การเขียนคำทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่น

การทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่นด้วยอักษรไทยนั้น ราชบัณฑิตยสภาวางหลักเกณฑ์ไว้ 2 ครั้ง คือ ฉบับ พ.ศ. 2535 ต่อมายกเลิกและแทนที่ด้วยฉบับ พ.ศ. 2561

หลักเกณฑ์ของสำนักงานราชบัณฑิตยสภา (พ.ศ. 2561)

หลักทั่วไป

1. การทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่นตามหลักเกณฑ์นี้เป็นการถ่ายเสียงภาษาญี่ปุ่นที่เขียนด้วยอักษรโรมันเท่าที่อักษรโรมันจะแสดงได้ โดยถ่ายเสียงสระและเสียงพยัญชนะตามที่ออกเสียงในภาษาญี่ปุ่นมาตรฐานหรือภาษาโตเกียว และมีตารางเทียบเสียงพยัญชนะและเสียงสระแสดงไว้ อย่างไรก็ตาม ในภาษาญี่ปุ่นมีการเน้นเสียงซึ่งอาจทำให้เสียงหรือความหมายเปลี่ยนไปบ้าง การเน้นเสียงนั้นสามารถตรวจสอบได้ในพจนานุกรมที่แสดงเครื่องหมายกำกับไว้ นอกจากนี้ยังอาจมีการลดเสียงบางเสียง แต่ในหลักเกณฑ์นี้ไม่ได้นำเรื่องการเน้นเสียงและการลดเสียงมาพิจารณา

2. การทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่นตามหลักเกณฑ์นี้พยายามเขียนให้ใกล้เคียงกับเสียงในภาษาญี่ปุ่นเท่าที่อักขรวิธีไทยจะเอื้ออำนวยและรองรับได้ ในกรณีที่ภาษาญี่ปุ่นออกเสียงได้ 2 แบบ ก็ให้ใช้ได้ทั้ง 2 แบบ เช่น Nippon = นิปปง, นิปปน ในกรณีที่ไม่สามารถใช้อักขรวิธีไทยเขียนได้ ก็จะเลือกตัวอักษรที่อ่านง่ายเขียนง่าย เช่น tsu = สึ

3. ระบบการเขียนภาษาญี่ปุ่นโดยใช้อักษรโรมันเพื่อให้ชาวต่างชาติสามารถอ่านได้มีหลายระบบ หลักเกณฑ์นี้ใช้ระบบเฮ็ปเบิร์นเป็นหลัก เนื่องจากเป็นระบบเขียนที่ใกล้เคียงกับเสียงมากที่สุด และเพื่อประโยชน์ของผู้ใช้ระบบอื่น จึงได้นำอักษรโรมันที่ถอดตามระบบอื่นมาใส่ไว้ในตารางด้วยโดยเรียงตามลำดับอักษร

อักษรโรมันระบบเฮ็ปเบิร์นเป็นอักษรโรมันที่ใช้เขียนภาษาญี่ปุ่นระบบหนึ่งซึ่งเน้นเสียงเป็นหลัก เริ่มใช้ช่วงปลายคริสต์ศตวรรษที่ 19 ในสมัยเมจิ เป็นระบบการเขียนซึ่งแพทย์และนักสอนศาสนาชาวอเมริกันชื่อ เจมส์ เคอร์ติส เฮ็ปเบิร์น (ค.ศ. 1815–1911) ริเริ่มคิดขึ้นและใช้ในการจัดทำพจนานุกรมญี่ปุ่น–อังกฤษ อังกฤษ–ญี่ปุ่น เป็นระบบที่ได้รับการยอมรับและใช้กันแพร่หลายจนถึงปัจจุบัน

4. คำที่รับมาจากภาษาญี่ปุ่นซึ่งมีประกาศในราชกิจจานุเบกษา เช่น คำในพจนานุกรม ฉบับราชบัณฑิตยสถาน, กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง, ศัพท์บัญญัติชื่อแร่และศัพท์บัญญัติชื่อธาตุ ฯลฯ ให้ใช้ตามประกาศครั้งล่าสุด

5. คำภาษาญี่ปุ่นที่รับมาใช้ในภาษาไทยเป็นเวลานานและเป็นที่ยอมรับกันโดยทั่วไปแล้ว ให้ใช้ตามเดิม เช่น

Tōkyō [โทเกียว] Kyōto [เคียวโตะ]

= =

โตเกียว เกียวโต

6. สระเดี่ยวสั้น ในภาษาญี่ปุ่นมี 5 เสียง แสดงด้วยอักษรโรมันดังนี้ a, i, u, e และ o การออกเสียงสระสั้นโดยปรกติไม่ปิดเส้นเสียงข้างท้าย ยกเว้นกรณีที่อยู่ในตำแหน่งท้ายคำจะออกเสียงโดยปิดเส้นเสียงเล็กน้อย ซึ่งทำให้มีลักษณะคล้ายกับเสียงสระสั้นท้ายคำในภาษาไทย (อย่างคำว่า กระทะ, กะทิ) ในการทับศัพท์กำหนดดังนี้

6.1 สระเดี่ยวสั้นในพยางค์ที่ไม่มีตัวสะกดและไม่ได้อยู่ท้ายคำ ทับศัพท์เป็นสระเสียงยาว เช่น

yama ocha Fukui

= = =

ยามะ โอจะ ฟูกูอิ

ยกเว้นสระ i ทับศัพท์เป็นสระเสียงสั้นในทุกตำแหน่ง เช่น

wasabi Miki

= =

วาซาบิ มิกิ

6.2 สระเดี่ยวสั้นในตำแหน่งท้ายคำ ทับศัพท์เป็นสระเสียงสั้น เช่น

Tanaka fune

= =

ทานากะ ฟูเนะ

6.3 สระเดี่ยวสั้นในพยางค์ที่มีตัวสะกด ได้แก่ k, m, n, p, s, t ทับศัพท์เป็นสระเสียงสั้น เช่น

gakkō samma hontō Nippon zasshi itchi

= = = = = =

กักโก ซัมมะ ฮนโต นิปปง, นิปปน ซัชชิ อิตจิ

7. สระเดี่ยวยาว ในภาษาญี่ปุ่นมี 5 เสียง ออกเสียงยาวประมาณ 2 เท่าของสระเสียงสั้น แสดงด้วยอักษรโรมันตามระบบเฮ็ปเบิร์นดังนี้ ā, ī, ū, ē และ ō ในการทับศัพท์กำหนดให้ใช้สระเสียงยาวทุกตำแหน่ง เช่น

okāsan oishī jūyō onēsan sayōnara

= = = = =

โอกาซัง, โอกาซัน โออิชี จูโย โอเนซัง, โอเนซัน ซาโยนาระ

ในการใช้ทั่วไปเช่นในสื่อมวลชน อาจพบสระเดี่ยวยาวในรูปสระตัวเดียวคือ a, i, u, e และ o เช่น ชื่อนายกรัฐมนตรี Shinzō Abe มักพบรูปเขียนเป็น Shinzo Abe, ชื่อเมือง Tōkyō มักพบรูปเขียนเป็น Tokyo

อย่างไรก็ตาม ในการเขียนภาษาญี่ปุ่นโดยใช้อักษรโรมันด้วยระบบอื่น อาจพบรูปสระเดี่ยวยาวรูปอื่น ดังนี้ aa, ii, uu, ee, ei, oo, ou และ oh เช่น

okaasan oishii juuyoo oneesan sensei sayoonara koushi Ohno

= = = = = = = =

โอกาซัง, โอกาซัน โออิชี จูโย โอเนซัง, โอเนซัน เซ็นเซ ซาโยนาระ โคชิ (ขงจื๊อ) โอโนะ

สระ 2 ตัวเรียงต่อกันในบางคำอาจแสดงเป็นคนละคำกัน กรณีเช่นนี้ให้ทับศัพท์แยกเป็นแบบสระเดี่ยวสั้น เช่น

koushi (ko-ushi) keito (ke-ito) Ishii (Ishi-i)

= = =

โคอูชิ (ลูกวัว) เคอิโตะ (ด้ายขนสัตว์) อิชิอิ (ชื่อสกุล)

หากมีข้อสงสัยให้สอบถามผู้รู้หรือค้นหาในพจนานุกรม

8. สระต่างกันที่เรียงติดต่อกัน 2 เสียงขึ้นไป ให้เขียนทับศัพท์เรียงกัน เช่น

kao

=

คาโอะ

ยกเว้นสระ ai ให้ใช้ ไ– เช่น

haiku

=

ไฮกุ

9. พยัญชนะ ch, k, p และ t เมื่ออยู่ในตำแหน่งต้นคำจะเป็นเสียงพ่นลม (aspirated) แต่เมื่ออยู่ในตำแหน่งอื่นจะเป็นเสียงไม่พ่นลม (unaspirated) หรือพ่นลมค่อนข้างเบา จึงกำหนดให้ทับศัพท์ดังนี้

ตำแหน่งต้นคำ			ตำแหน่งอื่น
ch k p t	= = = =	ช ค พ ท	ch k p t	= = = =	จ ก ป ต

10. พยัญชนะ f ในอักษรโรมันระบบเฮ็ปเบิร์น เป็นเสียงพยัญชนะเสียดแทรก ไม่ก้อง เกิดระหว่างริมฝีปากบนกับริมฝีปากล่าง [ɸ] ซึ่งไม่มีในภาษาไทย กำหนดให้ทับศัพท์เป็น ฟ เช่น

Fuji Fukuoka

= =

ฟูจิ ฟูกูโอกะ

11. พยัญชนะ g เมื่ออยู่ในตำแหน่งต้นคำออกเสียง [ɡ] คล้าย ก ให้เขียนทับศัพท์ด้วย ก แต่เมื่ออยู่ในตำแหน่งอื่นออกเสียง [ŋ] ให้เขียนทับศัพท์ด้วย ง อย่างไรก็ตาม เนื่องจากผู้พูดภาษาญี่ปุ่นบางกลุ่มมักออกเสียงพยัญชนะนี้เป็น [ɡ] หรือ [ɣ] ในตำแหน่งอื่นนอกจากตำแหน่งต้นคำ จึงให้ทับศัพท์เป็น ก ทุกตำแหน่งได้ด้วย เช่น

arigatō gogo

= =

อาริงาโต, อาริกาโต โกโงะ, โกโกะ

12. พยัญชนะ j เมื่ออยู่ในตำแหน่งต้นคำ เป็นเสียงพยัญชนะกักเสียดแทรก ก้อง เกิดที่ตำแหน่งลิ้นส่วนหน้ากับหลังปุ่มเหงือก [d͡ʑ] เมื่ออยู่กลางคำ บางครั้งเป็นเสียงเสียดแทรก [ʑ] ทั้ง 2 เสียงนี้เป็นเสียงที่ไม่มีในภาษาไทย ให้เขียนทับศัพท์ด้วย จ เช่น

kaji

=

คาจิ

13. พยัญชนะนาสิก n มีหลักเกณฑ์การทับศัพท์ดังนี้

13.1 ในกรณีที่อยู่ต้นคำหรือต้นพยางค์ ออกเสียง น หรือใกล้เคียงกับ น ให้ทับศัพท์เป็น น เช่น

Narita kuni

= =

นาริตะ คูนิ

13.2 ในกรณีที่อยู่ท้ายคำหรือตามด้วยพยางค์ที่ขึ้นต้นด้วยสระ ปรกติออกเสียงเป็นเสียงนาสิก ก้อง ที่ตำแหน่งโคนลิ้นกับลิ้นไก่ [ɴ] ซึ่งใกล้เคียงกับ ง ให้ทับศัพท์เป็น ง แต่บางครั้งเมื่อต้องการปิดคำ ผู้พูดภาษาญี่ปุ่นก็ออกเสียงเป็น น จึงให้ทับศัพท์เป็น น ได้ด้วย ทั้งนี้ผู้ใช้สามารถเลือกใช้ได้ตามความเหมาะสม เช่น

Jōmon bon'odori

= =

โจมง, โจมน บงโอโดริ, บนโอโดริ

13.3 ในกรณีที่อยู่ท้ายพยางค์ ส่วนใหญ่มีการกลมกลืนเสียง (assimilation) ไปตามฐานกรณ์ (articulator) ของพยัญชนะที่ตามมา มีหลักเกณฑ์การทับศัพท์ดังนี้

- ในตำแหน่งท้ายพยางค์ที่ตามด้วย ch, d, j, n, r, s, sh, t, z ออกเสียง น หรือใกล้เคียงกับ น ให้ทับศัพท์เป็น น เช่น

minchō Endō jinja konnichiwa renraku shinsai manshū hontō jinzai

= = = = = = = = =

มินโจ เอ็นโด จินจะ คนนิจิวะ เร็นรากุ ชินไซ มันชู ฮนโต จินไซ

- ในตำแหน่งท้ายพยางค์ที่ตามด้วย g, h, k, w, y ออกเสียง ง หรือใกล้เคียงกับ ง ให้ทับศัพท์เป็น ง เช่น

ringo kokusanhin ginkō denwa honya

= = = = =

ริงโงะ, ริงโกะ โคกูซังฮิง, โคกูซังฮิน กิงโก เด็งวะ ฮงยะ

14. พยัญชนะ ts เป็นเสียงพยัญชนะกักเสียดแทรก ไม่ก้อง เกิดที่ตำแหน่งปลายลิ้นกับปุ่มเหงือก [t͡s] เป็นเสียงซึ่งไม่มีในภาษาไทย และพยัญชนะ ts นี้เกิดกับสระ u และ ū เท่านั้น กำหนดให้ทับศัพท์ดังนี้

tsu ที่อยู่ต้นคำหรือตามหลังพยัญชนะ ทับศัพท์เป็น สึ เช่น

tsunami mittsu

= =

สึนามิ มิตสึ

tsu ที่ตามหลังสระ ทับศัพท์เป็น ตสึ เช่น

mitsu

=

มิตสึ

tsū ที่อยู่ต้นคำหรือตามหลังพยัญชนะ ทับศัพท์เป็น ซือ เช่น

tsūyaku ittsū

= =

ซือยากุ อิตซือ

tsū ที่ตามหลังสระ ทับศัพท์เป็น ตซือ เช่น

futsū

=

ฟุตซือ

15. ชื่อกับชื่อสกุลของคนญี่ปุ่นที่เขียนด้วยอักษรโรมัน มักเขียนชื่อตัว เว้นวรรค และตามด้วยชื่อสกุล ในการทับศัพท์ให้เขียนไปตามนั้น เช่น

Ichirō SUZUKI Takuya KIMURA

= =

อิจิโร ซูซูกิ ทากูยะ คิมูระ

ส่วนชื่อกับชื่อสกุลของคนญี่ปุ่นโดยปรกติเขียนด้วยอักษรคันจิติดกัน ไม่เว้นวรรค และเขียนชื่อสกุลมาก่อนแล้วจึงตามด้วยชื่อตัว หากทับศัพท์จากต้นฉบับภาษาญี่ปุ่น ให้สลับเขียนชื่อตัวขึ้นก่อน เว้นวรรค และตามด้วยชื่อสกุลตามรูปแบบการเขียนในภาษาไทย เช่น

鈴木一朗（すずきいちろう） (SUZUKI, Ichirō) 木村拓哉（きむらたくや） (KIMURA, Takuya)

= =

อิจิโร ซูซูกิ ทากูยะ คิมูระ

16. คำนำหน้าชื่อหรือคำบอกประเภทวิสามานยนามในภาษาญี่ปุ่นโดยปรกติจะวางไว้หลังชื่อ ซึ่งต่างกับภาษาไทย ในการทับศัพท์ให้แปลคำเหล่านั้นแล้วยกมาวางไว้ข้างหน้า เช่น

Tanakasan Aomoriken Wasedadaigaku Risonaginkō

= = = =

คุณทานากะ (san เป็นคำเรียกประกอบท้ายชื่อเพื่อแสดงความสุภาพ) จังหวัดอาโอโมริ (ken แปลว่า จังหวัด) มหาวิทยาลัยวาเซดะ (daigaku แปลว่ามหาวิทยาลัย) ธนาคารริโซนะ (ginkō แปลว่า ธนาคาร)

คำบอกประเภทวิสามานยนามที่เป็นส่วนหนึ่งของชื่อเฉพาะ เช่น แม่น้ำ ภูเขา เกาะ ทะเลสาบ วัด ในการทับศัพท์ให้ทับศัพท์ชื่อเฉพาะนั้นทั้งหมดและอาจใส่คำแปลของคำบอกประเภทวิสามานยนามไว้ข้างหน้าด้วย เช่น

Arakawa Gassan Kiyomizudera Kinkakuji

= = = =

อารากาวะ, แม่น้ำอารากาวะ (kawa แปลว่า แม่น้ำ) กัซซัง, กัซซัน, ภูเขากัซซัง, ภูเขากัซซัน (san แปลว่า ภูเขา) คิโยมิซูเดระ, วัดคิโยมิซูเดระ (dera มาจาก tera แปลว่า วัด) คิงกากูจิ, วัดคิงกากูจิ (ji แปลว่า วัด)

ในการตัดสินว่าจะใส่คำแปลของคำบอกประเภทวิสามานยนามไว้ข้างหน้าหรือไม่ อาจนำรูปแบบที่ใช้ในวิกิพีเดียภาษาอังกฤษมาพิจารณาประกอบ

17. ในการเขียนภาษาญี่ปุ่นด้วยอักษรโรมันอาจมีการใช้เครื่องหมายยัติภังค์เพื่อให้อ่านได้ง่ายขึ้น ในการทับศัพท์ให้เขียนติดกันโดยไม่ต้องใส่เครื่องหมายยัติภังค์ เช่น

Tanaka-san Aomori-ken Waseda-daigaku Risona-ginkō Kiyomizu-dera

= = = = =

คุณทานากะ จังหวัดอาโอโมริ มหาวิทยาลัยวาเซดะ ธนาคารริโซนะ คิโยมิซูเดระ, วัดคิโยมิซูเดระ

18. คำย่อที่เขียนด้วยอักษรโรมัน ให้เขียนชื่อตัวอักษรนั้น ๆ ตามเสียงภาษาอังกฤษเป็นภาษาไทยตามที่กำหนดไว้ในหลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาอังกฤษ (ฉบับร่าง) ดังนี้

A D G J M P S V Y

= = = = = = = = =

เอ ดี จี เจ เอ็ม พี เอส วี วาย

B E H K N Q T W Z

= = = = = = = = =

บี อี เอช เค เอ็น คิว ที ดับเบิลยู ซี, เซด

C F I L O R U X

= = = = = = = =

ซี เอ็ฟ ไอ เอล โอ อาร์ ยู เอ็กซ์

เช่น

NHK JR

= =

เอ็นเอชเค เจอาร์

อย่างไรก็ดี คนญี่ปุ่นอาจออกเสียงตัวอักษรเหล่านี้แตกต่างกับตารางข้างต้น

19. คำที่ผูกขึ้นจากตัวย่อ ซึ่งอ่านออกเสียงได้เสมือนคำคำหนึ่ง มิได้ออกเสียงเรียงตัวอักษรให้เขียนตามเสียงที่ออกและไม่ต้องใส่จุด เช่น

JASSO (Japan Student Services Organization)

=

จัสโซ

ตารางเทียบเสียง

เสียงพยัญชนะ

พยัญชนะเดี่ยว

ตารางเทียบพยัญชนะภาษาญี่ปุ่นนี้ใช้อักษรโรมันระบบเฮ็ปเบิร์นเป็นหลัก แต่ผู้ใช้อาจพบอักษรโรมันระบบอื่นในตำราหรือเอกสารโบราณ จึงได้เทียบอักษรโรมันระบบอื่นไว้ ส่วนตัวอย่างที่ให้ใช้อักษรโรมันระบบเฮ็ปเบิร์น

อักษรโรมัน		เงื่อนไข	เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์
ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระบบอื่น
b	b	–	b	บ	bon'odori	บงโอโดริ, บนโอโดริ
					obi	โอบิ
ch	t (+ i), ty	ต้นคำ	t͡ɕʰ	ช	chīsai	ชีไซ
		ตำแหน่งอื่น	t͡ɕ	จ	konnichiwa	คนนิจิวะ
d	d	–	d	ด	denwa	เด็งวะ
					Edo	เอโดะ
f	h (+ u)	–	ɸ	ฟ	fune	ฟูเนะ
					Gifu	กิฟุ
g	g	ต้นคำ	ɡ	ก	ginkō	กิงโก
		ตำแหน่งอื่น	ŋ, ɡ~ɣ	ง, ก	arigatō	อาริงาโต, อาริกาโต
h	h	ตามด้วย a, e, o	h	ฮ	hashi	ฮาชิ
		ตามด้วย i	ç		Hiroshima	ฮิโรชิมะ
j	d (+ i), dy,  z (+ i), zy	–	d͡ʑ~ʑ	จ	Jōmon	โจมง, โจมน
					kaji	คาจิ
k	k	ต้นคำ	kʰ	ค	kao	คาโอะ
		ตำแหน่งอื่น	k	ก	niku	นิกุ
					gakkō	กักโก
m	n (+ b, m, p)	–	m	ม	mado	มาโดะ
					shimbun	ชิมบุง, ชิมบุน
					samma	ซัมมะ
					empitsu	เอ็มปิตสึ
n	n	ต้นพยางค์และตามด้วย a, e, o, u	n	น	Nagoya	นาโงยะ, นาโกยะ
					kinoko	คิโนโกะ
		ต้นพยางค์และตามด้วย i	ɲ	น	Nippon	นิปปง, นิปปน
					konnichiwa	คนนิจิวะ
		ตามด้วย ch, j, n (+ i), ny-	ɲ	น	minchō	มินโจ
					jinja	จินจะ
					konnichiwa	คนนิจิวะ
					konnyaku	คนเนียกุ
		ตามด้วย d, r, t, z, n (+ a, e, o, u)	n	น	Endō	เอ็นโด
					renraku	เร็นรากุ
					hontō	ฮนโต
					jinzai	จินไซ
					ginnan	กินนัง, กินนัน
		ตามด้วย g, k	ŋ	ง	ringo	ริงโงะ, ริงโกะ
					ginkō	กิงโก
		ตามด้วย h, w, y	ɰ̃	ง	kokusanhin	โคกูซังฮิง, โคกูซังฮิน
					denwa	เด็งวะ
					honya	ฮงยะ
		ตามด้วย s, sh	ɰ̃	น	shinsai	ชินไซ
					manshū	มันชู
		ตามด้วยสระ	ɰ̃	ง, น	bon'odori	บงโอโดริ, บนโอโดริ
		ท้ายคำ	ɴ	ง, น	ichiban	อิจิบัง, อิจิบัน
p	p	ต้นคำ	pʰ	พ	pen	เพ็ง, เพ็น
		ตำแหน่งอื่น	p	ป	tempura	เท็มปูระ
					Nippon	นิปปง, นิปปน
r	r	–	ɾ	ร	renraku	เร็นรากุ
					Nara	นาระ
s	s	–	s	ซ	sakana	ซากานะ
					kissaten	คิซซาเต็ง, คิซซาเต็น
		ตามด้วย sh	ɕ	ช	zasshi	ซัชชิ
sh	s (+ i), sy	–	ɕ	ช	Shōwa	โชวะ
					sashimi	ซาชิมิ
t	t	ต้นคำ	tʰ	ท	te	เทะ
		ตำแหน่งอื่น	t	ต	migite	มิงิเตะ, มิกิเตะ
					matcha	มัตจะ
					kitte	คิตเตะ
tsu	tu	ต้นคำ	t͡sɯ	สึ	tsunami	สึนามิ
		ตามหลังพยัญชนะ		สึ	mittsu	มิตสึ
		ตามหลังสระ		ตสึ	mitsu	มิตสึ
tsū	tū	ต้นคำ	t͡sɯː	ซือ	tsūyaku	ซือยากุ
		ตามหลังพยัญชนะ		ซือ	ittsū	อิตซือ
		ตามหลังสระ		ตซือ	futsū	ฟุตซือ
w	w	–	ɰ	ว	watashi	วาตาชิ
					Fujiwara	ฟูจิวาระ
y	y	–	j	ย	yama	ยามะ
					Yayoi	ยาโยอิ
z	d (+ u)	–	d͡z~z	ซ	zō	โซ
					mizu	มิซุ

หมายเหตุ

1. ผู้พูดภาษาญี่ปุ่นบางกลุ่มมักออกเสียงพยัญชนะ g ในตำแหน่งอื่นเป็น [ɡ] หรือ [ɣ] ด้วย
2. ส่วนใหญ่พบในคำยืม
3. ในภาษาญี่ปุ่นปัจจุบัน w จะตามด้วยสระ a เท่านั้น ส่วน w ที่ตามด้วยสระอื่นปรากฏในคำที่สะกดแบบเก่า เช่น Iwo Jima ซึ่งปัจจุบันสะกดว่า Iō Jima

พยัญชนะควบ

ตารางเทียบพยัญชนะควบภาษาญี่ปุ่นนี้ใช้อักษรโรมันระบบเฮ็ปเบิร์นเป็นหลัก มีพยัญชนะที่ควบกับเสียง y ได้แก่ b, g, h, k, m, n, p, r เป็น by-, gy-, hy-, ky-, my-, ny-, py-, ry- ประสมกับสระได้ 3 เสียงคือ a, o, u ในภาษาไทยไม่สามารถเขียนให้ตรงกับเสียงดังกล่าว จึงอนุโลมให้ทับศัพท์โดยใช้พยัญชนะต้นเดี่ยวกับสระดังนี้

อักษรโรมัน		เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์
ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระบบอื่น
-ya	-ya	ʲa	เ–ีย	hyaku	เฮียกุ
				kyakkan	เคียกกัง, เคียกกัน
-yā	-yaa, -yâ	ʲaː	เ–ีย	kyā, kyaa	เคีย
-yo	-yo	ʲo	เ–ียว	ryokō	เรียวโก
				hyotto	เฮียวโตะ
-yō	-yoo, -you, -yoh, -yô	ʲoː	เ–ียว	ryōri, ryoori, ryouri	เรียวริ
-yu	-yu	ʲɯ	–ิว	byuffe	บิวเฟะ
-yū	-yuu, yû	ʲɯː	–ีว	kyūkō, kyuukoo	คีวโก
				Ryūkyū, Ryuukyuu	รีวกีว

หมายเหตุ

1. พยัญชนะควบในภาษาญี่ปุ่น -yo และ -yu กำหนดให้ทับศัพท์เป็น เ–ียว และ –ิว หากมีพยัญชนะสะกดให้ตัดออก เนื่องจากมีพยัญชนะ ว สะกดอยู่แล้ว
2. -yu ไม่พบตัวอย่างคำศัพท์ในคำญี่ปุ่นแท้ มักพบในคำยืม

เสียงสระ

อักษรโรมัน		เสียง	เงื่อนไข	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์
ระบบเฮ็ปเบิร์น	ระบบอื่น
A
a	a	a	พยางค์เปิด ไม่ได้อยู่ท้ายคำ	–า	wasabi	วาซาบิ
			พยางค์เปิด อยู่ท้ายคำ	–ะ	yama	ยามะ
			พยางค์ปิด	–ั	gakkō	กักโก
ā	aa, â	aː	–	–า	okāsan, okaasan	โอกาซัง, โอกาซัน
ai	ai	ai	–	ไ–	haiku	ไฮกุ
E
e	e	e	พยางค์เปิด ไม่ได้อยู่ท้ายคำ	เ–	eki	เอกิ
			พยางค์เปิด อยู่ท้ายคำ	เ–ะ	fune	ฟูเนะ
			พยางค์ปิด	เ–็	denwa	เด็งวะ
ē	ee, ê	eː	–	เ–	onēsan, oneesan	โอเนซัง, โอเนซัน
ei	ei	eː	–	เ–	sensei	เซ็นเซ
I
i	i	i	–	–ิ	kaki	คากิ
					kin	คิง, คิน
ī	ii, î	iː	–	–ี	oishī, oishii	โออิชี
O
o	wo	o	พยางค์เปิด ไม่ได้อยู่ท้ายคำ	โ–	ocha	โอจะ
			พยางค์เปิด อยู่ท้ายคำ	โ–ะ	oto	โอโตะ
			พยางค์ปิด	โ–ะ (ลดรูป)	konnichiwa	คนนิจิวะ
ō	oo, ou, oh, ô	oː	–	โ–	sayōnara, sayoonara	ซาโยนาระ
					Sōseki, Souseki	โซเซกิ
					Ōno, Ohno	โอโนะ
U
u	u	ɯ	พยางค์เปิด ไม่ได้อยู่ท้ายคำ	–ู	Kabuki	คาบูกิ
			พยางค์เปิด อยู่ท้ายคำ	–ุ	isu	อิซุ
			พยางค์ปิด	–ุ	shimbun	ชิมบุง, ชิมบุน
ū	uu, û	ɯː	–	–ู	jūyō, juuyoo	จูโย

หมายเหตุ

1. พยางค์เปิด หมายถึง พยางค์ที่ไม่มีพยัญชนะท้าย
2. พยางค์ปิด หมายถึง พยางค์ที่มีพยัญชนะท้าย
3. คำที่มีสระ a และ i ในคำคนละคำที่มาอยู่ติดกัน จะออกเสียงแยกกัน ให้ทับศัพท์เป็น –าอิ เช่น 歯科医（しかい） shikai = ชิกาอิ
4. คำที่มีสระ e และ i ในคำคนละคำที่มาอยู่ติดกัน จะออกเสียงแยกกัน ให้ทับศัพท์เป็น เ–อิ เช่น 毛糸（けいと） keito = เคอิโตะ
5. คำที่มีสระ i และ i ในคำคนละคำที่มาอยู่ติดกัน จะออกเสียงแยกกัน ให้ทับศัพท์เป็น –ิอิ เช่น 石井（いしい） Ishii = อิชิอิ
6. u ที่ตามหลังพยัญชนะ ts กำหนดให้ทับศัพท์เป็น –ึ เช่น tsunami = สึนามิ
7. ū ที่ตามหลังพยัญชนะ ts กำหนดให้ทับศัพท์เป็น –ือ เช่น tsūyaku = ซือยากุ

หลักเกณฑ์ของราชบัณฑิตยสถาน (พ.ศ. 2535)

(ยกเลิกแล้วโดยผลของประกาศสำนักนายกรัฐมนตรีฉบับ พ.ศ. 2560)

หลักทั่วไป

1. หลักเกณฑ์นี้ใช้ถ่ายเสียงภาษาญี่ปุ่นที่เขียนด้วยอักษรโรมัน

2. การเทียบเสียงสระ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงสระภาษาญี่ปุ่น

3. เสียงสระในภาษาญี่ปุ่นมีทั้งเสียงสั้นและเสียงยาว ซึ่งทำให้คำมีความหมายต่างกัน ฉะนั้นหลักเกณฑ์นี้จึงแยกเสียงสระสั้นและสระยาวออกจากกัน เช่น

tori toori, tōri denwa

= = =

โทะริ โทริ เด็งวะ

4. ปรกติสระที่อยู่ติดกันจะออกเสียงแยกกัน ยกเว้นสระ ei ซึ่งออกเสียงเป็น เอ เช่น

Daitō Fujieda sensei

= = =

ดะอิโต ฟุจิเอะดะ เซ็นเซ

5. การเทียบเสียงพยัญชนะ ให้ถือตามตารางการเทียบเสียงพยัญชนะภาษาญี่ปุ่น

ตารางเทียบเสียง

เสียงพยัญชนะ

อักษรโรมัน	เงื่อนไข	เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์
b	–	b	บ	obi	โอะบิ
				konbanwa	คมบังวะ
ch	พยางค์แรก	t͡ɕʰ	ช	chiisai, chīsai	ชีซะอิ
	พยางค์อื่น	t͡ɕ	ช	konnichiwa	คนนิชิวะ
d	–	d	ด	denwa	เด็งวะ
				Yamada	ยะมะดะ
f	–	ɸ	ฟ	Fujisan	ฟุจิซัง
				fune	ฟุเนะ
g	พยางค์แรก	ɡ	ก	ginkoo, ginkō	กิงโก
	พยางค์อื่น	ŋ, ɡ~ɣ	ง	arigatoo, arigatō	อะริงะโต
h	ตามด้วย a, e, o	h	ฮ	hashi	ฮะชิ
	ตามด้วย i	ç	ฮ	Hiroshima	ฮิโระชิมะ
j	–	d͡ʑ~ʑ	จ	kaji	คะจิ
k	พยางค์แรก	kʰ	ค	kao	คะโอะ
	พยางค์อื่น	k	ก	niku	นิกุ
-kk	–	k̚k	กก	gakkoo, gakkō	กักโก
m	–	m	ม	mado	มะโดะ
n	ต้นพยางค์และตามด้วย a, e, o, u	n	น	Nagoya	นะโงะยะ
	ต้นพยางค์และตามด้วย i	ɲ	น	konnichiwa	คนนิชิวะ
n เมื่ออยู่ในตำแหน่งท้ายพยางค์จะออกเสียงได้หลายอย่าง จึงกำหนดไว้ดังนี้ (1) เมื่อตามด้วยพยัญชนะ b, m และ p ออกเสียง [m] ให้ถอดเป็น ม เช่น shinbun  =  ชิมบุง sanmai  =  ซัมไม enpitsu  =  เอ็มปิสึ (2) เมื่อตามด้วยพยัญชนะ g และ k ออกเสียง [ŋ] และเมื่อตามด้วยพยัญชนะ h และ w ออกเสียง [ɰ̃] ให้ถอดเป็น ง เช่น ringo  =  ริงโงะ ginkoo, ginkō  =  กิงโก denwa  =  เด็งวะ (3) เมื่ออยู่ท้ายสุดของคำ ออกเสียง [ɴ] ให้ถอดเป็น ง เช่น hon  =  ฮง san  =  ซัง (4) ในกรณีอื่น ๆ นอกจากที่กำหนดไว้ในข้อ (1), (2) และ (3) ออกเสียง [n], [ɲ] และ [ɰ̃] (ขึ้นอยู่กับฐานกรณ์ของพยัญชนะที่ตามมา) ให้ถอดเป็น น เช่น gunjin  =  กุนจิง hontoo, hontō  =  ฮนโต undoo, undō  =  อุนโด chichimenchoo, chichimenchō  =  ชิชิเม็นโช densha  =  เด็นชะ onna  =  อนนะ kanri  =  คันริ dansei  =  ดันเซ
p	พยางค์แรก	pʰ	พ	pen	เพ็ง
	พยางค์อื่น	p	ป	tenpura	เท็มปุระ
-pp	–	p̚p	ปป	Nippon	นิปปง
r	–	ɾ	ร	ringo	ริงโงะ
s	–	s	ซ	sakana	ซะกะนะ
sh	–	ɕ	ช	sashimi	ซะชิมิ
-ss	–	sː	สซ	kissaten	คิสซะเต็ง
-ssh	–	ɕː	สช	zasshi	ซัสชิ
t	พยางค์แรก	tʰ	ท	te	เทะ
	พยางค์อื่น	t	ต	migite	มิงิเตะ
-tch, -cch	–	t̚t͡ɕ	ตช	itchi, icchi	อิตชิ
tsu	–	t͡sɯ	สึ	tsukue	สึกุเอะ
-ttsu	–	t̚t͡sɯ	ตสึ	mittsu	มิตสึ
w	–	ɰ	ว	watashi	วะตะชิ
y	–	j	ย	yama	ยะมะ
z	–	d͡z~z	ซ	mizu	มิซุ

หมายเหตุ

1. chi ในบางแห่งอาจเขียนเป็น ti โดยออกเสียงเหมือน chi
2. พยัญชนะ g ในพยางค์อื่น ๆ ที่ไม่ใช่พยางค์แรกจะออกเสียงใกล้เคียงกับเสียง ง ในภาษาไทย จึงกำหนดให้ใช้ ง
3. พยัญชนะ k ในพยางค์อื่น ๆ ที่ไม่ใช่พยางค์แรกจะออกเสียงใกล้เคียงกับเสียง ก ในภาษาไทย จึงกำหนดให้ใช้ ก
4. พยัญชนะ p ในพยางค์อื่น ๆ ที่ไม่ใช่พยางค์แรกจะออกเสียงใกล้เคียงกับเสียง ป ในภาษาไทย จึงกำหนดให้ใช้ ป
5. shi ในบางแห่งอาจเขียนเป็น si โดยออกเสียงเหมือน shi
6. พยัญชนะ t ในพยางค์อื่น ๆ ที่ไม่ใช่พยางค์แรกจะออกเสียงใกล้เคียงกับเสียง ต ในภาษาไทย จึงกำหนดให้ใช้ ต

เสียงสระ

อักษรโรมัน	เสียง	ใช้	ตัวอย่างคำ	คำทับศัพท์
A
a	a	–ะ, –ั	yama	ยะมะ
			sakura	ซะกุระ
			gakkoo, gakkō	กักโก
			san	ซัง
aa, ā	aː	–า	okaasan, okāsan	โอะกาซัง
			obaasan, obāsan	โอะบาซัง
E
e	e	เ–ะ, เ–็	ike	อิเกะ
			fune	ฟุเนะ
			denwa	เด็งวะ
			sensei	เซ็นเซ
ee, ē	eː	เ–	ee, ē	เอ
			oneesan, onēsan	โอะเนซัง
ei	eː	เ–	sensei	เซ็นเซ
I
i	i	–ิ	kin	คิง
			kaki	คะกิ
			hashi	ฮะชิ
ii, ī	iː	–ี	oniisan, onīsan	โอะนีซัง
			oishii, oishī	โอะอิชี
O
o	o	โ–ะ, โ–ะ (ลดรูป)	ocha	โอะชะ
			kome	โคะเมะ
			Nippon	นิปปง
			konnichiwa	คนนิชิวะ
oo, ō	oː	โ–	otoosan, otōsan	โอะโตซัง
			sayoonara, sayōnara	ซะโยนะระ
U
u	ɯ	–ุ	shinbun	ชิมบุง
			isu	อิซุ
			Suzuki	ซุซุกิ
uu, ū	ɯː	–ู	juuyoo, jūyō	จูโย
			juusho, jūsho	จูโชะ
Y
-ya	ʲa	เ–ียะ	kyaku	เคียะกุ
			hyaku	เฮียะกุ
-yaa, -yā	ʲaː	เ–ีย	nyaanyaa, nyānyā	เนียเนีย
-yo	ʲo	เ–ียว	ryokoo, ryokō	เรียวโก
-yoo, -yō	ʲoː	เ–ียว	byooin, byōin	เบียวอิง
			ryoori, ryōri	เรียวริ
-yu	ʲɯ	–ิว	kyu	คิว
-yuu, -yū	ʲɯː	–ีว	kyuukoo, kyūkō	คีวโก

หมายเหตุ

1. รูปเขียน y ออกเสียงกึ่งสระเมื่อตามหลังพยัญชนะ จึงกำหนดให้เป็นเสียงสระเพื่อความสะดวกในการออกเสียง

ดูเพิ่ม

• ภาษาญี่ปุ่น
• โรมาจิ
• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ของราชบัณฑิตยสถานและสำนักงานราชบัณฑิตยสภา

แหล่งข้อมูลอื่น

• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่น ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาฝรั่งเศส เยอรมัน อิตาลี สเปน รัสเซีย ญี่ปุ่น อาหรับ และมลายู ลงวันที่ 5 มีนาคม 2535
• หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาญี่ปุ่น ตามประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง หลักเกณฑ์การทับศัพท์ภาษาเยอรมัน สเปน ญี่ปุ่น และมลายู ลงวันที่ 13 มีนาคม 2561

คู่มือการทับศัพท์ภาษาต่างประเทศในวิกิพีเดียภาษาไทย
ญี่ปุ่น