เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (อังกฤษ: The Ancient and Auspicious Order of the Nine Gems) มีอักษรย่อว่า น.ร. เป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่มีความเป็นมาสืบแต่ครั้งกรุงศรีอยุธยา ต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างดารานพรัตนขึ้นสำหรับใช้ประดับที่เสื้อ ซึ่งทรงเรียกว่า "เครื่องประดับสำหรับยศ" นอกจากนี้ ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างแหวนนพรัตนสำหรับพระราชทานแก่พระราชวงศ์ฝ่ายหน้า และฝ่ายใน ตลอดจนข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ซึ่งเป็นพุทธมามกะ ต่อมา ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สร้างดวงตรามหานพรัตน สำหรับห้อยสายสะพายขึ้นเป็นครั้งแรกของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ อันเป็นโบราณมงคล นพรัตนราชวราภรณ์ | |
---|---|
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ (ฝ่ายหน้า) | |
มอบโดย พระมหากษัตริย์ไทย | |
อักษรย่อ | น.ร. |
ประเภท | สายสะพายและดารา (ชั้นเดียว) |
วันสถาปนา | พ.ศ. 2404 |
ประเทศ | ราชอาณาจักรไทย |
ศาสนา | พุทธ |
จำนวนสำรับ | 27 สำรับ |
แพรแถบ | |
ผู้สมควรได้รับ | พระบรมวงศ์ผู้ใหญ่และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ซึ่งเป็นพุทธมามกะเท่านั้น |
มอบเพื่อ | เป็นเครื่องหมายแสดงเกียรติยศอย่างสูง |
สถานะ | ยังพระราชทานอยู่ |
ผู้สถาปนา | พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว |
ประธาน | พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว |
สถิติการมอบ | |
รายแรก | พระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว |
รายล่าสุด | สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา 28 กรกฎาคม พ.ศ. 2562 |
ทั้งหมด | 74 ราย |
ลำดับเกียรติ | |
สูงกว่า | เครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ |
รองมา | เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นปฐมจุลจอมเกล้าวิเศษ |
หมายเหตุ | สามารถถวายแต่พระพุทธรูปสำคัญ เพื่อเป็นพุทธบูชาได้ |
เครื่องราชอิสริยาภรณ์ตระกูลนี้ มีเฉพาะชั้นสายสะพายชั้นเดียว ทั้งนี้ ผู้รับพระราชทานต้องเป็นพุทธมามกะ และจะประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ในงานมงคล หรืองานที่มีหมายกำหนดการระบุไว้เท่านั้น
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ จัดเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่มีลำดับเกียรติเป็นลำดับที่ 3 รองจากเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นมงคลยิ่งราชมิตราภรณ์และเครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ และเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ชั้นสูงสุดที่สามัญชนจะได้รับพระราชทาน
ประวัติ
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์นั้นมีความเป็นมาสืบเนื่องมาแต่สมัยกรุงศรีอยุธยา ไม่ทราบว่าใครเป็นผู้สร้างและตั้งเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ โดยมีลักษณะเป็นสายสร้อยพระสังวาลย์ประดับเนาวรัตน์ ใช้เป็นเครื่องสำหรับพิชัยสงครามและสำหรับพระมหากษัตริย์ทรงเมื่อพระราชพิธีบรมราชาภิเษก เมื่อพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชได้ปราบดาภิเษกขึ้นเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี ก็ทรงได้รับเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้มา และทรงสร้าง "พระสังวาลย์นพรัตน์ราชวราภรณ์" ขึ้นใหม่ เป็นสังวาลย์แฝดประดับเนาวรัตน์ ประกอบด้วย เพชร ทับทิม มรกต บุษราคัม โกเมน นิลกาฬ(ไพลิน) มุกดา เพทาย ไพฑูรย์ มีลักษณะเป็นดอก ๆ วางสลับกันตลอดสาย
ต่อมา พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระบรมราชกระแสว่า ตามธรรมเนียมเดิมของสยามนั้น จะมี "แหวนนพเก้า" สำหรับพระเจ้าแผ่นดินทรงและพระราชทานแก่เสนาบดี ซึ่งโดยปกติจะสอดไว้ในประคดที่คาดกับเอว และเมื่อมีงานพิธีที่เป็นมงคลก็จะนำมาสวมที่นิ้วชี้ทางขวาเพื่อประกอบกิจในงานมงคลนั้น ๆ เช่น เจิมให้แก่คู่บ่าวสาว วางศิลาฤกษ์ เป็นต้น และเมื่อพระองค์เสด็จขึ้นครองราชสมบัติก็ได้พระราชทานแหวนดังกล่าวแก่พระบรมวงศานุวงศ์และเสนาบดีผู้ใหญ่รวม 20 วง รวมทั้ง ทรงสร้าง "ดวงตรานพรัตน์ดารา" เป็นดอกประจำยามประดับพลอยทั้ง 9 อย่าง ประดับบริเวณหน้าเสื้อ เพื่อพระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์
ครั้นถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระองค์ทรงพระราชดำริว่า พระบรมวงศานุวงศ์ได้รับดวงตรานพรัตนราชวราภรณ์นั้น ไม่มีสายสังวาล เนื่องจาก สายสังวาลนั้นสำหรับพระมหากษัตริย์ทรงเท่านั้น พระองค์จึงทรงสร้าง "ดวงตรามหานพรัตน์" เป็นดวงตราขนาดเล็กลักษณะเช่นเดียวกับดอกประจำยามใช้สำหรับห้อยกับแพรแถบสีเหลืองขอบเขียวริ้วแดงริ้วน้ำเงิน สำหรับสะพายบ่าจากขวาลงมาซ้ายแทนสังวาล พร้อมทั้ง ตราพระราชบัญญัติเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ขึ้น กำหนดให้มีเครื่องราชอิสริยาภรณ์ตระกูลนี้ 20 สำรับ ตามจำนวนแหวนที่พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าทรงสร้างขึ้น แบ่งเป็น สำหรับพระมหากษัตริย์ 1 สำรับ และพระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์อีก 19 สำรับ โดยมีพระมหากษัตริย์เป็นประธานแห่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ และให้มีตำแหน่งมหาสวามิศราธิบดี ซึ่งพระองค์ทรงดำรงตำแหน่งนี้หรือทรงแต่งตั้งพระบรมวงศานุวงศ์ดำรงตำแหน่งนี้ได้ รวมทั้ง พระราชทานแก่พระบรมวงศานุวงศ์ฝ่ายในที่มีพระเกียรติยศใหญ่ โดยไม่นับรวมใน 20 สำรับข้างต้น
เมื่อวันที่ 2 พฤศจิกายน พ.ศ. 2456 พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาฯ ให้เพิ่มจำนวนเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้อีก 7 สำรับ รวมเป็น 27 สำรับ เนื่องจากพระองค์ทรงดำริว่า พระสังวาลนพรัตน์ราชวราภรณ์ที่พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราชทรงสร้างขึ้นนั้น มีจำนวนเนาวรัตน์ดอกพระสังวาลสลับกัน 27 ดอก จึงสมควรกำหนดจำนวนเครื่องราชอิสริยาภรณ์ให้เท่ากับจำนวนดอกพระสังวาลนั้น ซึ่งนับเป็นจำนวนของเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ที่สืบเนื่องมาจนถึงปัจจุบัน
องค์ประกอบของ น.ร.
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ จัดเป็นเครื่องราชอิสริยาภรณ์ที่มีลำดับเกียรติเป็นลำดับที่ 3 รองจากเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นมงคลยิ่งราชมิตราภรณ์และเครื่องขัตติยราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติคุณรุ่งเรืองยิ่งมหาจักรีบรมราชวงศ์ มีเฉพาะชั้นสายสะพายชั้นเดียว แบ่งออกเป็นฝ่ายหน้า (บุรุษ) และฝ่ายใน (สตรี) แบ่งออกเป็น
สำหรับพระมหากษัตริย์
มีลักษณะเช่นเดียวกับสำหรับพระราชทานฝ่ายหน้า แต่มีพระสังวาลย์นพรัตนเป็นพระสังวาลย์แฝด มีดอกประจำยามประดับเพชร 1 ทับทิม 1 มรกต 1 บุษราคัม 1 โกเมน 1 นิลกาฬ(ไพลิน) 1 มุกดา 1 เพทาย 1 ไพฑูรย์ 1 คั่นสลับกันไปอย่างละดอก มีจำนวนเนาวรัตน์ดอกพระสังวาลสลับกัน 36 ดอก ทรงเหนือพระอังษาขวา เฉียงลงทางซ้าย และดารานพรัตนจะประดับเพชร
สำหรับฝ่ายหน้า
- มหานพรัตน ด้านหน้าเป็นดอกประจำยาม 8 ดอก ประดับ ทับทิม 1 มรกต 1 บุษราคัม 1 โกเมน 1 นิล 1 มุกดา 1 เพทาย 1 ไพฑูรย์ 1 ใจกลางเป็นเพชรรวมพลอย 9 อย่างด้านหลังลงยาสีแดง สีเขียว สีน้ำเงิน และอุณาโลมอยู่กลาง มีประดับเพชรอยู่เบื้องบน ใช้ห้อยกับแพรแถบกว้าง 10 เซนติเมตร สีเหลืองขอบเขียว มีริ้วแดงและน้ำเงินคั่นระหว่างสีเหลืองและขอบสีเขียวนั้น สะพายบ่าขวาเฉียงลงทางซ้าย
- ดารานพรัตน เป็นรูปดารา 8 แฉก ทำด้วยเงินจำหลักเป็นเพชรสร่ง กลางเป็นดอกประจำยามฝังพลอย 8 อย่าง ใจกลางเป็นเพชรเหมือนมหานพรัตน ใช้ประดับที่อกเสื้อด้านซ้าย
- แหวนนพรัตน ทำด้วยทองคำเนื้อสูง
สำหรับฝ่ายใน
- มหานพรัตน มีลักษณะเช่นเดียวกับสำหรับพระราชทานฝ่ายหน้า ใช้ห้อยกับแพรแถบกว้าง 7.5 เซนติเมตร สะพายบ่าขวาเฉียงลงทางซ้าย หรือห้อยกับแพรแถบสีเดียวกัน กว้าง 3 เซนติเมตร ผูกเป็นรูปแมลงปอ ประดับเสื้อที่หน้าบ่าซ้าย
- ดารานพรัตน มีลักษณะเช่นเดียวกับสำหรับพระราชทานฝ่ายหน้า ใช้ประดับที่อกเสื้อด้านซ้าย
นอกจากนี้ ยังมี เครื่องหมายสำหรับประดับแพรแถบ ของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ โดยมีลักษณะเป็นรูปดอกประจำยามลงยาสีทับทิม 1 มรกต 1 บุษราคัม 1 โกเมน 1 นิลกาฬ (ไพลิน) 1 มุกดา 1 เพทาย 1 ไพฑูรย์ 1 ใจกลางเป็นเพชรสร่งเงิน และ เครื่องหมายที่ใช้เป็นดุมเสื้อ เป็นรูปดอกไม้จีบด้วยแพรแถบของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ มีสิทธิใช้ประดับเป็นดุมเสื้อเวลาแต่งเครื่องสากลโดยให้ประดับที่รังดุมคอพับของเสื้อชั้นนอกเบื้องซ้าย และสามารถใช้ประดับเมื่อสวมชุดไทย โดยบุรุษ มีสิทธิใช้ประดับเป็นดุมเสื้อเวลาแต่งเสื้อชุดไทยสีสุภาพ โดยประดับที่อกเสื้อเบื้องซ้าย บริเวณปากระเป๋าเสื้อ ส่วนสตรีนั้น มีสิทธิใช้ประดับเป็นดุมเสื้อเวลาแต่งเสื้อ และ โดยประดับที่อกเสื้อเบื้องซ้าย
พระราชลัญจกรประจำเครื่องราชอิสริยาภรณ์
พระราชลัญจกรประจำเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ ลักษณะเป็นตรางารูปกลม ขนาดเส้นผ่านศูนย์กลาง 7.3 เซนติเมตร สูง 10.1 เซนติเมตร ลายภายในเป็นรูปพระสังวาลนพรัตนราชวราภรณ์ อยู่ภายในวงกลม เบื้องบนมีดารานพรัตน์ เบื้องล่างมีสายสะพายนพรัตน ที่วงขอบมีอักษรว่า "พระราชลัญจกร นพรัตน์ราชวราภรณ์ สำหรับเครื่องราชอิศริยาภรณ์ อันเป็นโบราณราชมงคล" พระราชลัญจกรประจำเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ ใช้สำหรับประทับประกาศนียบัตรกำกับเครื่องราชอิสริยาภรณ์นพรัตนราชวราภรณ์ ปัจจุบัน พระราชลัญจกรนี้พ้นสมัย และเก็บรักษาอยู่ที่กองประกาศิต สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี ส่วนการประทับพระราชลัญจกรลงในใบประกาศนียบัตรสำหรับผู้ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ จะประทับพระราชลัญจกรพระครุฑพ่าห์กำกับพระปรมาภิไธยแทน
การพระราชทาน
เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ มีพระมหากษัตริย์ทรงเป็นประธานเครื่องราชอิสริยาภรณ์และทรงไว้ซึ่งพระราชอำนาจที่จะพระราชทานและเรียกคืนเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ได้ ปัจจุบัน เครื่องราชอิสริยาภรณ์ชุดนี้มีจำนวน 29 สำรับ สำหรับพระมหากษัตริย์ 1 สำรับ และอีก 28 สำรับ สำหรับพระราชทานพระบรมวงศ์ผู้ใหญ่และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่ โดยผู้ที่จะได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ต้องเป็นพุทธมามกะเท่านั้น รวมทั้ง จะประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์นี้ในงานมงคล หรืองานที่มีหมายกำหนดการระบุไว้
ผู้ได้รับพระราชทาน น.ร.จะได้รับใบประกาศนียบัตรทรงลงพระปรมาภิไธยและประทับพระราชลัญจกร อย่างไรก็ตาม เมื่อผู้ได้รับ น.ร. วายชนม์ ผู้รับมรดกจะต้องส่งเครื่องราชอิสริยาภรณ์คืนภายใน 30 วัน ถ้าส่งคืนไม่ได้กองมรดกจะต้องรับผิดชอบ หรือในกรณีที่ทรงเรียก น.ร. คืนจากผู้ได้รับพระราชทานนั้น ถ้าผู้รับพระราชทานไม่สามารถส่งคืนได้ ต้องใช้ราคาเครื่องราชอิสริยาภรณ์นั้น
นอกจากนี้ ยังมีการพระราชทานจัดเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์เพื่อถวายเป็นพุทธบูชาด้วย เช่น พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทาน น.ร. แด่พระพุทธชินราช พระประธาน ณ พระอุโบสถ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามพระบาทสมเด็จพระปรเมนทรมหาอานันทมหิดล ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทาน น.ร. แด่พระพุทธสิหิงค์ ซึ่งเป็นพระประธาน ณ พระอุโบสถ และพระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ถวายแด่พระพุทธอังคีรส พระประธาน ณ พระอุโบสถ วัดราชบพิธสถิตมหาสีมาราม
รายพระนามและรายนามผู้ได้รับพระราชทาน น.ร.
นอกจากพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวซึ่งเป็นองค์ประธานของเครื่องราชอิสริยาภรณ์ มีผู้ที่ได้รับพระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์นั้น มีพระบรมวงศานุวงศ์หลายพระองค์และข้าราชการชั้นผู้ใหญ่หลายคนด้วยกัน
- พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัว
- สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
- สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี
- สมเด็จพระกนิษฐาธิราชเจ้า กรมสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี
- สมเด็จพระเจ้าน้องนางเธอ เจ้าฟ้าจุฬาภรณวลัยลักษณ์ อัครราชกุมารี กรมพระศรีสวางควัฒน วรขัตติยราชนารี
- พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ
- สมเด็จพระเจ้าลูกเธอ เจ้าฟ้าพัชรกิติยาภา นเรนทิราเทพยวดี กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา
- ปรีดี พนมยงค์
- แปลก พิบูลสงคราม
- สฤษดิ์ ธนะรัชต์
- เปรม ติณสูลานนท์
- สัญญา ธรรมศักดิ์
พระพุทธรูปที่ได้รับถวาย น.ร.
พระมหากษัตริย์ถวายเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์แก่พระพุทธรูปสำคัญเพื่อเป็นพุทธบูชา อาทิ
- พ.ศ. 2444 พระพุทธชินราช วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร
- พ.ศ. 2469 พระพุทธชินราช วัดพระศรีรัตนมหาธาตุวรมหาวิหาร
- พ.ศ. 2485 พระพุทธสิหิงค์ วัดพระศรีมหาธาตุวรมหาวิหาร (ปัจจุบันประดิษฐานที่ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร)
- พ.ศ. 2563 พระพุทธอังคีรส วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร
อ้างอิง
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์, เล่ม ๑๐, ตอน ๔๒, ๑๔ มกราคม พ.ศ. ๒๔๓๖, หน้า ๔๕๙
- ราชกิจจานุเบกษา, ระเบียบสำนักนายกรัฐมนตรี ว่าด้วยการประดับเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย พ.ศ. ๒๕๔๑, เล่ม ๑๑๕, ตอนพิเศษ ๑๑๘ ง เล่มที่ ๒, ๔ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๑, หน้า ๑
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ลำดับเกียรติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย 2011-11-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๑๐, ตอน ๒๙ง ฉบับพิเศษ, ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๖, หน้า ๑
- ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ แก้ไขเพิ่มจำนวนอัตราเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์, เล่ม ๓๐, ตอน ๐ก, ๙ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๕๖, หน้า ๓๒๗
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชบัญญัติเครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ พุทธศักราช ๒๔๘๔, เล่ม ๕๘, ตอน ๐ก, ๑๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๘๔, หน้า ๑๕๔๗
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ลำดับเกียรติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย 2011-11-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๑๐, ตอน ๒๙ง ฉบับพิเศษ, ๑๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๕๓๖, หน้า ๑
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชกฤษฎีกากำหนดเครื่องหมายสำหรับประดับแพรแถบเครื่องราชอิสริยาภรณ์และที่ใช้เป็นดุมเสื้อ พ.ศ. ๒๔๙๘, เล่ม ๗๒, ตอน ๙๐ ก, ๒๒ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๔๙๘, หน้า ๑๕๗๑
- ราชกิจจานุเบกษา, พระราชกฤษฎีกากำหนดเครื่องหมายสำหรับประดับแพรแถบเครื่องราชอิสริยาภรณ์และที่ใช้เป็นดุมเสื้อ (ฉบับที่ ๔) พ.ศ. ๒๕๒๘, เล่ม ๑๐๒, ตอน ๙๖ ก ฉบับพิเศษ, ๒๖ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๕๒๘, หน้า ๑
- สำนักเลขาธิการคณะรัฐมนตรี. พระราชลัญจกร. กรุงเทพ : อมรินทร์พริ้นติ้ง,, พ.ศ. 2538. 200 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN
- พระพุทธชินราช[] จาก เว็บไซต์ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนาราม
- ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง ถวายเครื่องราชอิสริยาภรณ์เป็นพุทธบูชาแด่พระพุทธสิหิงค์, เล่ม ๕๙, ตอน ๔๔ ง, ๑ กรกฎาคม พ.ศ. ๒๔๘๕, หน้า ๑๖๙๒
แหล่งข้อมูลอื่น
- เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ 2007-12-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก สำนักงานเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
- เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันเป็นโบราณมงคลนพรัตนราชวราภรณ์ 2007-11-30 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก กองทัพบก
- ลำดับเกียรติเครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย 2007-12-17 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จาก สำนักงานเลขาธิการคณะรัฐมนตรี
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn xngkvs The Ancient and Auspicious Order of the Nine Gems mixksryxwa n r epnekhruxngrachxisriyaphrnthimikhwamepnmasubaetkhrngkrungsrixyuthya txma phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla ihsrangdaranphrtnkhunsahrbichpradbthiesux sungthrngeriykwa ekhruxngpradbsahrbys nxkcakni thrngphrakrunaoprdekla ihsrangaehwnnphrtnsahrbphrarachthanaekphrarachwngsfayhna aelafayin tlxdcnkharachkarchnphuihysungepnphuththmamka txma inrchsmyphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla ihsrangdwngtramhanphrtn sahrbhxysaysaphaykhunepnkhrngaerkkhxngekhruxngrachxisriyaphrnithyekhruxngrachxisriyaphrn xnepnobranmngkhl nphrtnrachwraphrnekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn fayhna mxbody phramhakstriyithyxksryxn r praephthsaysaphayaeladara chnediyw wnsthapnaph s 2404praethsrachxanackrithysasnaphuththcanwnsarb27 sarbaephraethbphusmkhwridrbphrabrmwngsphuihyaelakharachkarchnphuihysungepnphuththmamkaethannmxbephuxepnekhruxnghmayaesdngekiyrtiysxyangsungsthanayngphrarachthanxyuphusthapnaphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhwprathanphrabathsmedcphrawchireklaecaxyuhwsthitikarmxbrayaerkphrabathsmedcphrapineklaecaxyuhwraylasudsmedcecafa krmhlwngrachsarinisiriphchr mhawchrrachthida 28 krkdakhm ph s 2562thnghmd74 rayladbekiyrtisungkwaekhruxngkhttiyrachxisriyaphrnxnmiekiyrtikhunrungeruxngyingmhackribrmrachwngs rxngmaekhruxngrachxisriyaphrnculcxmekla chnpthmculcxmeklawiesshmayehtusamarththwayaetphraphuththrupsakhy ephuxepnphuththbuchaid ekhruxngrachxisriyaphrntrakulni miechphaachnsaysaphaychnediyw thngni phurbphrarachthantxngepnphuththmamka aelacapradbekhruxngrachxisriyaphrnniinnganmngkhl hruxnganthimihmaykahndkarrabuiwethann ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn cdepnekhruxngrachxisriyaphrnthimiladbekiyrtiepnladbthi 3 rxngcakekhruxngrachxisriyaphrnxnepnmngkhlyingrachmitraphrnaelaekhruxngkhttiyrachxisriyaphrnxnmiekiyrtikhunrungeruxngyingmhackribrmrachwngs aelaepnekhruxngrachxisriyaphrnchnsungsudthisamychncaidrbphrarachthanprawtiekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnnnmikhwamepnmasubenuxngmaaetsmykrungsrixyuthya imthrabwaikhrepnphusrangaelatngekhruxngrachxisriyaphrnni odymilksnaepnsaysrxyphrasngwalypradbenawrtn ichepnekhruxngsahrbphichysngkhramaelasahrbphramhakstriythrngemuxphrarachphithibrmrachaphiesk emuxphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharachidprabdaphieskkhunepnpthmkstriyaehngrachwngsckri kthrngidrbekhruxngrachxisriyaphrnnima aelathrngsrang phrasngwalynphrtnrachwraphrn khunihm epnsngwalyaefdpradbenawrtn prakxbdwy ephchr thbthim mrkt busrakhm okemn nilkal iphlin mukda ephthay iphthury milksnaepndxk wangslbkntlxdsay txma phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw thrngphrabrmrachkraaeswa tamthrrmeniymedimkhxngsyamnn cami aehwnnpheka sahrbphraecaaephndinthrngaelaphrarachthanaekesnabdi sungodypkticasxdiwinprakhdthikhadkbexw aelaemuxminganphithithiepnmngkhlkcanamaswmthiniwchithangkhwaephuxprakxbkicinnganmngkhlnn echn ecimihaekkhubawsaw wangsilavks epntn aelaemuxphraxngkhesdckhunkhrxngrachsmbtikidphrarachthanaehwndngklawaekphrabrmwngsanuwngsaelaesnabdiphuihyrwm 20 wng rwmthng thrngsrang dwngtranphrtndara epndxkpracayampradbphlxythng 9 xyang pradbbriewnhnaesux ephuxphrarachthanaekphrabrmwngsanuwngs khrnthungrchsmyphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw phraxngkhthrngphrarachdariwa phrabrmwngsanuwngsidrbdwngtranphrtnrachwraphrnnn immisaysngwal enuxngcak saysngwalnnsahrbphramhakstriythrngethann phraxngkhcungthrngsrang dwngtramhanphrtn epndwngtrakhnadelklksnaechnediywkbdxkpracayamichsahrbhxykbaephraethbsiehluxngkhxbekhiywriwaedngriwnaengin sahrbsaphaybacakkhwalngmasayaethnsngwal phrxmthng traphrarachbyytiekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnkhun kahndihmiekhruxngrachxisriyaphrntrakulni 20 sarb tamcanwnaehwnthiphrabathsmedcphracxmeklathrngsrangkhun aebngepn sahrbphramhakstriy 1 sarb aelaphrarachthanaekphrabrmwngsanuwngsxik 19 sarb odymiphramhakstriyepnprathanaehngekhruxngrachxisriyaphrnni aelaihmitaaehnngmhaswamisrathibdi sungphraxngkhthrngdarngtaaehnngnihruxthrngaetngtngphrabrmwngsanuwngsdarngtaaehnngniid rwmthng phrarachthanaekphrabrmwngsanuwngsfayinthimiphraekiyrtiysihy odyimnbrwmin 20 sarbkhangtn emuxwnthi 2 phvscikayn ph s 2456 phrabathsmedcphramngkudeklaecaxyuhw thrngphrakruna ihephimcanwnekhruxngrachxisriyaphrnnixik 7 sarb rwmepn 27 sarb enuxngcakphraxngkhthrngdariwa phrasngwalnphrtnrachwraphrnthiphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharachthrngsrangkhunnn micanwnenawrtndxkphrasngwalslbkn 27 dxk cungsmkhwrkahndcanwnekhruxngrachxisriyaphrnihethakbcanwndxkphrasngwalnn sungnbepncanwnkhxngekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnthisubenuxngmacnthungpccubnxngkhprakxbkhxng n r phrasngwalynphrtn sahrbekhruxngtnxngkhphramhakstriydaranphrtnmhanphrtn hxyaephraethbphukepnrupaemlngpx sahrbfayinaephraethbyx ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn cdepnekhruxngrachxisriyaphrnthimiladbekiyrtiepnladbthi 3 rxngcakekhruxngrachxisriyaphrnxnepnmngkhlyingrachmitraphrnaelaekhruxngkhttiyrachxisriyaphrnxnmiekiyrtikhunrungeruxngyingmhackribrmrachwngs miechphaachnsaysaphaychnediyw aebngxxkepnfayhna burus aelafayin stri aebngxxkepn sahrbphramhakstriy milksnaechnediywkbsahrbphrarachthanfayhna aetmiphrasngwalynphrtnepnphrasngwalyaefd midxkpracayampradbephchr 1 thbthim 1 mrkt 1 busrakhm 1 okemn 1 nilkal iphlin 1 mukda 1 ephthay 1 iphthury 1 khnslbknipxyangladxk micanwnenawrtndxkphrasngwalslbkn 36 dxk thrngehnuxphraxngsakhwa echiynglngthangsay aeladaranphrtncapradbephchr sahrbfayhna mhanphrtn danhnaepndxkpracayam 8 dxk pradb thbthim 1 mrkt 1 busrakhm 1 okemn 1 nil 1 mukda 1 ephthay 1 iphthury 1 icklangepnephchrrwmphlxy 9 xyangdanhlnglngyasiaedng siekhiyw sinaengin aelaxunaolmxyuklang mipradbephchrxyuebuxngbn ichhxykbaephraethbkwang 10 esntiemtr siehluxngkhxbekhiyw miriwaedngaelanaenginkhnrahwangsiehluxngaelakhxbsiekhiywnn saphaybakhwaechiynglngthangsay daranphrtn epnrupdara 8 aechk thadwyengincahlkepnephchrsrng klangepndxkpracayamfngphlxy 8 xyang icklangepnephchrehmuxnmhanphrtn ichpradbthixkesuxdansay aehwnnphrtn thadwythxngkhaenuxsungsahrbfayin mhanphrtn milksnaechnediywkbsahrbphrarachthanfayhna ichhxykbaephraethbkwang 7 5 esntiemtr saphaybakhwaechiynglngthangsay hruxhxykbaephraethbsiediywkn kwang 3 esntiemtr phukepnrupaemlngpx pradbesuxthihnabasay daranphrtn milksnaechnediywkbsahrbphrarachthanfayhna ichpradbthixkesuxdansay nxkcakni yngmi ekhruxnghmaysahrbpradbaephraethb khxngekhruxngrachxisriyaphrn odymilksnaepnrupdxkpracayamlngyasithbthim 1 mrkt 1 busrakhm 1 okemn 1 nilkal iphlin 1 mukda 1 ephthay 1 iphthury 1 icklangepnephchrsrngengin aela ekhruxnghmaythiichepndumesux epnrupdxkimcibdwyaephraethbkhxngekhruxngrachxisriyaphrn misiththiichpradbepndumesuxewlaaetngekhruxngsaklodyihpradbthirngdumkhxphbkhxngesuxchnnxkebuxngsay aelasamarthichpradbemuxswmchudithy odyburus misiththiichpradbepndumesuxewlaaetngesuxchudithysisuphaph odypradbthixkesuxebuxngsay briewnpakraepaesux swnstrinn misiththiichpradbepndumesuxewlaaetngesux aela odypradbthixkesuxebuxngsayphrarachlyckrpracaekhruxngrachxisriyaphrnphrarachlyckrpracaekhruxngkhttiyrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn phrarachlyckrpracaekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn lksnaepntrangarupklm khnadesnphansunyklang 7 3 esntiemtr sung 10 1 esntiemtr layphayinepnrupphrasngwalnphrtnrachwraphrn xyuphayinwngklm ebuxngbnmidaranphrtn ebuxnglangmisaysaphaynphrtn thiwngkhxbmixksrwa phrarachlyckr nphrtnrachwraphrn sahrbekhruxngrachxisriyaphrn xnepnobranrachmngkhl phrarachlyckrpracaekhruxngrachxisriyaphrnni ichsahrbprathbprakasniybtrkakbekhruxngrachxisriyaphrnnphrtnrachwraphrn pccubn phrarachlyckrniphnsmy aelaekbrksaxyuthikxngprakasit sankelkhathikarkhnarthmntri swnkarprathbphrarachlyckrlnginibprakasniybtrsahrbphuidrbphrarachthanekhruxngrachxisriyaphrnni caprathbphrarachlyckrphrakhruthphahkakbphraprmaphiithyaethnkarphrarachthanekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn miphramhakstriythrngepnprathanekhruxngrachxisriyaphrnaelathrngiwsungphrarachxanacthicaphrarachthanaelaeriykkhunekhruxngrachxisriyaphrnniid pccubn ekhruxngrachxisriyaphrnchudnimicanwn 29 sarb sahrbphramhakstriy 1 sarb aelaxik 28 sarb sahrbphrarachthanphrabrmwngsphuihyaelakharachkarchnphuihy odyphuthicaidrbphrarachthanekhruxngrachxisriyaphrnnitxngepnphuththmamkaethann rwmthng capradbekhruxngrachxisriyaphrnniinnganmngkhl hruxnganthimihmaykahndkarrabuiw phuidrbphrarachthan n r caidrbibprakasniybtrthrnglngphraprmaphiithyaelaprathbphrarachlyckr xyangirktam emuxphuidrb n r waychnm phurbmrdkcatxngsngekhruxngrachxisriyaphrnkhunphayin 30 wn thasngkhunimidkxngmrdkcatxngrbphidchxb hruxinkrnithithrngeriyk n r khuncakphuidrbphrarachthannn thaphurbphrarachthanimsamarthsngkhunid txngichrakhaekhruxngrachxisriyaphrnnn nxkcakni yngmikarphrarachthancdekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnephuxthwayepnphuththbuchadwy echn phrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla phrarachthan n r aedphraphuththchinrach phraprathan n phraxuobsth wdebycmbphitrdusitwnaramphrabathsmedcphrapremnthrmhaxannthmhidl thrngphrakrunaoprdekla phrarachthan n r aedphraphuththsihingkh sungepnphraprathan n phraxuobsth aelaphrabathsmedcphrawchireklaecaxyuhw thrngphrakrunaoprdekla thwayaedphraphuththxngkhirs phraprathan n phraxuobsth wdrachbphithsthitmhasimaram rayphranamaelaraynamphuidrbphrarachthan n r nxkcakphrabathsmedcphraecaxyuhwsungepnxngkhprathankhxngekhruxngrachxisriyaphrn miphuthiidrbphrarachthanekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnnn miphrabrmwngsanuwngshlayphraxngkhaelakharachkarchnphuihyhlaykhndwykn phrabathsmedcphrawchireklaecaxyuhw smedcphranangecasirikiti phrabrmrachininath phrabrmrachchnniphnpihlwng smedcphranangecasuthida phchrsuthaphimllksn phrabrmrachini smedcphraknisthathiracheca krmsmedcphraethphrtnrachsuda syambrmrachkumari smedcphraecanxngnangethx ecafaculaphrnwlylksn xkhrrachkumari krmphrasriswangkhwthn wrkhttiyrachnari phraecawrwngsethx phraxngkhecaosmswli krmhmunsuththnarinath smedcphraecalukethx ecafaphchrkitiyapha nernthiraethphywdi krmhlwngrachsarinisiriphchr mhawchrrachthida pridi phnmyngkh aeplk phibulsngkhram svsdi thnarcht eprm tinsulannth syya thrrmskdiphraphuththrupthiidrbthway n r phramhakstriythwayekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrnaekphraphuththrupsakhyephuxepnphuththbucha xathi ph s 2444 phraphuththchinrach wdebycmbphitrdusitwnaramrachwrwihar ph s 2469 phraphuththchinrach wdphrasrirtnmhathatuwrmhawihar ph s 2485 phraphuththsihingkh wdphrasrimhathatuwrmhawihar pccubnpradisthanthi phiphithphnthsthanaehngchati phrankhr ph s 2563 phraphuththxngkhirs wdrachbphithsthitmhasimaramrachwrwiharxangxingrachkiccanuebksa phrarachbyytiekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn elm 10 txn 42 14 mkrakhm ph s 2436 hna 459 rachkiccanuebksa raebiybsanknaykrthmntri wadwykarpradbekhruxngrachxisriyaphrnithy ph s 2541 elm 115 txnphiess 118 ng elmthi 2 4 thnwakhm ph s 2541 hna 1 rachkiccanuebksa prakassanknaykrthmntri eruxng ladbekiyrtiekhruxngrachxisriyaphrnithy 2011 11 14 thi ewyaebkaemchchin elm 110 txn 29ng chbbphiess 12 minakhm ph s 2536 hna 1 rachkiccanuebksa phrabrmrachoxngkar prakas aekikhephimcanwnxtraekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn elm 30 txn 0k 9 phvscikayn ph s 2456 hna 327 rachkiccanuebksa phrarachbyytiekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn phuththskrach 2484 elm 58 txn 0k 12 phvscikayn ph s 2484 hna 1547 rachkiccanuebksa prakassanknaykrthmntri eruxng ladbekiyrtiekhruxngrachxisriyaphrnithy 2011 11 14 thi ewyaebkaemchchin elm 110 txn 29ng chbbphiess 12 minakhm ph s 2536 hna 1 rachkiccanuebksa phrarachkvsdikakahndekhruxnghmaysahrbpradbaephraethbekhruxngrachxisriyaphrnaelathiichepndumesux ph s 2498 elm 72 txn 90 k 22 phvscikayn ph s 2498 hna 1571 rachkiccanuebksa phrarachkvsdikakahndekhruxnghmaysahrbpradbaephraethbekhruxngrachxisriyaphrnaelathiichepndumesux chbbthi 4 ph s 2528 elm 102 txn 96 k chbbphiess 26 krkdakhm ph s 2528 hna 1 sankelkhathikarkhnarthmntri phrarachlyckr krungethph xmrinthrphrinting ph s 2538 200 hna hna hnathi ISBN 974 7771 63 2 phraphuththchinrach lingkesiy cak ewbist wdebycmbphitrdusitwnaram rachkiccanuebksa prakassanknaykrthmntri eruxng thwayekhruxngrachxisriyaphrnepnphuththbuchaaedphraphuththsihingkh elm 59 txn 44 ng 1 krkdakhm ph s 2485 hna 1692aehlngkhxmulxunwikimiediykhxmmxnsmisuxthiekiywkhxngkb ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn 2007 12 15 thi ewyaebkaemchchin cak sanknganelkhathikarkhnarthmntri ekhruxngrachxisriyaphrnxnepnobranmngkhlnphrtnrachwraphrn 2007 11 30 thi ewyaebkaemchchin cak kxngthphbk ladbekiyrtiekhruxngrachxisriyaphrnithy 2007 12 17 thi ewyaebkaemchchin cak sanknganelkhathikarkhnarthmntri