พระพิมลธรรม

พระพิมลธรรม เป็นราชทินนามสมณศักดิ์พระราชาคณะเจ้าคณะรองรูปหนึ่ง ในสมัยหลัง ๆ ได้พระราชทานเฉพาะพระภิกษุฝ่ายมหานิกาย ปัจจุบันไม่มีพระราชาคณะรูปใดได้รับราชทินนามนี้

พระพิมลธรรม
พระพิมลธรรม (ชอบ อนุจารี) (รูปล่าสุด)
การเรียกขาน	ท่านเจ้าคุณ
จวน	พระอารามหลวง หรือวัดราษฎร์
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	ตลอดพระชีพ หรือ ได้รับสถาปนาเป็นสมเด็จพระราชาคณะ
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระพิมลธรรม
สถาปนา	พ.ศ. 2325

ประวัติ

สมณศักดิ์ที่ "พระพิมลธรรม" ปรากฏครั้งแรกในรัชสมัยสมเด็จพระศรีเสาวภาคย์ ว่าพระศรีสินซึ่งผนวชอยู่วัดระฆังเป็นผู้รู้พระไตรปิฎกและชำนาญพระเวท มีสมณศักดิ์เป็นพระพิมลธรรม์อนันตปรีชา ได้ปราบดาภิเษกเป็นสมเด็จพระเจ้าทรงธรรม ในทำเนียบตำแหน่งพระราชาคณะในกรุงครั้งกรุงเก่า ระบุว่าพระพิมลธรรม วัดรามาวาส เป็นเจ้าคณะรองคณะคามวาสีฝ่ายซ้าย ถึงสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ได้เปลี่ยนเป็นเจ้าคณะรองคณะเหนือ แต่ก็มีข้อมูลว่า "พระพิมลธรรม" เป็นพระอาจารย์อีกรูปหนึ่งของสมเด็จพระนารายณ์ ทรงปรึกษาข้อราชการบ่อยครั้ง โดยเฉพาะเรื่องโหราศาสตร์ เชื่อกันว่าทำนายได้แม่นยำมาก เช่น เมื่อสมเด็จพระนารายณ์ ยกทัพไปตีเมืองอังวะ ครั้งนั้นพระยาสีราชเดโชถูกพม่าจับไป สมเด็จพระนารายณ์ทรงทราบข่าวก็ดำรัสสั่งตำรวจหลวงไปนิมนต์พระพิมลธรรม วัดระฆังเข้ามาให้จับยามดู พระพิมลธรรมตรวจดูแล้วถวายพยากรณ์ว่า พระยาสีหราชเดโชชัยจะสามารถหลุดฟื้นมาได้และกลับได้ชัยชนะ ซึ่งเหตุการณ์ก็เป็นไปตามคำทำนายนั้น

ฐานานุกรม

พระพิมลธรรม มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ 8 รูป ดังนี้

• พระครูปลัดสุวัฒนศีลคุณ วิบุลธรรมคณิสสร ธุราธรมหาคณานุนายก

พระครูวินัยธร พระครูสรวิชัย พระครูคู่สวด พระครูธรรมบาล พระครูใบฎีกา

พระครูธรรมธร พระครูไกรสรวิลาส พระครูคู่สวด พระครูสมุห์

สมัยรัตนโกสินทร์

ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์มีผู้ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์ที่ "พระพิมลธรรม" ดังนี้

ลำดับที่	รายนาม	วัด	ดำรงสมณศักดิ์
1	พระพิมลธรรม	วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2325 - 2337
2	พระพิมลธรรม (มี)	วัดราชบุรณราชวรวิหาร	พ.ศ. 2337 - ????
3		วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. ???? - 2359
4	พระพิมลธรรม (ด่อน)	วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร	พ.ศ. 2359 - 2363
5		วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2463 - ????
6		วัดกัลยาณมิตรวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2373 - ????
7	พระพิมลธรรม (อู่)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2368 - 2394
8		วัดประยุรวงศาวาสวรวิหาร	พ.ศ. 2394 - 2400
9		วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2400 - 2412
10	พระพิมลธรรม (ทับ พุทฺธสิริ)	วัดโสมนัสราชวรวิหาร	พ.ศ. 2415 - 2422
11		วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2422 - 2432
12	หม่อมเจ้าพระพิมลธรรม์ (ทัด เสนีวงศ์)	วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2435 - 2437
13	พระพิมลธรรม (ฑิต อุทโย)	วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2438 - 2443
14	พระพิมลธรรม (ยัง เขมาภิรโต)	วัดโสมนัสราชวรวิหาร	พ.ศ. 2443 - 2453
15	พระพิมลธรรม (หม่อมราชวงศ์เจริญ ญาณฉนฺโท)	วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2453 - 2464
16	พระพิมลธรรม (เฮง เขมจารี)	วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2471 - 2482
17	พระพิมลธรรม (นาค สุมนนาโค)	วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2482 - 2485
18	พระพิมลธรรม (ช้อย ฐานทตฺโต)	วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2488 - 2491
19	พระพิมลธรรม (อาจ อาสโภ)	วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2492 - 2503 พ.ศ. 2518 - 2528
20	พระพิมลธรรม (ชอบ อนุจารี)	วัดราษฎร์บำรุง	พ.ศ. 2530 - 2535

อ้างอิง

1. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม). นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. หน้า 261-262. ISBN 
2. ปรดี พิศภูมิวิถี และคณะ. บุคคลและสถานที่สำคัญในรัชกาลสมเด็จพระนารายณ์มหาราช. กรุงเทพ : แสงเทียนการพิมพ์, 2553. 60 หน้า. หน้า 31.
3. ราชกิจจานุเบกษา, พระบรมราชโองการ ประกาศสถาปนาสมณศักดิ์, ฉบับพิเศษ, เล่ม 105, ตอนที่ 35, 4 มีนาคม 2531, หน้า 5