สมเด็จพระพนรัตน์ป่าแก้ว

สมเด็จพระพนรัตน์ป่าแก้ว หรือ สมเด็จพระพนรัตน์วัดป่าแก้ว เป็นสมเด็จพระราชาคณะในรัชสมัยสมเด็จพระนเรศวรมหาราช

สมเด็จพระพนรัตน์
ส่วนบุคคล
นิกาย	เถรวาท
ตำแหน่งชั้นสูง
ที่อยู่	วัดป่าแก้ว กรุงศรีอยุธยา
ตำแหน่ง	เจ้าคณะใหญ่ฝ่ายอรัญวาสี

ประวัติ

สมเด็จพระพนรัตน์ป่าแก้ว มีประวัติตอนต้นอย่างไรไม่ปรากฏ แต่ได้อุปสมบทจนมีสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระพนรัตน์ ซึ่งเป็นสมณศักดิ์เจ้าคณะใหญ่ฝ่ายอรัญวาสีพระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุว่าหลังสงครามยุทธหัตถี สมเด็จพระนเรศวรมหาราชและสมเด็จพระเอกาทศรถทรงพระราชดำริว่าเหล่านายทัพนายกองตามเสด็จไม่ทันขณะรบ ปล่อยให้ช้างพระที่นั่งของทั้งสองพระองค์เข้าไปอยู่ท่ามกลางข้าศึก จึงรับสั่งให้เอานายทัพนายกองทั้งหมดไปจองจำไว้ 3 วัน พอพ้นวันอุโบสถแล้วจะให้สำเร็จโทษตามพระอัยการศึก

เมื่อถึงวันอาทิตย์ซึ่งเป็นวันอุโบสถ^[ก] สมเด็จพระพนรัตน์ป่าแก้วและพระราชาคณะ 25 รูป เข้ามาสอบถามเหตุที่ลงราชทัณฑ์นายทัพนายกอง แล้วถวายพระพรว่า พระโคตมพุทธเจ้าขณะประทับเพียงลำพังใต้ต้นพระศรีมหาโพธิ์ ปราศจากเทพเจ้าสักองค์อยู่ถวายอารักขา ก็ทรงชนะท้าววสวัตตีพร้อมทั้งกองทัพได้เป็นมหัศจรรย์ เช่นเดียวกันหากทรงมีชัยชนะเพราะมีทหารตามเสด็จจำนวนมาก ก็จะไม่เป็นพระเกียรติยศมหัศจรรย์ปรากฏต่อนานาประเทศ สมเด็จพระนเรศวรทรงพอพระทัยตรัสว่าสาธุ ๆ สมเด็จพระพนรัตน์จึงถวายพระพรต่อว่าข้าราชการเหล่านี้ทำงานมาตั้งแต่รัชสมัยสมเด็จพระมหาธรรมราชาจนถึงรัชกาลปัจจุบัน จึงขอพระราชทานบิณฑบาตโทษไว้สักครั้งหนึ่ง จะได้รับราชการต่อไป สมเด็จพระนเรศวรพระราชทานอภัยโทษตามที่ท่านขอ แต่จะให้ไปตีเมืองตะนาวศรี เมืองทวาย เป็นการแก้ตัวแทน สมเด็จพระพนรัตน์ถวายพระพรว่าแล้วแต่จะทรงสงเคราะห์ เพราะการรบไม่ใช่กิจของสงฆ์ แล้วถวายพระพรลา

ความเชื่อ

พระธรรมสิงหบุราจารย์ (จรัญ ฐิตธมฺโม) ได้มีนิมิต คืนหนึ่งท่านฝันว่า สมเด็จพระพนรัตน์ วัดป่าแก้ว ให้ท่านไปวัดใหญ่ชัยมงคล แล้วนำบทสวดที่ท่านจารึกถวายสมเด็จพระนเรศวรออกมาเผยแพร่ ต่อมาหลวงพ่อจรัญจึงได้พบจารึกบทสวดพุทธชัยมงคลคาถาต่อด้วย ท่านเชื่อว่าบทสวดดังกล่าวสมเด็จพระพนรัตน์ วัดป่าแก้ว ถวายให้สมเด็จพระนเรศวรสวดเป็นประจำ ทำให้ทรงรบชนะและปลอด ภัยกลับมา

หมายเหตุ

^ก พระราชพงศาวดาร ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) ระบุว่าตรงกับวันแรม 15 ค่ำ เดือนอ้าย แต่ฉบับของบริติชมิวเซียม ว่าแรม 14 ค่ำ เดือนยี่ และฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน ว่าเป็นแรม 15 ค่ำ เดือนยี่

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. ตำนานคณะสงฆ์, หน้า 19
2. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 182
3. พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม), หน้า 183
4. แก่นแท้แห่งการสวดมนต์, หน้า 16-18
5. ประชุมพงศาวดารภาคที่ 82 เรื่องพระราชพงศาวดารกรุงสยามจากต้นฉบับของบริติชมิวเซียมกรุงลอนดอน, หน้า 114
6. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน, หน้า 122

บรรณานุกรม

• ดำรงราชานุภาพ, สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยา. ตำนานคณะสงฆ์. กรุงเทพฯ : โรงพิมพ์คุรุสภาลาดพร้าว, 2514. 76 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานฌาปนกิจศพ นางเล็ก พิณสายแก้ว วันที่ 19 เมษายน พ.ศ. 2514]
• ประชุมพงศาวดารภาคที่ 82 เรื่องพระราชพงศาวดารกรุงสยามจากต้นฉบับของบริติชมิวเซียมกรุงลอนดอน. กรุงเทพฯ : พิมพ์ครั้งที่ 2, กรมศิลปากร, 2537. 423 หน้า. ISBN 
• ประมวล วิทยบำรุงกล. แก่นแท้แห่งการสวดมนต์. กรุงเทพฯ : ธนชัยรุ่งเรืองพัฒนา, [ม.ป.ป.]. 96 หน้า.
• พระราชพงศาวดารกรุงศรีอยุธยา ฉบับพันจันทนุมาศ (เจิม) และเอกสารอื่น. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2553. 800 หน้า. ISBN 
• ศานติ ภักดีคำ. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ฉบับตัวเขียน. พระราชพงศาวดาร ฉบับสมเด็จพระพนรัตน์ วัดพระเชตุพน ตรวจสอบชำระจากเอกสารตัวเขียน. กรุงเทพฯ : อมรินทร์พริ้นติ้ง แอนด์ พับลิชชิ่ง, 2558. 558 หน้า. หน้า (35)-(50). ISBN  [จัดพิมพ์โดยเสด็จพระราชกุศลในการพระราชทานเพลิงศพพระธรรมปัญญาบดี (ถาวร ติสฺสานุกโร ป.ธ.๔)]