จ.มุกดาหาร

มุกดาหาร เป็นจังหวัดชายแดน อยู่ในภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบนของประเทศไทยตั้งอยู่ในแอ่งสกลนคร และอยู่ในกลุ่มจังหวัดภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนบน 2 หรือกลุ่มจังหวัด "สนุก" ซึ่งห่างจาก จังหวัดนครพนม ประมาณ 108 กิโลเมตร และ ห่างจากกรุงเทพมหานครประมาณ 650 กิโลเมตร โดยแยกออกจากจังหวัดนครพนม เมื่อวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2525 นับเป็นจังหวัดที่ 73 ของประเทศไทย จังหวัดมุกดาหารเป็นแหล่งท่องเที่ยวที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคอิสาน โดยมีภูมิประเทศติดกับแม่น้ำโขง เป็นพรมกลั้นระหว่าง แขวงสะหวันนะเขต สปป.ลาว

จังหวัดมุกดาหาร
จังหวัด
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Changwat Mukdahan
จากซ้ายไปขวา บนลงล่าง: หอแก้วมุกดาหาร ศาลาชมวิวริมแม่น้ำโขง สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 2 อุทยานแห่งชาติภูผาเทิบ ตลาดอินโดจีน สักการสถาน พระมารดาแห่งมรณสักขี
ธง ตรา
คำขวัญ:  องค์พระใหญ่สวยเด่นเป็นสง่า สูงเสียดฟ้าหอแก้วมุกดาหาร พญานาคสามพิภพระบือนาม ทั่วเขตคามสะพานเชื่อมอินโดจีน
แผนที่ประเทศไทย จังหวัดมุกดาหารเน้นสีแดง แผนที่ประเทศไทย จังหวัดมุกดาหารเน้นสีแดง
ประเทศ	ไทย
การปกครอง
• ผู้ว่าราชการ	วรญาณ บุญณราช (ตั้งแต่ พ.ศ. 2565)
พื้นที่
• ทั้งหมด	4,339.830 ตร.กม. (1,675.618 ตร.ไมล์)
อันดับพื้นที่	อันดับที่ 51
ประชากร  (พ.ศ. 2566)
• ทั้งหมด	351,595 คน
• อันดับ	อันดับที่ 65
• ความหนาแน่น	81.01 คน/ตร.กม. (209.8 คน/ตร.ไมล์)
• อันดับความหนาแน่น	อันดับที่ 60
รหัส ISO 3166	TH-49
สัญลักษณ์ประจำจังหวัด
• ต้นไม้	ตานเหลือง (ช้างน้าว)
• ดอกไม้	ตานเหลือง (ช้างน้าว)
• สัตว์น้ำ	ปลากดคัง (ปลากดแก้ว)
ศาลากลางจังหวัด
• ที่ตั้ง	ถนนวิวิธสุรการ ตำบลมุกดาหาร อำเภอเมืองมุกดาหาร จังหวัดมุกดาหาร 49000
• โทรศัพท์	0 4261 1330
• โทรสาร	0 4261 1330
เว็บไซต์	http://www.mukdahan.go.th/
ส่วนหนึ่งของ

ประวัติศาสตร์

กรุงศรีสัตนาคนหุตล้านช้างเวียงจันทน์ ภายหลังจากที่พระยาสุริยวงศาสิ้นพระชนม์ กรุงเวียงจันทน์เกิดการระส่ำระสายแย่งชิงอำนาจราชสมบัติกัน ฝ่ายยึดอำนาจได้ก็ปราบปรามฝ่ายตรงข้ามให้หมดสิ้นไป กลุ่มพระยาแสน (พญาเมืองจันทน์) ยึดครองเวียงจันทน์ได้ เจ้าศรีวิชัย กษัตริย์อาณาจักร์ล้านช้าง พระองค์ที่ 30 (พ.ศ. 2176-2179 รวมระยะเวลาครองราชย์ได้ 3 ปี) พระราชนัดดาในพระเจ้าวรวงศาธรรมิกราช กษัตริย์ล้านช้าง พระองค์ที่ 26 ไม่สามารถครองราชย์ต่อได้ เนื่องจากเกิดการยึดอำนาจ พระองค์จึงพร้อมด้วยเชื้อพระวงศ์หลบหนีภัยไปพึ่งบารมีอยู่กับ "เจ้าราชครูโพนสะเม็ก" หรือ "ญาคูขี้หอม" ซึ่งเป็นพระเถระผู้ใหญ่ของกรุงเวียงจันทน์ ในสมัยนั้นเทียบเท่ากับสมเด็จพระสังฆราช มีคนเคารพนับถือสักการะมากที่สุด อยู่ที่วัด "โพนสะเม็ก" ใกล้กรุงเวียงจันทน์ ในการหลบหนีครั้งนี้ เจ้าศรีวิชัยได้นำบุตรไปด้วย 2 คน คือ

๑. เจ้าแก้วมงคล ได้บวชเรียนเป็นพระภิกษุ เรียนพระอรรถธรรมกัมมัฎฐานจนแตกฉานแล้วสึกออกมา จนคนเรียกว่า "อาจารย์แก้ว" หรือ "แก้วบูโฮม"

๒. เจ้าจันทร์สุริยวงศ์

ภายหลังจากการอพยพมาพึ่งเจ้าราชครูหลวง เหล่าเชื้อพระวงศ์ที่หนีราชภัย จึงมีการเปลี่ยนพระนามเพื่อหลีกเลี่ยงการตกเป็นเป้าหมายถูกลอบสังหารจากฝ่ายยึดอำนาจ

พระยาแสนเจ้าผู้ครองนครเวียงจันทน์ ได้คิดที่จะกำจัดเชื้อพระวงศ์ของพระสุริยวงศาที่หนีกันมาพึ่งบารมีของเจ้าราชครูโพนสะเม็กอยู่ตลอดเวลา รวมทั้งเจ้าราชครูฯ ซึ่งมีผู้ให้ความเคารพนับถือมากด้วย และเนื่องจากโพนสะเม็กและกรุงเวียงจันทน์อยู่ใกล้กันมาก เจ้าราชครูโพนสะเม็กเกรงว่าเชื้อพระวงศ์ที่อพยพมาพึ่งบารมีจะได้รับอันตราย จึงวางแผนการอพยพออกจากรุงเวียงจันทน์ไปทางใต้เพื่อหาที่อยู่ใหม่

พ.ศ. 2232 เจ้าราชครูหลวงโพนสะเม็ก ได้ขออนุญาตพระยาเมืองแสนเดินทางไปบูรณปฏิสังขรณ์ "พระธาตุพนม" ซึ่งชำรุดมาก ในการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งนี้จะได้นำชาวเวียงจันทน์และช่าง จำนวน 3,000 คน ร่วมเดินทางไปด้วย เมื่อได้รับอนุญาตก็พากันอพยพเดินทางล่องน้ำโขงมาตั้งบ้านเรือนอยู่ที่ดอนโขง ในการอพยพคราวนี้เชื้อพระวงศ์ก็ได้หลบหนีออกมาด้วย ครั้นเดินทางมาถึงพระธาตุพนมก็เริ่มลงมือบูรณะพระธาตุพนมในปี พ.ศ. 2233

ในการบูรณปฏิสังขรณ์พระธาตุพนมคราวนี้นั้น เจ้าราชครูโพนสะเม็กได้บูรณะตั้งแต่ขั้นที่ 2 ขึ้นไปจนสุดยอดพระธาตุ เล่ากันว่า เจ้าราชครูโพนสะเม็กได้ไปขุดเอาโลหะชนิดหนึ่งคล้ายตะกั่วหรือเงิน ซึ่งไทยล้านช้างเรียกเหล็กเปียก ไทยใต้เรียกเหล็กไหล มาเป็นโลหะหล่อเป็นโบกสวมลงในปูนที่ยอดพระธาตุ สถานที่ขุดนั้นอยู่ที่ภูเหล็กใกล้บ้านดอนข้าวหลาม ตำบลน้ำก่ำ อำเภอธาตุพนม อยู่ทางใต้ของพระธาตุพนม ประมาณ 8 กม. ปัจจุบันยังมีหลุมและรอยขุดอยู่ ภูนั้นเป็นภูเขาศิลาแลงเตี้ยเป็นเนินสูงจากทุ่งนา

พ.ศ. 2336 หลังจากที่ เจ้าราชครูโพนสะเม็ก บูรณะพระธาตุพนมเสร็จแล้วก็ได้แบ่งครอบครัวจำนวนหนึ่งให้อยู่อุปัฎฐากพระธาตุ นอกนั้นก็อพยพไปทางใต้ตามลำน้ำโขงเพื่อตั้งบ้านเรือนต่อไป กล่าวถึง นางเภา และ นางแพง(แม่ญิง) ผู้ครองเมืองกาลจำบากนาคบุรีศรี ได้ทราบข่าวว่าเจ้าราชครูโพนสะเม็กพำนักอยู่ที่เกาะแดง ท่านเป็นพระเถระที่มีคนเคารพสักการะมาก ไปที่ใดก็สร้างพระพุทธรูปวิหหาร เกิดความศรัทธาเลื่อมใส จึงพร้อมด้วยท้าวพญาแสน ไปนิมนต์อาราธนาท่านขอให้พำนักอยู่ที่เมืองเพื่อทำนุบำรุงศาสนาให้ถาวรรุ่งเรืองต่อไป ท่านราชครูโพนสะเม็กก็ไม่ขัดศรัทธา ครั้นอยู่ต่อมานางแพงพร้อมด้วยมุขมนตรีประชาราษฎรทั้งปวงมีความเลื่อมใสศรัทธาและเคารพนับถือเจ้าราชครูฯมากยิ่งขึ้น จึงพร้อมกันถวายทั้งพุทธจักรและอาณาจักรให้ราชครูฯ ปกครองทั้งสิ้น นครจำบากนาคบุรีศรีเป็นพระปกครอง

พ.ศ. 2256 ท่านราชครูฯ ได้ใช้วิธีปกครองโดยทางธรรมแต่ไม่สำเร็จเรียบร้อย การชำระความตามอาญาแผ่นดินก็จะผิดวินัยพระ เมื่อพิจารณาแล้วจึงเห็นว่า เจ้าหน่อกษัตริย์ ซึ่งเป็นอนุชาของพระเจ้าองค์หล่อ หรือ พระเจ้าไชยเชษฐาธิราชที่ 2 (อพยพหลบหนีเมื่อคราวมาบูรณะพระธาตุพนม) เป็นเชื้อกษัตริย์กรุงเวียงจันทน์โดยแท้จริง จึงได้เชิญมาเป็นประมุขฝ่ายอาณาจักร ถวายนามว่า "เจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร" และเปลี่ยนชื่อเมืองใหม่จาก กาลจำบากนาคบุรี เป็น "นครจำปาศักดิ์" แยกออกจากอาณาเขตของกรุงเวียงจันทน์

เมื่อ "เจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร"ได้ปกครองนครจำปาศักดิ์แล้ว ก็มอบอำนาจให้เจ้าราชครูหลวงโพนสะเม็กมีอำนาจฝ่ายพุทธจักรปกครองสงฆ์ที่นครจำปาศักดิ์ จนท่านราชครูหลวงฯ อายุได้ 90 ปี ก็มรณภาพโดยโรคชรา (พ.ศ. 2263)

ต่อมา พระเจ้าสร้อยศรีสมุทรพุทธางกูร ได้แต่งตั้งให้ เจ้าแก้วมงคลอพยพไพร่พลลงไปสร้าง ต่อมาคือเมืองสุวรรณภูมิราชบุรียประเทษราช (อำเภอสุวรรณภูมิ จังหวัดร้อยเอ็ดในปัจจุบัน) ซึ่งต่อมาลูกหลานของท่านได้แยกออกไปปกครองหัวเมืองอีสานหลายหัวเมืองทั่วภาคอีสาน เช่น เมืองร้อยเอ็ด มหาสารคาม ศรีสะเกษ ชนบท ขอนแก่น เป็นต้น ส่วนเจ้าจันทรสุริยวงศ์ให้อพยพไพร่พลไปสร้างเมืองหลวงร้างที่เมืองสุวรรณเขต อยู่แถวบริเวณพระธาตุอิงฮัง (แขวงสุวรรณเขตในปัจจุบัน) ซึ่งตรงกับปลายสมัยกรุงศรีอยุธยา

ภายหลังจากเจ้าจารย์จันทสุริยวงศ์พิราลัยแล้ว พระโอรสทั้ง 2 พระองค์ได้แยกย้ายกันออกไปปกครองบ้านเมืองแถบริมฝั่งแม่น้ำโขงและแผ่นดินภาคอีสาน ได้แก่ (ท้าวราชบุตรโคตร) ได้อพยพไพร่พลจากเวียงดงเขนยและเมืองแก้งกอก ฝั่งซ้ายแม่น้ำโขง มาตั้งเมืองที่บ้านดอนตาล เรียกว่า เมืองดอนตาล) และ ฝ่ายพระอนุชาคือ (ท้าวกินรี) ได้ครองเมืองโพนสิมต่อจากพระบิดา จนกระทั่งในปี พ.ศ. 2310 ได้มีนายพรานในหมู่บ้านข้ามลำน้ำโขงมาทางฝั่งขวาของปากห้วยบังมุก และได้พบเมืองร้าง วัดร้าง และต้นตาลจำนวน 7 ยอดอยู่ริมฝั่งโขง เห็นว่าเป็นทำเลที่อุดมสมบูรณ์กว่าบริเวณฝั่งซ้ายที่พวกตนอาศัยอยู่มาก เนื่องจากอุดมไปด้วยปลา ที่ดิน และทรัพยากรต่าง ๆ จึงกลับไปรายงานให้เจ้าจันทกินรีทราบ เจ้าจันทกินรีจึงพาพรรคพวกข้ามน้ำโขงมาและพิเคราะห์ดูว่าที่ตั้งบริเวณนี้คงเป็นเมืองโบราณมาก่อน และประทับใจในความอุดมสมบูรณ์เหมาะที่จะตั้งถิ่นฐาน จึงได้พากันอพยพจากบ้านหลวงโพนสินมาตั้งบ้านเรือนอยู่ทางฝั่งขวาแม่น้ำโขงบริเวณปากห้วยบังมุกที่นายพรานเป็นผู้พบ

ในขณะที่กำลังจัดเตรียมพื้นที่เพื่อตั้งเมืองใหม่ ได้พบพระพุทธรูป 2 องค์อยู่ใต้ต้นโพธิ์ริมฝั่งโขง พระพุทธรูปองค์ใหญ่เป็นพระพุทธรูปก่ออิฐถือปูน ส่วนพระพุทธรูปองค์เล็กเป็นพระพุทธรูปโลหะหล่อด้วยเหล็กเนื้อดี จึงได้พร้อมกันสร้างวัดขึ้นใหม่ในบริเวณวัดร้างริมฝั่งโขง และขนานนามว่า วัดศรีมุงคุณ (ศรีมงคล) รวมทั้งก่อสร้างกุฏิวิหารขึ้น พร้อมอัญเชิญพระพุทธรูปทั้งสององค์ขึ้นไปประดิษฐานบนพระวิหาร แต่ปรากฏว่าพระพุทธรูปองค์เล็ก เกิดปาฎิหาริย์กลับลงไปประดิษฐานอยู่ใต้ต้นโพธิ์ที่ตั้งเดิมหลายครั้ง และค่อย ๆ จมหายลงไปใต้ดิน คงเห็นแต่ยอดพระเกศโผล่ขึ้นมาให้เห็น จึงมีการสร้างแท่นสักการะบูชาครอบไว้ในบริเวณนั้น และขนานนามพระพุทธรูปองค์นั้นว่า พระหลุบเหล็ก ปัจจุบันบริเวณที่พระหลุบเหล็กจมดินได้ถูกกระแสน้ำเซาะตลิ่งโขงพังลงไปหมดแล้ว (คงเหลือแต่แท่นสักการะบูชาที่ยกเข้ามาเก็บรักษาไว้หน้าพระวิหารของวัดศรีมงคลใต้ในปัจจุบัน)

ส่วนพระพุทธรูปองค์ใหญ่ที่ก่ออิฐถือปูน ชาวเมืองได้ขนานนามว่า "พระเจ้าองค์หลวง" เป็นพระประธานของวัดศรีมุงคุณ ซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนเป็น วัดศรีมงคลใต้ ถือเป็นพระพุทธรูปคู่บ้านคู่เมืองของจังหวัดมุกดาหารนับแต่นั้นมา

ในเวลาต่อมา มักมีผู้พบเห็นแก้วดวงหนึ่งมีสีสดใสเป็นประกายลอยออกจากต้นตาลริมฝั่งโขง และลอยไปตามลำน้ำโขงทุกคืน จนถึงช่วงใกล้สว่างจึงลอยกลับมาที่ต้นตาลเช่นเดิม เจ้าจันทกินรีจึงได้ขนานนามแก้วดวงนี้ว่า แก้วมุกดาหาร เนื่องจากได้ตั้งเมืองขึ้นริมฝั่งโขงตรงปากห้วยบังมุกอีกทั้งได้มีผู้พบเห็นไข่มุกในแม่น้ำโขงอีกด้วย และให้ขนานนามเมืองที่ตั้งขึ้นใหม่นี้ว่า เมืองมุกดาหาร ตั้งแต่เดือน 4 ปีกุน จุลศักราช 1132 (พ.ศ. 2313) มีอาณาเขตครอบคลุมทั้งสองฝั่งของแม่น้ำโขงรวมถึงแขวงสุวรรณเขตของประเทศลาว

ครั้นถึงสมัยอาณาจักรธนบุรี สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้แผ่แสนยานุภาพขึ้นมาถึงแถบลุ่มแม่น้ำโขง กระทั่ง พ.ศ. 2321 ได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก และเจ้าพระยาจักรียกกองทัพขึ้นมาปราบปรามและรวบรวมหัวเมืองใหญ่น้อยในสองฝั่งแม่น้ำโขง และได้ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งให้ เจ้าจันทกินรี เป็น พระยาจันทรศรีสุราชอุปราชามันธาตุราช ดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองมุกดาหารคนแรก

เดิมทีเมืองมุกดาหารเคยเป็นส่วนหนึ่งของมณฑลอุดร ก่อนจะกลายเป็นอำเภอหนึ่งในเมืองนครพนมใน พ.ศ. 2450 (ต่อมาได้เปลี่ยนคำว่าเมืองเป็นจังหวัดใน พ.ศ. 2459) และได้แยกออกเป็น จังหวัดมุกดาหาร อย่างเป็นทางการเมื่อวันที่ 27 กันยายน พ.ศ. 2525

ใน พ.ศ. 2549 สะพานมิตรภาพไทย–ลาว 2 ซึ่งเป็นสะพานข้ามแม่น้ำโขง เชื่อมต่อจังหวัดมุกดาหารของไทยและแขวงสุวรรณเขตของประเทศลาวได้เปิดดำเนินการ

อาณาเขตติดต่อ

• ทิศเหนือ ติดต่อกับจังหวัดสกลนครและจังหวัดนครพนม
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับแขวงสะหวันนะเขด ประเทศลาว โดยมีแม่น้ำโขงไหลกั้นพรมแดน
• ทิศใต้ ติดต่อกับจังหวัดอำนาจเจริญ จังหวัดยโสธร และจังหวัดร้อยเอ็ด
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับจังหวัดร้อยเอ็ดและจังหวัดกาฬสินธุ์

สภาพทางภูมิศาสตร์

ด้านตะวันออกเป็นที่ราบสลับป่าไม้ ด้านตะวันตกเป็นผืนป่าบนทิวเขาภูพาน ด้านตะวันออกมีแม่น้ำโขงทอดยาวกั้นพรมแดนระหว่างประเทศไทยกับลาว

หน่วยการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

การปกครองแบ่งออกเป็น 7 อำเภอ 53 ตำบล 526 หมู่บ้าน

แผนที่

เลข	ชื่ออำเภอ	จำนวนตำบล	พื้นที่ (ตร.กม.)
1	อำเภอเมืองมุกดาหาร	13	1,235.066
2	อำเภอนิคมคำสร้อย	7	377.158
3	อำเภอดอนตาล	7	510.923
4	อำเภอดงหลวง	6	1,076.158
5	อำเภอคำชะอี	9	645.694
6	อำเภอหว้านใหญ่	5	84.483
7	อำเภอหนองสูง	6	410.384
รวม		53	4,339.830

การปกครองส่วนท้องถิ่น

แบ่งออกเป็น 1 องค์การบริหารส่วนจังหวัด 30 องค์การบริหารส่วนตำบล 1 เทศบาลเมือง 24 เทศบาลตำบล

อำเภอเมืองมุกดาหาร เทศบาลเมืองมุกดาหาร เทศบาลตำบลมุก

อำเภอนิคมคำสร้อย อำเภอดอนตาล อำเภอดงหลวง

อำเภอคำชะอี อำเภอหว้านใหญ่ เทศบาลตำบลหว้านใหญ่ เทศบาลตำบลชะโนด อำเภอหนองสูง เทศบาลตำบลบ้านเป้า เทศบาลตำบลหนองสูงเหนือ

รายนามเจ้าเมืองและผู้ว่าราชการจังหวัด

ลำดับ	ชื่อ	ดำรงตำแหน่ง	หมายเหตุ
หัวเมืองของอาณาจักรล้านช้างจำปาสักดิ์
เจ้าเมืองหลวงโพนสิม
-	เจ้าจันทร์สุริยวงษ์	2256 - ?
-	เจ้ากินรี	? - 2310
เจ้าเมืองมุกดาหาร
1	เจ้ากินรี	2310 - 2312
หัวเมืองของสยาม
1	พระยาจันทร์ศรีสุราชอุปราชาพัณฑาตุราช (เจ้ากินรี)	2313 - 2347
2	พระยาจันทร์สุริยวงษ์ (กิ่ง)	2348 - 2383
3	พระจันทร์สุริยวงษ์ (พรหม)	2383 - 2405
-	ว่าง	2405 - 2406
4	เจ้าจันทรเทพสุริยวงษ์ดำรงรัฐสีมามุกดาธิบดี (เจ้าหนู)	2406 - 2412
5	พระพฤติมนตรี (คำ)	2413 - 2420
6	พระจันทร์สุริยวงษ์ (บุญเฮา)	2421 - 2430
-	ท้าวสุวรรณสาร(เมฆ) รักษาการ	2430 - 2431
7	พระยาศศิวงศ์ประวัติ (เมฆ)	2431 - 2434
ก่อตั้งมณฑลลาวพวน
7	พระยาศศิวงศ์ประวัติ (เมฆ)	2434 - 2440
เปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลฝ่ายเหนือ
ผู้ว่าราชการเมืองมุกดาหาร
8	พระจันทรเทพสุริยวงษา (แสง)	2441 - 2443
เปลี่ยนชื่อเป็นมณฑลอุดร
8	พระจันทรเทพสุริยวงษา (แสง)	2444 - 2449
ยุบเป็นอำเภอมุกดาหาร
นายอำเภอมุกดาหาร
ลำดับ	ชื่อ	ดำรงตำแหน่ง
1	หลวงทรงสราวุธ (เจิม วิเศษรัตน์)	1 ตุลาคม 2450 - ?

ผู้ว่าราชการจังหวัดมุกดาหาร

ผู้ว่าราชการจังหวัดมุกดาหาร
ลำดับ	ชื่อ	ดำรงตำแหน่ง
1	นายจำลอง ราษฎร์ประเสริฐ	27 กันยายน 2525 - 30 กันยายน 2528
2	นายถนอม ชาญนุวงศ์	1 ตุลาคม 2528 - 30 กันยายน 2531
3	ร.ต.ไมตรี ไนยะกูล	1 ตุลาคม 2531 - 30 กันยายน 2534
4	นายอนันต์ แจ้งกลีบ	1 ตุลาคม 2534 - 30 กันยายน 2535
5	ร.ท.วินัย บุณยรัตผลิน	1 ตุลาคม 2535 - 30 กันยายน 2537
6	นายสาโรช คัชมาตย์	1 ตุลาคม 2537 - 19 ตุลาคม 2540
7	นายทรงวุฒิ งามมีศรี	21 ตุลาคม 2540 - 11 มกราคม 2541
8	นายสมบูรณ์ สุขสำราญ	12 มกราคม 2541 - 30 กันยายน 2542
9	นายประเสริฐ โยธีพิทักษ์	1 ตุลาคม 2542 - 30 กันยายน 2544
10	นายนิรันดร์ จงวุฒิเวศย์	1 ตุลาคม 2544 - 30 กันยายน 2547
11	นายไพรัตน์ สกลพันธุ์	1 ตุลาคม 2547 - 30 กันยายน 2548
12	นายบุญสม พิรินทร์ยวง	1 ตุลาคม 2548 - 30 กันยายน 2550
13	นายปราณีต บุญมี	1 ตุลาคม 2550 - 30 กันยายน 2552
14	นายบุญส่ง เตชะมณีสถิตย์	1 ตุลาคม 2552 - 26 พฤษภาคม 2553
15	นายชาญวิทย์ วสยางกูร	27 พฤษภาคม 2553 - 30 กันยายน 2555
16	นายสกลสฤษฏ์ บุญประดิษฐ์	19 พฤศจิกายน 2555 - 30 กันยายน 2558
17	นายสรสิทธิ์ ฤทธิ์สรไกร	1 ตุลาคม 2558 - 30 กันยายน 2560
18	นายไพฑูรย์ รักษ์ประเทศ	1 ตุลาคม 2560 - 30 กันยายน 2561
19	นายชยันต์ ศิริมาศ	1 ตุลาคม 2561 - 30 กันยายน 2563
20	นายวีระชัย นาคมาศ	1 ตุลาคม 2563 - 30 กันยายน 2564
21	นายเฉลิมพล มั่งคั่ง	1 ตุลาคม 2564 - 30 กันยายน 2565
22	นายวรญาณ บุญณราช	2 ธันวาคม 2565 - ปัจจุบัน

การศึกษา

ระดับอาชีวศึกษา

อาชีวศึกษารัฐ

• วิทยาลัยการอาชีพนวมินทราชินีมุกดาหาร
• วิทยาลัยการอาชีพคำชะอี

อาชีวศึกษาเอกชน

• วิทยาลัยเทคโนโลยีบริหารธุรกิจรักไทย มุกดาหาร 2019-08-08 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• วิทยาลัยเทคโนโลยีมุกดาหาร

ระดับอุดมศึกษา

สถาบันอุดมศึกษารัฐ

• วิทยาลัยชุมชนมุกดาหาร
• มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี วิทยาเขตมุกดาหาร (ปัจจุบันไม่มีการเรียนการสอนแล้ว)
• มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลธัญบุรี (สำนักงานบริหารวิทยาการ สถานีสร้างงานสร้างอาชีพ มุกดาหาร)

สถาบันอุดมศึกษาในกำกับสำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา

• สถาบันการอาชีวศึกษาภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ๒

สถานที่สำคัญ

• หอแก้วมุกดาหาร
• วัดศรีมงคลใต้
• วัดศรีบุญเรือง
• สะพานมิตรภาพ 2 (มุกดาหาร-สะหวันนะเขต)
• (พญาศรีภุชงค์มุกดานาคราช)
• วัดมโนภิรมย์
• วัดพระศรีมหาโพธิ์
• วัดรอยพระพุทธบาทภูมโนรมย์ (พญาศรีมุกดามหามุนีนีลปาลนาคราช)
• ,, อำเภอนิคมคำสร้อย (ภายในวนอุทยานดงบังอี)
• (ถนนคนเดินตลาดอินโดจีน)
• สักการสถานพระมารดาแห่งมรณสักขี

สถานที่สำคัญทางธรรมชาติ

1. อุทยานแห่งชาติภูผาเทิบ ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านคอนสาย ตำบลนาสีนวน อำเภอเมืองมุกดาหาร
2. อุทยานแห่งชาติภูสระดอกบัว ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านหนองเม็ก ตำบลป่าไร่ อำเภอดอนตาล จังหวัดมุกดาหาร(มุกดาหาร,ยโสธร,อำนาจเจริญ)
3. อุทยานแห่งชาติภูผายล ที่ทำการอุทยานฯตั้งอยู่ที่บ้านห้วยหวด ตำบลจันทร์เพ็ญ อำเภอเต่างอย จังหวัดสกลนคร(สกลนคร,นครพนม,มุกดาหาร)
4. ที่ทำการเขตรักษาพันธุ์สัตว์ป่าฯตั้งอยูที่อำเภอคำชะอี จังหวัดมุกดาหาร(มุกดาหาร,กาฬสินธุ์)
5. ที่ทำการวนอุทยานฯตั้งอยู่ที่ตำบลนากอก อำเภอนิคมคำสร้อย
6. ที่ทำการเขตห้ามล่าสัตว์ป่าฯตั้งอยู่ที่ตำบลบึงงาม อำเภอหนองพอก จังหวัดร้อยเอ็ด(ร้อยเอ็ด,กาฬสินธุ์,มุกดาหาร)

เทศกาล

• เทศกาลสงกรานต์

สัญลักษณ์ประจำจังหวัด

• ตราประจำจังหวัด: รูปปราสาทสองนางสถิตย์ ประดิษฐานแก้วมณีมุกดาหาร
• ต้นไม้ประจำจังหวัด: ต้นตานเหลืองหรือช้างน้าว (Ochna integerrima)
• ดอกไม้ประจำจังหวัด: ดอกตานเหลืองหรือช้างน้าว (Ochna integerrima)
• สัตว์บกประจำจังหวัด: แมวดาว (Leopard cat)
• สัตว์น้ำประจำจังหวัด: ปลากดคัง หรือปลากดแก้ว (Hemibagrus wyckioides)
• คำขวัญประจำจังหวัดเดิม: หอแก้วสูงเสียดฟ้า ภูผาเทิบแก่งกะเบา แปดเผ่าชนพื้นเมือง ลือเลื่องมะขามหวาน กลองโบราณล้ำเลิศ ถิ่นกำเนิดลำผญา ตระการตาชายโขง เชื่อมโยงอินโดจีน
• คำขวัญประจำจังหวัดใหม่: องค์พระใหญ่ สวยเด่น เป็นสง่า สูงเสียดฟ้า หอแก้วมุกดาหาร พญานาค 3 พิภพ ระบือนาม ทั่วเขตคาม สะพานเชื่อม อินโดจีน

การคมนาคม

รถยนต์

มุกดาหารอยู่ห่างจากกรุงเทพมหานคร ประมาณ 650 กิโลเมตร ใช้เส้นทางกรุงเทพฯ-สระบุรี-นครราชสีมา-อำเภอบ้านไผ่-มหาสารคาม-อำเภอยางตลาด-กาฬสินธุ์-อำเภอคำชะอี-มุกดาหาร หรือเส้นทางกรุงเทพฯ-สระบุรี-นครราชสีมา (ทางหลวงหมายเลข 2) เลี้ยวขวาเข้าทางหลวงหมายเลข 207 ที่บ้านวัด-เลี้ยวขวาผ่านอำเภอประทาย-อำเภอพุทไธสง-อำเภอพยัคฆภูมิพิสัย–อำเภอเกษตรวิสัย-อำเภอสุวรรณภูมิ แล้วแยกเข้าทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 2169 ผ่านอำเภอทรายมูล-อำเภอกุดชุม-อำเภอเลิงนกทา แยกซ้ายเข้าทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 212 ผ่านอำเภอนิคมคำสร้อย สู่จังหวัดมุกดาหาร

รถโดยสารประจำทาง

มีรถโดยสารประจำทางทั้งรถโดยสารธรรมดาและรถปรับอากาศ โดยรถร่วมบริการของผู้ประกอบการเอกชน

• กรุงเทพฯ - มุกดาหาร
• กรุงเทพฯ - มุกดาหาร
• นครราชสีมา - มุกดาหาร
• ขอนแก่น - มุกดาหาร
• มุกดาหาร - ระยอง
• มุกดาหาร - พัทยา - ระยอง
• มุกดาหาร - หัวหิน
• มุกดาหาร - แม่สอด

ทางอากาศ

ในปัจจุบันจังหวัดมุกดาหารยังไม่มีท่าอากาศยาน จึงต้องใช้บริการท่าอากาศยานของจังหวัดข้างเคียง ได้แก่

• ท่าอากาศยานนครพนม เดินทาง 1 ชม. 50 นาที (120 กม.)
• ท่าอากาศยานสกลนคร เดินทาง 1 ชม. 55 นาที (124 กม.)
• ท่าอากาศยานนานาชาติอุบลราชธานี เดินทาง 2 ชม. 29 นาที (169.7 กม.)

โดยปกติชาวจังหวัดมุกดาหาร จะให้ท่าอากาศยานนครพนมเป็นหลักในการเดินทาง เพราะความสะดวกในการเดินทางและระบบขนส่งสาธารณะ

• รถตู้ ท่าอากาศยานนครพนม - บขส.จังหวัดมุกดาหาร
• บขส.จังหวัดนครพนม - บขส.จังหวัดมุกดาหาร (ไปกลับ)
• ในปี 2561 กรมท่าอากาศยาน ในสังกัดกระทรวงคมนาคม ได้ใช้งบประมาณ 6 ล้านบาทในการสำรวจพื้นที่เพื่อศึกษาความเป็นไปได้ในการสร้างท่าอากาศยานในจังหวัดมุกดาหาร หากสร้างสำเร็จจะกลายเป็นท่าอากาศยานนานาชาติแห่งที่ 30 ของประเทศไทย การสำรวจดังกล่าวแล้วเสร็จในเดือนมีนาคม 2562 และอยู่ในระหว่างดำเนินการขั้นตอนต่อไป คาดว่าจะใช้งบประมาณกว่า 5 พันล้านบาทในการก่อสร้าง

รถไฟ

ในปัจจุบันจังหวัดมุกดาหารยังไม่มีระบบขนส่งทางราง โดยปัจจุบันอยู่ระหว่างดำเนินการก่อสร้างสำหรับ โครงการก่อสร้างทางรถไฟ ทางคู่ บ้านไผ่ มุกดาหาร นครพนม มีกำหนดก่อสร้างแล้วเสร็จในปี 2570

รถโดยสารระหว่างประเทศ

• มุกดาหาร - สะหวันนะเขต บริการโดย บริษัท ขนส่ง จำกัด

การคมนาคมภายในตัวจังหวัดมุกดาหาร

• รถสองแถว มีหลายสาย คิดค่าโดยสารตามระยะทาง
• รถสามล้อเครื่อง คิดค่าโดยสารตามระยะทาง (เป็นรถเหมา)
• แท็กซี่ คิดค่าโดยสารตามระยะทางบนมิเตอร์

ระยะห่างจากตัวจังหวัดไปอำเภอต่าง ๆ

• อำเภอนิคมคำสร้อย 29 กิโลเมตร
• อำเภอหว้านใหญ่ 32 กิโลเมตร
• อำเภอดอนตาล 34 กิโลเมตร
• อำเภอคำชะอี 38 กิโลเมตร
• อำเภอหนองสูง 53 กิโลเมตร
• อำเภอดงหลวง 55 กิโลเมตร

จุดผ่านแดนที่ติดต่อกับประเทศลาว

1. จุดผ่านแดนถาวร ด่านสะพานมิตรภาพไทย-ลาว 2 ระหว่างอำเภอเมืองมุกดาหารและนครไกสอน พมวิหาน แขวงสุวรรณเขต
2. จุดผ่านแดนถาวร ท่าเรือเทศบาลเมืองมุกดาหาร ระหว่างอำเภอเมืองมุกดาหารและนครไกสอน พมวิหาน แขวงสุวรรณเขต

บุคคลสำคัญ

• จอมพลสฤษดิ์ ธนะรัชต์ นายกรัฐมนตรีไทย คนที่ 11
• หนูฮัก พูมสะหวัน อดีตประธานประเทศลาว

นักแสดง

• ชมพู่ ก่อนบ่ายคลายเครียด
• ศรุชา เพชรโรจน์

นักร้อง

• มนต์สิทธิ์ คำสร้อย
• อดีตนักร้องเพลงลูกทุ่ง
• (เปียโน) นักร้องเพลงลูกทุ่ง

อ้างอิง

1. ศูนย์สารสนเทศเพื่อการบริหารและงานปกครอง. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ข้อมูลการปกครอง." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://www.dopa.go.th/padmic/jungwad76/jungwad76.htm 2016-03-10 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 18 เมษายน 2553.
2. กรมการปกครอง. กระทรวงมหาดไทย. "ประกาศสำนักทะเบียนกลาง กรมการปกครอง เรื่อง จำนวนราษฎรทั่วราชอาณาจักร แยกเป็นกรุงเทพมหานครและจังหวัดต่าง ๆ ตามหลักฐานการทะเบียนราษฎร ณ วันที่ 31 ธันวาคม 2563." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://stat.bora.dopa.go.th/stat/pk/pk_57.pdf 2564. สืบค้น 16 เมษายน 2564.
3. . Mukdahan - Smart Travel. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-12-01. สืบค้นเมื่อ 2021-12-01.
4. https://kk.mcu.ac.th/Art-Culture/phalub.php
5. "เกี่ยวกับจังหวัด | สำนักงานธนารักษ์พื้นที่มุกดาหาร". ระบบจัดการเว็บไซต์ย่อยภาครัฐ.
6. http://dontan.mukdahancity.com/country/dontan_01.php^[]
7. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-01-27. สืบค้นเมื่อ 2021-12-01.
8. . web.archive.org. 2009-07-12. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2009-07-12. สืบค้นเมื่อ 2021-12-01.{{}}: CS1 maint: bot: original URL status unknown ()
9. Limited, Bangkok Post Public Company. "Mukdahan airport to be regional hub". Bangkok Post. สืบค้นเมื่อ 2021-12-01.

ดูเพิ่ม

• สะพานมิตรภาพ 2 (มุกดาหาร-สะหวันนะเขต)
• รายชื่อวัดในจังหวัดมุกดาหาร
• รายชื่อโรงเรียนในจังหวัดมุกดาหาร
• (รายชื่อห้างสรรพสินค้าในจังหวัดมุกดาหาร)

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์อย่างเป็นทางการของจังหวัด 2020-08-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• สัญญา ชีวะประเสริฐ. (2555). ความทรงจำของเมืองสองฝั่งแม่น้ำโขง: มุกดาหาร และสะหวันนะเขด. วารสารประวัติศาสตร์ (มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ). หน้า 49-60.
• จังหวัดมุกดาหาร - อีสานร้อยแปด

16°32′N 104°43′E / 16.54°N 104.72°E / 16.54; 104.72

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ จังหวัดมุกดาหาร
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย