พระธรรมธีรราชมหามุนี

พระธรรมธีรราชมหามุนี เป็นราชทินนามสมณศักดิ์พระราชาคณะชั้นธรรมรูปหนึ่ง ปัจจุบันพระราชทานเฉพาะแก่พระภิกษุฝ่ายมหานิกาย มีพัดยศเฉพาะแถบสีดำ

พระธรรมธีรราชมหามุนี
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน ว่าง ตั้งแต่ 8 มีนาคม พ.ศ. 2564
การเรียกขาน	ท่านเจ้าคุณ
จวน	พระอารามหลวง หรือวัดราษฎร์
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	ตลอดชีพ หรือ ได้รับสถาปนาเป็นพระราชาคณะเจ้าคณะรอง
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระธรรมธิราราชมหามุนี (ชื่น) ว่าที่พระพนรัตน​
สถาปนา	พ.ศ. 2325

ประวัติ

ในทำเนียบ "ตำแหน่งพระราชาคณะในกรุงนอกกรุง ครั้งกรุงเก่า" ปรากฏชื่อพระครูสุธรรมธิราราชมหามุนี เป็นพระครูเจ้าคณะเมืองระยอง ขึ้นกับในคณะคามวาสีฝ่ายขวา ถึงรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดให้ลดสมณศักดิ์สมเด็จพระสังฆราช (ชื่น) ลงเป็นพระธรรมธิราราชมหามุนีว่าที่พระพนรัตน

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว โปรดให้พระจัน ที่เพิ่งถูกถอดจากสมณศักดิ์พระเทพโมลี กลับเป็นพระราชาคณะเสมอชั้นเทพที่พระธรรมธีระราชมหามุนี ถึง พ.ศ. 2495 พระเทพเมธี (ธีร์ ปุณฺณโก) จึงได้รับสมณศักดิ์เป็นพระราชาคณะชั้นธรรมที่พระธรรมธีรราชมหามุนีเป็นรูปแรก

ในบรรดาพระสงฆ์ทั้งหมดที่ได้รับพระราชทานสมณศักดิ์นี้ พระสงฆ์รูปที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักมากที่สุดคือ พระธรรมธีรราชมหามุนี (โชดก ญาณสิทฺธิ ป.ธ.9) วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ ซึ่งเป็นพระอาจารย์ใหญ่ฝ่ายวิปัสสนาธุระรูปแรกของสำนักวิปัสสนากรรมฐาน วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ โดยท่านได้นำวิธีการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน พองหนอ-ยุบหนอ จากการเดินทางไปศึกษาดูงานและปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐาน ณ ประเทศพม่า มาสอนในสำนักวิปัสสนากรรมฐานของวัดมหาธาตุฯ จนทำให้มีผู้ที่สนใจฝึกปฏิบัติเป็นจำนวนมาก นอกจากนี้ ท่านยังเป็นพระอาจารย์ถวายการสอนวิปัสสนากรรมฐานแด่สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และพระมงคลเทพมุนี (สด จนฺทสโร) วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ พระวิปัสสนาจารย์ผู้เลื่องชื่อในด้านวิชชาธรรมกาย เมื่อปี พ.ศ. 2498 ซึ่งทั้งสมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี และหลวงพ่อสด ได้รับผลจากการปฏิบัติเป็นที่น่าพอพระทัยและน่าพอใจ โดยเฉพาะหลวงพ่อสด ท่านได้มอบภาพถ่ายของท่านให้กับสำนักวิปัสสนากรรมฐาน วัดมหาธาตุฯ พร้อมกับเขียนรับรองผลการปฏิบัติใต้ภาพถ่าย โดยระบุว่า การปฏิบัติแบบนี้ ถูกต้องร่องรอยในมหาสติปัฏฐานสูตรทุกประการ แต่เป็นที่น่าเสียดายและเศร้าสลดใจยิ่งนัก เนื่องจากพระธรรมธีรราชมหามุนี (โชดก ญาณสิทฺธิ ป.ธ.9) หลังจากได้รับพระราชทานสมณศักดิ์เพียงแค่ 6 เดือน ก็ได้มรณภาพลงเมื่อวันที่ 30 มิถุนายน พ.ศ. 2531 นับเป็นพระสงฆ์ที่ดำรงสมณศักดิ์นี้สั้นที่สุด

รายนาม

นับตั้งแต่อดีตถึงปัจจุบัน มีพระเถระได้รับสมณศักดิ์ที่พระธรรมธีรราชมหามุนีรวมทั้งสิ้น 8 รูป ดังนี้

ลำดับที่	รายนาม	วัด	ดำรงสมณศักดิ์	สังกัดคณะสงฆ์	สมณศักดิ์สุดท้าย
1	พระธรรมธิราราชมหามุนี (ชื่น) ว่าที่พระพนรัตน	วัดหงส์รัตนารามราชวรวิหาร	พ.ศ. 2325–2330	มหานิกาย	พระธรรมไตรโลก
2	พระธรรมธีระราชมหามุนี (จันทร์ สิริจนฺโท)	วัดบรมนิวาสราชวรวิหาร	พ.ศ. 2459–2466	ธรรมยุติกนิกาย	พระอุบาลีคุณูปมาจารย์
3	พระธรรมธีรราชมหามุนี (ธีร์ ปุณฺณโก)	วัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2495–2506	มหานิกาย	สมเด็จพระธีรญาณมุนี
4	พระธรรมธีรราชมหามุนี (ช่วง วรปุญฺโญ)	วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ	พ.ศ. 2516–2530	มหานิกาย	สมเด็จพระมหารัชมังคลาจารย์
5		วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2530–2531	มหานิกาย	ดำรงสมณศักดิ์จนกระทั่งมรณภาพ
6	พระธรรมธีรราชมหามุนี (วิลาศ ญาณวโร)	วัดยานนาวา	พ.ศ. 2532–2537	มหานิกาย	พระพรหมโมลี
7	พระธรรมธีรราชมหามุนี (วิเชียร อโนมคุโณ)	วัดปากน้ำ ภาษีเจริญ	พ.ศ. 2541–2549	มหานิกาย	พระวิสุทธิวงศาจารย์
8		วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	พ.ศ. 2551–2564	มหานิกาย	ดำรงสมณศักดิ์จนกระทั่งมรณภาพ

อ้างอิง

1. สมมอมรพันธุ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ. เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๑. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร, 2545. 428 หน้า. หน้า 291. ISBN 
2. เรื่องเดียวกัน, หน้า 244