กรมชลประทาน (ประเทศไทย)

• RID

กรมชลประทาน (อังกฤษ: Royal Irrigation Department) เป็นหน่วยงานในกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ มีหน้าที่จัดให้ได้มาซึ่งน้ำเพื่อกักเก็บรักษา ควบคุม ส่ง ระบาย หรือแบ่งน้ำ เพื่อการเกษตร การพลังงาน การสาธารณูปโภค หรือการอุตสาหกรรม และหมายรวมถึงการป้องกันความเสียหายอันเกิดจากน้ำ กับการคมนาคมทางน้ำซึ่งอยู่ในเขตชลประทาน

ราชอาณาจักรไทย
กรมชลประทาน

Royal Irrigation Department
ตราพระวรุณทรงพระขรรค์ สัญลักษณ์ประจำกรมชลประทาน
ท่าเรือกรมชลประทาน สามเสน
ภาพรวมหน่วยงาน
ก่อตั้ง	13 มิถุนายน พ.ศ. 2445 (122 ปี)
ผู้ก่อตั้ง	พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
เขตอำนาจ	ประเทศไทย
สำนักงานใหญ่	กรมชลประทาน สามเสน 811 ถนนสามเสน แขวงถนนนครไชยศรี เขตดุสิต กรุงเทพมหานคร กรมชลประทาน ปากเกร็ด 200 หมู่ที่ 1 ถนนติวานนท์ ตำบลบางตลาด อำเภอปากเกร็ด จังหวัดนนทบุรี
งบประมาณประจำปี	78,529.4829 ล้านบาท (พ.ศ. 2566)
ฝ่ายบริหารหน่วยงาน	ชูชาติ รักจิตร , อธิบดี วิทยา แก้วมี, รองอธิบดี ดร.​ ทวีศักดิ์ ธนเดโชพล, รองอธิบดี สุริยพล นุชอนงค์, รองอธิบดี เดช เล็กวิชัย, รองอธิบดี
ต้นสังกัดหน่วยงาน	กระทรวงเกษตรและสหกรณ์
ลูกสังกัดหน่วยงาน	ดู หน่วยงานในสังกัด
เว็บไซต์	http://www.rid.go.th

ประวัติ

งานชลประทานในประเทศไทยเริ่มขึ้นอย่างจริงจังในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว มีการขุดลอกคลอง และขุดคลองขึ้นใหม่ในบริเวณที่ราบภาคกลางจำนวนมาก ดำเนินการโดยเอกชน คือบริษัทขุดคลองแลคูนาสยาม (Siam Canals, Lands and Irrigation Company) ได้รับพระบรมราชานุญาตเมื่อ พ.ศ. 2431 เริ่มขุดคลองเมื่อ พ.ศ. 2433 มีระยะเวลาดำเนินการ ตามสัมปทาน 25 ปี

ใน พ.ศ. 2445 ได้ว่าจ้างนายเย โฮมัน วันเดอร์ ไฮเด วิศวกรชลประทานชาวฮอลันดา มาดำเนินงานชลประทานประเทศไทย และทรงแต่งตั้งให้ นายเย โฮมัน เข้ารับราชการ เมื่อวันที่ 13 มิถุนายน 2445 พร้อมทั้งทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้ตั้ง "กรมคลอง" และทรงแต่งตั้งนาย เย โฮมัน เป็นเจ้ากรมคลองคนแรก เพื่อทำหน้าที่ดูแลทำนุบำรุงคลองต่างๆ ไม่ให้ตื้นเขิน

ต่อมาในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ได้ทรงพระกรุณา โปรดเกล้าฯ ให้จัดตั้ง "กรมทดน้ำ" ขึ้นแทนกรมคลอง เมื่อวันที่ 30 กันยายน 2457 และทรงแต่งตั้ง นายอาร์ ซี อาร์ วิล สัน เป็นเจ้ากรมทดน้ำ

จนในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว ได้มีพระราชดำริว่า หน้าที่ของกรมทดน้ำมิได้ปฏิบัติงานอยู่เฉพาะแต่การทดน้ำเพียงอย่างเดียว งานที่กรมทดน้ำปฏิบัติอยู่จริงในขณะนั้นมีทั้งการขุดคลอง การทดน้ำ รวมทั้งการส่งน้ำตามคลองต่างๆ อีกทั้งการสูบน้ำเพื่อช่วยเหลือการเพาะปลูก จึงทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เปลี่ยนชื่อจาก กรมทดน้ำ เป็น กรมชลประทาน เมื่อวันที่ 21 มีนาคม พ.ศ. 2470 โดยให้มีหน้าที่รับผิดชอบงานการขุดคลอง การทดน้ำ การส่งน้ำ และการสูบน้ำช่วยเหลือพื้นที่เพาะปลูกอย่างทั่วถึง

อำนาจและหน้าที่

1. เป็นหน่วยงานหลักในการพัฒนาแหล่งน้ำตามศักยภาพของลุ่มน้ำให้เพียงพอ
2. จัดการน้ำให้กับผู้ใช้น้ำทุกประเภทอย่างทั่วถึง เป็นธรรม และยั่งยืน
3. เสริมสร้างให้ประชาชนมีส่วนร่วม เพื่อให้การและบริหารจัดการน้ำ ทุกระดับอย่างบูรณาการ
4. ดำเนินการป้องกันและบรรเทาภัยทางน้ำ

หน่วยงานในสังกัด

โครงสร้างและหน่วยงานในสังกัดกรมชลประทาน แบ่งส่วนราชการตาม กฎกระทรวงแบ่งส่วนราชการกรมชลประทาน กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ พ.ศ. 2557 ดังนี้

สำนักงานเลขานุการกรม กองการเงินและบัญชี กองแผนงาน กองพัฒนาแหล่งน้ำขนาดกลาง กองพัสดุ ศูนย์เทคโนโลยีสารสนเทศและการสื่อสาร สำนักกฎหมายและที่ดิน สำนักเครื่องจักรกล สำนักงานจัดรูปที่ดินกลาง สำนักบริหารโครงการ สำนักบริหารจัดการน้ำและอุทกวิทยา สำนักบริหารทรัพยากรบุคคล สำนักพัฒนาแหล่งน้ำขนาดใหญ่ สำนักวิจัยและพัฒนา สำนักสำรวจด้านวิศวกรรมและธรณีวิทยา สำนักออกแบบวิศวกรรมและสถาปัตยกรรม กลุ่มพัฒนาระบบบริหาร กลุ่มตรวจสอบภายใน กองส่งเสริมการมีส่วนร่วมของประชาชน กองประสานงานโครงการอันเนื่องมาจากพระราชดำริ

สำนักชลประทานที่ 1 จ.เชียงใหม่ สำนักชลประทานที่ 2 จ.ลำปาง สำนักชลประทานที่ 3 จ.พิษณุโลก สำนักชลประทานที่ 4 จ.กำแพงเพชร สำนักชลประทานที่ 5 จ.อุดรธานี สำนักชลประทานที่ 6 จ.ขอนแก่น สำนักชลประทานที่ 7 จ.อุบลราชธานี สำนักชลประทานที่ 8 จ.นครราชสีมา สำนักชลประทานที่ 9 จ.ชลบุรี สำนักชลประทานที่ 10 จ.ลพบุรี สำนักชลประทานที่ 11 จ.นนทบุรี สำนักชลประทานที่ 12 จ.ชัยนาท สำนักชลประทานที่ 13 จ.กาญจนบุรี สำนักชลประทานที่ 14 จ.ประจวบคีรีขันธ์ สำนักชลประทานที่ 15 จ.นครศรีธรรมราช สำนักชลประทานที่ 16 จ.สงขลา สำนักชลประทานที่ 17 จ.นราธิวาส

อ้างอิง

1. https://bbstore.bb.go.th/cms/1664166834_4779.pdf
2. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 318 ง หน้า 10 วันที่ 19 ธันวาคม 2566
3. โครงสร้างและหน่วยงานในสังกัดกรมชลประทาน

แหล่งข้อมูลอื่น

• กรมชลประทาน 2011-08-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• จักรกริช สังขมณี, "ชลกร: ประวัติศาสตร์สังคมว่าด้วยความรู้และการจัดการน้ำสมัยใหม่ในประเทศไทย," วารสารสังคมศาสตร์ (คณะรัฐศาสตร์ จุฬาฯ) ปีที่ 42 ฉบับที่ 2 (กรกฎาคม-ธันวาคม 2555), หน้า 93-115.
• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ กรมชลประทาน (ประเทศไทย)
  • ภาพถ่ายดาวเทียมจากวิกิแมเปีย หรือกูเกิลแมปส์
  • แผนที่จากลองดูแมป หรือเฮียวีโก
  • ภาพถ่ายทางอากาศจากเทอร์ราเซิร์ฟเวอร์

13°53′47″N 100°30′24″E / 13.89646°N 100.50663°E / 13.89646; 100.50663