คลอง

คลอง (อังกฤษ: canal) คือ ทางน้ำหรือลำน้ำที่เกิดขึ้นเองหรือขุดเชื่อมกับแม่น้ำหรือทะเล ในภาษาไทยมีคำที่ใช้เรียกทางน้ำหรือลำน้ำขนาดต่างๆ รวมกันว่า แม่น้ำคูคลอง โดยแม่น้ำเป็นลำน้ำที่มีขนาดใหญ่มาก ส่วนคลอง และคูมีขนาดเล็กรองลงมาตามลำดับ คลองมักจะเชื่อมต่อระหว่างแม่น้ำ สู่แม่น้ำ หรือ ระหว่างทะเลสาบ และมหาสมุทร คลองมีจุดประสงค์เพื่อใช้ในการส่งน้ำสำหรับการเดินทาง และอุปโภคบริโภค คลองที่เก่าแก่ที่สุดปรากฏในยุคเมโสโปเตเมีย ประมาณ 4000 ปีก่อนคริสต์ศักราช

คลองในประเทศฝรั่งเศส

ปัจจุบันในประเทศไทย คลองในฐานะที่เป็นเส้นทางการขนส่งทางน้ำเริ่มมีใช้ลดน้อยลง เนื่องจากการเพิ่มของถนนและทางรถไฟ ทำให้คลองในหลายสถานที่ไม่ได้รับความดูแล เกิดความเน่าเสียได้ง่าย ในหลายๆเมือง ได้นำคลองมาใช้ในการนันทนาการแทนที่ โดยมีการล่องเรือนำเที่ยวเมืองภายในคลอง

ในช่วงต้นคริสต์ศตวรรษที่ 20 ได้มีความเชื่อว่าบนดาวอังคารได้มีคลอง

ประโยชน์ของคลอง

ในกรณีของคลองขุดนั้นเกิดขึ้นโดยมีวัตถุประสงค์ต่างๆ ดังนี้

• ขุดเป็นคลองลัดเพื่อเชื่อมแม่ลำน้ำตอนที่ไหลโค้งตวัด หรือเชื่อมแม่น้ำ 2 สาย เข้าด้วยกันเพื่อช่วยให้การคมนาคมขนส่งทางน้ำมีความสะดวกรวดเร็วยิ่งขึ้น
• ขุดเป็นคลองคูเมืองเพื่อเป็นแนวป้องกันจากศัตรูผู้รุกราน อยู่ถัดจากกำแพงเมืองออกมา เช่น คลองคูเมืองด้านตะวันตกของกรุงธนบุรี และคลองคูเมือง 3 ชั้น ด้านตะวันออกของเกาะรัตนโกสินทร์ในกรุงเทพฯ
• เพื่อใช้เป็นทางระบายน้ำ และป้องกันอุทกภัยจากน้ำท่วมและน้ำขัง
• เพื่อใช้ในการชลประทานสำหรับพื้นที่เกษตรกรรม
• เพื่อใช้ในกิจการประปา สำหรับการอุปโภคบริโภคน้ำสะอาดของประชาชนที่อาศัยอยู่ในเมืองและเขตชุมชนใหญ่ๆ

วัตถุประสงค์ในการขุดคลองข้างต้นนั้น บางครั้งเป็นการขุดคลองเพื่อประโยชน์อย่างใดอย่างหนึ่งโดยเฉพาะ เช่น ในสมัยโบราณ ส่วนใหญ่เป็นการขุดคลองด้วยเหตุผลข้อที่ 1 หรือข้อที่ 2 ในช่วงต่อมา มีวัตถุประสงค์ข้อที่ 3 และข้อที่ 4 เข้ามาเกี่ยวข้อง ส่วนวัตถุประสงค์ข้อที่ 5 นั้นเป็นการขุดคลองเพื่อการประปาในสมัยใหม่เพื่อตอบสนองความต้องการของเมืองหรือชุมชนใหญ่ๆ ในด้านการมีน้ำที่สะอาดสำหรับการอุปโภคและบริโภค

คลองที่สำคัญ

คลองที่สำคัญในไทย

คลองในประเทศไทย ส่วนใหญ่เป็นคลองที่คนขุดขึ้นเพื่อใช้ประโยชน์ต่างๆ แต่ก็มีบางคลองที่เกิดขึ้นตามธรรมชาติ โดยเฉพาะอย่างยิ่งในภาคตะวันออกและภาคใต้ของประเทศ มักเรียกลำน้ำเล็กๆ บางสายที่เกิดเองตามธรรมชาติว่า "คลอง" เช่น คลองกระแส จังหวัดระยอง คลองใหญ่ จังหวัดตราด คลองไชยา จังหวัดสุราษฎร์ธานี คลองปากนคร จังหวัดนครศรีธรรมราช และคลองนาทวี จังหวัดสงขลา แต่ในภาคเหนือและภาคกลางของประเทศ ถ้ากล่าวถึงคลอง ก็หมายถึงลำน้ำที่คนขุดขึ้นเพียงอย่างเดียว

• คลองคูเมืองเดิม
• คลองบางขนาก
• คลองประเวศบุรีรมย์
• คลองผดุงกรุงเกษม
• คลองพระโขนง
• คลองมหานาค
• คลองมหาสวัสดิ์
• คลองมอญ
• คลองรอบกรุง
• คลองหลอด
• คลองบางกอกน้อย
• คลองบางกอกใหญ่
• คลองบางหลวง
• คลองเปรมประชากร
• คลองแสนแสบ
• คลองรังสิต
• คลองสำโรง
• คลองภาษีเจริญ
• คลองสนามชัย
• คลองประปา
• คลองหกวาสายล่าง
• คลองสามวา
• คลองลาดพร้าว
• คลองทวีวัฒนา
• คลองระพีพัฒน์
• คลองพระยาบันลือ

คลองที่สำคัญในต่างประเทศ

• คลองปานามา
• คลองสุเอซ
• คลองคีล
• คลองต้ายวิ่นเหอ
• คลองชองกเยชอน

อ้างอิง

• Edwards-May, David (2002), European Waterways - map and concise directory, Euromapping

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ คลอง