แอมโมเนีย (อังกฤษ: ammonia) หรือ ไนโตรเจนไตรไฮไดรด์ เป็นสารประกอบเคมีที่ประกอบด้วยธาตุไนโตรเจนและไฮโดรเจน โดยมีสูตรเคมี ดังนี้ NH3. ที่ STP แอมโมเนียเป็นก๊าซ มันเป็น พิษและวัสดุบางชนิด มีกลิ่นฉุนเฉพาะตัว
| |||
ชื่อ | |||
---|---|---|---|
Ammonia | |||
Azane | |||
ชื่ออื่น Hydrogen nitride R-717, R717 (สารทำความเย็น) | |||
เลขทะเบียน | |||
| |||
3D model () |
| ||
3DMet |
| ||
3587154 | |||
| |||
| |||
เคมสไปเดอร์ |
| ||
100.028.760 | |||
| |||
79 | |||
| |||
MeSH | Ammonia | ||
ผับเคม CID |
| ||
| |||
| |||
UN number | 1005 | ||
(EPA) |
| ||
| |||
| |||
คุณสมบัติ | |||
NH3 | |||
มวลโมเลกุล | 17.031 g/mol | ||
ลักษณะทางกายภาพ | แก๊สไร้สี | ||
กลิ่น | กลิ่นฉุนมาก | ||
ความหนาแน่น | 0.86 kg/m3 (1.013 บาร์ที่จุดเดือด) 0.769 kg/m3 (STP) | ||
จุดหลอมเหลว | −77.73 องศาเซลเซียส (−107.91 องศาฟาเรนไฮต์; 195.42 เคลวิน) (ที่ 6.060 kPa, 195.4 K) | ||
จุดเดือด | −33.34 องศาเซลเซียส (−28.01 องศาฟาเรนไฮต์; 239.81 เคลวิน) | ||
จุดวิกฤติ (T, P) | 132.4 องศาเซลเซียส (405.5 เคลวิน), 111.3 บรรยากาศมาตรฐาน (11,280 กิโลปาสกาล) | ||
47% w/w (0 °C) 31% w/w (25 °C) 18% w/w (50 °C) | |||
ความสามารถละลายได้ | ละลายน้ำได้ในคลอโรฟอร์ม, , เอทานอล, เมทานอล | ||
ความดันไอ | 857.3 kPa | ||
32.5 (−33 °C), 9,24 (ของแอมโมเนียม) | |||
(pKb) | 4.75 | ||
กรด | |||
เบส | |||
(χ) | −18.0·10−6 cm3/mol | ||
ดัชนีหักเหแสง (nD) | 1.3327 | ||
ความหนืด |
| ||
โครงสร้าง | |||
C3v | |||
1.42 | |||
อุณหเคมี | |||
(S⦵298) | 193 J·mol−1·K−1 | ||
(ΔfH⦵298) | −46 kJ·mol−1 | ||
ความอันตราย | |||
: | |||
อันตราย | |||
H280, H314, H331, H410 | |||
P260, P273, P280, P303+P361+P353, P304+P340+P311, P305+P351+P338+P310 | |||
NFPA 704 (fire diamond) | |||
132 องศาเซลเซียส (270 องศาฟาเรนไฮต์; 405 เคลวิน) | |||
651 องศาเซลเซียส (1,204 องศาฟาเรนไฮต์; 924 เคลวิน) | |||
15,0–33,6% | |||
ปริมาณหรือความเข้มข้น (LD, LC): | |||
LD50 () | 0.015 mL/kg (มนุษย์, ปาก) | ||
LC50 () | 40,300 ppm (หนู, 10 นาที) 28,595 ppm (หนู, 20 นาที) 20,300 ppm (หนู, 40 นาที) 11,590 ppm (หนู, 1 ชั่วโมง) 7338 ppm (หนู, 1 ชั่วโมง) 4837 ppm (หนูเลี้ยง, 1 ชั่วโมง) 9859 ppm (กระต่าย, 1 ชั่วโมง) 9859 ppm (แมว, 1 ชั่วโมง) 2000 ppm (หนู, 4 ชั่วโมง) 4230 ppm (หนูเลี้ยง, 1 ชั่วโมง) | ||
LCLo () | 5000 ppm (สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม, 5 นาที) 5000 ppm (มนุษย์, 5 นาที) | ||
(US health exposure limits): | |||
(Permissible) | 50 ppm (25 ppm - TLV; 35 ppm ) | ||
(Recommended) | TWA 25 ppm (18 mg/m3) ST 35 ppm (27 mg/m3) | ||
(Immediate danger) | 300 ppm | ||
เอกสารข้อมูลความปลอดภัย (SDS) | ICSC 0414 (anhydrous) | ||
สารประกอบอื่นที่เกี่ยวข้องกัน | |||
แคทไอออนอื่น ๆ | ฟอสฟีน | ||
nitrogen hydridesที่เกี่ยวข้อง | |||
สารประกอบที่เกี่ยวข้อง | |||
หากมิได้ระบุเป็นอื่น ข้อมูลข้างต้นนี้คือข้อมูลสาร ณ ภาวะมาตรฐานที่ 25 °C, 100 kPa อ้างอิงกล่องข้อมูล |
โมเลกุลของแอมโมเนียไม่แบนราบ แต่จะมีลักษณะถูกอัดเป็นทรงสี่หน้า (tetrahedron) หรือเรียกว่า, ซึ่งเป็นข้อสมมติฐานของทฤษฎี VSEPR รูปร่างโมเลกุลลักษณะนี้โดยรวมจะมีลักษณะเป็น (dipole) และทำให้มันเป็น ดังนั้นแอมโมเนียจึงละลายใน น้ำ ได้ดีมาก อะตอมไนโตรเจนในโมเลกุลจะมี (lone electron pair) และทำให้แอมโมเนียมีฤทธิ์เป็น เบส ใน สารละลายน้ำ (aqueous solution) ที่ หรือเป็นกลางมันสามารถจะมีพันธะกับ (H3O+) ปลดปล่อยโมเลกุลของน้ำ (H2O) แล้วเกิดเป็นประจุบวกของ ไอออน (NH4+) , ซึ่งรูปร่างปกติทรงสี่หน้าที่แอมโมเนียจะเกิด ไอออน จะขึ้นอยู่กับ pH ของ สารละลาย
ประโยชน์หลักของแอมโมเนียคือ ใช้ผลิต
- ปุ๋ย (fertilizer)
- วัตถุระเบิด (explosive)
- พอลิเมอร์ (polymer)
นอกจากนี้ยังเป็นสารสำคัญในน้ำยาทำความสะอาดกระจก แอมโมเนียมีในปริมาณเล็กน้อยในบรรยากาศ ซึ่งเกิดจาก (putrefaction) ในวัตถุประเภทไนโตรเจนที่เกิดจากพืชและสัตว์ แอมโมเนียและเกลือของมันอาจพบได้ในปริมาณเล็กน้อยในน้ำฝน ในขณะที่ แอมโมเนียมคลอไรด์ (sal-ammoniac) และ แอมโมเนียมซัลเฟต สามารถพบได้ในแหล่งภูเขาไฟ ผลึกของ แอมโมเนียม ไบคาร์บอเนต พบมากใน (Patagonia) (guano) เกลือแอมโมเนียมสามารถพบได้ในดินที่มีความอุดมสมบูรณ์ และในน้ำทะเลด้วย (สสารที่มีแอมโมเนียเราเรียกว่าแอมโมเนียคัล)
การเกิดเกลือ (Formation of salts)
หนึ่งในคุณสมบัติเฉพาะตัวที่สุดของแอมโมเนียคือพลังในการทำปฏิกิริยากับ กรด เกิดเป็น เกลือ; เช่น กับ กรดไฮโดรคลอริก ได้เป็น แอมโมเนียมคลอไรด์ (sal-ammoniac) ; กับ กรดไนตริก ได้เป็น แอมโมเนียมไนเตรต, กับกรดซัลฟูริค ได้เป็น แอมโมเนียมซัลเฟต (Mohrs Salt)หรือกับกรดฟอสฟอริก ได้เป็น เป็นต้น อย่างไรก็ดีแอมโมเนียที่แห้งสนิทจะไม่ทำปฏิกิริยากับ กรดไฮโดรคลอริกที่แห้งเช่นกัน ความชื้นจำเป็นสำหรับปฏิกิริยา
เกลือที่เกิดจากปฏิกิริยาระหว่างแอมโมเนียกับกรด จะรู้จักกันในชื่อ และทั้งหมดจะมี ไอออน (NH4+).
ความเป็นกรดของแอมโมเนีย
แม้แอมโมเนียเป็นด่าง มันก็มีฤทธิ์เป็นกรดด้วย แต่เป็นกรดที่อ่อนมาก เมื่อแตกตัวจะได้ อะไมด์ (NH2−) ไอออน, ตัวอย่างเช่น เมื่อใส่ผงลิเทียม ไนไตรต์ลงในแอมโมเนียเหลว จะเกิดเป็น สารละลายลิเทียม อะไมด์ ดังสมการ:
Li3N (s) + 2NH3 (l) → 3Li+ (am) + 3NH2− (am).
ตามหลักปฏิกิริยากรด-ด่างของ บรอนสเตด-โลว์รี (Bronsted-Lowry) แอมโมเนียจะทำหน้าที่เป็นกรด
การผลิต (Production)
เพราะประโยชน์ของมันมีมากมายมหาศาล แอมโมเนียจึงเป็นหนึ่งในสารประกอบอนินทรีย์เคมีที่มีการผลิตมาก โดยมีวิธีการผลิตดังนี้
- ก่อนสงครามโลกครั้งที่ 1 แอมโมเนีย ได้มาจาก การกลั่น ผลผลิตไนโตรเจนจากพืชและสัตว์
- โดยปฏิกิริยารีดักชันของ (nitrous acid) และไนไตรต์ (nitrite) กับ (nascent hydrogen)
- โดยการสะลายเกลือแอมโมเนียม (ammonium salts) ด้วย อัลคะไลน์ไฮดรอกไซด์ (alkaline hydroxides) หรือ โดยควิกไลม์ (calcium oxide) เกลือที่ใช้ส่วนใหญ่จะอยู่ในรูปของ คลอไรด์ เช่น ซัล-แอมโมนิแอก ดังสมการนี้
- 2NH4Cl + 2CaO → CaCl2 + Ca (OH) 2 + 2NH3
- ได้จากการสะลายตัวของ (magnesium nitride) (Mg3N2) กับน้ำดังสมการ
- Mg3N2 + 6H2O → 3Mg (OH) 2+ 2NH3
- ปัจจุบันผลิตโดย กระบวนการฮาเบอร์ (Haber process) โดยการนำก๊าซ ไนโตรเจน และ ไฮโดรเจน มาผสมกันโดยมีเหล็ก เป็น ตัวเร่งปฏิกิริยา ที่ความดันเท่ากับ 200 bar (20 MPa, 3000 lbf/in²) และอุณหภูมิเท่ากับ 500 °C และมี โมลิบดีนัม เป็น (promoter) มีสมการดังนี้
- N2 + 3H2 → 2 NH3
วิธีนี้เป็นวิธีที่ประหยัดที่สุดเพราะ ไนโตรเจน ก็ได้จากอากาศเนื่องจากในอากาศมี ไนโตรเจน ถึง 78 % ส่วน ไฮโดรเจนได้จาก ก๊าซธรรมชาติ (natural gas)
ดูเพิ่ม
อ้างอิง
- "NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY IUPAC Recommendations 2005" (PDF).
- "Gases – Densities". สืบค้นเมื่อ 3 March 2016.
- Yost, Don M. (2007). "Ammonia and Liquid Ammonia Solutions". Systematic Inorganic Chemistry. READ BOOKS. p. 132. ISBN .
- Blum, Alexander (1975). "On crystalline character of transparent solid ammonia". Radiation Effects and Defects in Solids. 24 (4): 277. doi:10.1080/00337577508240819.
- Budavari, Susan, บ.ก. (1996). The Merck Index: An Encyclopedia of Chemicals, Drugs, and Biologicals (12th ed.). Merck. ISBN .
- Perrin, D. D., Ionisation Constants of Inorganic Acids and Bases in Aqueous Solution; 2nd Ed., Pergamon Press: Oxford, 1982.
- Iwasaki, Hiroji; Takahashi, Mitsuo (1968). "Studies on the transport properties of fluids at high pressure". The Review of Physical Chemistry of Japan. 38 (1).
- Zumdahl, Steven S. (2009). Chemical Principles 6th Ed. Houghton Mifflin Company. p. A22. ISBN .
- "Ammonia". Immediately Dangerous to Life and Health Concentrations (IDLH). (NIOSH).
- , Ammonia.
- NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards. "#0028". (NIOSH).
ผลงานอ้างอิง
- . airgasspecialtyproducts.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 19 November 2010. สืบค้นเมื่อ 28 November 2010.
- บทความนี้ ประกอบด้วยข้อความจากสิ่งพิมพ์ซึ่งปัจจุบันเป็นสาธารณสมบัติ: Chisholm, Hugh, บ.ก. (1911). . สารานุกรมบริตานิกา ค.ศ. 1911. Vol. 1 (11 ed.). สำนักพิมพ์มหาวิทยาลัยเคมบริดจ์. pp. 861–863.
- Clark, Jim (April 2013) [2002]. "The Haber Process" (ภาษาอังกฤษ). สืบค้นเมื่อ 15 December 2018.
อ่านเพิ่ม
แหล่งข้อมูลอื่น
- International Chemical Safety Card 0414 (anhydrous ammonia), ilo.org.
- International Chemical Safety Card 0215 (aqueous solutions), ilo.org.
- CID 222 จากผับเคม
- (ภาษาฝรั่งเศส). Institut National de Recherche et de Sécurité. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 11 December 2010.
- Emergency Response to Ammonia Fertilizer Releases (Spills) for the Minnesota Department of Agriculture.ammoniaspills.org
- National Institute for Occupational Safety and Health – Ammonia Page, cdc.gov
- NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards – Ammonia, cdc.gov
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
aexmomeniy xngkvs ammonia hrux inotrecnitrihidrd epnsarprakxbekhmithiprakxbdwythatuinotrecnaelaihodrecn odymisutrekhmi dngni NH3 thi STP aexmomeniyepnkas mnepn phisaelawsdubangchnid miklinchunechphaatwaexmomeniy Ball and stick model of the ammonia molecule Space filling model of the ammonia moleculechuxAmmoniaAzanechuxxun Hydrogen nitride R 717 R717 sarthakhwameyn elkhthaebiynelkhthaebiyn CAS 7664 41 7 Y3D model rupphaphaebbottxb3DMet B000043587154CHEBI 16134 YChEMBL1160819 Yekhmsipedxr 217 Y100 028 760231 635 379D02916 YMeSH Ammoniaphbekhm CID 222BO08750005138Q19F1X YUN number 1005 EPA DTXSID0023872InChI 1S H3N h1H3 YKey QGZKDVFQNNGYKY UHFFFAOYSA N YInChI 1 H3N h1H3Key QGZKDVFQNNGYKY UHFFFAOYAFNkhunsmbtisutrekhmi NH3mwlomelkul 17 031 g mollksnathangkayphaph aeksirsiklin klinchunmakkhwamhnaaenn 0 86 kg m3 1 013 barthicudeduxd 0 769 kg m3 STP 0 73 kg m3 1 013 larthi 15 C 681 9 kg m3 thi 33 3 C khxngehlw duephimthi 817 kg m3 thi 80 C khxngaekhngis cudhlxmehlw 77 73 xngsaeslesiys 107 91 xngsafaerniht 195 42 ekhlwin thi 6 060 kPa 195 4 K cudeduxd 33 34 xngsaeslesiys 28 01 xngsafaerniht 239 81 ekhlwin cudwikvti T P 132 4 xngsaeslesiys 405 5 ekhlwin 111 3 brryakasmatrthan 11 280 kiolpaskal lalayinna 47 w w 0 C 31 w w 25 C 18 w w 50 C khwamsamarthlalayid lalaynaidinkhlxorfxrm exthanxl emthanxlkhwamdnix 857 3 kPa32 5 33 C 9 24 khxngaexmomeniym pKb 4 75krdebs x 18 0 10 6 cm3 moldchnihkehaesng nD 1 3327khwamhnud 10 07 µPa s 25 C 0 276 mPa s 40 C okhrngsrangC3v1 42xunhekhmi S 298 193 J mol 1 K 1 DfH 298 46 kJ mol 1khwamxntray xntrayH280 H314 H331 H410P260 P273 P280 P303 P361 P353 P304 P340 P311 P305 P351 P338 P310NFPA 704 fire diamond 310COR132 xngsaeslesiys 270 xngsafaerniht 405 ekhlwin 651 xngsaeslesiys 1 204 xngsafaerniht 924 ekhlwin 15 0 33 6 primanhruxkhwamekhmkhn LD LC LD50 0 015 mL kg mnusy pak LC50 40 300 ppm hnu 10 nathi 28 595 ppm hnu 20 nathi 20 300 ppm hnu 40 nathi 11 590 ppm hnu 1 chwomng 7338 ppm hnu 1 chwomng 4837 ppm hnueliyng 1 chwomng 9859 ppm kratay 1 chwomng 9859 ppm aemw 1 chwomng 2000 ppm hnu 4 chwomng 4230 ppm hnueliyng 1 chwomng LCLo 5000 ppm stweliynglukdwynm 5 nathi 5000 ppm mnusy 5 nathi US health exposure limits Permissible 50 ppm 25 ppm TLV 35 ppm Recommended TWA 25 ppm 18 mg m3 ST 35 ppm 27 mg m3 Immediate danger 300 ppmexksarkhxmulkhwamplxdphy SDS ICSC 0414 anhydrous sarprakxbxunthiekiywkhxngknaekhthixxxnxun fxsfinnitrogen hydridesthiekiywkhxngsarprakxbthiekiywkhxnghakmiidrabuepnxun khxmulkhangtnnikhuxkhxmulsar n phawamatrthanthi 25 C 100 kPa xangxingklxngkhxmul omelkulkhxngaexmomeniyimaebnrab aetcamilksnathukxdepnthrngsihna tetrahedron hruxeriykwa sungepnkhxsmmtithankhxngthvsdi VSEPR ruprangomelkullksnaniodyrwmcamilksnaepn dipole aelathaihmnepn dngnnaexmomeniycunglalayin na iddimak xatxminotrecninomelkulcami lone electron pair aelathaihaexmomeniymivththiepn ebs in sarlalayna aqueous solution thi hruxepnklangmnsamarthcamiphnthakb H3O pldplxyomelkulkhxngna H2O aelwekidepnpracubwkkhxng ixxxn NH4 sungruprangpktithrngsihnathiaexmomeniycaekid ixxxn cakhunxyukb pH khxng sarlalay praoychnhlkkhxngaexmomeniykhux ichphlit puy fertilizer wtthuraebid explosive phxliemxr polymer nxkcakniyngepnsarsakhyinnayathakhwamsaxadkrack aexmomeniymiinprimanelknxyinbrryakas sungekidcak putrefaction inwtthupraephthinotrecnthiekidcakphuchaelastw aexmomeniyaelaekluxkhxngmnxacphbidinprimanelknxyinnafn inkhnathi aexmomeniymkhlxird sal ammoniac aela aexmomeniymsleft samarthphbidinaehlngphuekhaif phlukkhxng aexmomeniym ibkharbxent phbmakin Patagonia guano ekluxaexmomeniymsamarthphbidindinthimikhwamxudmsmburn aelainnathaeldwy ssarthimiaexmomeniyeraeriykwaaexmomeniykhl karekideklux Formation of salts hnunginkhunsmbtiechphaatwthisudkhxngaexmomeniykhuxphlnginkarthaptikiriyakb krd ekidepn eklux echn kb krdihodrkhlxrik idepn aexmomeniymkhlxird sal ammoniac kb krdintrik idepn aexmomeniyminetrt kbkrdslfurikh idepn aexmomeniymsleft Mohrs Salt hruxkbkrdfxsfxrik idepn epntn xyangirkdiaexmomeniythiaehngsnithcaimthaptikiriyakb krdihodrkhlxrikthiaehngechnkn khwamchuncaepnsahrbptikiriya NH3 HCl NH4Cl ekluxthiekidcakptikiriyarahwangaexmomeniykbkrd caruckkninchux aelathnghmdcami ixxxn NH4 khwamepnkrdkhxngaexmomeniy aemaexmomeniyepndang mnkmivththiepnkrddwy aetepnkrdthixxnmak emuxaetktwcaid xaimd NH2 ixxxn twxyangechn emuxisphngliethiym initrtlnginaexmomeniyehlw caekidepn sarlalayliethiym xaimd dngsmkar Li3N s 2NH3 l 3Li am 3NH2 am tamhlkptikiriyakrd dangkhxng brxnsetd olwri Bronsted Lowry aexmomeniycathahnathiepnkrdkarphlit Production ephraapraoychnkhxngmnmimakmaymhasal aexmomeniycungepnhnunginsarprakxbxninthriyekhmithimikarphlitmak odymiwithikarphlitdngni kxnsngkhramolkkhrngthi 1 aexmomeniy idmacak karkln phlphlitinotrecncakphuchaelastw odyptikiriyaridkchnkhxng nitrous acid aelainitrt nitrite kb nascent hydrogen odykarsalayekluxaexmomeniym ammonium salts dwy xlkhailnihdrxkisd alkaline hydroxides hrux odykhwikilm calcium oxide ekluxthiichswnihycaxyuinrupkhxng khlxird echn sl aexmomniaexk dngsmkarni2NH4Cl 2CaO CaCl2 Ca OH 2 2NH3idcakkarsalaytwkhxng magnesium nitride Mg3N2 kbnadngsmkarMg3N2 6H2O 3Mg OH 2 2NH3pccubnphlitody krabwnkarhaebxr Haber process odykarnakas inotrecn aela ihodrecn maphsmknodymiehlk epn twerngptikiriya thikhwamdnethakb 200 bar 20 MPa 3000 lbf in aelaxunhphumiethakb 500 C aelami omlibdinm epn promoter mismkardngniN2 3H2 2 NH3 withiniepnwithithiprahydthisudephraa inotrecn kidcakxakasenuxngcakinxakasmi inotrecn thung 78 swn ihodrecnidcak kasthrrmchati natural gas duephimxangxing NOMENCLATURE OF INORGANIC CHEMISTRY IUPAC Recommendations 2005 PDF Gases Densities subkhnemux 3 March 2016 Yost Don M 2007 Ammonia and Liquid Ammonia Solutions Systematic Inorganic Chemistry READ BOOKS p 132 ISBN 978 1 4067 7302 6 Blum Alexander 1975 On crystalline character of transparent solid ammonia Radiation Effects and Defects in Solids 24 4 277 doi 10 1080 00337577508240819 Budavari Susan b k 1996 The Merck Index An Encyclopedia of Chemicals Drugs and Biologicals 12th ed Merck ISBN 978 0 911910 12 4 Perrin D D Ionisation Constants of Inorganic Acids and Bases in Aqueous Solution 2nd Ed Pergamon Press Oxford 1982 Iwasaki Hiroji Takahashi Mitsuo 1968 Studies on the transport properties of fluids at high pressure The Review of Physical Chemistry of Japan 38 1 Zumdahl Steven S 2009 Chemical Principles 6th Ed Houghton Mifflin Company p A22 ISBN 978 0 618 94690 7 Ammonia Immediately Dangerous to Life and Health Concentrations IDLH NIOSH Ammonia NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards 0028 NIOSH phlnganxangxing airgasspecialtyproducts com khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 19 November 2010 subkhnemux 28 November 2010 bthkhwamni prakxbdwykhxkhwamcaksingphimphsungpccubnepnsatharnsmbti Chisholm Hugh b k 1911 Ammonia saranukrmbritanika kh s 1911 Vol 1 11 ed sankphimphmhawithyalyekhmbridc pp 861 863 Clark Jim April 2013 2002 The Haber Process phasaxngkvs subkhnemux 15 December 2018 xanephimBretherick L b k 1986 Hazards in the Chemical Laboratory 4th ed London Royal Society of Chemistry ISBN 978 0 85186 489 1 OCLC 16985764 Earnshaw Alan 1997 Chemistry of the Elements 2nd ed ISBN 978 0 08 037941 8 aehlngkhxmulxunwikimiediykhxmmxnsmisuxthiekiywkhxngkb aexmomeniy International Chemical Safety Card 0414 anhydrous ammonia ilo org International Chemical Safety Card 0215 aqueous solutions ilo org CID 222 cakphbekhm phasafrngess Institut National de Recherche et de Securite khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 11 December 2010 Emergency Response to Ammonia Fertilizer Releases Spills for the Minnesota Department of Agriculture ammoniaspills org National Institute for Occupational Safety and Health Ammonia Page cdc gov NIOSH Pocket Guide to Chemical Hazards Ammonia cdc gov