หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล

คุณหญิงรังษีนภดล ยุคล (เดิม: หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล; 2 ตุลาคม พ.ศ. 2480 – 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2560) มีนามลำลองว่า ท่านหญิงอ๋อย เป็นพระธิดาในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล ประสูติแต่หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล

คุณหญิง รังษีนภดล ยุคล ท.จ.
เกิด	หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล 2 ตุลาคม พ.ศ. 2480 วังอัศวิน จังหวัดพระนคร
เสียชีวิต	6 กรกฎาคม พ.ศ. 2560 (79 ปี)
คู่สมรส	หม่อมหลวงตวง สนิทวงศ์ (หย่า) วิเชียร ตระกูลสิน
บุตร	4 คน
บิดามารดา	พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล

ประวัติ

หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล ประสูติเมื่อวันที่ 2 ตุลาคม พ.ศ. 2480 มีเจ้าพี่น้องร่วมพระบิดา-มารดาสององค์ ได้แก่

• ท่านผู้หญิงพันธุ์สวลี กิติยากร (ท่านหญิงปิ๋ม) พระมารดาในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ
• หม่อมเจ้าฐิติพันธ์ ยุคล (ท่านชายกบ)

หม่อมเจ้ารังษีนภดลทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนราชินีจนถึงชั้นมัธยมศึกษาปีที่ 4 จึงไปศึกษาต่อที่เมืองโลซาน ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ นอกจากวิชาสามัญแล้วหม่อมเจ้ารังษีนภดลยังทรงศึกษาด้านการกีฬาและด้านภาษา มีปรีชาด้านการกีฬาหลายชนิด เช่น เทนนิส ว่ายน้ำ

ในพระราชพิธีบรมราชาภิเษก พระบาทสมเด็จพระมหาภูมิพลอดุลยเดชมหาราช บรมนาถบพิตร และ พระราชพิธีเฉลิมพระราชมณเฑียร พุทธศักราช 2493 หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคลได้เชิญเครื่องเครื่องเฉลิมพระราชมณเฑยร ลำดับที่ 3 พระแสงฝักทองเกลี้ยง

หม่อมเจ้ารังษีนภดลทรงกราบบังคมทูลลาออกจากฐานันดรศักดิ์เพื่อสมรสกับหม่อมหลวงตวง สนิทวงศ์ เมื่อวันที่ 10 เมษายน พ.ศ. 2499 โดยมีบุตร-ธิดาสี่คน ได้แก่

1. สายฝน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (เกิด 28 สิงหาคม พ.ศ. 2499)
2. ดุลสิทธิ์ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (เกิด 31 สิงหาคม พ.ศ. 2500)
3. รังษิดล สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (เกิด 16 ธันวาคม พ.ศ. 2502)
4. ตรรค สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (เกิด 20 เมษายน พ.ศ. 2506)

ต่อมาได้สมรสใหม่กับนายแพทย์วิเชียร ตระกูลสิน

คุณหญิงรังษีนภดลถึงชีพิตักษัยด้วยโรคหทัยวายเฉียบพลัน เมื่อเวลา 20.00 นาฬิกา ของวันที่ 6 กรกฎาคม พ.ศ. 2560 สิริชันษา 79 ปี พระบาทสมเด็จพระวชิรเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานโกศโถประกอบเกียรติยศศพ ณ ศาลากวีนีรมิต วัดเทพศิรินทราวาส และในวันที่ 24 มีนาคม พ.ศ. 2562 พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ โปรดให้สมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา เสด็จแทนพระองค์ไปในการพระราชทานเพลิงศพ

ปริญญาดุษฎีบัณฑิตย์กิตติมศักดิ์

คุณหญิงรังษีนภดล ยุคล ทรงเข้ารับพระราชทานปริญญาดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ สาขาวิทยาศาสตร์สิ่งแวดล้อม จากมหาวิทยาลัยราชภัฏสวนสุนันทา ณ อาคารใหม่ สวนอัมพร เมื่อวันที่ 7 พฤษภาคม พ.ศ. 2554

อุปนิสัย

ชีวิตในวัยเยาว์หม่อมเจ้ารังษีนภดลโปรดตามเสด็จพระบิดาไปทอดเนตรสภาพธรรมชาติในพื้นที่ป่าหลายแห่ง เช่น ป่า ป่าชายแดนเทือกเขาตะนาวศรี ทรงสนทัยการศึกษาพันธุ์ไม้และความเป็นอยู่ของสัตว์ป่าแต่ละชนิด ตลอดจนศึกษาเกี่ยวกับรอยเท้าสัตว์ป่า จนทรงเชี่ยวชาญอย่างมาก ทรงสามารถนำความรู้เหล่านี้มาถ่ายทอดให้กับผู้ที่ร่วมงานและอยู่ใกล้ชิดได้เป็นอย่างดี คุณหญิงรังษีนภดลได้รับการยกย่องในฐานะนักอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ ได้ทุ่มเทแรงกายเพื่องานอนุรักษ์ธรรมชาติ สัตว์ป่าและสิ่งแวดล้อม แม้ในช่วงอายุมากก็มีสุขภาพที่แข็งแรง สามารถเดินป่า และขับรถยนต์เอง นอกจากนี้ยังมีความจำเป็นเลิศ สามารถถ่ายทอดเรื่องราวเก่า ๆ ได้อย่างแม่นยำ มีอุปนิสัยเรียบง่าย ไม่ถือตัว และยังไปในงานพิธีต่าง ๆ ตามคำเชิญ

ในปัจฉิมวัยพำนักอยู่ ณ ตำหนักรังสิตคลองสี่ ซึ่งตั้งอยู่ตรงปากทางเข้าคลองสี่ (ริมถนนรังสิต-นครนายก) ถนนพระองค์เจ้าสาย ตรงข้ามร้านอาหารบ่อเงิน และสนามม้าสมเด็จเจ้าฟ้าฯ กรมหลวงราชสาริณีสิริพัชร มหาวัชรราชธิดา ซึ่งอยู่ฝั่งเดียวกันกับพระตำหนักบึงยี่โถ ในพระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าโสมสวลี กรมหมื่นสุทธนารีนาถ ในบริเวณแนวเดียวกัน ซึ่งนอกจากเป็นที่พำนักแล้ว ยังเป็นที่ทำการมูลนิธิหม่อมเจ้าหญิงรังษีนภดล ยุคล เป็นมูลนิธิที่ได้เล็งเห็นความสำคัญในการอนุรักษ์ช้างป่า กระทิง และสัตว์ป่าอื่น ๆ โดยภายในพื้นที่ตำหนัก คุณหญิงรังษีนภดลได้นำที่นาส่วนตัวมาใช้เป็นแปลงปลูกข้าวหอมนิล ตามแนวพระราชดำรัสเศรษฐกิจพอเพียง โดยลงมือหว่านพันธุ์ข้าว ใส่ปุ๋ยและควบคุมการเก็บผลผลิตเอง ทั้งยังใช้ที่นาเป็นที่ทำงาน เพื่อติดตามดูแปลงข้าว และนำผลผลิตข้าวหอมนิลที่ได้ไปแจกจ่ายแก่ประชาชนในพื้นที่ต่าง ๆ

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

• พ.ศ. 2543 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้า (ท.จ.) (ฝ่ายใน)
• พ.ศ. 2493 – เหรียญบรมราชาภิเษก รัชกาลที่ 9 (ร.ร.ศ.9)

ลำดับสาแหรก

ลำดับสาแหรกของรังษีนภดล ยุคล

16. (=20.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว               8. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. (=21.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี               4. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้ายุคลทิฆัมพร กรมหลวงลพบุรีราเมศวร์                             18. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นภูมินทรภักดี               9. พระวิมาดาเธอ พระองค์เจ้าสายสวลีภิรมย์ กรมพระสุทธาสินีนาฏ ปิยมหาราชปดิวรัดา                       19. เจ้าจอมมารดาจีน               2. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าภาณุพันธุ์ยุคล                                   20. (=16.) พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว               10. สมเด็จพระราชปิตุลาบรมพงศาภิมุข เจ้าฟ้าภาณุรังษีสว่างวงศ์ กรมพระยาภาณุพันธุวงศ์วรเดช                       21. (=17.) สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี               5. พระเจ้าวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าเฉลิมเขตรมงคล                             22. เจ้าพระยาสุรวงษ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค)               11. หม่อมแม้น ภาณุพันธุ์ ณ อยุธยา                       23. ท่านผู้หญิงอิ่ม บุนนาค               1. รังษีนภดล ยุคล                                         24. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท               12. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์                       25. หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา               6. หม่อมราชวงศ์สุวพันธุ์ สนิทวงศ์                             13. หม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา                       3. หม่อมหลวงสร้อยระย้า ยุคล                                   14. กิมเฮง มังกรพันธุ์                       7. ยี่สุ่น สนิทวงศ์ ณ อยุธยา                             15. ทองอยู่ มังกรพันธุ์

แหล่งข้อมูลอื่น

1. พระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช บรมนาถบพิตร พุทธศักราช 2493Link 2017-09-05 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
2. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักพระราชวัง ที่ ๒/๒๔๙๙ เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ลาออกจากฐานันดรศักดิ์แห่งพระราชวงศ์ (หม่อมเจ้ารังษีนภดล ยุคล), เล่ม 73, ตอน 59 ง, 31 กรกฎาคม พ.ศ. 2499 หน้า 2125
3. ราชกิจจานุเบกษา, ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานเครื่องราชอิสริยาภรณ์ 2022-06-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน, เล่ม ๑๑๗ ตอนที่ ๙ ข หน้า ๔, ๔ พฤษภาคม ๒๕๔๓

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ มูลนิธิหม่อมเจ้าหญิงรังษีนภดล ยุคล

• มูลนิธิหม่อมเจ้าหญิงรังษีนภดล ยุคล 2017-09-24 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน