พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ฟู อตฺตสิโว)

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ นามเดิม ฟู บรรเลง ฉายา อตฺตสิโว เป็นรองสมเด็จพระราชาคณะ ฝ่ายมหานิกาย อดีตเจ้าอาวาสวัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร จังหวัดแพร่ และวัดพระสิงห์วรมหาวิหาร จังหวัดเชียงใหม่ และเจ้าคณะตรวจการภาค 4 และ 5

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ฟู อตฺตสิโว)
ส่วนบุคคล
เกิด	11 เมษายน พ.ศ. 2444 นครแพร่ (71 ปี 329 วัน ปี)
มรณภาพ	5 มีนาคม พ.ศ. 2516
นิกาย	มหานิกาย
การศึกษา	เปรียญธรรม 6 ประโยค นักธรรมเอก
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร จังหวัดเชียงใหม่
บรรพชา	22 กรกฎาคม พ.ศ. 2461
อุปสมบท	23 มิถุนายน พ.ศ. 2464
พรรษา	52
ตำแหน่ง	เจ้าอาวาสวัดพระบาทมิ่งเมืองวรวิหาร เจ้าอาวาสวัดพระสิงห์วรมหาวิหาร เจ้าคณะตรวจการภาค 4 และ 5

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ได้ขึ้นไปจัดการศึกษาพระปริยัตรธรรมที่จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่าง พ.ศ. 2471 – 2472 จากนั้น ได้ไปจัดการศึกษาพระปริยัติธรรมในภาคเหนืออีกหลายจังหวัดทั้งที่จังหวัดแพร่ จังหวัดเชียงราย และจังหวัดลำปาง และจัดตั้งโรงเรียนปริยัติสามัญขึ้นที่จังหวัดแพร่ระหว่าง พ.ศ. 2473 – 2494 นับเป็นพระภิกษุที่มีคุณูปการต่อการจัดการศึกษาคณะสงฆ์ในภาคเหนือ ต่อมา ท่านเผชิญกับการเมืองในคณะสงฆ์จนต้องอธิกรณ์ และไม่ได้เลื่อนสมณศักดิ์จนกระทั่ง วันที่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2514 จึงได้รับพระกรุณาฯ เลื่อนสมณศักดิ์อีกครั้ง และมรณภาพเมื่อ พ.ศ. 2516 โดยท่านได้เลื่อนขึ้นเป็นพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ก่อนมรณภาพเพียง 2 เดือน

ประวัติ

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ มีนามเดิมว่า ฟู บรรเลง เกิดเมื่อวันที่ 11 เมษายน พ.ศ. 2444 ภูมิลำเนาอยู่บ้านบนน้ำคือกลาง ตำบลในเมือง อำเภอเมืองแพร่ เป็นบุตรนายหนานแสนกับแม่เจ้าฟอง บรรเลง (ราชนัดดาพระยาพิมพิสารราชา เจ้าผู้ครองนครแพร่องค์ที่ 4 แห่งราชวงศ์แสนซ้าย) ได้ศึกษาจนจบชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 2 และสอบได้ประกาศนียบัตรครูชั้นต้น

ต่อมาได้บรรพชาเป็นสามเณร ณ วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร เมื่อวันที่ 22 กรกฎาคม พ.ศ. 2461 โดยมีสมเด็จพระวันรัต (เฮง เขมจารี) ขณะดำรงสมณศักดิ์ที่พระธรรมไตรโลกาจารย์ เป็นพระอุปัชฌาย์ และอุปสมบทเป็นพระภิกษุเมื่อวันที่ 23 มิถุนายน พ.ศ. 2464 ณ วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร โดยมีสมเด็จพระวันรัต (จ่าย ปุณฺณทตฺโต) เป็นพระอุปัชฌาย์ และสมเด็จพระอริยวงศาคตญาณ สมเด็จพระสังฆราช (ปลด กิตฺติโสภโณ) เป็นคู่พระกรรมวาจาจารย์ หลังบวชแล้วได้ศึกษาพระปริยัติธรรมจนสอบได้นักธรรมชั้นโทและเปรียญธรรม 6 ประโยค

ผลงาน

การปกครอง

• พ.ศ. 2470 - 2473 เป็นผู้ช่วยเจ้าคณะจังหวัดเชียงใหม่
• พ.ศ. 2473 - 2474 เป็นผู้ช่วยเจ้าคณะจังหวัดแพร่
• พ.ศ. 2474 - 2476 เป็นรักษาการเจ้าคณะจังหวัดแพร่
• พ.ศ. 2476 - 2504 เป็นเจ้าคณะจังหวัดแพร่
• พ.ศ. 2489 - 2491 เป็นเจ้าคณะตรวจการผู้ช่วยภาค 4
• พ.ศ. 2491 - 2494 เป็นเจ้าคณะตรวจการภาค 4
• พ.ศ. 2494 - 2504 เป็นเจ้าคณะตรวจการภาค 5
• พ.ศ. 2412 เป็นเจ้าอาวาสวัดพระบาทมิ่งเมือง
• พ.ศ. 2493 -2516 เป็นเจ้าอาวาสวัดพระสิงห์

การศึกษา

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ได้ก่อตั้งโรงเรียนพระปริยัติธรรมขึ้นที่วัดพระบาทมิ่งเมืองและวัดพระสิงห์ และสร้างโรงเรียนธรรมราชศึกษา นอกจากนี้ ท่านยังให้ความสำคัญกับการศึกษาวรรณกรรมล้านนา จึงได้ชำระเทศน์มหาชาติฉบับภาษาล้านนาแล้วจัดพิมพ์เป็นภาษาไทย โดยสำนักพิมพ์ ส. ธรรมภักดี ตั้งชื่อว่า "มหาชาติฉบับสร้อยสังกร" และยังเรียบเรียง "หลักภาษาไทยพายัพ" ซึ่งเนื้อหาประกอบด้วยพจนานุกรมภาษาไทยกลาง-ภาษาไทยถิ่นเหนือ และแบบเรียนภาษาล้านนา

สมณศักดิ์

• 8 พฤศจิกายน พ.ศ. 2475 เป็นพระราชาคณะชั้นสามัญที่ พระปริยัตติวงศาจารย์
• พ.ศ. 2489 เป็นพระราชาคณะชั้นราชในราชทินนามเดิม
• 4 ธันวาคม พ.ศ. 2492 เป็นพระราชาคณะชั้นเทพที่ ศรีวิสุทธศีลาจารย์ ญาณนายก ตรีปิฎกธรา มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2495 เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่ พระธรรมราชานุวัตร ประสิทธิธรรมปฏิบัติ สรรพอรรถโกศล วิมลญาณสุนทร มหาคณิศร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2514 เป็นพระราชาคณะเทียบชั้นรองสมเด็จพระราชาคณะที่ พระมหาโพธิวงศาจารย์ ตรีปิฎกธรรมาลังการ อรรถการี นพีสีพิศาลคุณ วิบุลพัฒนวโรปการ ศาสนภารธุราทร มหาคณิสสร บวรสังฆาราม คามวาสี
• 5 ธันวาคม พ.ศ. 2515 เป็นรองสมเด็จพระราชาคณะที่ พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ ญาณวิสุทธจริยาปริณายก ตรีปิฎกคุณาลังการ นานาสถานราชคมนีย์ สาธุการีธรรมากร สุนทรศีลาทิขันธ์

มรณภาพ

พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ มรณภาพด้วยโรคกล้ามเนื้อหัวใจตายเฉียบพลัน เมื่อวันที่ 5 มีนาคม พ.ศ. 2516 เวลา 17.10 น. ณ โรงพยาบาลรามาธิบดี สิริอายุได้ 71 ปี 329 วัน พรรษา 52 ตั้งศพบำเพ็ญกุศลที่วัดพระสิงห์วรมหาวิหารและได้รับพระราชทานน้ำสรงศพ หิรัณยบัตร โกศศพ และเครื่องประกอบสมณศักดิ์ในวันที่ 7 มีนาคม ศกนั้น ถึงวันที่ 15 มกราคม พ.ศ. 2517 เวลา 14.30 น. พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตรและสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง เสด็จฯ มาพระราชทานเพลิงศพ ณ วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร จังหวัดเชียงใหม่

ลำดับสาแหรก

พงศาวลีของพระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ฟู อตฺตสิโว)
2. หนานแสน บรรเลง                                   1. พระอุบาลีคุณูปมาจารย์ (ฟู อตฺตสิโว)                                         6. เจ้าหนานศรีทิ                             3. เจ้าฟอง บรรเลง                                   14. พระยาพิมพิสารราชา                       7. แม่เจ้าอินทร์ลงเหลา                             15. แม่เจ้าธิดา

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่, หน้า 28
2. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานสัญญาบัตรสมณศักดิ์, เล่ม 49, ตอน 0 ง, 13 พฤศจิกายน 2475, หน้า 2,755
3. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, เล่ม 66, ตอน 66 ง, 6 ธันวาคม 2492, หน้า 5,404
4. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, เล่ม 69, ตอน 72 ง, 9 ธันวาคม 2495, หน้า 4,619
5. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานสัญญาบัตรตั้งสมณศักดิ์, เล่ม 88, ตอน 151 ง ฉบับพิเศษ, 31 ธันวาคม 2514, หน้า 1
6. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศ สถาปนาสมณศักดิ์, เล่ม 89, ตอน 202 ก ฉบับพิเศษ, 31 ธันวาคม 2515, หน้า 10-13
7. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๒, หน้า 210
8. วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่, หน้า 33

บรรณานุกรม

• กรมศิลปากร. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๒. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 450 หน้า. หน้า 209-210. ISBN 
• จรีย์ สุนทรสิงห์. วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่. เชียงใหม่ : ดามคอมพิวกราฟิค, 2543. 64 หน้า. หน้า 28-33. ISBN  [องค์การโทรศัพท์แห่งประเทศไทยจัดพิมพ์เป็นที่ระลึก เนื่องในพิธีถวายผ้าพระกฐินพระราชทาน ณ วัดพระสิงห์วรมหาวิหาร อำเภอเมือง จังหวัดเชียงใหม่ วันเสาร์ที่ 28 ตุลาคม 2543]
• ศรีศักร วัลลิโภดม และ วลัยลักษณ์ ทรงศิริ. นครแพร่ จากอดีตมาปัจจุบัน ภูมินิเวศวัฒนธรรม ระบบความเชื่อ และประวัติศาสตร์ท้องถิ่น. กรุงเทพฯ : สำนักงานกองทุนสนับสนุนงานวิจัย, 2551.