การถอดเสียง

การถอดเสียง หรือ การทับศัพท์แบบถ่ายเสียง (อังกฤษ: Transcription) เป็นระบบในการเขียนเสียงพูดของมนุษย์จากภาษาหนึ่ง เป็นระบบตัวอักษรในอีกภาษาหนึ่งตามกฎที่วางไว้ เพื่อให้คงเสียงของภาษาต้นฉบับ การถอดเสียงนี้จะแตกต่างกับการทับศัพท์แบบถอดอักษร ซึ่งเปลี่ยนระบบตัวอักษรจากภาษาหนึ่งไปเป็นอีกภาษาหนึ่ง เพื่อให้คงรูปของตัวอักษรมากที่สุดที่เป็นไปได้ เช่นการถอดอักษรซีริลลิกเป็นอักษรละตินสำหรับภาษารัสเซีย (เช่นชื่อ "เลนิน" ในอักษรซีริลลิก Ленин และอักษรละติน Lenin) แม้กระนั้น การถอดเสียงและการถอดอักษรบางครั้งจะถูกใช้ผสมกันซึ่งพบได้ทั่วไปสำหรับการเขียนชื่อที่มาจากภาษาอื่น

มาตรฐานที่ใช้ในการทับศัพท์ได้แก่ สัทอักษรสากล และ แซมปา

ตารางด้านล่าง แสดงตัวอย่างของการทับศัพท์ โดยมี การทับศัพท์แบบถอดอักษร และสัทอักษรสากลกำกับ

การทับศัพท์
ต้นฉบับ ภาษารัสเซีย (อักษรซีลิลิก)	Борис Николаевич Ельцин
คำทับศัพท์แบบถอดอักษรอย่างเป็นทางการ (GOST)	Boris Nikolaevič El'cin
คำทับศัพท์แบบถอดอักษรในทางวิชาการ	Boris Nikolajevič Jel’cin
คำทับศัพท์แบบถ่ายเสียงในลักษณะสัทอักษรสากล	เปลี่ยนคำพูดภาษาอื่นๆเป็นภาษาไทย
เขียนชื่อบุคคลเดิมในภาษาอื่น
ภาษาอังกฤษ	Boris Nikolayevitch Yeltsin
ภาษาเยอรมัน	Boris Nikolajewitsch Jelzin
ภาษาฮิบรู	בוריס ניקולאייביץ' יילצין
ภาษาสเปน	Borís Nikoláievich Yeltsin
ภาษาตุรกี	Boris Nikolayeviç Yeltsin

การทับศัพท์ในภาษาต่างๆ

คำเดียวกันมักจะมีการทับศัพท์แตกต่างกัน ถ้าใช้ระบบที่ต่างกัน เช่นในภาษาจีน ชื่อเมืองหลวง ปักกิ่ง ได้มีการทับศัพท์ 2 แบบ คือ Beijing ในระบบฮั่นหยู่พินอิน และ Pei-Ching ในระบบ

การทับศัพท์จากภาษาอื่นไปเป็นภาษาจีน ใช้การเขียนคำศัพท์ที่มีเสียงใกล้เคียง เช่นชื่อ บุช ในชื่อจอร์จ บุช ทับศัพท์ในภาษาจีนเป็น "โบวซู" (布殊) โดยตัวอักษรมีความหมายว่า "ผ้า" และ "พิเศษ" สำหรับภาษาญี่ปุ่น คำทับศัพท์จากภาษาอื่นมา จะถูกเขียนในตัวอักษรคาตากานะ ซึ่งเป็นหนึ่งในระบบการเขียนของภาษาญี่ปุ่น

ในภาษาไทย ระบบการทับศัพท์ตามระบบของราชบัณฑิตยสถานเป็นระบบมาตรฐานที่ใช้สำหรับเอกสารทางราชการในประเทศไทย และยังคมนิยมใช้เป็นมาตรฐานหลักในประเทศไทย โดยมีระบบสำหรับการทับศัพท์ในภาษาอังกฤษ ภาษาญี่ปุ่น ภาษาฝรั่งเศส ภาษามลายู ภาษาเยอรมัน ภาษารัสเซีย ภาษาสเปน ภาษาอาหรับ ภาษาอิตาลี นอกจากนี้การทับศัพท์จากภาษาไทยเป็นตัวอักษรละติน ในระบบ โดย The Library of Congress และ มาตรฐาน ISO 11940 (ค.ศ. 1998) แบบถ่ายถ่ายทอดตัวอักษรโดยระบบของแอนซี

ภายหลังจากการทับศัพท์

ภายหลังจากการทับศัพท์ เสียงต้นฉบับของคำอาจจะมีการสูญหายไป เนื่องจากมีการพัฒนาระบบของแต่ละภาษาแตกต่างกันไป หรือมีการนำคำศัพท์เดิมในรูปแบบตัวอักษรไปเขียนและอ่านในภาษาใหม่แทนที่ เช่น คำว่า ฌาน ในภาษาบาลี หรือ ธฺยาน ในภาษาสันสกฤต เขียนในอักษระละตินว่า Dhyāna ต่อมาได้ทับศัพท์ในภาษาจีนว่า ฌาน (禪) และชาวญี่ปุ่นได้นำศัพท์ภาษาจีน ไปใช้ในรูปแบบของอักษรคันจิของภาษาญี่ปุ่นในอักษรเดิมแต่อ่านว่า เซน (禅, ゼン) หลังจากนั้นภาษาอังกฤษได้มีการนำศัพท์คำว่า เซน จากภาษาญี่ปุ่นทับเป็นคำว่า zen ซึ่งคำต้นฉบับคือคำว่า dhyāna ได้เปลี่ยนเป็น Zen ในการทับศัพท์หลายครั้ง

ดูเพิ่ม

• คำทับศัพท์
• การเขียนคำทับศัพท์ตามระบบของราชบัณฑิตยสถาน

การทับศัพท์เฉพาะภาษา

• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่น
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาฝรั่งเศส
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษามลายู
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาเยอรมัน
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษารัสเซีย
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาสเปน
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาอังกฤษ
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาอาหรับ
• การเขียนคำทับศัพท์ภาษาอิตาลี

อ้างอิง

1. ศัพท์บัญญัติ ราชบัณฑิตยสถาน 2017-07-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (สืบค้นออนไลน์)
2. ระบบการทับศัพท์ภาษาไทยเป็นอักษรละติน ระบบ ALA-LC

แหล่งข้อมูลอื่น

• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ระบบราชบัณฑิตยสถาน ใน ภาษาอังกฤษ ภาษาญี่ปุ่น ภาษาฝรั่งเศส ภาษามลายู ภาษาเยอรมัน ภาษารัสเซีย ภาษาสเปน ภาษาอาหรับ ภาษาอิตาลี
• ศัพท์บัญญัติ ราชบัณฑิตยสถาน 2017-07-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน ฐานข้อมูลศัพท์บัญญัติ ในสาขาต่าง ๆ