ภาษากลุ่มอิหร่าน

กลุ่มภาษาอิหร่าน (อังกฤษ: Iranian หรือ Iranic languages) เป็นสาขาย่อยของกลุ่มภาษาอินโด-อิเรเนียนในตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียนที่มีผู้พูดเป็นกลุ่มชนอิหร่าน ซึ่งส่วนใหญ่อยู่ในที่ราบสูงอิหร่าน

กลุ่มภาษาอิหร่าน
อิเรนิก
กลุ่มเชื้อชาติ:	กลุ่มชนอิหร่าน
ภูมิภาค:	เอเชียตะวันตก, ยุโรปตะวันออก, คอเคซัส, เอเชียกลาง และเอเชียใต้
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	อินโด-ยูโรเปียน อินโด-อิเรเนียน กลุ่มภาษาอิหร่าน
ภาษาดั้งเดิม:
กลุ่มย่อย:	ตะวันตก อเวสตะ † กลุ่มภาษาอิหร่าน รวมทั้งภาษาอเวสตะและภาษาเปอร์เซียโบราณ ภาษาอิหร่านดั้งเดิมมีอายุย้อนหลังไปถึงหลังจากการแยกตัวของภาษาอินโด-อิเรเนียนดั้งเดิมหรือราว 1,457 ปีก่อนพุทธศักราช ซึ่งเป็นช่วงที่ภาษาอิหร่านแยกตัวออกมาและพัฒนาตามชนเผ่าอิหร่านกลุ่มต่างๆที่อพยพไปมาระหว่างยุโรป เอเชียใต้ ที่ราบอิหร่านและเอเชียกลาง ในทางภาษาศาสตร์ ภาษาอิหร่านโบราณแบ่งได้เป็น 2 กลุ่มคือ กลุ่มตะวันออก ได้แก่ภาษาซอกเดีย ภาษาคาวาเรสเมีย ภาษาซากา และภาษาอเวสตะ กลุ่มตะวันตก แบ่งเป็น กลุ่มตะวันตกเฉียงใต้ ได้แก่ ภาษาเปอร์เซีย กลุ่มตะวันตกเฉียงเหนือ ได้แก่ ภาษามีเดีย ภาษาพาร์เทีย และภาษาเคิร์ด ภาษาอเวสตะเป็นภาษาที่ใช้เขียนคัมภีร์ในศาสนาโซโรอัสเตอร์ ภาษาเปอร์เซียโบราณมีระบบการเขียนเป็นอักษรรูปลิ่ม กลุ่มภาษาอิหร่านยุคกลาง ยุคกลางในอิหร่านเริ่มต้นตั้งแต่ พ.ศ. 143 - 1443 ภาษาในยุคนี้แบ่งเป็นกลุ่มตะวันตกและกลุ่มตะวันออกเช่นกัน เริ่มใช้ตัวเขียนที่มาจากอักษรอราเมอิก ภาษาเปอร์เซียกลางเป็นภาษาราชการของ เริ่มใช้ตั้งแต่ พ.ศ. 843 - 1543 ภาษาเปอร์เซียกลางและเป็นภาษาในยุคมานิเชียนด้วย ซึ่งมีข้อความหลงเหลือในภาษานอกกลุ่มนี้เป็นจำนวนมากตั้งแต่ภาษาละตินถึงภาษาจีน กลุ่มภาษาอิหร่านยุคใหม่ หลังจากที่จักรวรรดิเปอร์เซียหันไปนับถือศาสนาอิสลาม สำเนียงเก่าเช่นภาษาเปอร์เซียกลางถูกแทนที่ด้วยสำเนียงใหม่ เช่นสำเนียงดารีที่เป็นภาษาราชการ คำว่าดารีมาจาก darbar หมายถึงศาลหลวง ใช้เขียนบทกวีและวรรณคดีอย่างแพร่หลาย ราชวงศ์ซัฟฟาริดเป็นราชวงศ์ที่มีบทบาทในการพัฒนาภาษาใหม่ตั้งแต่ พ.ศ. 1418 สำเนียงดารีเชื่อกันว่ามีอิทธิพลต่อสำเนียงทางตะวันออกของอิหร่านมาก ในขณะที่สำเนียงปะห์ลาวีที่เป็นสำเนียงมาตรฐานเดิมมีพื้นฐานมาจากสำเนียงทางตะวันตก สำเนียงใหม่ๆเหล่านี้เป็นต้นกำเนิดของสำเนียงมาตรฐานของภาษาเปอร์เซียในปัจจุบัน นักวิชาการในยุคกลางของอิหร่านใช้คำว่า "ดารี" หมายถึงจังหวัดทางตะวันออกของโดราสถาน "ปะห์ลาวี" หมายถึงสำเนียงทางตะวันตกเฉียงเหนือระหว่างกับอาเซอร์ไบจาน และ "ปาร์ซี" หมายถึงสำเนียงของฟาร์และยังมีสำเนียงที่ไม่เป็นทางการ เช่น สำเนียงคูซีซึ่งเกี่ยวข้องกับจังหวัดคูเซสถานทางตะวันตก การเข้ามาของศาสนาอิสลามทำให้นำอักษรอาหรับมาใช้เขียนภาษาเปอร์เซีย ภาษาปาทานและภาษาบาโลชิ โดยเพิ่มอักษรพิเศษบางตัว ในขณะที่ค่อยๆเลิกใช้อักษรเปอร์เซียกลางไป ภาษาทาจิกเป็นภาษาแรกที่เริ่มเขียนด้วยอักษรละตินเมื่อ พ.ศ. 2463 เมื่ออยู่ภายใต้การปกครองของสหภาพโซเวียตก่อนจะเปลี่ยนมาเขียนด้วยอักษรซีริลลิกในอีก 10 ปีต่อมา บริเวณที่มีผู้พูดกลุ่มภาษาอิหร่านล้อมรอบไปด้วยผุ้พูดภาษาอื่นๆหลายกลุ่ม ทางตะวันตกเป็นภาษาอาหรับ ส่วนกลุ่มภาษาเตอร์กิกแพร่หลายในเอเชียกลางแทนที่กลุ่มภาษาอิหร่านที่เคยใช้ในบริเวณนั้น เช่น ภาษาซอกเดีย และภาษาแบกเทรีย โดยภาษาซอกเดียบางสำเนียงยังเหลืออยู่ใน และภาษาซากาในซินเจียงทางตอนใต้ รวมทั้งภาษาออสเซติกที่ยังเหลืออยู่ในเทือกเขาคอเคซัส มีผู้พูดกลุ่มภาษาอิหร่านเล็กน้อยใน ผู้พูดภาษาเปอร์เซียในอาเซอร์ไบจานถูกแทนที่ด้วยกลุ่มภาษาเตอร์กิกแล้วเช่นกัน การจัดจำแนก แผนผังการจัดจำแนกในตระกูลภาษาอินโด-ยุโรเปียน กลุ่มภาษาอิหร่านแบ่งเป็น 2 กลุ่มคือและกลุ่มภาษาอิหร่านตะวันตก มีทั้งหมดราว 84 ภาษา ภาษาที่มีผู้ใช้มากในปัจจุบันคือภาษาเคิร์ด ภาษาเปอร์เซีย และภาษาบาโลชิในกลุ่มตะวันตก และภาษาปาทานในกลุ่มตะวันออก ในปัจจุบันมีการประดิษบ์กลุ่มภาษาอิหร่านขึ้นมาคือเป็นภาษาในนิยายและใกล้เคียงกับสำเนียงลูรี แต่ก็มีลักษณะของสำเนียงเกอร์มันซาฮานรวมอยู่ด้วย ตารางเปรียบเทียบ อังกฤษ ซาซา โซรานี กุรมันจี ปาทาน ตาลิซ บาโลจ คิเลกิ มอแซนแดรอน ตัต ลูรี เปอร์เซีย เปอร์เซียกลาง พาร์เทียน เปอร์เซียโบราณ อเวสตะ ออสซีเชีย beautiful rınd, xasek ciwan, nayab rind, delal, bedew, xweşik x̌kūlay, x̌āista xojir ghašang dorr, soherâ, mah rang, sharr, juwān xujir, xojir xoşgel, xojir güzəl, qəşəng qəşaŋ, xoşgel zibā/xuš-čehr(e)/xoşgel(ak)/ghashanq/najib hučihr, hužihr hužihr naiba vahu-, srîra ræsughd blood goni xwên xwîn, xûn wīna xevn xun hon Xun xun xun xī(n) xūn xōn gōxan vohuni- tug bread nan, non nan nan ḍoḍəi, məṛəi nun nun nān, nagan nown nun nun nu(n) nān nān nān dzul bring ardene /anîn, hawerdin, hênan anîn (rā)wṛəl vârden, biyordon varde âurten, yārag, ārag havardən, hardən, avardən biyârden avardən o(v)erden, āwurdan, biyār ("(you) bring!") āwurdan, āwāy-, āwar-, bar- āwāy-, āwar-, bar- bara- bara, bar- xæssyn brother bıra bira bira wror bərâr bira, boli brāt, brās berær, barâr birâr birar berar barādar brād, brâdar brād, brādar brātar brātar- æfsymær come ameyene hatin, were, bew (Pehlewanî) hatin, were, rā tləl biyâmiyan ome āhag, āyag, hatin hamæn, amown biyamona, enen, biyâmuen amarən umae(n) āmadan āmadan, awar awar, čām āy-, āgam āgam- cæwyn cry bermayene giryan, girîn, gîristin (Pehlewanî) girîn žəṛəl bərma berame, bame greewag, grehten burme birme girəstən gerevesen, gereva gerīstan/gerīye griy-, bram- barmâdan kæwyn dark tari tarî/tarîk tarî skəṇ, skaṇ, tyara ul, gur, târica, târek toki tār tariki tārīk tārīk, tār tārīg/k tārīg, tārēn tārīk sâmahe, sâma tar daughter keyne, çêne/çêneke kîj, kiç, kenîşk, düêt (Pehlewanî), dwêt (Pehlewanî) dot, keç lūr titiye, dətar kinə, kila dohtir, duttag lâku, kowr, kijâ( (girl) dətər (daughter) kîjâ(girl), deter (daughter) duxtər doxter doxtar duxtar duxt, duxtar duxδar čyzg (), kizgæ () day roce, roje, roze řoj, rûj (Pehlewanî) roj wrəd͡z (rwəd͡z) revj, ruz ruj roç ruj ruz, ruj ruz ru rūz rōz raucah- raocah- bon do kerdene kirdin kirin kawəl kardan, kordan karde kanag, kurtin gudən, kudən hâkerden saxtən kerde kardan kardan kartan kạrta- kәrәta- kænyn door ber, keyber, çêber derge/derke, derga, qapî (Kelhorî) derî wər, dərwāza darvâca bə dar, gelo, darwāzag bər dar, loş dər dər, dar dar dar dar, bar duvara- dvara- dwar die merdene mirdin mirin mrəl bamarden marde mireg, murten murdən bamerden mürdən morde mordan murdan mạriya- mar- mælyn donkey her ker, gwêdirêj, xer (Pehlewanî) ker xər astar, xar hə, hər har, her, kar xar xar xər xər xar xar xæræg eat werdene xwardin xwarin xwāṛə, xurāk / xwaṛəl harden harde warag, warâk, wārten xowrdən xerâk / baxârden xardən harde xordan / xurāk parwarz / xwâr, xwardīg parwarz / xwâr hareθra / CE-, at- xærinag egg hak, akk hêk/hêlke, tum, xaye (Pehlewanî), xa (Kelhorî) hêk hagəi merqâna, karxâ morqana, uyə heyg, heyk, ā morg merqâne, tîm, balî xaykərg xā'a toxm, xāya ("testicle") toxmag, xâyag taoxmag, xâyag taoxma- ajk earth erd zemîn, zewî, ʿerz, erd erd, zevî d͡zməka (md͡zəka) zemin zamin zemin, degār zəmi, gel zamîn, bene xari zemi zamīn zamīg zamīg zam- zãm, zam, zem zæxx evening şan êware, îware (Pehlewanî) êvar, şev māx̌ām (māš̥ām) nomâzyar, nomâšon shav begáh nemâşun şangum evāra begáh ēvārag êbêrag izær eye çım çaw/çaş çav stərga coš čaş,gelgan cham, chem çum çəş, bəj çüm tīya, çaş čashm čašm čašm čaša- čašman- cæst father pi, pêr bawk, bab, babe, bawg (Pehlewanî) bav, bab plār piyar, piya, dada piya, lala, po pet, pes piyer, per pîyer, per piyər bua pedar, bābā pidar pid pitar pitar fyd fear ters tirs tirs wēra (yara), bēra târs tars turs, terseg barmas taşe-vaşe, tars tərsi ters tars, harās tars tars tạrsa- tares- tas fiancé waşti desgîran,xwşavest dergistî čənghol [masculine], čənghəla [feminine] numzâ nomja nāmzād nowmzəd numze nükürdə nāmzād - - usag fine weş, hewl xoş xweş x̌a (š̥a), səm xojir, xar xoş wash, hosh xujir, xojir, xorum xâr, xeş, xojir xuş, xas, xub xu xoš, xūb, beh dārmag srîra xorz, dzæbæx finger engışte/gışte, bêçıke engust, pence,angus, pênce tilî, pêçî gwəta anquš anqiştə changol, mordâneg, lenkutk angus əngüşt kelek angošt angust dišti- ængwyldz fire adır agir/awir, ahir,ayer agir wōr (ōr) taš otaş âch, atesh, âs taş taş ataş taş, gor ātaš, āzar âdur, âtaxsh ādur âç- âtre-/aêsma- art fish mase masî masî māyai mâyi moy māhi, māhig mæii mâhî mahi māhi māhi māhig māsyāg masya kæsag go şiayene çûn, řoştin, řoyiştin, çün (Pehlewanî) çûn tləl šiyen, bišiyan şe shoten şown şunen / burden raftən ro ro/şo şow/row ay- ai- ay-, fra-vaz cæwyn God Homa/Huma/Oma Yezdan, Xwedê, Xuda, Xodê, Xwa(y) Xwedê, Xweda, Xudê Xwədāi Xədâ Xıdo Xoda, Hwdâ Xuda Xedâ Xuda xodā Xodā, Izad, Yazdān, Baq Xudā/Yazdān baga- baya- xwycaw good hewl, rınd, weş baş, çak, xas baş, rind x̌ə (š̥ə) xâr, xojir çok zabr, sharr, jowain xujir, xojir, xorum xâr, xeş, xojir xub, xas xu xub, nīkū, beh xūb, nêkog, beh vahu- vohu, vaŋhu- xorz grass vaş giya/gya giya, çêre wāx̌ə (wāš̥ə) vâš alaf rem, sabzag vaş vâş güyo sozi, çame sabzeh, giyāh giyâ giya viş urvarâ kærdæg great gırd/gırs, pil gewre,mezin mezin, gir lōy, stər pilla yol, yal, vaz, dıjd mastar, mazan,tuh pila, pile gat, pilla kələ gap bozorg wuzurg, pīl, yal vazraka- uta-, avañt styr hand dest dest, des dest lās bâl dast dast das, bâl das, bāl dəs das dast dast dast dasta- zasta- k'ux / arm head ser ser ser sər kalla sə, sər sar, sarag, saghar kalle, sər kalle, sar sər sar sar sar kalli sairi sær heart zerri/zerre dil/dił/dir(Erbil)/zil dil zṛə dəl dıl dil, hatyr dil del, zel, zil dül del del dil dil aηhuš zærdæ horse estor/ostor/astor asp/hesp/esp, hês(t)ir hesp ās [male], aspa [female] asb, astar asp asp asb, asp asp, as əs asb asb asp, stōr asp, stōr aspa aspa- bæx house key/çê mał, xanû, xanig, ghat xanî, mal kor kiya ka ges, dawâr, log sere, xowne sere, xene xunə huna xāne xânag demâna-, nmâna- xædzar hungry vêşan/veyşan birsî, wirsî (Pehlewanî) birçî, birsî (behdînî) lweǵai (lweẓ̌ai) vašnâ, vešir, gesnâ vahşian shudig, shud vəşna, vişta veşnâ gisnə gosna gorosne, goşne gursag, shuy veşnâg language (also tongue) zıwan, zon, zuan, zuon, juan, jüan ziman, zuwan ziman žəba zobun, zəvân zivon zewān, zobān zəvon, zəvân zivun, zebun zuhun zevu zabān zuwān izβān hazâna- hizvā- ævzag laugh huyayene kenîn/pêkenîn, kenîn,xende,xene kenîn xandəl/xənda xurəsen, xandastan sıre hendag, xandag purxe, xənde rîk, baxendesten xəndə xana xande xande, xand karta Syaoθnâvareza- xudyn life cuye, weşiye jiyan, jîn jiyan žwəndūn, žwənd zindәgi jimon zendegih, zind ziviş, zindegi zindegî, jan həyat zeŋei zendegi, jan zīndagīh, zīwišnīh žīwahr, žīw- gaêm, gaya- card man mêrdek, camêrd/cüamêrd mêrd, pîyaw, cuwamêr mêr, camêr səṛay, mēṛə mardak, miarda merd merd mərd mard(î) mərd piyā mard mard mard martiya- mašîm, mašya adæjmag moon aşme, menge (for month) mang, heyv meh, heyv spūǵməi (spōẓ̌məi) mâng mang, owşum máh alâtiti, mâ , ,âma ma, munek ma māh mâh, mâng, mânk māh māh mâh- måŋha- mæj mother may, mar dayik, dayig dayik, dê mōr mâr, mâya, nana moa, ma, ina mât, mâs mâr, mær mâr may dā(ya), dāle(ka) mâdar mâdar dayek mâtar mâtar- mad mouth fek dem dev xūla (xʷəla) duxun, dâ:ân gəv dap dəhən dâhun, lâmîze duhun dam dahân dahân, rumb åŋhânô, âh, åñh dzyx name name naw, nêw nav nūm num nom nâm nowm num num num nâm nâm nâman nãman nom night şew şew şev špa šö, šav şav šap, shaw şow şow şöü şo shab shab xšap- xšap- æxsæv open (v) akerdene kirdinewe, wazkirdin (Kelhorî) vekirin prānistəl vâz-kardan okarde pāch, pabozag va-gudən/kudən vâ-hekârden vakardən vākerde(n) bâz-kardan, va-kardan abâz-kardan, višādag būxtaka- būxta- gom kænyn peace haşti/aşti aştî, aramî aştî, aramî rōɣa, t͡sōkāləi dinj aşiş ârâm aşt âştî salaməti, dinci āş(t)i âshti, ârâmeš, ârâmî, sâzish âštih, râmīšn râm, râmīšn šiyâti- râma- fidyddzinad pig xoz/xonz, xınzır beraz,goraz beraz soḍər, xənd͡zir (Arabic), xug xu, xuyi, xug xug khug, huk xi xî xug xuk xūk xūk hū xwy place ca cê(cêga), ga, şwên, şwîn (Pehlewanî) cih, geh d͡zāi yâga vira ja, jaygah, hend jiga, jige jâ cigə, cə jā jâh/gâh gâh gâh gâθu- gâtu-, gâtav- ran read wendene xwendin/xwêndin, xwenistin xwendin lwastəl, kōtəl baxânden hande, xwande wánag, wānten xowndən baxinden, baxundesten xundən vane(n) xândan xwândan kæsyn say vatene gutin, witin gotin wayəl vâten, baguten vote gushag, guashten gutən, guftən baowten guftirən, gaf saxtən gute(n) goftan, gap(-zadan) guftan, gōw-, wâxtan gōw- gaub- mrû- dzuryn sister waye xweh, xweşk, xoşk, xuşk, xoyşk xwîşk xōr (xʷōr) xâke, xâv, xâxor, xuâr hova gwhâr xâxur, xâxer xâxer xuvar xuar xâhar/xwâhar xwahar x ̌aŋhar- "sister" xo small qıc/qıyt, wırd/werdi giçke, qicik, hûr, biçûk, büçik (Kelhorî) biçûk, hûr, qicik kūčnay, waṛ(ū)kay qijel, ruk hırd gwand, hurd kuçe, kuçi, kuji peçik, biçuk, xurd küçük, küşkin, kişgələ, kəm koçek kuchak, kam, xurd, rîz kam, rangas kam kamna- kamna- chysyl son lac, laj law/kuř kur, law, pis d͡zoy (zoy) pur, zâ zoə, zurə possag, baç vaçe, rika, rike, pisər piser/rîkâ kuk kor pesar, pur pur, pusar puhr puça pūθra- fyrt soul roh, gan can, giyan, rewan, revan reh, can sā rəvân con rawân jown ro, jân can ravân, jân rūwân, jyân rūwân, jyân urvan- ud spring wesar/usar behar, wehar bihar, behar spərlay vâ:âr əvəsor, bahar bārgāh vəhâr, bâhâr vehâr vasal behār, vehār bahâr wahâr vâhara- θūravâhara- tall berz bilind/berz bilind/berz lwəṛ, ǰəg pilla barz, bılınd borz, bwrz bulənd, bələnd bilen(d) bülünd beleŋ boland / bârz buland, borz bârež barez- bærzond ten des deh/de deh ləs da da dah da da də da dah dah datha dasa dæs three hirê/hiri sê sê drē so, se se, he sey su, se se sə se se sê hrē çi- θri- ærtæ village dewe gund, dêhat, dê, awayî gund kəlay döh, da di dehāt, helk, kallag, dê dih, male, kola di de deh, wis wiž dahyu- vîs-, dahyu- vîs qæw want waştene xwastin, wîstin, twastin (Pehlewanî) xwestin ɣ(ʷ)ux̌təl begovastan, jovastan piye loath, loteten xæsən, xæstən bexâsten xastən, vayistən hāse xâstan xwâstan fændyn water awe/awk, owe, ou aw av obə/ūbə âv, ö ov, wat(orandian dialect) âp ow, âv ow ou ow âb âb/aw aw âpi avô- don when key key, kengî(Hewlêrî) kengê, kîngê kəla key keyna kadi, ked ken ke key, çüvəxti ke key kay ka čim- kæd wind va ba, wa (Pehlewanî) ba siləi vâ vo gwáth vâ var bād bâd wâd wa vâta- dymgæ / wad wolf verg gurg, gur lewə, šarmux̌ (šarmuš̥) varg varg gurk vərg verg gürg gorg gorg gurg varka- vehrka birægh woman cıni/ceni jin, afret, zindage,gyian jin x̌əd͡za (š̥əd͡za) zeyniye, zenak jen, jiyan jan, jinik zan zan zən zena zan zan žan gǝnā, γnā, ǰaini-, sylgojmag / us year serre sal/sał sal kāl sâl sor, sal sâl sâl sâl sal sāl sâl sâl θard ýâre, sarәd az yes / no ya, heya, ê / nê, ney, ni bełê, a, erê / ne, nexêr erê, belê, a / na Hao, ao, wō / na, ya ahan / na ha / ne, na ere, hān / na âhâ,æhæ/na are / nâ həri, hə / nə a, ā / na baleh, ârē, hā / na, née ōhāy / ne hâ / ney yâ / nay, mâ yâ / noit, mâ o / næ yesterday vızêr dwênê, dwêke duho parūn azira, zira, diru zir, zinə zí diru dîruz deydi diru diruz dêrûž diya(ka) zyō znon อังกฤษ ซาซา โซรานี กุรมันจี ปาทาน ตาลิซ บาโลจ คิเลกิ มอแซนแดรอน ตัต ลูรี เปอร์เซีย เปอร์เซียกลาง พาร์เทียน เปอร์เซียโบราณ อเวสตะ ออสซีเชีย อ้างอิง Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Iranian". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. Johannes Bechert; Giuliano Bernini; Claude Buridant (1990). Toward a Typology of European Languages. Walter de Gruyter. ISBN . Gernot Windfuhr (1979). Persian Grammar: History and State of Its Study. Walter de Gruyter. ISBN . Windfuhr, Gernot. The Iranian languages. Routledge Taylor and Francis Group. "Ethnologue report for Iranian". Ethnologue.com. Gordon, Raymond G., Jr., บ.ก. (2005). "Report for Iranian languages". Ethnologue: Languages of the World (Fifteenth ed.). Dallas: SIL International. Cardona, George. "Indo-Iranian languages". Encyclopædia Britannica. สืบค้นเมื่อ 28 August 2018. บรรณานุกรม (1979). Dictionary of Khotan Saka. Cambridge University Press. 1979. 1st Paperback edition 2010. ISBN . Schmitt, Rüdiger, บ.ก. (1989). Compendium Linguarum Iranicarum (ภาษาเยอรมัน). Wiesbaden: Reichert. ISBN . Sims-Williams, Nicholas (1996). "Iranian languages". Encyclopedia Iranica. Vol. 7. Costa Mesa: Mazda. pp. 238–245. Yarshater, Ehsan, บ.ก. (1996). "Iran". Encyclopedia Iranica. Vol. 7. Costa Mesa: Mazda. Frye, Richard N. (1996). "Peoples of Iran". Encyclopedia Iranica. Vol. 7. Costa Mesa: Mazda. Windfuhr, Gernot L. (1995). "Cases in Iranian languages and dialects". Encyclopedia Iranica. Vol. 5. Costa Mesa: Mazda. pp. 25–37. Lazard, Gilbert (1996). "Dari". Encyclopedia Iranica. Vol. 7. Costa Mesa: Mazda. Henning, Walter B. (1954). "The Ancient language of Azarbaijan". Transactions of the Philological Society. 53 (1): 157–177. doi:10.1111/j.1467-968X.1954.tb00282.x. Rezakhani, Khodadad (2001). . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2004-10-09. Skjærvø, Prods Oktor (2006). "Iran, vi. Iranian languages and scripts". . Vol. 13. Delshad, Farshid (2010). Georgica et Irano-Semitica (PDF). . . ISBN . Mallory, J. P.; Adams, Douglas Q. (2006). The Oxford introduction to Proto-Indo-European and the Proto-Indo-European world. Oxford University Press. ISBN . Toroghdar, Zia (2018). "From Astara to Fuman: Comparison words from dialects of different languages Talysh and Tatic". Farhang-e Ilia. pp. 38–172. อ่านเพิ่ม Sokolova, V. S. "New information on the phonetics of Iranic languages." Trudy Instituta jazykoznanija NN SSR (Moskva) 1 (1952): 178-192. Jügel, Thomas. "Word-order variation in Middle Iranic: Persian, parthian, Bactrian, and Sogdian." Word order variation: Semitic, Turkic, and Indo-European languages in contact, Studia Typologica [STTYP] 31 (2022): 39-62. แหล่งข้อมูลอื่น (PDF). Martin Joachim Kümmel, department of Indo-European linguistics, . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-05-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-18. Kurdish and other Iranic Languages Iranian EFL Journal 2019-01-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน Iranian language tree in Russian, identical with above classification. Old Iranian Online by Scott L. Harvey and Jonathan Slocum, free online lessons at the Linguistics Research Center at the University of Texas at Austin