Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ เป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 6 แห่งราชวงศ์ทิพย์จักร ด้วยพระนิสัยที่เด็ดขาดเป็นที่เคารพยำเกรงในหมู่ข้าราชบริพารและพสกนิกร เมื่อทรงพิจารณาตัดสินว่าคดีความใดแล้ว หากทรงเอ่ยว่า "อ้าว" เมื่อใด หมายถึงการต้องโทษตัดศีรษะประหารชีวิต จนประชาชนทั่วไปต่างถวายพระสมัญญาว่า "เจ้าชีวิตอ้าว" ในแง่พฤติการณ์แล้ว พระองค์ถือเป็นเจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ที่ทรงอำนาจมากที่สุดในบรรดาทุกองค์ และทรงเป็นเจ้าผู้ครองนครที่ได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาเลื่อนพระเกียรติยศขึ้นเป็น "พระเจ้าประเทศราช" องค์ที่ 5 (3 กรกฎาคม พ.ศ. 2404 - 29 มิถุนายน พ.ศ. 2413) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4
| พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ | |||||
|---|---|---|---|---|---|
 | |||||
| เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ | |||||
| ครองราชย์ | เจ้านครเชียงใหม่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 - 2404 พระเจ้านครเชียงใหม่ พ.ศ. 2404 - 29 มิถุนายน พ.ศ. 2413 | ||||
| รัชสมัย | 14 ปี | ||||
| ก่อนหน้า | พระเจ้ามโหตรประเทศ | ||||
| ถัดไป | พระเจ้าอินทวิชยานนท์ | ||||
| กษัตริย์ | พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว | ||||
| อุปราช | |||||
| พิราลัย | 29 มิถุนายน พ.ศ. 2413 | ||||
| ราชเทวี | เจ้าอุษา | ||||
| |||||
| พระบุตร | เจ้าทิพเกสร เจ้าอุบลวรรณา | ||||
| ราชสกุล | ณ เชียงใหม่ | ||||
| ราชวงศ์ | ทิพย์จักร | ||||
| พระบิดา | พระเจ้ากาวิละ | ||||
| พระมารดา | |||||
พระประวัติ
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ มีพระนามเดิมว่า เจ้าหนานสุริยวงศ์ เป็นพระโอรสในพระเจ้ากาวิละกับแม่เจ้าโนจา ในปี พ.ศ. 2368 ได้รับอิสริยยศเป็น "พระยาเมืองแก้ว" เมื่อพระเจ้ามโหตรประเทศถึงแก่พิราลัย พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดเกล้าฯ ให้เลื่อนพระอิสริยยศเป็น "เจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ ดำรงนพีสีนคร สุนทรทศลักษณเกษตร วรฤทธิ์เดชมหาโยนางคราชวงศาธิบดี เจ้านครเชียงใหม่" เมื่อลงมาเข้าเฝ้าในปี พ.ศ. 2404 ก็ได้รับเพิ่มยศเป็นพระเจ้านครเชียงใหม่ในพระราชทินนามดังนี้ว่า "พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ ดำรงนพีสีนคร สุนทรทศลักษณเกษตร วรฤทธิเดชศรี โยนางคดไนย ราชวงศาธิบดี เจ้านครเชียงใหม่"
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์มีพระเชษฐา พระอนุชา และพระขนิษฐา รวม 5 องค์ มีพระนามตามลำดับ ดังนี้
- เจ้าราชบุตร (สุริยฆาต ณ เชียงใหม่) - เจ้าไปยกา (ตาทวด) ของหม่อมทิพวัน กฤดากร ณ อยุธยา และ ในพลเอก พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าบวรเดช
- พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ องค์ที่ 6
- เจ้าหนานมหาวงศ์ - พระอัยกา (เจ้าปู่) ในเจ้าจอมมารดาทิพเกษร ในรัชกาลที่ 5 และ พระไปยกา (เจ้าตาทวด) ในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี
- เจ้าคำใส
- เจ้าหนานไชยเสนา
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ เสด็จขึ้นครองนครเชียงใหม่ใน พ.ศ. 2397 จนกระทั่งถึงแก่พิราลัยในวันที่ 29 มิถุนายน พ.ศ. 2413 รวมระยะเวลาที่ทรงครองนคร 16 ปี
พระธิดา
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์มีพระธิดากับเจ้าอุษา รวม 2 องค์ ดังนี้
- เจ้าทิพเกสร - พระชายาในพระเจ้าอินทวิชยานนท์ และเป็นพระมารดาในเจ้าดารารัศมี พระราชชายาในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
- เจ้าอุบลวรรณา - เจ้าแม่ของเจ้ากรรณิการ์ พระอัยยิกา (เจ้าย่า) ในเจ้าศิริมา ณ เชียงใหม่ พระชายาในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหมื่นสรรควิไสยนรบดี
ราชกรณียกิจ
| เจ้าหลวงเชียงใหม่แห่ง ราชวงศ์ทิพย์จักร | |
|---|---|
 | พระเจ้ากาวิละ |
 | พระยาธรรมลังกา |
 | พระยาคำฟั่น |
 | พระยาพุทธวงศ์ |
 | พระเจ้ามโหตรประเทศ |
 | พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ |
 | พระเจ้าอินทวิชยานนท์ |
 | เจ้าอินทวโรรสสุริยวงษ์ |
 | เจ้าแก้วนวรัฐ |
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ ทรงปกครองนครเชียงใหม่ และทำนุบำรุงศาสนาอย่างสม่ำเสมอ ทั้งยังทรงจัดสร้างระฆังชุดใหญ่น้ำหนักทอง 2,095,600 ตำลึง ถวายแด่วัดพระธาตุดอยสุเทพ ในปี พ.ศ. 2403 และเป็นผู้จัดตั้งข้อบัญญัติสำหรับการพิจารณาพิพากษาคดีความ ณ เค้าสนามหลวง
ในปี พ.ศ. 2406 กลุ่มเจ้านายฝ่ายเหนือรวมหัวกันกล่าวโทษพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ ว่าพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์เอาใจออกห่างกรุงเทพ โดยทรงถวายสิ่งของต่อกษัตริย์พม่าและกษัตริย์พม่าก็ถวายสิ่งของตอบ ทางกรุงเทพได้เรียกตัวพระองค์มาทำการชี้แจง พระเจ้ากาวิโลรสได้เสด็จลงกรุงเทพพร้อมพระญาติ แต่ด้วยไหวพริบของพระองค์ พระเจ้ากาวิโลรสถือโอกาสพาตัวเจ้าเมืองหมอกใหม่เข้าถวายต้นไม้เงินต้นไม้ทองเป็นข้าขอบขันฑสีมากรุงเทพ นับเป็นการพลิกวิกฤตเป็นโอกาส
ในนิพนธ์เรื่อง เครื่องม้าอะแซหวุ่นกี้ ของกรมพระยาดำรงราชานุภาพระบุว่า พระเจ้ากาวิโลรสทรงถวายสมบัติเครื่องยศจากกษัตริย์พม่าแก่รัชกาลที่ 4 แต่ถูกปฏิเสธ ในเวลานั้นมีมหรสพสมโภชพระราชธิดาพอดี พระเจ้ากาวิโลรสจึงถวายสร้อยนั้นสมโภชพระราชธิดา เป็นเหตุให้รัชกาลที่ 4 ทรงตั้งพระนามพระราชธิดาองค์นั้นว่า "พระองค์เจ้าพวงสร้อยสอางค์"
ใน พงศาวดารโยนก ระบุว่า บรรดาสิ่งของเครื่องยศจากกษัตริย์พม่ามีแหวนและผ้าด้วย โดยรัชกาลที่ 4 ทรงรับแหวนทับทิมไว้วงเดียวเพื่อรักษาน้ำใจ และจากการสอบสวนพบว่า "พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ยังหามีความผิดเปนข้อใหญ่ไม่ ขอพระราชทานให้กลับขึ้นไปรักษาอาณาเขตปกครองญาติพี่น้องบุตรหลาน ทำราชการฉลองพระเดชพระคุณสืบไป..." เห็นได้ว่าแม้สยามจะมีโอกาสเข้าแทรกแทรงล้านนาเพื่อลดอำนาจของเจ้านาย แต่ก็ไม่อาจทำการอย่างผลีผลามเพราะพระเจ้ากาวิโลรสเป็นพระเจ้าประเทศราชที่ทรงอำนาจ
ในด้านการปกครองทรงเข้มแข็งเป็นที่เกรงขาม แม้แต่รัฐบาลสยามก็ยังมิอาจล่วงเกินกิจการภายในของนครเชียงใหม่ได้ แต่พระเจ้ากาวิโรรสฯ ก็มิได้โปรดให้มีการเผยแพร่ศาสนาอื่นในนครเชียงใหม่ และได้ทรงสั่งประหารชีวิตคริสต์ศาสนิกชน 2 คน ในปี พ.ศ. 2411
พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์เป็นผู้น้อมเกล้าฯ ถวายพระเศวตวรวรรณ เป็นช้างในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อปี พ.ศ. 2412
สถานที่อันเนื่องมาจากพระนาม
พงศาวลี
| พงศาวลีของพระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
อ้างอิง
- รุ่งพงษ์ ชัยนาม. ประวัติศาสตร์ล้านนา : ประวัติศาสตร์ไทยที่คนไทยไม่ค่อยมีโกาสได้ศึกษา. มหาวิทยาลัยสุโขทัยธรรมาธิราช
- บุญเสริม ศาสตราภัย และสังคีต จันทนะโพธิ. (2520) อดีตลานนา กรุงเทพฯ : กรุงสยามการพิมพ์
- ราชบัณฑิตยสถาน, สารานุกรมประวัติศาสตร์ไทย เล่ม 1 อักษร ก, พิมพ์ครั้งที่ 2, กรุงเทพฯ: ราชบัณฑิตยสถาน, 2549, หน้า 344
- พระยาประชากิจกรจักร. พงศาวดารโยนก. นนทบุรี : ศรีปัญญา, 2557. 496 หน้า. ISBN , หน้า 458
- "พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย", หน้า 111
- พระยาประชากิจกรจักร. พงศาวดารโยนก. 2515.
- "พงศาวดารเมืองนครเชียงใหม่ เมืองนครลำปาง เมืองลำพูนไชย", หน้า 118
| ก่อนหน้า | พระเจ้ากาวิโลรสสุริยวงศ์ | ถัดไป | ||
|---|---|---|---|---|
| พระเจ้ามโหตรประเทศ |  | เจ้าผู้ครองนครเชียงใหม่ (พ.ศ. 2399 — 29 มิถุนายน พ.ศ. 2413) |  | พระเจ้าอินทวิชยานนท์ |
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
phraecakawiolrssuriywngs epnecaphukhrxngnkhrechiyngihm xngkhthi 6 aehngrachwngsthiphyckr dwyphranisythieddkhadepnthiekharphyaekrnginhmukharachbripharaelaphsknikr emuxthrngphicarnatdsinwakhdikhwamidaelw hakthrngexywa xaw emuxid hmaythungkartxngothstdsirsapraharchiwit cnprachachnthwiptangthwayphrasmyyawa ecachiwitxaw inaengphvtikarnaelw phraxngkhthuxepnecaphukhrxngnkhrechiyngihmthithrngxanacmakthisudinbrrdathukxngkh aelathrngepnecaphukhrxngnkhrthiidrbphrakrunaoprdekla sthapnaeluxnphraekiyrtiyskhunepn phraecapraethsrach xngkhthi 5 3 krkdakhm ph s 2404 29 mithunayn ph s 2413 inrchsmyphrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhw rchkalthi 4phraecakawiolrssuriywngsecaphukhrxngnkhrechiyngihmkhrxngrachyecankhrechiyngihm 16 tulakhm ph s 2399 2404 phraecankhrechiyngihm ph s 2404 29 mithunayn ph s 2413rchsmy14 pikxnhnaphraecamohtrpraethsthdipphraecaxinthwichyannthkstriyphrabathsmedcphranngeklaecaxyuhw phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhwxuprachphiraly29 mithunayn ph s 2413rachethwiecaxusaphranametmphraecakawiolrssuriywngs darngnphisinkhr sunthrthslksnekstr wrvththiedchsri oynangkhdiny rachwngsathibdi ecankhrechiyngihmphrabutrecathipheksr ecaxublwrrnarachskuln echiyngihmrachwngsthiphyckrphrabidaphraecakawilaphramardaphraprawtiphraecakawiolrssuriywngs miphranamedimwa ecahnansuriywngs epnphraoxrsinphraecakawilakbaemecaonca inpi ph s 2368 idrbxisriyysepn phrayaemuxngaekw emuxphraecamohtrpraethsthungaekphiraly phrabathsmedcphracxmeklaecaxyuhwoprdekla iheluxnphraxisriyysepn ecakawiolrssuriywngs darngnphisinkhr sunthrthslksnekstr wrvththiedchmhaoynangkhrachwngsathibdi ecankhrechiyngihm emuxlngmaekhaefainpi ph s 2404 kidrbephimysepnphraecankhrechiyngihminphrarachthinnamdngniwa phraecakawiolrssuriywngs darngnphisinkhr sunthrthslksnekstr wrvththiedchsri oynangkhdiny rachwngsathibdi ecankhrechiyngihm phraecakawiolrssuriywngsmiphraechstha phraxnucha aelaphrakhnistha rwm 5 xngkh miphranamtamladb dngni ecarachbutr suriykhat n echiyngihm ecaipyka tathwd khxnghmxmthiphwn kvdakr n xyuthya aela inphlexk phrawrwngsethx phraxngkhecabwredch phraecakawiolrssuriywngs ecaphukhrxngnkhrechiyngihm xngkhthi 6 ecahnanmhawngs phraxyka ecapu inecacxmmardathipheksr inrchkalthi 5 aela phraipyka ecatathwd inphraecabrmwngsethx krmhmunsrrkhwiisynrbdi ecakhais ecahnanichyesna phraecakawiolrssuriywngs esdckhunkhrxngnkhrechiyngihmin ph s 2397 cnkrathngthungaekphiralyinwnthi 29 mithunayn ph s 2413 rwmrayaewlathithrngkhrxngnkhr 16 piphrathidaphraecakawiolrssuriywngsmiphrathidakbecaxusa rwm 2 xngkh dngni ecathipheksr phrachayainphraecaxinthwichyannth aelaepnphramardainecadararsmi phrarachchayainphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw ecaxublwrrna ecaaemkhxngecakrrnikar phraxyyika ecaya inecasirima n echiyngihm phrachayainphraecabrmwngsethx krmhmunsrrkhwiisynrbdirachkrniykicecahlwngechiyngihmaehng rachwngsthiphyckrphraecakawilaphrayathrrmlngkaphrayakhafnphrayaphuththwngsphraecamohtrpraethsphraecakawiolrssuriywngsphraecaxinthwichyannthecaxinthworrssuriywngsecaaekwnwrthdk phraecakawiolrssuriywngs thrngpkkhrxngnkhrechiyngihm aelathanubarungsasnaxyangsmaesmx thngyngthrngcdsrangrakhngchudihynahnkthxng 2 095 600 talung thwayaedwdphrathatudxysuethph inpi ph s 2403 aelaepnphucdtngkhxbyytisahrbkarphicarnaphiphaksakhdikhwam n ekhasnamhlwng inpi ph s 2406 klumecanayfayehnuxrwmhwknklawothsphraecakawiolrssuriywngs waphraecakawiolrssuriywngsexaicxxkhangkrungethph odythrngthwaysingkhxngtxkstriyphmaaelakstriyphmakthwaysingkhxngtxb thangkrungethphideriyktwphraxngkhmathakarchiaecng phraecakawiolrsidesdclngkrungethphphrxmphrayati aetdwyihwphribkhxngphraxngkh phraecakawiolrsthuxoxkasphatwecaemuxnghmxkihmekhathwaytnimengintnimthxngepnkhakhxbkhnthsimakrungethph nbepnkarphlikwikvtepnoxkas inniphntheruxng ekhruxngmaxaaeshwunki khxngkrmphrayadarngrachanuphaphrabuwa phraecakawiolrsthrngthwaysmbtiekhruxngyscakkstriyphmaaekrchkalthi 4 aetthukptiesth inewlannmimhrsphsmophchphrarachthidaphxdi phraecakawiolrscungthwaysrxynnsmophchphrarachthida epnehtuihrchkalthi 4 thrngtngphranamphrarachthidaxngkhnnwa phraxngkhecaphwngsrxysxangkh in phngsawdaroynk rabuwa brrdasingkhxngekhruxngyscakkstriyphmamiaehwnaelaphadwy odyrchkalthi 4 thrngrbaehwnthbthimiwwngediywephuxrksanaic aelacakkarsxbswnphbwa phraecakawiolrssuriywngsynghamikhwamphidepnkhxihyim khxphrarachthanihklbkhuniprksaxanaekhtpkkhrxngyatiphinxngbutrhlan tharachkarchlxngphraedchphrakhunsubip ehnidwaaemsyamcamioxkasekhaaethrkaethrnglannaephuxldxanackhxngecanay aetkimxacthakarxyangphliphlamephraaphraecakawiolrsepnphraecapraethsrachthithrngxanac indankarpkkhrxngthrngekhmaekhngepnthiekrngkham aemaetrthbalsyamkyngmixaclwngekinkickarphayinkhxngnkhrechiyngihmid aetphraecakawiorrs kmiidoprdihmikarephyaephrsasnaxuninnkhrechiyngihm aelaidthrngsngpraharchiwitkhristsasnikchn 2 khn inpi ph s 2411 phraecakawiolrssuriywngsepnphunxmekla thwayphraeswtwrwrrn epnchanginphrabathsmedcphraculcxmeklaecaxyuhw emuxpi ph s 2412sthanthixnenuxngmacakphranamphngsawliphngsawlikhxngphraecakawiolrssuriywngs 8 phrayaichysngkhram thiphychang 4 ecafasingharachthaniecafahlwngchayaekw 9 aemecaphimpharachethwi 2 phraecakawila 5 aemecacntharachethwi 1 phraecakawiolrssuriywngs 3 aemecaoncarachethwi xangxingrungphngs chynam prawtisastrlanna prawtisastrithythikhnithyimkhxymiokasidsuksa mhawithyalysuokhthythrrmathirach buyesrim sastraphy aelasngkhit cnthnaophthi 2520 xditlanna krungethph krungsyamkarphimph rachbnthitysthan saranukrmprawtisastrithy elm 1 xksr k phimphkhrngthi 2 krungethph rachbnthitysthan 2549 hna 344 phrayaprachakickrckr phngsawdaroynk nnthburi sripyya 2557 496 hna ISBN 978 616 7146 62 1 hna 458 phngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichy hna 111 phrayaprachakickrckr phngsawdaroynk 2515 phngsawdaremuxngnkhrechiyngihm emuxngnkhrlapang emuxnglaphunichy hna 118 kxnhna phraecakawiolrssuriywngs thdipphraecamohtrpraeths ecaphukhrxngnkhrechiyngihm ph s 2399 29 mithunayn ph s 2413 phraecaxinthwichyannth