เส ยมราฐ หร อ เซ ยมเร ยบ เขมร ស មរ ប เป นจ งหว ดหน งในประเทศก มพ ชา ต งอย ทางตะว นตกเฉ ยงเหน อของประเทศ อย ร มฝ งทะเลสาบ

เสียมราฐ หรือ เซียมเรียบ (เขมร: សៀមរាប) เป็นจังหวัดหนึ่งในประเทศกัมพูชา ตั้งอยู่ทางตะวันตกเฉียงเหนือของประเทศ อยู่ริมฝั่งทะเลสาบเขมร ห่างจากกรุงพนมเปญ 314 กิโลเมตร โดยใช้เวลาเดินทางด้วยรถยนต์ประมาณ 5 ชั่วโมง

จังหวัดเสียมราฐ ខេត្តសៀមរាប
จังหวัด
บนลงล่าง ซ้ายไปขวา: นครวัด, นครธม, , พนมกุเลน, ปราสาทบันทายศรี, โตนเลสาบ, ปราสาทตาพรหม, ปราสาทซัวปรอต
สมญา: กำแพงพระนคร
แผนที่ประเทศกัมพูชาเน้นจังหวัดเสียมราฐ
พิกัด: 13°21′N 103°51′E / 13.350°N 103.850°E / 13.350; 103.850
ประเทศ	กัมพูชา
เมืองหลัก	เสียมราฐ
การปกครอง
• ผู้ว่าราชการ	(CPP)
• ที่นั่งรัฐสภาในพระราชอาณาจักร	6 / 125
พื้นที่
• ทั้งหมด	10,299 ตร.กม. (3,976 ตร.ไมล์)
ประชากร (พ.ศ. 2551)
• ทั้งหมด	896,309 คน
• ความหนาแน่น	87 คน/ตร.กม. (230 คน/ตร.ไมล์)
เขตเวลา
รหัสโทรศัพท์	+855
รหัส ISO 3166	KH-17
อำเภอ	12
ตำบล	100
หมู่บ้าน	907

จังหวัดเสียมราฐเป็นที่ตั้งของนครวัดและกลุ่มปราสาทหินหลายแห่ง อาทิ หมู่ปราสาทหินจากอาณาจักรขอม ได้แก่ ปราสาทนครวัด, กลุ่มปราสาทนครธม, (ตาพรหม และบายน, บันทายศรี, บากอง, โลเลย, , และบารายตะวันตก

เมืองหลักของจังหวัดนี้ (เทียบได้กับอำเภอเมืองในจังหวัดของไทย) ก็มีชื่อว่า เมืองเสียมราฐ เช่นกัน โดยเมืองเสียมราฐนี้เป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญที่สุดของประเทศกัมพูชา แต่ละปีมีนักท่องเที่ยวไปเยี่ยมชมนครวัดประมาณ 1,600,000 คน

ที่มาของชื่อ

คำว่า เซียมเรียบ ในภาษาเขมรมีความหมายว่า "สยามราบ" คือ "สยาม (แพ้) ราบเรียบ" ส่วน เสียมราฐ ในภาษาไทยนั้น หมายถึง "ดินแดนของสยาม"

บ้างว่า เสียมราบ มาจากสงครามที่เกิดขึ้นในรัชสมัยสมเด็จพระบรมราชาธิราช (เจ้าพญาจันทราชา) ซึ่งเป็นการศึกระหว่างกัมพูชากับสยามในปี พ.ศ. 2089 ซึ่งปรากฏในพงศาวดารเขมร จ.ศ. 1217 เพียงฉบับเดียวเท่านั้น ความว่า

"...พระองค์ทรงราชย์ ลุศักราช ๑๔๖๒ (จ.ศ. ๙๐๒) ศกชวดนักษัตรได้ ๒๕ ปี พระชันษาได้ ๕๕ ปี พระเจ้ากรุงศรีอยุธยา จึ่งยกทัพมาถึงพระนครหลวง ในปีชวดนั้น พระองค์ยกทัพไปถึงพระนครหลวงรบชนะพระเจ้ากรุงศรีอยุธยาหนีไป พระเจ้าจันทร์ราชาจับได้เชลยไทยเป็นอันมากแล้วเสด็จกลับเข้ามาครองราชสมบัติ..."

จึงสันนิษฐานว่าสงครามครั้งนี้น่าจะเป็นที่มาของชื่อ "เสียมราบ" เนื่องจากเป็นการรบครั้งสำคัญครั้งสุดท้ายที่รบใกล้เมืองพระนคร เพราะหลังจากนี้เส้นทางการเดินทัพและสมรภูมิจะเปลี่ยนไปเป็นเส้นทางฝั่งตะวันตกของทะเลสาบ คือ แถบเมืองพระตะบอง, โพธิสัตว์, บริบูรณ์ และละแวก เป็นต้น แต่อย่างไรก็ตามการสงครามครั้งนี้ไม่มีการกล่าวถึงในพงศาวดารกรุงศรีอยุธยาแต่อย่างใด

ใน เขมรแบ่งเป็นสี่ภาค พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงอธิบายว่าบริเวณเสียมราฐเป็นบริเวณที่เรียกว่า ขอมแปรพักตร์ หรือ เขมรไทย ที่มีชุมชนไทยและเขมรอาศัยอยู่ปะปนกันมาแต่ยุคโบราณ ทรงกล่าวถึงที่มาของชื่อเสียมราฐไว้ว่า "...อย่างเมืองนครเสียมราฐทุกวันเขมรเรียกว่านักกร แต่คำโบราณเขมรเรียกว่าเสียมเงียบบ้าง เสียมเรียบบ้าง ไทยเรียกว่าเสียมราฐ ตามคำเขมรโบราณ ก็คำนั้นแปลว่าเมืองไทยทำปลาแห้ง คือแต่ก่อนเป็นบ้านเมืองไทยทำปลาแห้งขาย..."

บ้างก็ว่าชื่อ "เซียมเรียบ" ตั้งขึ้นใหม่แทน "เสียมราฐ" หลังจากที่ในกรณีพิพาทอินโดจีน พลตรี แปลก พิบูลสงคราม ผู้บัญชาการกองทัพอีสานและบูรพาในขณะนั้น ได้เคยบุกข้ามชายเดนขับไล่ฝรั่งเศสออกจากดินแดนฝั่งขวาของแม่น้ำโขง พระตะบอง และเสียมราฐ แต่แพ้

ชื่อ "เสียมราฐ" ใน นิราศนครวัด ฉบับเขมร ของออกญาสุตตันตปรีชา (อินทร์) แปลว่า เสียมปราศเกรงหรือสยามไม่เกรงกลัว นิราศนี้แต่งเมื่อคราวเตรียมรับเสด็จพระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์ทรงบำเพ็ญพระราชกุศล ณ นครวัด ความว่า

เหตุดังนั้นจึงได้เรียกว่าเสียมราบ		เพราะมีภาพเสียมขลาดพระจอมเจ้า
โบราณราชจารึกตั้งนามเนา		ถึงเดี๋ยวนี้สยามเปลี่ยนเรียกเล่าว่าเสียมราษฐ์ ฯ

คำเสียมราษฐ์แปลว่าเสียมปราศเกรง		ตั้งสำแดงอิทธิฤทธิ์คิดประมาท
เดินล่วงล้ำรานรุกสีหนาท		ไม่เกรงชาติกัมพูชาเวลานั้น ฯ

เพราะเมืองนี้เป็นเมืองขึ้นสยาม		เสียมทำตามอำนาจไม่ขลาดนั่น
คำ “ราษฐ์” ศัพท์นี้แปลดังนั้น		ถ้าราฎฐ์นั้นจะแปลว่าแดนเมือง ฯ
— นิราศนครวัด ฉบับเขมร ของออกญาสุตตันตปรีชา (อินทร์)

สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงอธิบายชื่อเมืองเสียมราฐว่า :-

ชื่อนั้นจะเกี่ยวไปในนิทานเรื่อง พญาโคตรตัมบอง เมืองเสียมราฐ เขมรเขาเขียนเสียมราช อ่านว่า เสียมเรียบ เขาว่าไทยแก้เป็นเสียมราฐ ทีก็จะจริง เมื่อฉันยังหนุ่มก็เห็นในราชการใช้ว่าเสียมราบ เขาจะหมายความว่ากะไรไม่ทราบ แต่เราคงคิดว่าเขาหมายว่าไทยแพ้เขาราบที่นั่นจึงเปลี่ยนเสียเป็นเสียมราฐ (คือ สยามรัฐ) ออกจะไม่มีมูล ที่จริงอ่านประวัติหรือพงศาวดารก็ไม่เคยพบว่าไทยแพ้เขมรที่นั่น

การแบ่งเขตการปกครอง

จังหวัดเสียมราฐแบ่งออกเป็น 12 อำเภอ (ស្រុក) ได้แก่

รหัสเมือง	ชื่อเมือง (ภาษาเขมร)	เขียนด้วยอักษรไทย	เขียนด้วยอักษรโรมัน
1701	អង្គរជុំ	อังกอร์ชุม, นครชุม (องฺครชุ˚)	Angkor Chum
1702	អង្គរធំ	อังกอร์ธม, นครธม (องฺครธํ)	Angkor Thom
1703	បន្ទាយស្រី	บันทายสรี, บันทายศรี (บนฺทายสฺรี)	Banteay Srei
1704	ជីក្រែង	จีแกรง (ชีแกฺรง)	Chi Kraeng
1706	ក្រឡាញ់	กระลัญ (กฺรฬาญ่)	Kralanh
1707	ពួក	ปวก (พวก)	Pouk
1709	ប្រាសាទបាគង	ปราสาทบากอง (ปฺราสาทบากง)	Prasat Bakong
1710	សៀមរាប	เสียมราฐ (เสียมราบ)	Siem Reap
1711	សូទ្រនិគម	สูทรนิคม (สูทฺรนิคม)	Soutr Nikom
1712	ស្រីស្នំ	เสร็ยสนำ (สฺรีสฺนํ)	Srei Snam
1713	ស្វាយលើ	สวายเลอ (สฺวายเลี)	Svay Leu
1714	វ៉ារិន	วาริน	Varin

อ้างอิง

"General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals" (PDF). National Institute of Statistics, Ministry of Planning. 3 September 2008.
ข้อ 6 แห่ง "อนุสัญญาระหว่างสยามกับฝรั่งเศส แก้ไขเพิ่มเติมข้อบทแห่งสนธิสัญญาฉบับลงวันที่ 3 ตุลาคม รัตนโกสินทรศก 112 ว่าด้วยดินแดนกับข้อตกลงอื่น ๆ ฉบับลงนาม ณ กรุงปารีส เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทรศก 122"
"ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 139 (พิเศษ 205 ง). 1 กันยายน 2565.
. indochinaexplorer.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-10-13. สืบค้นเมื่อ 5 May 2014.
ศานติ ภักดีคำ. ดร. (กันยายน 2554). "เขมรรบไทยสมัยอยุธยา:ในหลักฐานประวัติศาสตร์กัมพูชา". ศิลปวัฒนธรรม 32(9) : 113
"พงศาวดารเขมร จ.ศ. 1217". ในประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 12, หน้า 142
ศานติ ภักดีคำ. ยุทธมรรคา เส้นทางเดินทัพไทย-เขมร. กรุงเทพฯ : มติชน, 2557, หน้า 131
ศานติ ภักดีคำ. (2545). "นิราศนครวัด ฉบับเขมร ของออกญาสุตตันตปรีชา (อินท์): เสียมเรียบและวิเคราะห์ชื่อ “เสียมเรียบ” ", นครวัดทัศนะเขมร :รวบรวมบทรจนาเกี่ยวกับประสาทนครวัดโดยกวีและนักปราชญ์เขมรศานติ. (แปลโดย Braḥ Grū Saṅghavijjā). กรุงเทพฯ: มติชน. 285 หน้า. หน้า 159–160. ISBN
นริศรานุวัดติวงศ์, สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา และอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ), พระยา. (2506). สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงบันทึกเรื่องความรู้ต่าง ๆ ประทานพระยาอนุมานราชธน เล่ม 3. พระนคร: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย. หน้า 8.

ดูเพิ่ม

จังหวัดพิบูลสงคราม

แหล่งข้อมูลอื่น

โหมโรง, รัฐนิยม, จอมพล ป. พิบูลสงคราม ประวัติศาสตร์ที่ต้องไม่บิดเบือน 2013-07-31 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

บทความเกี่ยวกับสถานที่ในประเทศกัมพูชานี้ยังเป็น คุณสามารถช่วยวิกิพีเดียได้โดยการเพิ่มเติมข้อมูล

[1] "General Population Census of Cambodia 2008 - Provisional population totals" (PDF). National Institute of Statistics, Ministry of Planning. 3 September 2008.

[2] ข้อ 6 แห่ง "อนุสัญญาระหว่างสยามกับฝรั่งเศส แก้ไขเพิ่มเติมข้อบทแห่งสนธิสัญญาฉบับลงวันที่ 3 ตุลาคม รัตนโกสินทรศก 112 ว่าด้วยดินแดนกับข้อตกลงอื่น ๆ ฉบับลงนาม ณ กรุงปารีส เมื่อวันที่ 13 กุมภาพันธ์ รัตนโกสินทรศก 122"

[royin-3] "ประกาศสำนักงานราชบัณฑิตยสภา เรื่อง กำหนดชื่อประเทศ ดินแดน เขตการปกครอง และเมืองหลวง" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 139 (พิเศษ 205 ง). 1 กันยายน 2565.

[4] . indochinaexplorer.com. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2013-10-13. สืบค้นเมื่อ 5 May 2014.

[ประวัติ-5] ศานติ ภักดีคำ. ดร. (กันยายน 2554). "เขมรรบไทยสมัยอยุธยา:ในหลักฐานประวัติศาสตร์กัมพูชา". ศิลปวัฒนธรรม 32(9) : 113

[6] "พงศาวดารเขมร จ.ศ. 1217". ในประชุมพงศาวดาร ฉบับกาญจนาภิเษก เล่ม 12, หน้า 142

[7] ศานติ ภักดีคำ. ยุทธมรรคา เส้นทางเดินทัพไทย-เขมร. กรุงเทพฯ : มติชน, 2557, หน้า 131

[8] ศานติ ภักดีคำ. (2545). "นิราศนครวัด ฉบับเขมร ของออกญาสุตตันตปรีชา (อินท์): เสียมเรียบและวิเคราะห์ชื่อ “เสียมเรียบ” ", นครวัดทัศนะเขมร :รวบรวมบทรจนาเกี่ยวกับประสาทนครวัดโดยกวีและนักปราชญ์เขมรศานติ. (แปลโดย Braḥ Grū Saṅghavijjā). กรุงเทพฯ: มติชน. 285 หน้า. หน้า 159–160. ISBN

[9] นริศรานุวัดติวงศ์, สมเด็จ ฯ เจ้าฟ้ากรมพระยา และอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ), พระยา. (2506). สมเด็จเจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ทรงบันทึกเรื่องความรู้ต่าง ๆ ประทานพระยาอนุมานราชธน เล่ม 3. พระนคร: สมาคมสังคมศาสตร์แห่งประเทศไทย. หน้า 8.