พระธรรมไตรโลก นามเด ม ช น เป นพระภ กษ เถรวาทชาวไทย อด ตเจ าอาวาสว ดหงส ร ตนารามราชวรว หาร และอด ตสมเด จพระส งฆราชไทยพระอ

พระธรรมไตรโลก นามเดิม ชื่น เป็นพระภิกษุเถรวาทชาวไทย อดีตเจ้าอาวาส วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร และอดีตสมเด็จพระสังฆราชไทยพระองค์ที่ 3 แห่งกรุงธนบุรี

พระธรรมไตรโลก (ชื่น )
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร กรุงเทพมหานคร
ตำแหน่ง	อดีตเจ้าอาวาสวัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร อดีตสมเด็จพระสังฆราช

ประวัติ

พระธรรมไตรโลก มีนามเดิมว่า ชื่น เป็นชาวเมืองแกลง มีสมณศักดิ์เป็นพระครูสุธรรมธีรราชมหามุนี เจ้าคณะเมืองระยอง ภายหลังจากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีทรงสถาปนากรุงธนบุรี จึงได้ย้ายมาจำพรรษาในกรุงธนบุรี ดำรงสมณศักดิ์ที่พระโพธิวงศ์ เป็นเจ้าอาวาสวัดหงส์รัตนาราม ต่อมาได้รับการสถาปนาเป็นสมเด็จพระสังฆราช แทนสมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ที่ถูกถอดจากสมณศักดิ์

สมเด็จพระสังฆราชชื่น เป็นพระสงฆ์ที่รอบรู้และแตกฉานในพระไตรปิฎกระดับดีเยี่ยม แม้ภายหลังจะถูกปลดออกจากตำแหน่งสมเด็จพระสังฆราช ก็ยังมีรายชื่อเป็นผู้ชำระพระอภิธรรมปิฎกในส่วนปรมัตถ์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช และยังได้ดำรงตำแหน่งเจ้าอาวาสวัดหงส์รัตนารามจนถึงแก่มรณภาพ

สมเด็จพระสังฆราช

พ.ศ. 2324 อันเป็นปีสุดท้ายแห่งรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) ได้ถูกถอดจากตำแหน่งเนื่องจากได้ถวายวิสัชนาร่วมกับ พระพุฒาจารย์ วัดบางหว้าน้อย (วัดอมรินทราราม) และพระพิมลธรรม วัดโพธาราม เรื่องพระสงฆ์ปุถุชนไม่ควรไหว้คฤหัสถ์ที่เป็นอริยบุคคล เนื่องจากคฤหัสถ์เป็นหินเพศต่ำ พระสงฆ์เป็นอุดมเพศที่สูง เพราะทรงผ้ากาสาวพัสตร์และพระจาตุปาริสุทธิศีลอันประเสริฐ ดังความว่า

“ถึงมาตรว่าคฤหัสถ์เป็นพระโสดาก็ดี แต่เป็นหินเพศต่ำ อันพระสงฆ์ถึงเป็นปุถุชน ก็ตั้งอยู่ในอุดมเพศอันสูง เหตุทรงผ้ากาสาวพัสตร์ และพระจตุปาริสุทธิศีลอันประเสริฐ ซึ่งจะไหว้นบคฤหัสถ์ อันเป็นพระโสดานั้นก็บ่มิควร”

ข้อวิสัชนาดังกล่าวนี้ไม่ต้องพระทัยสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี พระองค์จึงให้ถอดเสียจากตำแหน่งพระสังฆราช ลงมาเป็นพระอนุจร (พระธรรมดา) แล้วทรงตั้งพระโพธิวงศ์ เป็นสมเด็จพระสังฆราช และตั้งพระพุทธโฆษาจารย์ เป็นพระวันรัต

เมื่อเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึกทรงปราบดาภิเษกขึ้นเป็นพระบาทสมเด็จพระบรมราชาธิราชรามาธิบดีเมื่อ พ.ศ. 2325 แล้ว ก็โปรดให้ถอดยศสมเด็จพระสังฆราช (ชื่น) วัดหงส์ฯ ลงเป็นพระธรรมธิราราชมหามุนี ทั้งนี้ทรงมีพระปรารภว่า "มีความรู้มาก เสียดายแต่ว่ามีสันดานสอพลอ" จากนั้นก็โปรดสถาปนาพระอาจารย์ศรี วัดระฆังโฆสิตาราม ขึ้นดำรงสมณฐานันดรศักดิ์ที่ "สมเด็จพระสังฆราช" อีกคำรบหนึ่ง จึงเป็นว่า พระสังฆราช (ศรี) วัดระฆัง ได้เป็นสังฆราชสองหน พระพุทธาจารย์และพระพิมลธรรมนั้น ก็ทรงโปรดให้คืนครองสมณศักดิ์และตำแหน่งดังเดิม และโปรดให้กลับครองวัดเก่าที่เคยสถิต

สมณศักดิ์

"ไม่ปรากฏ" ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นพระครูสัญญาบัตรที่ พระครูสุธรรมธีรราชมหามุนี
พ.ศ. 2311 ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะที่ พระโพธิวงศ์
พ.ศ. 2324 ได้รับพระราชทานเลื่อนสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระสังฆราชพระองค์ที่ 3 แห่งกรุงธนบุรี
พ.ศ. 2325 ได้รับพระราชทานลดสมณศักดิ์ลงเป็นพระราชาคณะที่ พระธรรมธิราราชมหามุนี ว่าที่พระพนรัตน
พ.ศ. 2330 ได้รับพระราชทานลดสมณศักดิ์ลงเป็นพระราชาคณะที่ พระธรรมไตรโลก

อ้างอิง

. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-10-13. สืบค้นเมื่อ 2017-04-08.
. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-09-20. สืบค้นเมื่อ 2017-04-08.

ก่อนหน้า		พระธรรมไตรโลก (ชื่น)		ถัดไป
สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) (สมัยกรุงธนบุรี)		สมเด็จพระสังฆราชแห่งกรุงธนบุรี (พ.ศ. 2324 — พ.ศ. 2325)		สมเด็จพระสังฆราช (ศรี) (สมัยกรุงรัตนโกสินทร์)

[1] . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-10-13. สืบค้นเมื่อ 2017-04-08.

[2] . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2018-09-20. สืบค้นเมื่อ 2017-04-08.