สมเด็จพระพุฒาจารย์

สมเด็จพระพุฒาจารย์ เป็นราชทินนามของพระเถระรูปหนึ่งที่มีสมณศักดิ์เป็นสมเด็จพระราชาคณะ ในสมัยหลังได้พระราชทานเฉพาะแก่พระเถระฝ่ายมหานิกาย ปัจจุบันคือ สมเด็จพระพุฒาจารย์ (สนิท ชวนปญฺโญ) วัดไตรมิตรวิทยารามวรวิหาร

สมเด็จพระพุฒาจารย์
ผู้ดำรงตำแหน่งคนปัจจุบัน สมเด็จพระพุฒาจารย์ (สนิท ชวนปญฺโญ) ตั้งแต่ 5 ธันวาคม พ.ศ. 2557
การเรียกขาน	ท่านเจ้าประคุณสมเด็จฯ
จวน	พระอารามหลวง
ผู้แต่งตั้ง	พระมหากษัตริย์ไทย
วาระ	ตลอดพระชีพ
ผู้ประเดิมตำแหน่ง	พระพุฒาจารย์
สถาปนา	ไม่ปรากฏ

ประวัติ

ในสมัยกรุงศรีอยุธยา พระพุทธาจารย์ เป็นราชทินนามพระราชาคณะเจ้าคณะอรัญวาสี มีผู้ได้รับพระราชทานราชทินนามสมณศักดิ์นี้สืบมา จนถึง พ.ศ. 2394 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวโปรดให้เลื่อนสมณศักดิ์พระพุทธาจารย์ (สน) เป็นสมเด็จพระราชาคณะชั้นหิรัณยบัฏที่สมเด็จพระพุฒาจารย์เป็นรูปแรก

ฐานานุกรม

สมเด็จพระพุฒาจารย์ มีฐานานุศักดิ์ตั้งฐานานุกรมได้ 10 รูปดังนี้

• พระครูปลัดสัมพิพัฒนธุตาจารย์ ปรีชาญาณประยุทธ วิสุทธิจริยาธิการนายก

พระครูศัพทสุนทร พระครูคู่สวด พระครูอมรโฆสิต พระครูคู่สวด พระครูวิจิตรสังฆการ พระครูรองคู่สวด พระครูวิจารณ์โกศล พระครูรองคู่สวด พระครูธรรมรักขิต พระครูวินัยธร พระครูธรรมธร พระครูสมุห์

• พระครูใบฎีกา

| style="width: 50%;text-align: left; vertical-align: top; " |

รายนาม (สมเด็จ) พระพุฒาจารย์

ในสมัยรัตนโกสินทร์ มีพระราชาคณะได้พระราชทานสมณศักดิ์ที่ (สมเด็จ) พระพุฒาจารย์ ดังนี้

ลำดับ	รายนาม	วัด	จังหวัด	ดำรงสมณศักดิ์
1	พระพุฒาจารย์	วัดอมรินทรารามวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	?
2	พระพุฒาจารย์ (อยู่)	วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	?
3	พระพุฒาจารย์ (เป้า) สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เป้า)	วัดอินทารามวรวิหาร วัดธรรมาวาส	กรุงเทพมหานคร จังหวัดพระนครศรีอยุธยา	? พ.ศ. 2363– ?
4	พระพุฒาจารย์ (สน) สมเด็จพระพุฒาจารย์ (สน)	วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2386 พ.ศ. 2394– ?
5	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โต พฺรหฺมรํสี)	วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2407–2415
6		วัดศาลาปูนวรวิหาร	จังหวัดพระนครศรีอยุธยา	พ.ศ. 2422–2427
7	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (ศรี อโนมสิริ)	วัดปทุมคงคาราชวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2430–2437
8	หม่อมเจ้าพระสมเด็จพระพุฒาจารย์ (ทัด เสนีวงศ์)	วัดระฆังโฆสิตารามวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2437–2443
9	พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าพระอรุณนิภาคุณากร ที่สมเด็จพระพุฒาจารย์	วัดราชบพิธสถิตมหาสีมารามราชวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2443–2444
10	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (ฤทธิ์ ธมฺมสิริ)	วัดบพิตรพิมุขวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2444–2448
11	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เขียว จนฺทสิริ)	วัดราชาธิวาสราชวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2448–2456
12	พระพุฒาจารย์ (มา อินฺทสโร)	วัดจักรวรรดิราชาวาสวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2456–2457
13	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (จ่าย ปุณฺณทตฺโต)	วัดเบญจมบพิตรดุสิตวนารามราชวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2465–2466
14	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (แพ ติสฺสเทโว)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2466–2472
15	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เข้ม ธมฺมสโร)	วัดพระเชตุพนวิมลมังคลารามราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2472–2484
16	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (นวม พุทฺธสโร)	วัดอนงคารามวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2488–2499
17	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (โสม ฉนฺโน)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2500–2505
18	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (วน ฐิติญาโณ)	วัดอรุณราชวรารามราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2506–2520
19	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เสงี่ยม จนฺทสิริ)	วัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2520–2526
20	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (อาจ อาสโภ)	วัดมหาธาตุยุวราชรังสฤษฎิ์ราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2528–2532
21	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (เกี่ยว อุปเสโณ)	วัดสระเกศราชวรมหาวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2533–2556
22	สมเด็จพระพุฒาจารย์ (สนิท ชวนปญฺโญ)	วัดไตรมิตรวิทยารามวรวิหาร	กรุงเทพมหานคร	พ.ศ. 2557–ปัจจุบัน

อ้างอิง

1. วิเชียร อากาศฤกษ์ และ สุนทร สุภูตะโยธิน, ประวัติ สมณศักดิ์ และ พัดยศ, กรุงเทพฯ: โรงพิมพ์ศรีอนันต์, 2528, หน้า 33
2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสวัสดิประวัติ กรมพระสมมตอมรพันธ์, เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๑, กรมศิลปากร, 2545
3. กรมศิลปากร, เรื่องตั้งพระราชาคณะผู้ใหญ่ในกรุงรัตนโกสินทร์ เล่ม ๒, กรุงเทพ : กรมศิลปากร, 2545