ตำนานอุรังคธาตุ หรือ อุรังคนิทาน เป็นตำนานที่แต่งในลักษณะนิทานปรัมปรา ประกอบด้วยอุรังคธาตุนิทานหรือตำนานพระธาตุพนม นิทานที่สำคัญที่เกี่ยวข้องกับสถานที่สำคัญทางพุทธศาสนาโดยเฉพาะรอยพระพุทธบาทตามฝั่งแม่น้ำโขง กล่าวถึงการเกิดของแม่น้ำสำคัญ ๆ ตามลำแม่น้ำโขงว่าเป็นการกระทำของพวกนาค รวมถึงมีประวัติบุคคลสำคัญของลาว
งานสะสมคัมภีร์ใบลานแห่งชาติ เรื่อง ตำนานพระธาตุพนม * | |
---|---|
ความทรงจำแห่งโลกโดยยูเนสโก | |
เอกสารตัวเขียน อุรังคธาตุ 7 ผูก เลขที่ 462/1–7 พ.ศ. 2404 จัดแสดง ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร | |
ที่เก็บรักษา | หอสมุดแห่งชาติ |
ประเทศ | ไทย |
ภูมิภาค ** | เอเชียและแปซิฟิก |
อ้างอิง | [1] |
ประวัติการขึ้นทะเบียน | |
ขึ้นทะเบียน | 2566 |
* ชื่อตามที่ได้ขึ้นทะเบียนในบัญชีความทรงจำแห่งโลก ** ภูมิภาคที่จัดแบ่งโดยยูเนสโก |
โครงสร้างเนื้อหาแบ่งเป็น 9 ส่วน เรียงตามลำดับเวลา เริ่มตั้งแต่สมัยเกิดโลกภัทรกัป ไปจนกระทั่งถึงสมัยสมเด็จพระไชยเชษฐาธิราช เจ้ากษัตริย์ล้านช้างที่ครองราชย์ พ.ศ. 2091–2114 ดำเนินเรื่องตามความคติความเชื่อเกี่ยวกับพระพุทธเจ้าในสมัยภัทรกัปและพระพุทธเจ้าในอนาคต กล่าวถึงบ้านเมืองที่ราบลุ่มแม่น้ำโขง ได้แก่ เมืองสุวรรณภูมิ เมืองศรีโคตรบอง เมืองหนองหานหลวง เมืองหนองหานน้อย เป็นต้น
ตามท้ายตำนานอุรังคธาตุระบุว่าพระยาศรีไชยชมพูเป็นผู้คัดลอกในสมัยสมเด็จพระไชยเชษฐาธิราช ด้วยเหตุนี้ นักประวัติศาสตร์จึงเชื่อว่า ตำนานอุรังคธาตุน่าจะเขียนขึ้นในสมัยพุทธศตวรรษที่ 21 มากกว่าที่จะเขียนก่อน พ.ศ. 200 ตามที่ปรากฏในเนื้อหาตำนาน แต่เหตุที่ผู้แต่งตำนานได้อธิบายว่าตำนานแต่งขึ้นก่อน พ.ศ. 200 เพื่อต้องการชี้ให้เห็นความเก่าแก่ของตำนานว่ามีมาตั้งแต่สมัยเมืองสุวรรณภูมิ ก่อนเหตุการณ์ที่พระยาจันทบุรีได้สร้างเมืองจันทบุรี (เวียงจันทน์) ซึ่งต่อไปจะเป็นเมืองที่พระพุทธศาสนามีความเจริญรุ่งเรืองทดแทนเมืองสุวรรณภูมิที่ล่มสลายไป
เมื่อวันที่ 18 พฤษภาคม พ.ศ. 2566 ในการประชุมคณะกรรมการบริหารองค์การเพื่อการศึกษา วิทยาศาสตร์ และวัฒนธรรมแห่งสหประชาชาติ ครั้งที่ 216 ที่ปารีส ประเทศฝรั่งเศส ได้มีการรับรองให้ "คัมภีร์ใบลาน เรื่อง ตำนานอุรังคธาตุ" ซึ่งขึ้นทะเบียนเป็นมรดกความทรงจำประเทศไทยเมื่อวันที่ 25 มกราคม พ.ศ. 2561 เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก ในนาม "งานสะสมคัมภีร์ใบลานแห่งชาติ เรื่อง ตำนานพระธาตุพนม" (อังกฤษ: National Collection of Palm-Leaf Manuscripts of Phra That Phanom Chronicle)
ต้นฉบับ
ตำนานอุรังคธาตุมีต้นฉบับเขียนลงใบลาน ซึ่งในระยะต่อมาได้รับการคัดลอกถ่ายถอดเป็นอักษรไทยปัจจุบัน หลายสำนวนได้แก่ อุรังคธาตุ (ตำนานพระธาตุพนม) อุรังคธาตุเทสนา อุรังคนิทาน (พิสดาร) ซึ่งฉบับหลังได้รับการตีพิมพ์เผยแพร่ 11 ครั้ง นอกจากนี้ยังมีนิทานอุรังคธาตุตัวอักษรลาวที่มีการพิมพ์เผยแพร่เนื่องในโอกาสพิธีฌาปณกิจศพของพระสังฆราชลาว และมีการพิมพ์เผยแพร่กันอย่างแพร่หลายในโอกาสต่าง ๆ ของกลุ่มชนที่อาศัยอยู่ทางฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง
ในประเทศไทย เอกสารใบลานตำนานอุรังคธาตุต้นฉบับที่มีอายุเเละความเก่าเเก่มากที่สุดในประเทศไทยเท่าที่พบในปัจจุบัน คือ เอกสารใบลานตำนานอุรังคธาตุ ฉบับวัดมหาชัย อำเภอเมืองมหาสารคาม จังหวัดมหาสารคาม พระอริยานุวัตร (อารีย์ เขมจารี) อดีตเจ้าอาวาสวัดมหาชัย และผู้ก่อตั้งศูนย์อนุรักษ์วรรณคดีภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ได้รวบรวมและได้รับมอบเอกสารชุดนี้มาจากวัดโพนสว่าง ตําบลแพง อำเภอโกสุมพิสัย จังหวัดมหาสารคาม ได้รับการจารเมื่อ พ.ศ. 2348 โดยในท้องที่อำเภอโกสุมพิสัยในช่วงเวลาที่เอกสารใบลานได้รับการจารขึ้นนั้นยังไม่ได้รับการจัดตั้งขึ้นเป็นเมือง เป็นเพียงหมู่บ้านที่ขึ้นกับเมืองสุวรรณภูมิราชบุรินทร์ (อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ด) เมืองประเทศราชของอาณาจักรรัตนโกสินทร์ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช ตามประวัติหมู่บ้านต่าง ๆ ในพื้นที่อำเภอโกสุมพิสัยเมื่อแรกตั้ง ชาวบ้านส่วนใหญ่ได้อพยพมาจากเมืองสุวรรณภูมิในแถบทุ่งกุลาร้องไห้มาตั้งถิ่นฐานใหม่เพราะมีความอุดมสมบูรณ์ จึงเป็นไปได้ว่าเอกสารใบลานอุรังคธาตุฉบับดังกล่าวซึ่งมีการกล่าวเชื่อมโยงถึงตำนานผาแดงนางไอ่ที่เก่าเเก่ที่สุดในประเทศไทยเท่าที่จะสืบหาได้เเล้วในปัจจุบันนั้น อาจเป็นผลงานของชาวเมืองทุ่งศรีภูมิหรือสุวรรณภูมิที่อพยพไปตั้งถิ่นฐานใหม่เเล้วจารหรือเเต่งขึ้น
อุรังคธาตุนิทานต้นฉบับที่เก่าเเก่รองลงมาที่พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงประจักษ์ศิลปาคม ข้าหลวงต่างพระองค์ที่ดูแลหัวเมืองมณฑลอุดร ได้นำมามอบให้หอสมุดแห่งชาติเมื่อ พ.ศ. 2464 บันทึกด้วยอักษรธรรมอีสาน หน้าปกเขียนชื่อว่า อุรังคธาตุ ตีพิมพ์มีชื่อเรียกว่า อุรังคธาตุ ฉบับความสังเขป เเละอุรังคธาตุนิทานฉบับนี้เองยังเป็นฉบับที่ได้รับการขึ้นทะเบียนเป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก ซึ่งกรมศิลปากรได้มอบให้นายสุด ศรีสมวงศ์ และนายทองดี ไชยชาติ ได้ปริวรรต และเผยแพร่ในงานพระราชทานเพลิงศพ หลวงประชุมบรรณสาร เมื่อ พ.ศ. 2483 [9] บางส่วนของอุรังคธาตุนิทานฉบับกรมศิลปากร (พ.ศ. 2483) มีการเพิ่มเติมหรือลดทอนบางส่วนของนิทานอุรังคธาตุ เช่น ตำนานเมืองสกลนคร ตำนานเมืองร้อยเอ็ด ตำนานเรื่องพระธาตุบัวบกบัวบาน ซึ่งต่างก็ได้เค้าเรื่องมาจากอุรังคธาตุนิทาน โดยเฉพาะประวัติศาสตร์ของจังหวัดสกลนคร
ในประเทศลาว สันนิษฐานว่ามีอายุไม่ต่ำกว่า 500 ปี ต้นฉบับมีจำนวน 5 ผูก บันทึกด้วยอักษรธรรม 250 หน้าลาน แต่ต่อมามีอีกหนึ่งชุดเพิ่มเข้ามามีจำนวน 4 ผูก บันทึกด้วยอักษรตัวธรรม ภาษาลาว ทั้งสองฉบับเก็บไว้ที่หอสมุดแห่งชาติที่เวียงจันทน์ จากนั้นจึงได้คัดลอกเป็นอักษรลาวปัจจุบัน โดยใช้ชื่อว่า นิทานอุรังคธาตุ ฉบับหลวงพระบาง เนื่องในโอกาสพิธีฌาปนกิจศพสมเด็จสังฆนายกแห่งพระราชอาณาจักรลาว (พระลูกแก้วคูณ มณีวงศ์) วันที่ 9 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2512
อ้างอิง
- ตำนานอุรังคธาตุ
- นาตยา กรณีกิจ. "พงศาวดารลาวฉบับมหาสิลา วีระวงส์ ในฐานะหลักฐานประวัติศาสตร์ชาติลาว" (PDF). มหาวิทยาลัยศิลปากร.
- ศรีศักร วัลลิโภดม. "เมืองสกลนครโบราณในรัฐ "ศรีโคตรบูร" และตำนานอุรังธาตุ". มูลนิธิเล็ก-ประไพ วิริยะพันธุ์.[]
- กรมศิลปากร, อุรังคธาตุ (ตำนานพระธาตุพนม), พิมพ์ครั้งที่ 3 (กรุงเทพฯ : เรือนแก้วการพิมพ์, 2537), 23.
- ศิริศักดิ์ อภิศักดิ์มนตร. "ตำนานอุรังคธาตุ: นาคอยู่ในสุวรรณภูมิ ไม่มีนาคที่พระธาตุพนม".
- คัมภีร์ใบลาน เรื่อง ตำนานอุรังคธาตุ สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ
- mcot.net (2023-15-25). "'ยูเนสโก' รับรอง "คัมภีร์ใบลานเรื่องอุรังคธาตุ" เป็นมรดกความทรงจำแห่งโลก"". MCOT.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|date=
((help)) - อุรังคธาตุ ฉบับวัดมหาชัย อําเภอเมือง จังหวัดมหาสารคาม รหัส L13060 จํานวน 5 ผูก (ผูก 1–52 หน้า ผูก 2–50 หน้า ผูก 3–51 หน้า ผูก 4–48 หน้า ผูก 5–56 หน้า) ขนาด 4.2 × 52 × 5 เซนติเมตร จารด้วยอักษรธรรมภาษาพื้นถิ่นจํานวน 4 บรรทัด ฉบับล่องชาด สํานวนร้อยแก้ว
- อุรังคธาตุวิเคราะห์ An Analysis of the Vocabulary in the Urangadhatu Palm-Leaf Manuscript. สถาบันวิจัยศิลปะและวัฒนธรรมอีสาน. สืบค้นเมื่อ 25 พฤษภาคม 2566, จาก https://rinac.msu.ac.th/wp-content/uploads/2018/09/%E0%B8%AD%E0%B8%B8%E0%B8%A3%E0%B8%B1%E0%B8%87%E0%B8%84%E0%B8%98%E0%B8%B2%E0%B8%95%E0%B8%B8%E0%B8%A7%E0%B8%B4%E0%B9%80%E0%B8%84%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%B0%E0%B8%AB%E0%B9%8C.pdf
- สุรชัย ชินบุตร. "อุรังคธาตุนิทานพุทธตำนานพระเจ้าเลียบโลกฉบับอีสานล้านช้าง : การสืบทอดและการสร้างสรรค์" (PDF). วารสารไทยศึกษา.
- บุนมี เทบสีเมือง, ความเป็นมาของชนชาติลาวการตั้งถิ่นฐานและสถาปนาอาณาจักร, แปลโดยไผท ภูธา. (กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์สุขภาพใจ, 2553) หน้า 76.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
tananxurngkhthatu hrux xurngkhnithan epntananthiaetnginlksnanithanprmpra prakxbdwyxurngkhthatunithanhruxtananphrathatuphnm nithanthisakhythiekiywkhxngkbsthanthisakhythangphuththsasnaodyechphaarxyphraphuththbathtamfngaemnaokhng klawthungkarekidkhxngaemnasakhy tamlaaemnaokhngwaepnkarkrathakhxngphwknakh rwmthungmiprawtibukhkhlsakhykhxnglawngansasmkhmphiriblanaehngchati eruxng tananphrathatuphnm khwamthrngcaaehngolkodyyuensokexksartwekhiyn xurngkhthatu 7 phuk elkhthi 462 1 7 ph s 2404 cdaesdng n phiphithphnthsthanaehngchati phrankhrthiekbrksahxsmudaehngchatipraeths ithyphumiphakh exechiyaelaaepsifikxangxing 1 prawtikarkhunthaebiynkhunthaebiyn2566 chuxtamthiidkhunthaebiyninbychikhwamthrngcaaehngolk phumiphakhthicdaebngodyyuensokphrathatuphnm okhrngsrangenuxhaaebngepn 9 swn eriyngtamladbewla erimtngaetsmyekidolkphthrkp ipcnkrathngthungsmysmedcphraichyechsthathirach ecakstriylanchangthikhrxngrachy ph s 2091 2114 daenineruxngtamkhwamkhtikhwamechuxekiywkbphraphuththecainsmyphthrkpaelaphraphuththecainxnakht klawthungbanemuxngthirablumaemnaokhng idaek emuxngsuwrrnphumi emuxngsriokhtrbxng emuxnghnxnghanhlwng emuxnghnxnghannxy epntn tamthaytananxurngkhthaturabuwaphrayasriichychmphuepnphukhdlxkinsmysmedcphraichyechsthathirach dwyehtuni nkprawtisastrcungechuxwa tananxurngkhthatunacaekhiynkhuninsmyphuththstwrrsthi 21 makkwathicaekhiynkxn ph s 200 tamthipraktinenuxhatanan aetehtuthiphuaetngtananidxthibaywatananaetngkhunkxn ph s 200 ephuxtxngkarchiihehnkhwamekaaekkhxngtananwamimatngaetsmyemuxngsuwrrnphumi kxnehtukarnthiphrayacnthburiidsrangemuxngcnthburi ewiyngcnthn sungtxipcaepnemuxngthiphraphuththsasnamikhwamecriyrungeruxngthdaethnemuxngsuwrrnphumithilmslayip emuxwnthi 18 phvsphakhm ph s 2566 inkarprachumkhnakrrmkarbriharxngkhkarephuxkarsuksa withyasastr aelawthnthrrmaehngshprachachati khrngthi 216 thiparis praethsfrngess idmikarrbrxngih khmphiriblan eruxng tananxurngkhthatu sungkhunthaebiynepnmrdkkhwamthrngcapraethsithyemuxwnthi 25 mkrakhm ph s 2561 epnmrdkkhwamthrngcaaehngolk innam ngansasmkhmphiriblanaehngchati eruxng tananphrathatuphnm xngkvs National Collection of Palm Leaf Manuscripts of Phra That Phanom Chronicle tnchbbtananxurngkhthatumitnchbbekhiynlngiblan sunginrayatxmaidrbkarkhdlxkthaythxdepnxksrithypccubn hlaysanwnidaek xurngkhthatu tananphrathatuphnm xurngkhthatuethsna xurngkhnithan phisdar sungchbbhlngidrbkartiphimphephyaephr 11 khrng nxkcakniyngminithanxurngkhthatutwxksrlawthimikarphimphephyaephrenuxnginoxkasphithichapnkicsphkhxngphrasngkhrachlaw aelamikarphimphephyaephrknxyangaephrhlayinoxkastang khxngklumchnthixasyxyuthangfngsayaemnaokhng inpraethsithy exksariblantananxurngkhthatutnchbbthimixayueelakhwamekaeekmakthisudinpraethsithyethathiphbinpccubn khux exksariblantananxurngkhthatu chbbwdmhachy xaephxemuxngmhasarkham cnghwdmhasarkham phraxriyanuwtr xariy ekhmcari xditecaxawaswdmhachy aelaphukxtngsunyxnurkswrrnkhdiphakhtawnxxkechiyngehnux idrwbrwmaelaidrbmxbexksarchudnimacakwdophnswang tablaephng xaephxoksumphisy cnghwdmhasarkham idrbkarcaremux ph s 2348 odyinthxngthixaephxoksumphisyinchwngewlathiexksariblanidrbkarcarkhunnnyngimidrbkarcdtngkhunepnemuxng epnephiynghmubanthikhunkbemuxngsuwrrnphumirachburinthr xaephxsuwrrnphumi cnghwdrxyexd emuxngpraethsrachkhxngxanackrrtnoksinthrinrchsmyphrabathsmedcphraphuththyxdfaculaolkmharach tamprawtihmubantang inphunthixaephxoksumphisyemuxaerktng chawbanswnihyidxphyphmacakemuxngsuwrrnphumiinaethbthungkularxngihmatngthinthanihmephraamikhwamxudmsmburn cungepnipidwaexksariblanxurngkhthatuchbbdngklawsungmikarklawechuxmoyngthungtananphaaedngnangixthiekaeekthisudinpraethsithyethathicasubhaideelwinpccubnnn xacepnphlngankhxngchawemuxngthungsriphumihruxsuwrrnphumithixphyphiptngthinthanihmeelwcarhruxeetngkhun xurngkhthatunithantnchbbthiekaeekrxnglngmathiphraecabrmwngsethx krmhlwngprackssilpakhm khahlwngtangphraxngkhthiduaelhwemuxngmnthlxudr idnamamxbihhxsmudaehngchatiemux ph s 2464 bnthukdwyxksrthrrmxisan hnapkekhiynchuxwa xurngkhthatu tiphimphmichuxeriykwa xurngkhthatu chbbkhwamsngekhp eelaxurngkhthatunithanchbbniexngyngepnchbbthiidrbkarkhunthaebiynepnmrdkkhwamthrngcaaehngolk sungkrmsilpakridmxbihnaysud srismwngs aelanaythxngdi ichychati idpriwrrt aelaephyaephrinnganphrarachthanephlingsph hlwngprachumbrrnsar emux ph s 2483 9 bangswnkhxngxurngkhthatunithanchbbkrmsilpakr ph s 2483 mikarephimetimhruxldthxnbangswnkhxngnithanxurngkhthatu echn tananemuxngsklnkhr tananemuxngrxyexd tananeruxngphrathatubwbkbwban sungtangkidekhaeruxngmacakxurngkhthatunithan odyechphaaprawtisastrkhxngcnghwdsklnkhr inpraethslaw snnisthanwamixayuimtakwa 500 pi tnchbbmicanwn 5 phuk bnthukdwyxksrthrrm 250 hnalan aettxmamixikhnungchudephimekhamamicanwn 4 phuk bnthukdwyxksrtwthrrm phasalaw thngsxngchbbekbiwthihxsmudaehngchatithiewiyngcnthn caknncungidkhdlxkepnxksrlawpccubn odyichchuxwa nithanxurngkhthatu chbbhlwngphrabang enuxnginoxkasphithichapnkicsphsmedcsngkhnaykaehngphrarachxanackrlaw phralukaekwkhun mniwngs wnthi 9 kumphaphnth ph s 2512xangxingtananxurngkhthatu natya krnikic phngsawdarlawchbbmhasila wirawngs inthanahlkthanprawtisastrchatilaw PDF mhawithyalysilpakr sriskr wlliophdm emuxngsklnkhrobraninrth sriokhtrbur aelatananxurngthatu mulnithielk praiph wiriyaphnthu lingkesiy krmsilpakr xurngkhthatu tananphrathatuphnm phimphkhrngthi 3 krungethph eruxnaekwkarphimph 2537 23 siriskdi xphiskdimntr tananxurngkhthatu nakhxyuinsuwrrnphumi imminakhthiphrathatuphnm khmphiriblan eruxng tananxurngkhthatu sankhxcdhmayehtuaehngchati mcot net 2023 15 25 yuensok rbrxng khmphiriblaneruxngxurngkhthatu epnmrdkkhwamthrngcaaehngolk MCOT a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin date help xurngkhthatu chbbwdmhachy xaephxemuxng cnghwdmhasarkham rhs L13060 canwn 5 phuk phuk 1 52 hna phuk 2 50 hna phuk 3 51 hna phuk 4 48 hna phuk 5 56 hna khnad 4 2 52 5 esntiemtr cardwyxksrthrrmphasaphunthincanwn 4 brrthd chbblxngchad sanwnrxyaekw xurngkhthatuwiekhraah An Analysis of the Vocabulary in the Urangadhatu Palm Leaf Manuscript sthabnwicysilpaaelawthnthrrmxisan subkhnemux 25 phvsphakhm 2566 cak https rinac msu ac th wp content uploads 2018 09 E0 B8 AD E0 B8 B8 E0 B8 A3 E0 B8 B1 E0 B8 87 E0 B8 84 E0 B8 98 E0 B8 B2 E0 B8 95 E0 B8 B8 E0 B8 A7 E0 B8 B4 E0 B9 80 E0 B8 84 E0 B8 A3 E0 B8 B2 E0 B8 B0 E0 B8 AB E0 B9 8C pdf surchy chinbutr xurngkhthatunithanphuththtananphraecaeliybolkchbbxisanlanchang karsubthxdaelakarsrangsrrkh PDF warsarithysuksa bunmi ethbsiemuxng khwamepnmakhxngchnchatilawkartngthinthanaelasthapnaxanackr aeplodyiphth phutha krungethph orngphimphsukhphaphic 2553 hna 76