บทความน ย งต องการเพ มแหล งอ างอ งเพ อพ ส จน ความถ กต องค ณสามารถพ ฒนาบทความน ได โดยเพ มแหล งอ างอ งตามสมควร เน อหาท ขาด

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ เป็นสมณศักดิ์ของพระราชาคณะเจ้าคณะรอง ชั้นหิรัญบัฏ ตั้งชื่อตามพระอุบาลี พระอรหันต์สาวกของพระโคตมพุทธเจ้า

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน ว่าง ตั้งแต่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2562
การเรียกขาน	ท่านเจ้าคุณ
จวน	พระอารามหลวง หรือวัดราษฎร์
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	ตลอดพระชีพ หรือ ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะ
ผู้ประเดิมตำแหน่ง
สถาปนา	พ.ศ. 2443

ประวัติ

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา "พระอุบาฬี" เป็นสมณศักดิ์พระราชาคณะฝ่ายอรัญวาสี อยู่วัดกุฏิ์ ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ทรงเห็นว่านามพ้องกับพระอรหันตสาวก จึงเปลี่ยนราชทินนามเป็น "พระวินัยรักขิต" ต่อมาพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงเปลี่ยนนามอีกเป็น "พระอุบาฬีคุณูปมาจารย์" พระราชทานสำหรับพระราชาคณะเจ้าคณะอรัญวาสี (เสมอชั้นธรรมพิเศษ) โดยเลื่อน เจ้าอาวาสวัดพระเชตุพนฯ ขึ้นรับราชทินนามนี้เป็นรูปแรก

ถึงปี พ.ศ. 2482 พระธรรมปิฎก (เผื่อน ติสฺสทตฺโต) ได้เลื่อนสมณศักดิ์เป็นพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ เจ้าคณะรองฝ่ายอรัญวาสี ชั้นหิรัญบัฏ เป็นรูปแรก

ฐานานุกรม

สมัยเป็นสมณศักดิ์เจ้าคณะรองอรัญวาสี (เสมอชั้นธรรมพิเศษ) พระอุบาลีคุณูปมาจารย์มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ 6 รูป ดังนี้

พระครูปลัดนิพัทธโพธิพงศ์

พระครูวินัยธร
พระครูสังฆรักษ์
พระครูใบฎีกา

พระครูธรรมธร
พระครูสมุห์

เมื่อเลื่อนเป็นเจ้าคณะรองชั้นหิรัญบัฏ มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ 8 รูป ดังนี้

พระครูปลัดสุวัฒนจริยคุณ ไพบูลศาสนภารธุราทร บวรสังฆานุนายก

พระครูวินัยธร
พระครูพิศาลสรกิจ พระครูคู่สวด
พระครูสังฆบริรักษ์
พระครูใบฎีกา

พระครูธรรมธร
พระครูพิศิษฏ์สรการ พระครูคู่สวด
พระครูสมุห์

รายนาม

นับตั้งแต่การสถาปนาสมณศักดิ์ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ มีพระสงฆ์ที่ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ดังกล่าวจำนวนทั้งสิ้น 15 รูป โดยแบ่งเป็นพระสงฆ์ในสังกัดคณะสงฆ์มหานิกาย 12 รูป และเป็นพระสงฆ์ในสังกัดคณะสงฆ์ธรรมยุติกนิกาย 3 รูป

ลำดับที่	รายนาม	วัด	ดำรงสมณศักดิ์	สังกัดคณะสงฆ์
1		วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2443–2447	มหานิกาย
2		วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2448–2464
3	พระอุบาฬีคุณูปมาจารย์ (เข้ม ธมฺมสโร)	วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2464–2466
4	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (แย้ม อุปวิกาโส)	วัดราชประดิษฐสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2466–2468	ธรรมยุติกนิกาย
5	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (จันทร์ สิริจนฺโท)	วัดบรมนิวาสราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2468–2475	ธรรมยุติกนิกาย
6	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (นาค สุมนนาโค)	วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2476–2482	มหานิกาย
7	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (เผื่อน ติสฺสทตฺโต)	วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2482–2488
8	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (โสม ฉนฺโน)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2490–2500
9	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (วาสน์ วาสโน)	วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2500–2506	ธรรมยุติกนิกาย
10	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ธีร์ ปุณฺณโก)	วัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2506–2515	มหานิกาย
11	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ฟู อตฺตสิโว)	วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร จังหวัดเชียงใหม่	พ.ศ. 2515–2516
12		วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2516–2520
13	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (พุฒ สุวฑฺฒโน)	วัดสุวรรณารามราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2521–2539
14	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ปัญญา อินฺทปญฺโญ)	วัดไร่ขิง จังหวัดนครปฐม	พ.ศ. 2539–2551
15	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ปวง ธมฺมปญฺโญ)	วัดศรีโคมคำ จังหวัดพะเยา	พ.ศ. 2551–2562

อ้างอิง

วิเชียร อากาศฤกษ์ และ สุนทร สุภูตะโยธิน, ประวัติ สมณศักดิ์ และ พัดยศ, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ศรีอนันต์, 2528, หน้า 38
พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์ (http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2552/B/012/1.PDF) ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๒๖, ตอนที่ ๑๒ ข, ๑ กันยายน ๒๕๕๒, หน้า ๓-๕

[1] วิเชียร อากาศฤกษ์ และ สุนทร สุภูตะโยธิน, ประวัติ สมณศักดิ์ และ พัดยศ, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ศรีอนันต์, 2528, หน้า 38

[2] พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์ (http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2552/B/012/1.PDF) ราชกิจจานุเบกษา เล่ม ๑๒๖, ตอนที่ ๑๒ ข, ๑ กันยายน ๒๕๕๒, หน้า ๓-๕