รัฐเอกราชปาปัวนิวกินี
| |
---|---|
ที่ตั้งของ ประเทศปาปัวนิวกินี (เขียว) | |
เมืองหลวง และเมืองใหญ่สุด | พอร์ตมอร์สบี 09°28′44″S 147°08′58″E / 9.47889°S 147.14944°E |
ภาษาราชการ | |
ภาษาพื้นเมือง | |
กลุ่มชาติพันธุ์ | |
ศาสนา (สำมะโน ค.ศ. 2011) |
|
การปกครอง | รัฐเดี่ยว ระบบรัฐสภา ราชาธิปไตยภายใต้รัฐธรรมนูญ |
สมเด็จพระเจ้าชาลส์ที่ 3 | |
• | |
• | |
สภานิติบัญญัติ | |
เอกราช จากออสเตรเลีย | |
1 กรกฎาคม ค.ศ. 1949 | |
• | 16 กันยายน ค.ศ. 1975 |
พื้นที่ | |
• รวม | 462,840 ตารางกิโลเมตร (178,700 ตารางไมล์) (อันดับที่ 54) |
2 | |
ประชากร | |
• ค.ศ. 2020 ประมาณ | 8,935,000 (อันดับที่ 98) |
• สำมะโนประชากร ค.ศ. 2011 | 7,275,324 |
15 ต่อตารางกิโลเมตร (38.8 ต่อตารางไมล์) (อันดับที่ 201) | |
จีดีพี (อำนาจซื้อ) | ค.ศ. 2019 (ประมาณ) |
• รวม | 32.382 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 124) |
• ต่อหัว | 3,764 ดอลลาร์สหรัฐ |
จีดีพี (ราคาตลาด) | ค.ศ. 2019 (ประมาณ) |
• รวม | 21.543 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ (อันดับที่ 110) |
• ต่อหัว | 2,504 ดอลลาร์สหรัฐ |
จีนี (ค.ศ. 2009) | 41.9 ปานกลาง |
เอชดีไอ (ค.ศ. 2019) | 0.555 ปานกลาง · อันดับที่ 155 |
สกุลเงิน | กีนา (PGK) |
เขตเวลา | UTC+10, +11 () |
ขับรถด้าน | ซ้ายมือ |
รหัสโทรศัพท์ | |
โดเมนบนสุด | .pg |
ปาปัวนิวกินี (อังกฤษ: Papua New Guinea; ตอกปีซิน: Papua Niugini; ฮีรีโมตู: Papua Niu Gini) มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า รัฐเอกราชปาปัวนิวกินี (อังกฤษ: Independent State of Papua New Guinea; ตอกปีซิน: Independen Stet bilong Papua Niugini; ฮีรีโมตู: Independen Stet bilong Papua Niu Gini) เป็นประเทศในแถบโอเชียเนีย เป็นพื้นที่ทางตะวันออกของเกาะนิวกินี (พื้นที่ทางตะวันตกเป็นของประเทศอินโดนีเซีย) ตั้งอยู่ในบริเวณตะวันตกเฉียงใต้ของมหาสมุทรแปซิฟิก อยู่ทางเหนือของประเทศออสเตรเลีย และอยู่ทางตะวันตกของหมู่เกาะโซโลมอน มีเมืองหลวงซึ่งตั้งอยู่ริมชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้คือพอร์ตมอร์สบี เป็นประเทศเกาะที่ใหญ่เป็นอันดับสามของโลกด้วยพื้นที่ 462,840 ตารางกิโลเมตร (178,700 ตารางไมล์) และเป็นประเทศสังเกตการณ์ในสมาคมประชาชาติแห่งเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ (อาเซียน) ตั้งแต่ ค.ศ. 1976
หลังจากถูกปกครองโดยมหาอำนาจภายนอก 3 ชาติตั้งแต่ปี พ.ศ. 2427 ปาปัวนิวกินีได้ก่อตั้งอธิปไตยของตนขึ้นในปี 2518 หลังอยู่ภายใต้การปกครองของออสเตรเลียร่วม 60 ปี ซึ่งเริ่มในช่วงสงครามโลกครั้งที่หนึ่ง ปาปัวนิวกินีได้กลายเป็นอาณาจักรที่เป็นอิสระในปี 2518 โดยมีสมเด็จพระราชินีนาถเอลิซาเบธที่ 2 แห่งสหราชอาณาจักรเป็นประมุข และกลายเป็นสมาชิกของเครือจักรภพ
ปาปัวนิวกินีเป็นหนึ่งในประเทศที่มีความหลากหลายทางวัฒนธรรมมากที่สุดในโลก โดยมีเท่าที่รู้จักถึง 851 ภาษา ในจำนวนนี้มี 11 ภาษาที่ไม่มีผู้พูดอีกต่อไป และยังเป็นหนึ่งในประเทศที่มีพื้นที่ชนบทมากที่สุด เนื่องจากมีเพียง 13.25% ของผู้คนที่อาศัยอยู่ในใจกลางเมืองใน ค.ศ. 2019 ประชากรส่วนใหญ่มากกว่า 8,000,000 คนอาศัยอยู่ในชุมชนต่าง ๆ ซึ่งมีความหลากหลายพอ ๆ กับภาษา ประเทศนี้เป็นหนึ่งในประเทศที่มีการสำรวจน้อยที่สุดในเชิงวัฒนธรรมและภูมิศาสตร์ และเป็นที่เชื่อกันว่ายังมีชนเผ่าท้องถิ่นรวมถึงพันธุ์พืชและสัตว์ที่ยังไม่ได้รับการค้นพบจำนวนมาก
ปาปัวนิวกินีจัดอยู่ในกลุ่มประเทศเศรษฐกิจกำลังพัฒนาโดยกองทุนการเงินระหว่างประเทศ เกือบ 40% ของประชากรใช้ชีวิตตามธรรมชาติโดยไม่สามารถเข้าถึงโลกภายนอกได้ คนส่วนใหญ่เลี้ยงชีพด้วยการทำฟาร์ม ค้าขาย และเกษตรกรรม วิถีชีวิตทางสังคมของพวกเขาผสมผสานศาสนาดั้งเดิมเข้ากับแนวปฏิบัติสมัยใหม่ รัฐบาลปกป้องและให้ความสำคัญต่อชีวิตในชุมชนท้องถิ่น ปาปัวนิวกีนิเป็นสมาชิกของ ประชาคมแปซิฟิก, The Pacific Islands Forum และเครือจักรภพแห่งประชาชาติ
นิรุกติศาสตร์
ศัพท์ papua มีที่มาจากศัพท์พื้นเมืองเก่าที่ไม่ทราบต้นกำเนิด ส่วน "New Guinea" (Nueva Guinea) เป็นศัพท์บัญญัติที่ นักสำรวจจักรวรรดิสเปนสร้างขึ้นใน ค.ศ. 1545 เนื่องจากเขาสังเกตเห็นว่าผู้คนในเกาะนี้มีวิถีชีวิตและวัฒนธรรมคล้ายกับผู้คนที่เขาเคยเห็นบริเวณชายฝั่งของทวีปแอฟริกา และคำว่า กินี ยังมีรากศัพท์มาจากภาษาโปรตุเกส Guiné ซึ่งหมายถึง "ดินแดนแห่งคนผิวดำ"
ประวัติศาสตร์
หลักฐานทางโบราณคดีระบุว่า มนุษย์เข้ามาตั้งถิ่นฐานบนเกาะนิวกินีประมาณ 42,000 ถึง 45,000 ปีก่อน คาดว่าเป็นกลุ่มคนที่เป็นลูกหลานของผู้อพยพออกจากทวีปแอฟริกา นักเดินเรือชาวโปรตุเกสและสเปนเป็นชาวยุโรปกลุ่มแรกที่เข้ามาในดินแดนแห่งนี้
ในปี 2427 (ค.ศ. 1884) เยอรมนีได้เข้ายึดภาคตะวันออกเหนือของเกาะ รวมทั้งเกาะบูเกนวิลล์ (Bougainville) และในปี 2531 (ค.ศ. 1888) สหราชอาณาจักรได้เข้ายึดครองในส่วนใต้ของเกาะ เรียกว่า British New Guinea ส่วนเยอรมนีเข้าครอบครองส่วนเหนือของเกาะอย่างสมบูรณ์ในปี 2442 (ค.ศ. 1899) และเรียกส่วนนี้ว่า German New Guinea จากนั้นในปี 2457 (ค.ศ. 1914) กองทัพออสเตรเลียได้เข้ายึดครองส่วนที่เป็น German New Guinea และปกครองเกาะทั้งสองส่วนจนกระทั่งปี 2484 (ค.ศ. 1941) ญี่ปุ่นได้บุกเข้ายึดและเป็นผู้ปกครองเกาะจนสิ้นสุดสงครามโลกครั้งที่ 2 ในปี 2488 (ค.ศ. 1945) จากนั้น ในปี 2492 (ค.ศ. 1949) ปาปัวและนิวกินีตกอยู่ในภาวะทรัสตีของสหประชาชาติภายใต้ The Papua and New Guinea Act โดยมีออสเตรเลียเป็นผู้ดูแล และเรียกดินแดนนี้ว่า Territory of Papua and New Guinea ต่อมา ในปี 2515 (ค.ศ. 1972) ได้เปลี่ยนชื่อเป็นปาปัวนิวกินี (Papua New Guinea) พร้อมทั้งจัดการเลือกตั้งคณะรัฐมนตรี หัวหน้าคณะรัฐมนตรีคือ Sir Micheal Somare ซึ่งเป็นผู้นำในการเรียกร้องเอกราชจากออสเตรเลีย และทำให้ปาปัวนิวกินีได้รับเอกราชในปี 2518 (ค.ศ. 1975)
การเมือง
ระบบรัฐสภาเป็นแบบประชาธิปไตยระบบรัฐสภาเดียว เรียกว่า “รัฐสภาแห่งชาติ” (National Parliament) ปัจจุบันมีสมาชิก 109 คน โดย 89 คนมาจากการเลือกตั้งทั่วไป (open electorates) และที่เหลืออีก 20 คน มาจากการเลือกตั้งในแต่ละจังหวัด (provincial electorates) วาระ 5 ปี
รูปแบบการปกครอง แบ่งเป็น 3 ระดับคือ ระดับชาติ (National) ระดับจังหวัด (Provincial) และระดับท้องถิ่น (Local) รัฐบาลท้องถิ่น (Provincial Government) ได้รับเงินสนับสนุนจากรัฐบาลกลาง โดยรัฐบาลกลางจะแทรกแซงกิจการด้านการบริหาร การคลัง และอื่น ๆ เนื่องจากรัฐบาลท้องถิ่น ส่วนใหญ่ยังไม่พร้อมที่จะดำเนินการโดยอิสระ
ภูมิศาสตร์
ด้วยขนาด 462,840 ตารางกิโลเมตร (178,704 ตารางไมล์) ทำให้ปาปัวนิวกินีเป็นประเทศที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับที่ 54 ของโลก และประเทศที่เป็นเกาะที่มีขนาดใหญ่เป็นอันดับ 3 ตั้งอยู่ทิศเหนือของประเทศออสเตรเลีย ทิศตะวันตกติดกับประเทศอินโดนีเซีย ปาปัวนิวกินีมีลักษณะภูมิศาสตร์เป็นเทือกเขาขนาดใหญ่ และมีภูเขาและภูเขาไฟจำนวนมาก พื้นที่ราบเป็นป่าดิบชื้น และทุ่งหญ้าสะวันนา พืชสำคัญคือ มะพร้าว ปาล์ม และเตย
เศรษฐกิจประเทศ
ปาปัวนิวกินีเป็นประเทศที่อุดมสมบูรณ์ด้วยทรัพยากรธรรมชาติ เช่น ป่าไม้ ทรัพยากรทางทะเล ทองคำ ทองแดง น้ำมันดิบ แก๊สธรรมชาติ รายได้หลักของประเทศขึ้นอยู่กับ เหมืองทองแดง เหมืองทองคำ และการท่องเที่ยว ส่วนด้านเกษตรกรรม ส่วนใหญ่เป็นการเพาะปลูกกาแฟ โกโก้ และมะพร้าว ประเทศคู่ค้าที่สำคัญ ได้แก่ ประเทศออสเตรเลีย ประเทศสิงคโปร์ ประเทศญี่ปุ่น ประเทศนิวซีแลนด์ สินค้าส่งออกที่สำคัญ ได้แก่ ทองคำ น้ำมันดิบ กาแฟ ทองแดง กาแฟ และ ส่วนสินค้านำเข้าที่สำคัญ ได้แก่ น้ำมัน เครื่องจักรและอุปกรณ์การขนส่ง ส่วนประกอบรถยนต์ อาหาร และเชื้อเพลิง
รัฐบาลควบคุมสถานะการคลังได้อย่างมีประสิทธิภาพ อัตราเงินเฟ้อต่ำ อัตราแลกเปลี่ยนมีเสถียรภาพ เศรษฐกิจได้รับผลดีจากผลผลิตเหมืองแร่ที่เพิ่มขึ้น และราคาสินค้าส่งออกเพิ่มสูงขึ้นได้แก่ ทอง น้ำมันดิบ เป็นผลให้การส่งออกในช่วงไตรมาสของปีขยายตัวร้อยละ 14 เมื่อเทียบกับปีก่อน และคาดว่าในปีนี้ดุลบัญชีเดินสะพัดจะเกินดุลและเศรษฐกิจโดยรวมจะเติบโตในทิศทางที่ดี อย่างไรก็ตาม ในเดือน มี.ค. 2549 UN ได้เสนอปรับสถานะการพัฒนาของปาปัวนิวกินีจากประเทศกำลังพัฒนาเป็นประเทศพัฒนาน้อยที่สุด (LDCs) ซึ่ง นรม. Sir Michael ปฏิเสธข้อเสนอดังกล่าว
รัฐบาลพยายามดึงดูดการลงทุนจากต่างประเทศ ขยายการส่งออก (Export-led economy) แสวงหาความร่วมมือกับประเทศในเอเชีย (look north) และมีบทบาทนำในกลุ่มประเทศหมู่เกาะแปซิฟิก (Work Pacific) การลงนามความตกลงทางการค้ากับนิวซีแลนด์เมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2549 ทำให้ปาปัวนิวกินีส่งออกสินค้าเกษตร เช่น มะพร้าว เผือก ขิง ไปยังตลาดนิวซีแลนด์ นอกจากนี้ ปาปัวนิวกินียังได้รับโควตาการส่งออกปลาทูน่าไปยังตลาด EU เพิ่มขึ้น ในการประชุมรัฐมนตรีการค้าของเอเปกครั้งที่ 12 ปาปัวนิวกินีตอบรับที่จะยกเลิกการอุดหนุนสินค้าส่งออกทั้งหมดภายในปี พ.ศ. 2556
ประชากร
ปาปัวนิวกินี ประกอบด้วยชนหลายเผ่าพันธุ์ เช่น ชาวเมลานีเชีย ปาปัว ไมโครนีเชีย และพอลินีเชีย
มีภาษาทางการเป็นภาษาอังกฤษ เนื่องจากเคยเป็นเมืองขึ้นของอังกฤษ แต่มีคนพูดได้น้อย ส่วนมากจะพูดตอกปีซินซึ่งเป็นภาษาครีโอล แต่อย่างไรก็ตาม ประชากรประเทศนี้มีประมาณ 5 ล้านคน และมีภาษามากกว่า 800 ภาษา
ศาสนาคริสต์นิกายโรมันคาทอลิกเป็นหลัก แต่ก็มีลัทธิศาสนาตามความเชื่ออื่น ๆ อีกมากมาย
อายุขัยเฉลี่ยในปาปัวนิวกินีคือ 64 ปีสำหรับผู้ชาย และ 68 ปีสำหรับผู้หญิง การใช้จ่ายของรัฐบาลในด้านสุขภาพในปี 2014 คิดเป็น 9.5% ของการใช้จ่ายทั้งหมด มีแพทย์ห้าคนต่อประชากร 100,000 คนในช่วงต้นทศวรรษ 2000 อัตราการตายของมารดาในปี 2010 ต่อการเกิด 100,000 คนในปาปัวนิวกินีคือ 250 เมื่อเปรียบเทียบกับ 311.9 ในปี 2551 และ 476.3 ในปี 2533 อัตราการเสียชีวิตอายุต่ำกว่า 5 ปี ต่อการเกิด 1,000 คนคือ 69
ประชากรส่วนใหญ่ในประเทศขาดโอกาสทางการศึกษา และเป็นประเทศที่มีอัตราการรู้หนังสือต่ำเป็นอันดับต้น ๆ
วัฒนธรรม
ประเทศปาปัวนิวกินีประกอบไปด้วยชนเผ่าเป็นจำนวนมาก มีภาษากว่า 800 ภาษาทำให้มีสังคมแบบชนเผ่าอย่างมากในประเทศ ทำให้มีประเพณีที่แตกต่างกันถึง 200 ประเพณี เช่น เหล่าชาวบ้านชนเผ่าซิมบูรวมตัวกันแปลงร่างเป็นมนุษย์โคลน มาร่วมงานเทศกาลแสดงวัฒนธรรมประจำปี ครั้งที่ 46 ในเมืองเมาท์ ฮาเกน งานนี้เป็นการรวมตัวของชนเผ่าในประเทศปาปัวนิวกินีทั้งหมด ที่จะนำเอกลักษณ์และความโดดเด่นเฉพาะตัวมาแสดงแลกเปลี่ยนกัน ถือว่าเป็นงานรวมความหลากหลายทางวัฒนธรรมมากที่สุดงานหนึ่งของโลก
อาหารของปาปัวนิวกินีเป็นอาหารที่หลากหลายแบบดั้งเดิมที่พบในภาคตะวันออกของเกาะนิวกินี ประชากรประมาณ 80% พึ่งพาการเกษตรแบบยังชีพดังนั้น พลังงานอาหารและโปรตีนที่บริโภคในปาปัวนิวกินีมีการผลิตในท้องถิ่นในขณะที่มีการนำเข้าที่สมดุล อาหารหลักในปาปัวนิวกินีรวมถึงพืชรากกล้วยและสาคู และอาหารทะเลโดยเฉพาะปลาดิบ
การคมนาคม
การคมนาคมในประเทศปาปัวนิวกินีถูกจำกัดอย่างมากด้วยภูมิประเทศที่เป็นภูเขา การเดินทางด้วยเครื่องบินจึงเป็นการเดินทางที่สำคัญในปาปัวนิวกินี เมืองหลวงพอร์ตมอร์สบีไม่มีถนนเชื่อมต่อถึงเมืองใหญ่อื่นๆ และหลายหมู่บ้านบนภูเขาสามารถเดินทางไปได้ด้วยเครื่องบินเล็กหรือเดินเท้าเท่านั้น
เป็นท่าอากาศยานหลักของปาปัวนิวกินี อยู่ห่างจากพอร์ตมอร์สบี 8 กิโลเมตร ประเทศปาปัวนิวกินีมีสนามบิน 561 สนามบิน โดยมีเพียง 21 สนามบินที่ลาดยาง
ประเทศปาปัวนิวกินีมีถนนทั้งหมด 9,349 กิโลเมตรโดยมากกว่าครึ่งไม่ได้ลาดยาง ทางหลวงที่ยาวที่สุดในปาปัวนิวกินียาว 700 กิโลเมตร เชื่อมระหว่างเมือง Lae ที่ชายฝั่งกับเมือง Tari บนภูเขา
ท่าเรือหลักของประเทศอยู่เมืองพอร์ตมอร์สบี และ Lae
อ้างอิง
- Somare, Michael (6 December 2004). . Keynote address to the 8th Papua New Guinea Mining and Petroleum Conference. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 28 June 2006. สืบค้นเมื่อ 9 August 2007.
- . The National. 6 February 2006. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 13 July 2007. สืบค้นเมื่อ 19 January 2005.
- . The World Factbook. Langley, Virginia: Central Intelligence Agency. 2019. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-05-16. สืบค้นเมื่อ 9 April 2019.
- "Sign language becomes an official language in PNG". Radio New Zealand. 21 May 2015.
- Papua New Guinea, Ethnologue
- Koloma. Kele, Roko. Hajily. "PAPUA NEW GUINEA 2011 NATIONAL REPORT-NATIONAL STATISTICAL OFFICE". sdd.spc.int.
- . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 6 September 2015. สืบค้นเมื่อ 16 December 2019.
{{}}
: CS1 maint: archived copy as title () - "World Economic Outlook Database, October 2018". IMF.org. International Monetary Fund. สืบค้นเมื่อ 23 February 2019.
- "GINI index (World Bank estimate)". data.worldbank.org. World Bank. สืบค้นเมื่อ 23 February 2019.
- Human Development Report 2020 The Next Frontier: Human Development and the Anthropocene (PDF). United Nations Development Programme. 15 December 2020. pp. 343–346. ISBN . สืบค้นเมื่อ 16 December 2020.
- "Constitution of the Independent State of Papua New Guinea" (PDF).
- . WorldAtlas.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 December 2017. สืบค้นเมื่อ 10 August 2019.
- . 7 March 2016. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 7 March 2016.
- "Urban population (% of total population) - Papua New Guinea | Data". data.worldbank.org. สืบค้นเมื่อ 19 July 2020.
- ; Nadarajah, Yaso; Haive, Karen; Stead, Victoria (2012). Sustainable Communities, Sustainable Development: Other Paths for Papua New Guinea. Honolulu: University of Hawaii Press.
- Gelineau, Kristen (26 March 2009). "Spiders and frogs identified among 50 new species". The Independent. เก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 24 May 2022. สืบค้นเมื่อ 26 March 2009.
- World Economic Outlook Database, October 2015, International Monetary Fund. Database updated on 6 October 2015. Accessed on 6 October 2015.
- World Bank. 2010. World Development Indicators. Washington DC.
- "About Us – Forum Sec".
- "Profile: The Commonwealth". 1 February 2012 – โดยทาง news.bbc.co.uk.
- Pickell, David & Müller, Kal (2002). Between the Tides: A Fascinating Journey among the Kamoro of New Guinea. Tuttle Publishing. p. 153. ISBN .
- O’Connell, J. F., and J. Allen. "Pre-LGM Sahul (Australia-New Guinea) and the archaeology of early modern humans," Rethinking the human revolution: new behavioural and biological perspectives on the origin and dispersal of modern humans (2007): 395–410.
- Hydrant (http://www.hydrant.co.uk), Site designed and built by. . The Commonwealth (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2020-01-15. สืบค้นเมื่อ 2021-10-05.
- "Papua New Guinea - Government and society". Encyclopedia Britannica (ภาษาอังกฤษ).
- "Papua New Guinea Country Overview | World Health Organization". www.who.int (ภาษาอังกฤษ).
- . web.archive.org. 2009-04-29. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-04-29. สืบค้นเมื่อ 2021-10-05.
{{}}
: CS1 maint: bot: original URL status unknown ()
ข้อมูล
บทความนี้รวมข้อความจากงานที่มีเนื้อหาเสรี (free content) ลิขสิทธิ์ภายใต้ CC BY-SA IGO 3.0 ข้อความนำมาจาก UNESCO Science Report: towards 2030, 535–555, UNESCO, UNESCO Publishing.
อ่านเพิ่ม
- Biskup, Peter, B. Jinks and H. Nelson. A Short History of New Guinea (1970)
- Connell, John. Papua New Guinea: The Struggle for Development (1997) online 2019-07-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Dorney, Sean. Papua New Guinea: People, Politics and History since 1975 (1990)
- Dorney, Sean. The Sandline Affair: Politics and Mercenaries and the Bougainville Crisis (1998)
- Dorney, Sean. The Embarrassed Colonialist (2016)
- Gash, Noel. A Pictorial History of New Guinea (1975)
- Golson, Jack. 50,000 years of New Guinea history (1966)
- Griffin, James. Papua New Guinea: A political history (1979)
- ; Nadarajah, Yaso; Haive, Karen; Stead, Victoria (2012). Sustainable Communities, Sustainable Development: Other Paths for Papua New Guinea. Honolulu: University of Hawaii Press.
- Institute of National Affairs. PNG at 40 Symposium: Learning from the Past and Engaging with the Future (2015)
- Knauft, Bruce M. South Coast New Guinea Cultures: History, Comparison, Dialectic (1993) excerpt and text search
- McCosker, Anne. Masked Eden: A History of the Australians in New Guinea (1998)
- Mckinnon, Rowan, et al. Papua New Guinea & Solomon Islands (Country Travel Guide) (2008) excerpt and text search
- Rynkiewich, Michael and Roland Seib eds. Politics in Papua New Guinea. Continuities, Changes and Challenges (2000)
- Swadling, Pamela (1996). Plumes from Paradise. Papua New Guinea National Museum. ISBN .
- Waiko. John. Short History of Papua New Guinea (1993)
- Waiko, John Dademo. Papua New Guinea: A History of Our Times (2003)
- Zimmer-Tamakoshi, Laura. Modern Papua New Guinea (1998) online 2019-07-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ข้อมูลปฐมภูมิ
- Jinks, Brian, ed. Readings in New Guinea history (1973)
- (2000) memoir excerpt and text search
- Argonauts of the Western Pacific: An Account of Native Enterprise and Adventure in the Archipelagoes of Melanesian New Guinea (2002) famous anthropological account of the Trobriand Islanders; based on field work in 1910s online 2019-07-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- Visser, Leontine, ed. Governing New Guinea: An Oral History of Papuan Administrators, 1950–1990 (2012)
- Whitaker, J.L. et al. eds. Documents and readings in New Guinea history: Pre-history to 1889 (1975)
แหล่งข้อมูลอื่น
รัฐบาล
- นายกรัฐมนตรีปาปัวนิวกินี 2008-10-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
- รัฐสภาแห่งชาติปาปัวกินี
- National Economic & Fiscal Commission 2022-01-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
ข้อมูลทั่วไป
- Papua New Guinea. The World Factbook. Central Intelligence Agency.
- at UCB Libraries GovPubs.
- ประเทศปาปัวนิวกินี ที่เว็บไซต์ Curlie
- Wikimedia Atlas of ประเทศปาปัวนิวกินี
- ดูข้อมูลทางภูมิศาสตร์ที่เกี่ยวข้องกับ ประเทศปาปัวนิวกินี ที่โอเพินสตรีตแมป
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
6 S 147 E 6 S 147 E 6 147 rthexkrachpapwniwkini Independent State of Papua New Guinea xngkvs Independen Stet bilong Papua Niugini txkpisin Independen Stet bilong Papua Niu Gini hiriomtu thngchati traaephndinkhakhwy ephlngchati oxxairsxxlyusns source source track track track track track ephlngsrresriyphrabarmi kxdesfedxakhing source source track track track track track track track track track track track track track track thitngkhxng praethspapwniwkini ekhiyw emuxnghlwng aelaemuxngihysudphxrtmxrsbi 09 28 44 S 147 08 58 E 9 47889 S 147 14944 E 9 47889 147 14944phasarachkarhiriomtutxkpisinphasaphunemuxngklumchatiphnthusasna samaon kh s 2011 95 5 khrist 64 3 opretsaetnt 26 0 ormnkhathxlik 5 2 khristnikayxun 3 1 imrabu1 4 immikarpkkhrxngrthediyw rabbrthspha rachathipityphayitrththrrmnuy phramhakstriysmedcphraecachalsthi 3 sphanitibyytiexkrach cakxxsetreliy phrarachbyytipapwaelaniwkini ph s 24921 krkdakhm kh s 1949 16 knyayn kh s 1975phunthi rwm462 840 tarangkiolemtr 178 700 tarangiml xndbthi 54 aehlngna 2prachakr kh s 2020 praman8 935 000 xndbthi 98 samaonprachakr kh s 20117 275 324 khwamhnaaenn15 txtarangkiolemtr 38 8 txtarangiml xndbthi 201 cidiphi xanacsux kh s 2019 praman rwm32 382 phnlandxllarshrth xndbthi 124 txhw3 764 dxllarshrthcidiphi rakhatlad kh s 2019 praman rwm21 543 phnlandxllarshrth xndbthi 110 txhw2 504 dxllarshrthcini kh s 2009 41 9 panklangexchdiix kh s 2019 0 555 panklang xndbthi 155skulenginkina PGK ekhtewlaUTC 10 11 khbrthdansaymuxrhsothrsphthodemnbnsud pg papwniwkini xngkvs Papua New Guinea txkpisin Papua Niugini hiriomtu Papua Niu Gini michuxxyangepnthangkarwa rthexkrachpapwniwkini xngkvs Independent State of Papua New Guinea txkpisin Independen Stet bilong Papua Niugini hiriomtu Independen Stet bilong Papua Niu Gini epnpraethsinaethboxechiyeniy epnphunthithangtawnxxkkhxngekaaniwkini phunthithangtawntkepnkhxngpraethsxinodniesiy tngxyuinbriewntawntkechiyngitkhxngmhasmuthraepsifik xyuthangehnuxkhxngpraethsxxsetreliy aelaxyuthangtawntkkhxnghmuekaaosolmxn miemuxnghlwngsungtngxyurimchayfngtawnxxkechiyngitkhuxphxrtmxrsbi epnpraethsekaathiihyepnxndbsamkhxngolkdwyphunthi 462 840 tarangkiolemtr 178 700 tarangiml aelaepnpraethssngektkarninsmakhmprachachatiaehngexechiytawnxxkechiyngit xaesiyn tngaet kh s 1976 hlngcakthukpkkhrxngodymhaxanacphaynxk 3 chatitngaetpi ph s 2427 papwniwkiniidkxtngxthipitykhxngtnkhuninpi 2518 hlngxyuphayitkarpkkhrxngkhxngxxsetreliyrwm 60 pi sungeriminchwngsngkhramolkkhrngthihnung papwniwkiniidklayepnxanackrthiepnxisrainpi 2518 odymismedcphrarachininathexlisaebththi 2 aehngshrachxanackrepnpramukh aelaklayepnsmachikkhxngekhruxckrphph papwniwkiniepnhnunginpraethsthimikhwamhlakhlaythangwthnthrrmmakthisudinolk odymiethathiruckthung 851 phasa incanwnnimi 11 phasathiimmiphuphudxiktxip aelayngepnhnunginpraethsthimiphunthichnbthmakthisud enuxngcakmiephiyng 13 25 khxngphukhnthixasyxyuinicklangemuxngin kh s 2019 prachakrswnihymakkwa 8 000 000 khnxasyxyuinchumchntang sungmikhwamhlakhlayphx kbphasa praethsniepnhnunginpraethsthimikarsarwcnxythisudinechingwthnthrrmaelaphumisastr aelaepnthiechuxknwayngmichnephathxngthinrwmthungphnthuphuchaelastwthiyngimidrbkarkhnphbcanwnmak papwniwkinicdxyuinklumpraethsesrsthkickalngphthnaodykxngthunkarenginrahwangpraeths ekuxb 40 khxngprachakrichchiwittamthrrmchatiodyimsamarthekhathungolkphaynxkid khnswnihyeliyngchiphdwykarthafarm khakhay aelaekstrkrrm withichiwitthangsngkhmkhxngphwkekhaphsmphsansasnadngedimekhakbaenwptibtismyihm rthbalpkpxngaelaihkhwamsakhytxchiwitinchumchnthxngthin papwniwkiniepnsmachikkhxng prachakhmaepsifik The Pacific Islands Forum aelaekhruxckrphphaehngprachachatiniruktisastrsphth papua mithimacaksphthphunemuxngekathiimthrabtnkaenid swn New Guinea Nueva Guinea epnsphthbyytithi nksarwcckrwrrdisepnsrangkhunin kh s 1545 enuxngcakekhasngektehnwaphukhninekaanimiwithichiwitaelawthnthrrmkhlaykbphukhnthiekhaekhyehnbriewnchayfngkhxngthwipaexfrika aelakhawa kini yngmiraksphthmacakphasaoprtueks Guine sunghmaythung dinaednaehngkhnphiwda prawtisastrhlkthanthangobrankhdirabuwa mnusyekhamatngthinthanbnekaaniwkinipraman 42 000 thung 45 000 pikxn khadwaepnklumkhnthiepnlukhlankhxngphuxphyphxxkcakthwipaexfrika nkedineruxchawoprtueksaelasepnepnchawyuorpklumaerkthiekhamaindinaednaehngni inpi 2427 kh s 1884 eyxrmniidekhayudphakhtawnxxkehnuxkhxngekaa rwmthngekaabueknwill Bougainville aelainpi 2531 kh s 1888 shrachxanackridekhayudkhrxnginswnitkhxngekaa eriykwa British New Guinea swneyxrmniekhakhrxbkhrxngswnehnuxkhxngekaaxyangsmburninpi 2442 kh s 1899 aelaeriykswnniwa German New Guinea caknninpi 2457 kh s 1914 kxngthphxxsetreliyidekhayudkhrxngswnthiepn German New Guinea aelapkkhrxngekaathngsxngswncnkrathngpi 2484 kh s 1941 yipunidbukekhayudaelaepnphupkkhrxngekaacnsinsudsngkhramolkkhrngthi 2 inpi 2488 kh s 1945 caknn inpi 2492 kh s 1949 papwaelaniwkinitkxyuinphawathrstikhxngshprachachatiphayit The Papua and New Guinea Act odymixxsetreliyepnphuduael aelaeriykdinaednniwa Territory of Papua and New Guinea txma inpi 2515 kh s 1972 idepliynchuxepnpapwniwkini Papua New Guinea phrxmthngcdkareluxktngkhnarthmntri hwhnakhnarthmntrikhux Sir Micheal Somare sungepnphunainkareriykrxngexkrachcakxxsetreliy aelathaihpapwniwkiniidrbexkrachinpi 2518 kh s 1975 karemuxngecms maaerp nayrthmntrikhnpccubn rabbrthsphaepnaebbprachathipityrabbrthsphaediyw eriykwa rthsphaaehngchati National Parliament pccubnmismachik 109 khn ody 89 khnmacakkareluxktngthwip open electorates aelathiehluxxik 20 khn macakkareluxktnginaetlacnghwd provincial electorates wara 5 pi rupaebbkarpkkhrxng aebngepn 3 radbkhux radbchati National radbcnghwd Provincial aelaradbthxngthin Local rthbalthxngthin Provincial Government idrbenginsnbsnuncakrthbalklang odyrthbalklangcaaethrkaesngkickardankarbrihar karkhlng aelaxun enuxngcakrthbalthxngthin swnihyyngimphrxmthicadaeninkarodyxisraphumisastraephnthipapwniwkini dwykhnad 462 840 tarangkiolemtr 178 704 tarangiml thaihpapwniwkiniepnpraethsthimikhnadihyepnxndbthi 54 khxngolk aelapraethsthiepnekaathimikhnadihyepnxndb 3 tngxyuthisehnuxkhxngpraethsxxsetreliy thistawntktidkbpraethsxinodniesiy papwniwkinimilksnaphumisastrepnethuxkekhakhnadihy aelamiphuekhaaelaphuekhaifcanwnmak phunthirabepnpadibchun aelathunghyasawnna phuchsakhykhux maphraw palm aelaetyesrsthkicpraethspapwniwkiniepnpraethsthixudmsmburndwythrphyakrthrrmchati echn paim thrphyakrthangthael thxngkha thxngaedng namndib aeksthrrmchati rayidhlkkhxngpraethskhunxyukb ehmuxngthxngaedng ehmuxngthxngkha aelakarthxngethiyw swndanekstrkrrm swnihyepnkarephaaplukkaaef okok aelamaphraw praethskhukhathisakhy idaek praethsxxsetreliy praethssingkhopr praethsyipun praethsniwsiaelnd sinkhasngxxkthisakhy idaek thxngkha namndib kaaef thxngaedng kaaef aela swnsinkhanaekhathisakhy idaek namn ekhruxngckraelaxupkrnkarkhnsng swnprakxbrthynt xahar aelaechuxephling rthbalkhwbkhumsthanakarkhlngidxyangmiprasiththiphaph xtraenginefxta xtraaelkepliynmiesthiyrphaph esrsthkicidrbphldicakphlphlitehmuxngaerthiephimkhun aelarakhasinkhasngxxkephimsungkhunidaek thxng namndib epnphlihkarsngxxkinchwngitrmaskhxngpikhyaytwrxyla 14 emuxethiybkbpikxn aelakhadwainpinidulbychiedinsaphdcaekindulaelaesrsthkicodyrwmcaetibotinthisthangthidi xyangirktam ineduxn mi kh 2549 UN idesnxprbsthanakarphthnakhxngpapwniwkinicakpraethskalngphthnaepnpraethsphthnanxythisud LDCs sung nrm Sir Michael ptiesthkhxesnxdngklaw rthbalphyayamdungdudkarlngthuncaktangpraeths khyaykarsngxxk Export led economy aeswnghakhwamrwmmuxkbpraethsinexechiy look north aelamibthbathnainklumpraethshmuekaaaepsifik Work Pacific karlngnamkhwamtklngthangkarkhakbniwsiaelndemuxeduxnmithunayn ph s 2549 thaihpapwniwkinisngxxksinkhaekstr echn maphraw ephuxk khing ipyngtladniwsiaelnd nxkcakni papwniwkiniyngidrbokhwtakarsngxxkplathunaipyngtlad EU ephimkhun inkarprachumrthmntrikarkhakhxngexepkkhrngthi 12 papwniwkinitxbrbthicaykelikkarxudhnunsinkhasngxxkthnghmdphayinpi ph s 2556prachakrphuxyuxasyinobka obka hmubanbnchayfngtawnxxkechiyngitkhxngaephndinihy papwniwkini papwniwkini prakxbdwychnhlayephaphnthu echn chawemlaniechiy papw imokhrniechiy aelaphxliniechiy miphasathangkarepnphasaxngkvs enuxngcakekhyepnemuxngkhunkhxngxngkvs aetmikhnphudidnxy swnmakcaphudtxkpisinsungepnphasakhrioxl aetxyangirktam prachakrpraethsnimipraman 5 lankhn aelamiphasamakkwa 800 phasa sasnakhristnikayormnkhathxlikepnhlk aetkmilththisasnatamkhwamechuxxun xikmakmay xayukhyechliyinpapwniwkinikhux 64 pisahrbphuchay aela 68 pisahrbphuhying karichcaykhxngrthbalindansukhphaphinpi 2014 khidepn 9 5 khxngkarichcaythnghmd miaephthyhakhntxprachakr 100 000 khninchwngtnthswrrs 2000 xtrakartaykhxngmardainpi 2010 txkarekid 100 000 khninpapwniwkinikhux 250 emuxepriybethiybkb 311 9 inpi 2551 aela 476 3 inpi 2533 xtrakaresiychiwitxayutakwa 5 pi txkarekid 1 000 khnkhux 69 prachakrswnihyinpraethskhadoxkasthangkarsuksa aelaepnpraethsthimixtrakarruhnngsuxtaepnxndbtn wthnthrrmpraethspapwniwkiniprakxbipdwychnephaepncanwnmak miphasakwa 800 phasathaihmisngkhmaebbchnephaxyangmakinpraeths thaihmipraephnithiaetktangknthung 200 praephni echn ehlachawbanchnephasimburwmtwknaeplngrangepnmnusyokhln marwmnganethskalaesdngwthnthrrmpracapi khrngthi 46 inemuxngemath haekn nganniepnkarrwmtwkhxngchnephainpraethspapwniwkinithnghmd thicanaexklksnaelakhwamoddednechphaatwmaaesdngaelkepliynkn thuxwaepnnganrwmkhwamhlakhlaythangwthnthrrmmakthisudnganhnungkhxngolk xaharkhxngpapwniwkiniepnxaharthihlakhlayaebbdngedimthiphbinphakhtawnxxkkhxngekaaniwkini prachakrpraman 80 phungphakarekstraebbyngchiphdngnn phlngnganxaharaelaoprtinthibriophkhinpapwniwkinimikarphlitinthxngthininkhnathimikarnaekhathismdul xaharhlkinpapwniwkinirwmthungphuchrakklwyaelasakhu aelaxaharthaelodyechphaapladibkarkhmnakhmkarkhmnakhminpraethspapwniwkinithukcakdxyangmakdwyphumipraethsthiepnphuekha karedinthangdwyekhruxngbincungepnkaredinthangthisakhyinpapwniwkini emuxnghlwngphxrtmxrsbiimmithnnechuxmtxthungemuxngihyxun aelahlayhmubanbnphuekhasamarthedinthangipiddwyekhruxngbinelkhruxedinethaethann epnthaxakasyanhlkkhxngpapwniwkini xyuhangcakphxrtmxrsbi 8 kiolemtr praethspapwniwkinimisnambin 561 snambin odymiephiyng 21 snambinthiladyang praethspapwniwkinimithnnthnghmd 9 349 kiolemtrodymakkwakhrungimidladyang thanghlwngthiyawthisudinpapwniwkiniyaw 700 kiolemtr echuxmrahwangemuxng Lae thichayfngkbemuxng Tari bnphuekha thaeruxhlkkhxngpraethsxyuemuxngphxrtmxrsbi aela LaexangxingSomare Michael 6 December 2004 Keynote address to the 8th Papua New Guinea Mining and Petroleum Conference khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 28 June 2006 subkhnemux 9 August 2007 The National 6 February 2006 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 13 July 2007 subkhnemux 19 January 2005 The World Factbook Langley Virginia Central Intelligence Agency 2019 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2016 05 16 subkhnemux 9 April 2019 Sign language becomes an official language in PNG Radio New Zealand 21 May 2015 Papua New Guinea Ethnologue Koloma Kele Roko Hajily PAPUA NEW GUINEA 2011 NATIONAL REPORT NATIONAL STATISTICAL OFFICE sdd spc int khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 6 September 2015 subkhnemux 16 December 2019 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a CS1 maint archived copy as title lingk World Economic Outlook Database October 2018 IMF org International Monetary Fund subkhnemux 23 February 2019 GINI index World Bank estimate data worldbank org World Bank subkhnemux 23 February 2019 Human Development Report 2020 The Next Frontier Human Development and the Anthropocene PDF United Nations Development Programme 15 December 2020 pp 343 346 ISBN 978 92 1 126442 5 subkhnemux 16 December 2020 Constitution of the Independent State of Papua New Guinea PDF WorldAtlas com khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 7 December 2017 subkhnemux 10 August 2019 7 March 2016 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 7 March 2016 Urban population of total population Papua New Guinea Data data worldbank org subkhnemux 19 July 2020 Nadarajah Yaso Haive Karen Stead Victoria 2012 Sustainable Communities Sustainable Development Other Paths for Papua New Guinea Honolulu University of Hawaii Press Gelineau Kristen 26 March 2009 Spiders and frogs identified among 50 new species The Independent ekbcakaehlngedimemux 24 May 2022 subkhnemux 26 March 2009 World Economic Outlook Database October 2015 International Monetary Fund Database updated on 6 October 2015 Accessed on 6 October 2015 World Bank 2010 World Development Indicators Washington DC About Us Forum Sec Profile The Commonwealth 1 February 2012 odythang news bbc co uk Pickell David amp Muller Kal 2002 Between the Tides A Fascinating Journey among the Kamoro of New Guinea Tuttle Publishing p 153 ISBN 978 0 7946 0072 3 O Connell J F and J Allen Pre LGM Sahul Australia New Guinea and the archaeology of early modern humans Rethinking the human revolution new behavioural and biological perspectives on the origin and dispersal of modern humans 2007 395 410 Hydrant http www hydrant co uk Site designed and built by The Commonwealth phasaxngkvs khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2020 01 15 subkhnemux 2021 10 05 Papua New Guinea Government and society Encyclopedia Britannica phasaxngkvs Papua New Guinea Country Overview World Health Organization www who int phasaxngkvs web archive org 2009 04 29 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2009 04 29 subkhnemux 2021 10 05 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a CS1 maint bot original URL status unknown lingk khxmul bthkhwamnirwmkhxkhwamcaknganthimienuxhaesri free content likhsiththiphayit CC BY SA IGO 3 0 khxkhwamnamacak UNESCO Science Report towards 2030 535 555 UNESCO UNESCO Publishing xanephimBiskup Peter B Jinks and H Nelson A Short History of New Guinea 1970 Connell John Papua New Guinea The Struggle for Development 1997 online 2019 07 20 thi ewyaebkaemchchin Dorney Sean Papua New Guinea People Politics and History since 1975 1990 Dorney Sean The Sandline Affair Politics and Mercenaries and the Bougainville Crisis 1998 Dorney Sean The Embarrassed Colonialist 2016 Gash Noel A Pictorial History of New Guinea 1975 Golson Jack 50 000 years of New Guinea history 1966 Griffin James Papua New Guinea A political history 1979 Nadarajah Yaso Haive Karen Stead Victoria 2012 Sustainable Communities Sustainable Development Other Paths for Papua New Guinea Honolulu University of Hawaii Press Institute of National Affairs PNG at 40 Symposium Learning from the Past and Engaging with the Future 2015 Knauft Bruce M South Coast New Guinea Cultures History Comparison Dialectic 1993 excerpt and text search McCosker Anne Masked Eden A History of the Australians in New Guinea 1998 Mckinnon Rowan et al Papua New Guinea amp Solomon Islands Country Travel Guide 2008 excerpt and text search Rynkiewich Michael and Roland Seib eds Politics in Papua New Guinea Continuities Changes and Challenges 2000 Swadling Pamela 1996 Plumes from Paradise Papua New Guinea National Museum ISBN 978 9980 85 103 1 Waiko John Short History of Papua New Guinea 1993 Waiko John Dademo Papua New Guinea A History of Our Times 2003 Zimmer Tamakoshi Laura Modern Papua New Guinea 1998 online 2019 07 20 thi ewyaebkaemchchin khxmulpthmphumi Jinks Brian ed Readings in New Guinea history 1973 2000 memoir excerpt and text search Argonauts of the Western Pacific An Account of Native Enterprise and Adventure in the Archipelagoes of Melanesian New Guinea 2002 famous anthropological account of the Trobriand Islanders based on field work in 1910s online 2019 07 20 thi ewyaebkaemchchin Visser Leontine ed Governing New Guinea An Oral History of Papuan Administrators 1950 1990 2012 Whitaker J L et al eds Documents and readings in New Guinea history Pre history to 1889 1975 aehlngkhxmulxunpraethspapwniwkini thiokhrngkarphinxngkhxngwikiphiediy hakhwamhmaycakwikiphcnanukrmphaphaelasuxcakkhxmmxnsenuxhakhawcakwikikhawkhakhmcakwikikhakhmkhxmultnchbbcakwikisxrshnngsuxcakwikitarakhxmulkaredinthangcakwikithxngethiywkhxmulcakwikisneths rthbal naykrthmntripapwniwkini 2008 10 11 thi ewyaebkaemchchin rthsphaaehngchatipapwkini National Economic amp Fiscal Commission 2022 01 25 thi ewyaebkaemchchinkhxmulthwip Papua New Guinea The World Factbook Central Intelligence Agency at UCB Libraries GovPubs praethspapwniwkini thiewbist Curlie Wikimedia Atlas of praethspapwniwkini dukhxmulthangphumisastrthiekiywkhxngkb praethspapwniwkini thioxephinstritaemp