กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (ประเทศไทย)

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ (อังกฤษ: Ministry of Agriculture and Cooperatives) เป็นหน่วยงานราชการส่วนกลางประเภทกระทรวงของไทย มีหน้าที่เกี่ยวกับการเกษตรกรรม การจัดหาแหล่งน้ำและพัฒนาระบบชลประทาน ส่งเสริมและพัฒนาเกษตรกร ส่งเสริมและพัฒนาระบบสหกรณ์ รวมตลอดทั้งกระบวนการผลิตและสินค้าเกษตรกรรม และราชการอื่นที่กฎหมายกำหนดให้เป็นอำนาจหน้าที่ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ หรือส่วนราชการที่สังกัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์

ตราพระพิรุณทรงนาค
ตรารูปแบบเดิม
ภาพรวมกระทรวง
ก่อตั้ง	1 เมษายน พ.ศ. 2435; 132 ปีก่อน (2435-04-01)
เขตอำนาจ	ทั่วราชอาณาจักร
สำนักงานใหญ่	เลขที่ 3 ถนนราชดำเนินนอก แขวงบ้านพานถม เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร 10200
รัฐมนตรี	ร้อยเอก ธรรมนัส พรหมเผ่า, รัฐมนตรีว่าการ
รัฐมนตรีช่วย	อรรถกร ศิริลัทธยากร, รัฐมนตรีช่วยว่าการ
ฝ่ายบริหารกระทรวง	ประยูร อินสกุล, ปลัดกระทรวง ภัทราภรณ์ โสเจยยะ, รองปลัดกระทรวง เศรษฐเกียรติ กระจ่างวงษ์, รองปลัดกระทรวง นวนิตย์ พลเคน, รองปลัดกระทรวง
ลูกสังกัดกระทรวง	ดูในบทความ
เว็บไซต์	https://www.moac.go.th/

ประวัติ

กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ก่อตั้งขึ้นเมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2435 ในรัชสมัยของพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในชื่อ กระทรวงเกษตรพานิชการ มี เจ้าพระยาภาสกรวงศ์ (พร บุนนาค) ขณะมีบรรดาศักดิ์ที่ "พระยาภาสกรวงศ์ "เป็นเสนาบดีคนแรก

ใน พ.ศ. 2439 ได้ยุบรวมกระทรวงเกษตรพานิชการเข้ากับ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติ พร้อมกับลดฐานะลงเป็นกรม ๆ หนึ่ง ในวันที่ 3 กันยายน พ.ศ. 2442 มีพระบรมราชโองการแยกกรมเกษตรพานิชการออกมาตั้งเป็นกระทรวงใหม่ใช้ชื่อว่า กระทรวงเกษตราธิการ มี เจ้าพระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์ (หม่อมราชวงศ์หลาน กุญชร) ขณะมีบรรดาศักดิ์ที่พระยาเทเวศร์วงศ์วิวัฒน์เป็นเสนาบดีคนแรก โดยใช้ เป็นที่ทำการชั่วคราว

ใน พ.ศ. 2475 ได้มีการยุบรวมกระทรวงเกษตราธิการเข้ากับ กระทรวงพาณิชย์และคมนาคม ใช้ชื่อว่า กระทรวงเกษตรพาณิชยการ ต่อมาวันที่ 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2476 ได้มีการเปลี่ยนแปลงชื่อและอำนาจหน้าที่จากกระทรวงเกษตรพาณิชยการเป็น กระทรวงเศรษฐการ ในวันที่ 1 ตุลาคม พ.ศ. 2515 มีประกาศของคณะปฏิวัติ ที่ 216ก่อให้เกิดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ และมีปลัดกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ คนแรก ได้แก่ ดร.ปรีดา กรรณสูต

ธงประจำกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ ถูกประดับบริเวณรั้วกระทรวง

รายนามปลัดกระทรวง

รายนาม	วาระการดำรงตำแหน่ง
1. พระยาอาหารบริรักษ์ (ผึ่ง ชูโต)	2435 - 2442
2. พระยาศรีสุนทรโวหาร (กมล สาลักษณ์)	2442 - 2453
3. พระยาประชาชีพบริบาล (แย้ม แสงชูโต)	2453 - 2460
4. หม่อมเจ้าฉลาดลบเลอสรร	2460-2462
5. พระยามโนปกรณ์นิติธาดา (ก้อน หุตะสิงห์)	15 กันยายน 2462 - 2466
6. พระยาสรรพกิจเกษตรการ (เกียรติ หุตะสิงห์)	19 เมษายน 2466 - 2474
7. หม่อมเจ้าวิมวาทิตย์ รพีพัฒน์	2474 - 2476
8. หม่อมเจ้าสกลวรรณากร วรวรรณ	2476 - 2477
9. หลวงเดชสหกรณ์ (หม่อมหลวงเดช สนิทวงศ์)	12 กันยายน 2477 - 5 กุมภาพันธ์ 2485
10. พระประกาศสหกรณ์ (สดับ วีรเธียร)	6 กุมภาพันธ์ 2485 - 12 มีนาคม 2501
11. ขุนวิจิตรพาหนการ (ใหญ่ วิจิตรพาหนการ)	13 มีนาคม 2501 - 31 ธันวาคม 2504
12. หม่อมราชวงศ์จักรทอง ทองใหญ่	1 มกราคม 2505 - 10 มีนาคม 2512
13. นายแสวง กุลทองคำ	2 พฤษภาคม 2512 - 30 กันยายน 2514
14. นายปรีดา กรรณสูต	1 ตุลาคม 2514 - 10 มีนาคม 2523
15. นายเถลิง ธำรงนาวาสวัสดิ์	10 มกราคม 2523 - 5 มกราคม 2530
16. นายจุลนภ สนิทวงศ์ ณ อยุธยา	6 มกราคม 2530 - 30 กันยายน 2533
17. นายยุกติ สาริกะภูติ	1 ตุลาคม 2533 - 30 กันยายน 2535
18. นายสมหมาย สุรกุล	1 ตุลาคม 2535 - 2 กรกฎาคม 2539
19. นายทวีศักดิ์ เสสะเวช	2 กรกฎาคม 2539 - 30 กันยายน 2541
20. นายปีติพงศ์ พึ่งบุญ ณ อยุธยา	1 ตุลาคม 2541 - 12 พฤษภาคม 2546
21. นายบรรพต หงษ์ทอง	22 มิถุนายน 2546 - 30 กันยายน 2550
22. นายจรัลธาดา กรรณสูต	1 ตุลาคม 2550 - 30 กันยายน 2552
23. นายยุคล ลิ้มแหลมทอง	1 ตุลาคม 2552 - 30 กันยายน 2553
24. นายเฉลิมพร พิรุณสาร	1 ตุลาคม 2553 - 30 กันยายน 2554
25. นางสาวสุพัตรา ธนเสนีวัฒน์	1 ตุลาคม 2554 - 30 กันยายน 2555
26. นายชวลิต ชูขจร	1 ตุลาคม 2555 - 3 กันยายน 2558
27. นายธีรภัทร ประยูรสิทธิ	18 กันยายน 2558 - 30 กันยายน 2560
28. นายเลิศวิโรจน์ โกวัฒนะ	1 ตุลาคม 2560 - 30 กันยายน 2561
29. นายอนันต์ สุวรรณรัตน์	1 ตุลาคม 2561 - 30 กันยายน 2563
30. นายทองเปลว กองจันทร์	1 ตุลาคม 2563 - 30 กันยายน 2565
31. นายประยูร อินสกุล	1 ตุลาคม 2565 - ปัจจุบัน

ตราสัญลักษณ์กระทรวง

• ตรารูปแบบเดิม
• ตราประจำกระทรวงตาม พรบ.หมายราชการ พ.ศ. 2482 (ฉบับที่ 249) ในปี พ.ศ. 2552
• ตราประจำกระทรวงตาม พรบ.เครื่องหมายราชการ พ.ศ. 2482 (ฉบับที่ 313) ในปี พ.ศ. 2565
• ตราประจำกระทรวงในปี พ.ศ. 2565 ในรูปแบบลายเส้น

ตราสัญลักษณ์ของกระทรวงเกษตรและสหกรณ์รูปแบบล่าสุด ประกาศใช้งานเมื่อวันที่ 10 มกราคม พ.ศ. 2565 ในประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง กำหนดภาพเครื่องหมายราชการ ตามพระราชบัญญัติเครื่องหมายราชการ พุทธศักราช 2482 (ฉบับที่ 313)

หน่วยงานในสังกัด

ส่วนราชการ

• สำนักงานรัฐมนตรี
• กรมวิชาการเกษตร
• กรมประมง
• กรมปศุสัตว์
• กรมชลประทาน
• กรมพัฒนาที่ดิน
• กรมส่งเสริมการเกษตร
• กรมส่งเสริมสหกรณ์
• สำนักงานเศรษฐกิจการเกษตร
• สำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม
• กรมการข้าว
• กรมหม่อนไหม
• กรมฝนหลวงและการบินเกษตร

อากาศยานที่ใช้งานในราชการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ สังกัดกรมฝนหลวงและการบินเกษตร

รัฐวิสาหกิจ

นอกจากนั้นยังมีหน่วยงานรัฐวิสาหกิจซึ่งมีการจัดองค์กรการบริหารในรูปรัฐวิสาหกิจ คือ

• องค์การตลาดเพื่อเกษตรกร (อ.ต.ก.)
• องค์การส่งเสริมกิจการโคนมแห่งประเทศไทย
• องค์การสะพานปลา
• การยางแห่งประเทศไทย (กยท.)

อดีตรัฐวิสาหกิจที่กำกับดูแล

• สำนักงานกองทุนสงเคราะห์การทำสวนยาง (สกย.)
• องค์การสวนยาง (อสย.)
• องค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ (อ.อ.ป., โอนไปสังกัดกระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม)

องค์การมหาชน

• สถาบันวิจัยและพัฒนาพื้นที่สูง (องค์การมหาชน)
• สำนักงานพัฒนาการวิจัยการเกษตร (องค์การมหาชน)
• สำนักงานพิพิธภัณฑ์เกษตรเฉลิมพระเกียรติพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว (องค์การมหาชน)

อ้างอิง

1. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 318 ง หน้า 10 วันที่ 19 ธันวาคม 2566
2. ประกาศสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง แต่งตั้งข้าราชการพลเรือนสามัญ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 140 ตอน 318 ง หน้า 10 วันที่ 19 ธันวาคม 2566
3. พระบรมราชโองการ ตั้งกระทรวงเกษตราธิการแลเปลี่ยนตำแหน่งเสนาบดี ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 16 ตอน 23 หน้า 302 3 กันยายน ค.ศ. 1899
4. แจ้งความกระทรวงเกษตราธิการ ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 16 ตอน 26 หน้า 383 24 กันยายน ค.ศ. 1899
5. พระราชบัญญัติจัดตั้งกระทรวงและกรม พุทธศักราช 2476 ราชกิจจานุเบกษา เล่ม 50 ตอน 0 ก หน้า 172 12 พฤษภาคม พ.ศ. 2476
6. ประกาศของคณะปฏิวัติ ที่ 216
7. "เอกสารอ้างอิง1" (PDF).
8. "เอกสารอ้างอิง2" (PDF).
9. "เอกสารอ้างอิง3" (PDF).
10. (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-09-21. สืบค้นเมื่อ 2019-01-03.
11. "เอกสารอ้างอิง6" (PDF).
12. . www.moac.go.th. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2022-02-18. สืบค้นเมื่อ 2022-02-18.
13. พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๒) พ.ศ. ๒๕๔๙ [กรมการข้าว]
14. พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๗) พ.ศ. ๒๕๕๒
15. พระราชบัญญัติปรับปรุงกระทรวง ทบวง กรม (ฉบับที่ ๑๐) พ.ศ. ๒๕๕๖

ดูเพิ่ม

วิกิซอร์ซ มีงานต้นฉบับเกี่ยวกับ:

ประวัติตราสัญลักษณ์กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ โดย พระยาอนุมานราชธน (ยง เสฐียรโกเศศ)

• รัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ของไทย
• รัฐมนตรีช่วยว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์ของไทย

แหล่งข้อมูลอื่น

• กระทรวงเกษตรและสหกรณ์ 2022-03-29 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• กระทรวงเกษตร. (2510). ประวัติกระทรวงเกษตร: ที่ระลึกคล้ายวันสถาปนาครบ 75 ปี 1 เมษายน 2510. พระนคร: กระทรวงฯ.
• ทิวาพร ใจก้อน. (2558). รัฐสยามกับการจัดการธรรมชาติ: ประวัติศาสตร์ แนวคิด และความรู้เรื่องศัตรูพืชในสังคมไทย. กรุงเทพฯ: 6 ตุลารำลึก.
• พวงเพชร สุรัตนกวีกุล. (2516). เปรียบเทียบผลงานของเสนาบดีกระทรวงเกษตราธิการ พ.ศ. 2435-2475 (ค.ศ. 1892-1932). วิทยานิพนธ์ อ.ม. กรุงเทพฯ: แผนกวิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ออนไลน์.
• พิชัย สิงห์ทอง. (2424). นโยบายส่งเสริมการเกษตรในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. วิทยานิพนธ์ อ.ม. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ออนไลน์.
• อัจฉรา ชุมดี. (2523). งานด้านการเกษตรและคมนาคมของเจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ (พ.ศ. 2452-2468). วิทยานิพนธ์ อ.ม. กรุงเทพฯ: ภาควิชาประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. ออนไลน์.