พระเจ้ามโหตรประเทศ

พระเจ้ามโหตรประเทศ (ไทยถิ่นเหนือ: ) (พระนามเดิม เจ้ามหาวงส์) เป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร ทรงครองราชย์ในระหว่างปี พ.ศ. 2390 ถึงปี พ.ศ. 2397 และทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครที่ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนพระเกียรติยศขึ้นเป็น "พระเจ้าประเทศราช" องค์ที่ 4 (16 พฤษภาคม พ.ศ. 2397 - 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4

พระเจ้ามโหตรประเทศ
เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่
ครองราชย์	พระยาเชียงใหม่ พ.ศ. 2389 - 2396 พระเจ้าเชียงใหม่ พ.ศ. 2396 - 2397
รัชสมัย	8 ปี
ก่อนหน้า	พระยาพุทธวงศ์
ถัดไป	พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
อุปราช	พระยาอุปราชพิมพิสาร
พระยาอุปราชนครเชียงใหม่
ดำรงพระยศ	พ.ศ. 2369 - 2389
ก่อนหน้า	พระยาพุทธวงศ์
ถัดไป	พระยาอุปราชพิมพิสาร
เจ้าหลวง	พระยาพุทธวงศ์
พิราลัย	14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397
ราชเทวี	แม่เจ้าสุวรรณคำแผ่น
พระนามเต็ม พระเจ้ามโหตรประเทศราชาธิบดี นพิสีมหานคราธิฐาน ภูบาลบพิตร สถิตในอุตมชิยางคราชวงศ์ เจ้านครเชียงใหม่
พระบุตร	19 องค์
ราชสกุล	ณ เชียงใหม่
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	พระยาธรรมลังกา
พระมารดา	แม่เจ้าจันฟอง

พระประวัติ

เจ้าหลวงเชียงใหม่แห่ง ราชวงศ์ทิพย์จักร
	พระเจ้ากาวิละ
	พระยาธรรมลังกา
	พระยาคำฟั่น
	พระยาพุทธวงศ์
	พระเจ้ามโหตรประเทศ
	พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์
	พระเจ้าอินทวิชยานนท์
	เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์
	เจ้าแก้วนวรัฐ

พระเจ้ามโหตรประเทศมีพระนามเดิมว่า เจ้ามหาวงส์ หรือเจ้าขนานมหาวงส์ เป็นราชโอรสในพระยาธรรมลังกา เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่องค์ที่ 2

ปี พ.ศ. 2369 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงตั้งพระยาอุปราชพุทธวงศ์เป็นพระยาเชียงใหม่ และตั้งเจ้าขนานมหาวงส์เป็นพระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่แทน หลังจากพระยาเชียงใหม่พุทธวงศ์ถึงแก่อสัญกรรมเมื่อเดือนมิถุนายน พ.ศ. 2389 พระยาอุปราชมหาวงศ์และเจ้าพิมพิสารแห่งนครเชียงใหม่ได้นำช้างพลายสีประหลาดลงไปถวายพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว ครั้งนั้นได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้งพระยาอุปราชมหาวงศ์เป็นพระยาเชียงใหม่ และแต่งตั้งเจ้าพิมพิสารเป็นพระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่

ในปีพ.ศ. 2396 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดฯ ให้เชิญพระสุพรรณบัฏกับเครื่องสูงมาพระราชทานถวายพระยาเชียงใหม่มหาวงศ์และโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็น พระเจ้ามโหตรประเทศราชาธิบดี นพิสีมหานคราธิฐาน ภูบาลบพิตร สถิตในอุตมชิยางคราชวงศ์ เจ้านครเชียงใหม่ ในขณะนั้นยังประชวรอยู่ ครั้นได้เป็นพระเจ้าเชียงใหม่ได้ 5 เดือน 28 วัน ถึงวันเดือนยี่เหนือ แรม 9 ค่ำ ปีจุลศักราช 1216 (ตรงกับวันที่ 14 พฤศจิกายน พ.ศ. 2397) พระโรคกำเริบมากขึ้น พระเจ้ามโหตรประเทศฯ จึงได้สละราชสมบัติ

พระราชตระกูล

เจ้าพี่น้อง

พระเจ้ามโหตรประเทศ มีเจ้าพี่น้องรวม 16 พระองค์ มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

• พระเจ้ามโหตรประเทศ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 5
• พระยารัตนอาณาเขต (น้อยคำแสน ณ เชียงใหม่) เจ้าเมืองเชียงราย
• พระยาาอุปราชน้อยหน่อคำ ณ เชียงใหม่ พระยาอุปราชนครเชียงใหม่- เจ้าปู่ในเจ้าไชยสงคราม (สมพมิตร ณ เชียงใหม่) ซึ่งเจ้าไชยสงครามฯ เป็นเจ้าปู่ในเจ้าธวัชวงศ์ ณ เชียงใหม่ , อดีตรัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงการคลัง และเป็นเจ้าตาทวดของ ดร.ทักษิณ ชินวัตร, อดีตนายกรัฐมนตรี
• เจ้าน้อยพรหมา ณ เชียงใหม่
• เจ้าหนานอินตา ณ เชียงใหม่
• เจ้าสุธรรมมา ณ เชียงใหม่
• เจ้าปทุมมา ณ เชียงใหม่
• เจ้าคำทิพย์ ณ เชียงใหม่ - ชายา "เจ้าน้อยจักรคำ ณ เชียงใหม่" ราชโอรสใน "เจ้าหลวงเศรษฐีคำฝั้น, เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 3"
• เจ้าบัวคำ ณ เชียงใหม่
• เจ้าองค์ทิพย์ ณ เชียงใหม่
• เจ้ากาบแก้ว ณ เชียงใหม่
• เจ้าบุญปั๋น ณ เชียงใหม่
• เจ้าเกี๋ยงคำ (ณ เชียงใหม่) ตุงคนาคร - ชายา "เจ้าราชภาติกวงษ์ น้อยดวงทิพย์ ตุงคนาคร, เจ้าราชภาติกวงษ์นครลำพูน" เจ้านายราชวงศ์มังราย จากเมืองเชียงตุง ซึ่งอพยพเข้ามาอยู่นครเชียงใหม่ตั้งแต่ปี 2348 ได้รับพระราชทานนามสกุลจาก ร.6
• เจ้าจันทร์เป็ง ณ เชียงใหม่
• แม่เจ้าแก้วยวงคำ, เทวีใน เจ้าหลวง หนานสุยะ, พระยารัตนอาณาเขต เจ้าเมืองเชียงราย

พระโอรส-ธิดา

พระเจ้ามโหตรประเทศ อภิเษกสมรสกับเจ้าพิมพา อยู่ในราชตระกูลเจ้าเจ็ดตน มีพระนามตามลำดับ ดังนี้

• - พระอัยกา (เจ้าตา) ใน เจ้าจอมมารดาทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5 และพระไปยกา (เจ้าตาทวด) ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี พระราชโอรสในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• - เจ้าบิดาใน ชายาเจ้าสุริยวงศ์ (คำตัน สิโรรส), เจ้าสุริยวงศ์นครเชียงใหม่" เจ้าราชบุตรฯ เป็นเจ้าตาทวดในหลวงมาลากุลวิวัฒน์ ()"
• เจ้าน้อยเทพวงศ์ ณ เชียงใหม่
• เจ้าหนานไชยวงศ์ ณ เชียงใหม่
• สามเณร เจ้ามหันต์ยศ ณ เชียงใหม่ - พลัดตกน้ำ ถึงแก่พิราลัย ณ วังกุลา ห้วยแก้ว
• เจ้าหนานไชยเทพ ณ เชียงใหม่
• เจ้าหนานมหาเทพ ณ เชียงใหม่ - เจ้าบิดาใน "เจ้าราชบุตร น้อยสมพมิตร ณ เชียงใหม่, เจ้าราชบุตรนครเชียงใหม่" และ "เจ้าทิพเนตร ชายาในเจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์" เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 8
• เจ้าน้อยคำกิ้ง ณ เชียงใหม่
• เจ้าอุปราช ปัญญา ณ เชียงใหม่, เจ้าอุปราชเมืองเชียงแสน - รั้งตำแหน่ง เจ้าหลวงเชียงแสน องค์ที่ 1
• เจ้าบุญปั๋น ณ เชียงใหม่
• เจ้าน้อยก้อนแก้ว ณ เชียงใหม่
• เจ้าคำปวน ณ เชียงใหม่
• เจ้ายอดเรือน (ณ เชียงใหม่) ณ ลำพูน - ชายา "เจ้าบุรีรัตน์มหาเทพ ณ ลำพูน, เจ้าบุรีรัตน์นครลำพูน"
• เจ้าอุษา ชายาในพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 6
• เจ้าบัวทิพย์ (ณ เชียงใหม่) ณ ลำปาง - สมรสกับ "เจ้าน้อยมหาวงศ์ ณ ลำปาง" โอรสใน "เจ้าราชวงศ์ คำมูล ณ ลำปาง, เจ้าราชวงศ์นครเชียงใหม่"
• เจ้าคำหลอ (ณ เชียงใหม่) ณ เชียงใหม่ - สมรสกับ "เจ้าน้อยมหาวัน ณ เชียงใหม่" โอรสใน "เจ้าอุปราชพิมพิสาร ณ เชียงใหม่, เจ้าอุปราชนครเชียงใหม่"
• เจ้าปิมปา ณ เชียงใหม่
• เจ้าอโนชา ณ เชียงใหม่
• เจ้าตุ่นแก้ว ณ เชียงใหม่

ฐานันดรศักดิ์

• ประสูติ - พ.ศ. 2347เจ้ามหาวงศ์
• พ.ศ. 2369 - 2389 พระยาอุปราชเมืองเชียงใหม่
• พ.ศ. 2389 - 2396 พระยาเชียงใหม่
• พ.ศ. 2396 - 2397 พระเจ้าเชียงใหม่

พงศาวลี

พงศาวลีของพระเจ้ามโหตรประเทศ
8. พระยาไชยสงคราม (ทิพย์ช้าง)                       4. เจ้าฟ้าสิงหาราชธานีเจ้าฟ้าหลวงชายแก้ว                             9. แม่เจ้าพิมพาราชเทวี                       2. พระยาธรรมลังกา                                   5. แม่เจ้าจันทาราชเทวี                             1. พระเจ้ามโหตรประเทศ                                         3. แม่เจ้าฟองสมุทรราชเทวี

อ้างอิง

เชิงอรรถ

1. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ, หน้า 16
2. รุ่งพงษ์ ชัยนาม. ประวัติศาสตร์ล้านนา : ประวัติศาสตร์ไทยที่คนไทยไม่ค่อยมีโกาสได้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
3. ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี, หน้า 160
4. ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี, หน้า 149
5. พงศาวดารโยนก, หน้า 450
6. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 15
7. พงศาวดารโยนก, หน้า 455
8. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย, หน้า 17
9. ปราณี ศิริธร. เพชรล้านนา (เชียงใหม่: สุริวงศ์สตอลล์, 2509), 1: หน้า 175-186

บรรณานุกรม

• ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ ฉบับเชียงใหม่ 700 ปี. เชียงใหม่ : ศูนย์วัฒนธรรมจังหวัดเชียงใหม่ สถาบันราชภัฏเชียงใหม่, 2538. 320 หน้า. ISBN 
• ประชากิจกรจักร, พระยา. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN 
• มหาอำมาตยาธิบดี (หรุ่น ศรีเพ็ญ), พระยา. พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย. พระนคร : โรงพิมพ์พระจันทร์, 2505. 35 หน้า. [พิมพ์เป็นอนุสรณ์ในงานพระราชทานเพลิงศพ พระพิจิตรโอสถ (รอด สุตันตานนท์)]
• วรชาติ มีชูบท. เจ้านายฝ่ายเหนือ และตำนานรักมะเมียะ. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, 2556. 428 หน้า. ISBN 
• อรุณรัตน์ วิเชียรเขียว และเดวิด เค วัยอาจ (ปริวรรต). ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่. กรุงเทพฯ : ตรัสวิน, 2543. 220 หน้า. ISBN 

ก่อนหน้า		พระเจ้ามโหตรประเทศ		ถัดไป
พระยาพุทธวงศ์		เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ (พ.ศ. 2389 — 2397)		พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงษ์