญของยิบรอลตาร์ส่วนใหญ่มาจากการท่องเที่ยว, ธุรกิจการพนันออนไลน์, การบริการทางการเงิน และการนำเข้า-ส่งออกสินค้า

อำนาจอธิปไตยเหนือดินแดนยิบรอลตาร์ ยังเป็นความขัดแย้งสำคัญของสหราชอาณาจักรและสเปน โดยสเปนยังคงเรียกร้องให้ยกเลิกข้อตกลงในสนธิสัญญายูเทรกต์ และให้สหราชอาณาจักรคืนยิบรอลตาร์ให้กับสเปนหลังจากที่ได้มอบดินแดนนี้ให้กับสหราชอาณาจักรไปตั้งแต่ปี ค.ศ. 1713

โดยในปี ค.ศ. 1967 ได้มีการเปิดโอกาสให้กับประชาชนชาวยิบรอลตาร์ได้ลงประชามติในเรื่องอำนาจอธิปไตยของตนเองเป็นครั้งแรก ว่าจะอยู่ภายใต้การปกครองสหราชอาณาจักรต่อไป หรือกลับไปอยู่ภายใต้การปกครองของสเปน ซึ่งผลการลงประชามติเมื่อวันที่ 10 กันยายน ค.ศ. 1967 ปรากฏว่าประชาชนชาวยิบรอลตาร์ ถึงร้อยละ 99.6 ยินยอมอยู่ภายใต้การปกครองของสหราชอาณาจักร และยังได้ถือเอาวันที่ 10 กันยายน ของทุกปี เป็น วันชาติยิบรอลตาร์ เพื่อระลึกถึงการลงประชามติเรื่องอธิปไตยของชาติเป็นครั้งแรก

ศัพทมูลวิทยา

คำว่ายิบรอลตาร์ในภาษาอังกฤษหรือคีบรัลตาร์ในภาษาสเปนมีรากศัพท์มาจากภาษาอาหรับว่า ญะบัลฏอริก (อาหรับ: جبل طارق, Jabal Ṭāriq) แปลว่า "ภูเขาแห่งฏอริก" หรือ ญิบรัลฏอริก (Gibr al-Ṭāriq) แปลว่า "โขดหินแห่งฏอริก"

โดย "ฏอริก" คือชื่อของนายพลชาวเบอร์เบอร์ของรัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์แห่งดามัสกัส​ มีชื่อเต็มว่า ฏอริก อิบน์ ซิยาด (Ṭāriq ibn Ziyād) เขาเป็นผู้นำพากองทัพของรัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์ บุกไปพิชิตและยึดครองราชอาณาจักรวิซิกอทและดินแดนฮิสเปเนีย (ซึ่งก็คือบริเวณคาบสมุทรไอบีเรียทั้งหมดรวมถึงยิบรอลตาร์ในปัจจุบัน) ในช่วงระหว่างปี ค.ศ. 711-718 ในสมัยเคาะลีฟะฮ์อัลวะลีดที่ 1

บริเวณที่ฏอริก อิบน์ ซิยาด ใช้รวบรวมกองกำลังสำหรับสู้รบและใช้รวบรวมผู้คนคือภูเขาแห่งหนึ่ง ต่อมาในปัจจุบันเป็นที่รู้จักกันในชื่อโขดหินยิบรอลตาร์ ด้วยเหตุนี้ หลังจากที่ดินแดนบริเวณดังกล่าวถูกกองทัพมุสลิมยึดครอง จึงได้มีการตั้งชื่อดินแดนบริเวณนั้นว่า "ญะบัลฏอริก" หรือ "ญิบรัลฏอริก" แปลว่า ภูเขาแห่งฏอริก เพื่อเป็นเกียรติแก่ฏอริก อิบน์ ซิยาด ต่อมาชาวสเปนได้เรียกเป็น คีบรัลตาร์ (Gibraltar)

ทุกวันนี้ ยิบรอลตาร์มีชื่อเรียกสั้น ๆ อย่างไม่เป็นทางการว่า "ยิบ" (Gib) หรือ "เดอะร็อก" (the Rock)

ประวัติศาสตร์

ภาพหอคอยฮอมิจแห่งปราสาทมัวร์ โบราณสถานสำคัญของยิบรอลตาร์ และเป็นหอคอยที่ใหญ่ที่สุดในคาบสมุทรไอบีเรียเมื่อสมัยที่ถูกปกครองโดยอิสลาม

ยุคก่อนประวัติศาสตร์และยุคสมัยโบราณ

"สตรียิบรอลตาร์" – กะโหลกของมนุษย์โบราณนีแอนเดอร์ทาล​เพศหญิง ซึ่งอาศัยอยู่ในยิบรอลตาร์เมื่อ 50,000 ปีก่อน

จากหลักฐานทางประวัติศาสตร์พบว่า เคยมีมนุษย์โบราณนีแอนเดอร์ทาล​ (Neanderthal) อาศัยอยู่ในยิบรอลตาร์เมื่อ 50,000 ปีก่อน โดยมีการค้นพบกระดูกของมนุษย์โบราณนีแอนเดอร์ทัล ที่ถ้ำกอร์แฮมส์ ซึ่งเป็นโพรงหินชายฝั่ง ด้านตะวันออกเฉียงใต้ของโขดหินยิบรอลตาร์ ทำให้ยิบรอลตาร์กลายเป็นหนึ่งในแหล่งที่ค้นพบร่องรอยของมนุษย์โบราณนีแอนเดอร์ทาล หลังจากมนุษย์โบราณนีแอนเดอร์ทาลสูญพันธุ์ลง ถ้ำกอร์แฮมส์ยังคงถูกใช้เป็นแหล่งที่อยู่อาศัยของมนุษย์ในยุคต่อ ๆ มา โดยมีการค้นพบซากเครื่องมือที่ทำจากหิน เตาโบราณและกระดูกสัตว์ที่มีอายุตั้งแต่ 5,000 ถึง 40,000 ปี ในถ้ำกอร์แฮมส์ นอกจากนี้ยังมีการค้นพบซากหม้อดินในสมัยยุคหินใหม่อยู่​ภายในถ้ำ และเมื่อถึงยุคสัมฤทธิ์มนุษย์เริ่มใช้ชีวิตเป็นชุมชนอยู่นอกถ้ำมากขึ้นจึงทำให้ค้นพบหลักฐานของมนุษย์ยุคสัมฤทธิ์ภายในถ้ำได้เพียงเล็กน้อย

ในสมัยโบราณยิบรอลตาร์ได้รับการยกย่องจากชาวทะเลเมดิเตอร์เรเนียนว่าเป็นสถานที่สำคัญทางศาสนาและยังพบว่าชาวฟินิเชียที่เคยอาศัยอยู่ในดินแดนยิบรอลตาร์ ในช่วง 950 ปีก่อนคริสต์ศักราช ใช้บริเวณภายในถ้ำเป็นที่บูชาวิญญาณจีเนียส โลไซ​

สมัยกลาง

หลังจากนั้นชาวโรมันได้เริ่มเข้ามาตั้งถิ่นฐานอย่างถาวร จนกระทั่งจักรวรรดิโรมันล่มสลายลง ดินแดนนี้จึงถูกปกครองโดยชาวแวนดัล ก่อนจะอยู่ในปกครองของราชอาณาจักรวิซิกอท ตั้งแต่ ค.ศ. 414 จนกระทั่งราชวงศ์อุมัยยะฮ์แห่งดามัสกัส ได้แผ่ขยายอำนาจและบุกพิชิตคาบสมุทรไอบีเรียได้สำเร็จ ทำให้ดินแดนของราชอาณาจักรวิซิกอทตกเป็นของราชวงศ์อุมัยยะฮ์ ตั้งแต่ ค.ศ. 711 โดยดินแดนในคาบสมุทรไอบีเรียมีฐานะเป็นจังหวัดหนึ่งของรัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์ ซึ่งจากเหตุการณ์ดังกล่าวทำให้มีการตั้งชื่อบริเวณภูเขาที่ใช้รวบรวมทหารในการบุกพิชิตคาบสมุทรไอบีเรียเพื่อเป็นเกียรติแก่ ​ฏอริก อิบน์ ซิยาด​ แม่ทัพของราชวงศ์อุมัยยะฮ์ ว่า ​ญะบัลฏอริก​ หรือ ​ญิบรัลฏอริก ซึ่งมีความหมายว่า ​ภูเขาแห่งฏอริก​ ก่อนจะกลายมาเป็นคำว่า ยิบรอลตาร์ มาจนถึงปัจจุบัน

เดือนมกราคม ค.ศ. 750 รัฐเคาะลีฟะฮ์อุมัยยะฮ์ได้พ่ายแพ้ในยุทธการที่แม่น้ำซาบต่อราชวงศ์อับบาซียะฮ์ หลังพ่ายแพ้ในยุทธการครั้งนี้ เคาะลีฟะฮ์มัรวานที่ 2 ซึ่งเป็นผู้นำสูงสุดของราชวงศ์อุมัยยะฮ์ได้หลบหนีไปที่เมืองอะบูซีร ริมแม่น้ำไนล์ของอียิปต์ แต่ภายหลังถูกจับตัวได้และถูกสังหาร ทำให้ราชวงศ์อุมัยยะฮ์ล่มสลายลง ต่อมาอัส-ซัฟฟะห์ แห่งราชวงศ์อับบาซียะฮ์ได้ขึ้นเป็นเคาะลีฟะฮ์องค์ใหม่และได้สถาปนารัฐเคาะลีฟะฮ์อับบาซียะฮ์ขึ้นปกครองแทน

โดยกลุ่มผู้นำของราชวงศ์อุมัยยะฮ์ที่หลงเหลืออยู่นำโดยเจ้าชายอับดุลเราะห์มานที่ 1 ได้หลบหนีมาที่คาบสมุทรไอบีเรีย และท้าทายอำนาจของราชวงศ์อับบาซียะฮ์ด้วยการประกาศเป็นอิสระและประกาศตนเป็นเอมีร์แห่งกอร์โดบา ใน ค.ศ. 756 โดยดินแดนในคาบสมุทรไอบีเรียรวมทั้งยิบรอลตาร์ถือเป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรเอมีร์แห่งกอร์โดบา

ในปี ค.ศ. 929 สมัยของเจ้าชายอับดุลเราะห์มานที่ 3 ได้เปลี่ยนฐานะเป็นรัฐเคาะลีฟะฮ์แห่งกอร์โดบา โดยยิบรอลตาร์ถือเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดเซบิยา ต่อมาในปี ค.ศ.1023 จังหวัดเซบิยาได้แยกตัวจากรัฐเคาะลีฟะฮ์แห่งกอร์โดบาออกมาเป็นรัฐย่อยๆ (Taifa) และถูกปกครองโดยอาบู อัลกอซิม

ปี ค.ศ. 1091 เซบิยา ได้ถูกราชวงศ์อัลมูราบิตูน (Al-Moravids) จากโมร็อกโกยึดครอง ทำให้ยิบรอลตาร์ที่เป็นส่วนหนึ่งของเซบิยา กลายเป็นส่วนหนึ่งในดินแดนในปกครองของราชวงศ์อัลมูราบิตูน จากนั้นในปี ค.ศ. 1147 ราชวงศ์อัลมูราบิตูน ได้พ่ายแพ้สงครามในยุทธการที่มาร์ราคิชให้แก่ราชวงศ์อัลมูวาห์ฮิดูน (Almohads) และทำให้อัลมูวาห์ฮิดูนได้เข้ามาปกครองแทนที่

ในช่วงที่ยิบรอลตาร์อยู่ภายใต้ใต้ปกครองของ รัฐเคาะลีฟะฮ์อัลมูวาห์ฮิดูน โดยอับดุล อัลมุมิน เคาะลีฟะฮ์ผู้ปกครองดินแดนในสมัยนั้น ได้สร้างหอคอยขนาดใหญ่ขึ้นในบริเวณปราสาทมัวร์ (Moorish Castle) และให้ชื่อว่า มะดีนะฮ์ อัลฟัตฮ์ ซึ่งต่อมากลายเป็นโบราณสถานสำคัญ และถือเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่มีชื่อเสียงแห่งหนึ่งของยิบรอลตาร์ในปัจจุบัน ในชื่อ เดอะทาวเวอร์ออฟฮอมิจ แห่งปราสาทมัวร์ (The Tower of Homage of Moorish Castle)

ในช่วงศตวรรษที่ 12 ยิบรอลตาร์ ถูกยึดครองหลายครั้ง ทั้งจากราชวงศ์นาสริดแห่งอาณาจักรเอมีร์แห่งกรานาดา ใน ค.ศ. 1237 และราชวงศ์มารีนิดแห่งโมร็อกโก ก่อนที่จะมาตกอยู่ในอำนาจของราชบัลลังก์กัสติยา ใน ค.ศ. 1309 จากนั้นราชวงศ์มารีนิดแห่งโมร็อกโกได้ยึดกลับคืนไปในปี ค.ศ. 1333 และกลับไปตกอยู่ภายใต้การปกครองของราชวงศ์นาสริดแห่งกรานาดาอีกครั้งหนึ่ง โดยราชบังลังก์กัสติยาพยายามจะตีคืนหลายครั้งแต่ไม่สำเร็จ

จนกระทั่งในปี ค.ศ. 1462 ราชบัลลังก์กัสติยาภายใต้การบัญชาการรบของ ​ฮวน อลอนโซ เดอ กุสมัน, ดยุกที่ 1 แห่ง เมดีนา ซีโดเนีย ประสบความสำเร็จในการยึดยิบรอลตาร์คืนมาจากอาณาจักรกรานาดาได้สำเร็จ โดยในปี ค.ศ. 1501สมเด็จพระราชินีนาถอิซาเบลที่ 1 แห่งกัสติยา​ได้พระราชทานตราตั้งอนุญาตให้ยิบรอลตาร์มีตราอาร์ม​เป็นของตนเอง โดยตราอาร์มดังกล่าวใช้มาจนถึงปัจจุบัน

ปี ค.ศ. 1704 ช่วงระหว่างสงครามสืบราชบัลลังก์สเปน​ กองทัพเรือฝ่ายสัมพันธมิตร (อังกฤษ​ -​ ดัตช์​)​ ได้ยึดครองดินแดนยิบรอลตาร์เพื่อใช้เป็นท่าเรือแถบคาบสมุทรไอบีเรีย​ในการควบคุมช่องแคบยิบรอลตาร์​ สำหรับการรบกับฝรั่งเศส และสงครามจบลงที่ทั้งสองฝ่ายทำสนธิสัญญายูเทรกต์​ ในปี ค.ศ. 1713 ส่งผลให้ยิบรอลตาร์อยู่ภายใต้การปกครองของสหราชอาณาจักรนับแต่นั้นเป็นต้นมา หลังจากนั้นสเปนพยายามยึดยิบรอลตาร์กลับคืนเป็นระยะ เช่นการปิดล้อมยิบรอลตาร์ในสงครามระหว่างอังกฤษกับสเปน ในปี ค.ศ.1727 และการร่วมมือกับฝรั่งเศสเพื่อยึดยิบรอลตาร์ระหว่างปี (ค.ศ. 1779-1883) ในสงครามปฏิวัติอเมริกา​ แต่ไม่ประสบความสำเร็จ

อ้างอิง

1. . Gibraltar.gov.gi. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 พฤศจิกายน 2014. สืบค้นเมื่อ 21 มิถุนายน 2013.
2. "New Gibraltar governor pledges to ensure sovereignty, safety and success for the Rock". . 20 January 2016. สืบค้นเมื่อ 20 January 2016.
3. "New Mayor John Gonçalves says he wants to give young people a voice". สืบค้นเมื่อ 5 April 2019.
4. Gibraltar was captured on 24 July 1704 or 4 August 1704 .
5. The treaty was signed on 31 March 1713 or 11 April 1713 (Peace and Friendship Treaty of Utrecht between France and Great Britain).
6. : Gibraltar
7. : Gibraltar
8. https://www.gibraltar.gov.gi/statistics/key-indicators
9. Foreign and Commonwealth Office. "Country Profiles: Gibraltar"., Foreign and Commonwealth Office, 6 May 2010; retrieved 16 April 2015
10. Informe sobre la cuestión de Gibraltar, Spanish Foreign Ministry. 2010-03-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (สเปน)
11. , Joseph (1994). Gibraltar - The Making of a People. Gibraltar: Medsun.
12. (1974). Rock of Contention: A history of Gibraltar. London: Robert Hale & Company. p. 13. ISBN .
13. Finlayson, J. C.; Barton, R. N. E.; Stringer, C. B. (2001). "The Gibraltar Neanderthals and their Extinction". Les Premiers Hommes Modernes de la Peninsule Iberique. Actes du Colloque de la Commission VIII de l'UISPP. Lisbon: Instituto Português de Arqueologia. p. 48. ISBN .
14. "The History of Gibraltar and of Its Political Relation to Events in Europe, From the Commencement of the Moorish Dynasty in Spain to the Last Morocco War". Mocavo.