หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร

หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร (17 มกราคม พ.ศ. 2440 – 14 สิงหาคม พ.ศ. 2511) เป็นพระโอรสใน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ กับหม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร เป็นพระปิตุลาในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร
หม่อมเจ้า ชั้น 5
ประสูติ	17 มกราคม พ.ศ. 2440
สิ้นชีพิตักษัย	14 สิงหาคม พ.ศ. 2511 (71 ปี)
หม่อม	หม่อมพิณ กิติยากร ณ อยุธยา
ชายา	หม่อมเจ้าชวลิตโอภาศ กิติยากร หม่อมเจ้าจีริกา กิติยากร
บุตร	6 คน
ราชสกุล	กิติยากร
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ
พระมารดา	หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร

พระประวัติ

หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร เป็นโอรสองค์ที่ 2 ใน พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนารถฯ (พระองค์เจ้ากิติยากรวรลักษณ์) กับหม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร ประสูติเมื่อวันที่ 17 มกราคม พ.ศ. 2439ณ วังปากคลองผดุงกรุงเกษม (วังเทเวศร์ ในปัจจุบัน) นับเป็นนัดดาองค์ใหญ่ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อชันษาประมาณ 6 ปี พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวฯ มีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้เสด็จไปประทับในพระบรมมหาราชวัง จากนั้นทรงเข้าศึกษาชั้นต้นที่โรงเรียนราชวิทยาลัย (สมัยสายสวลีภิรมย์) จนชันษาประมาณ 11 ปี เสด็จไปศึกษา Public school ที่อังกฤษ และทรงศึกษาเพิ่มเติมด้านภาษาฝรั่งเศสที่ประเทศสวิสเซอร์แลนด์

ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว มีพระมหากรุณาธิคุณโปรดเกล้าฯ ให้หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์เสด็จไปศึกษาด้านวิชาการทหารที่ประเทศฝรั่งเศส ทรงเข้าศึกษาที่โรงเรียนการทหารปืนใหญ่และทหารช่าง (École d'application de l'artillerie et du génie) ณเมือง Fontaineblau จนสำเร็จการศึกษา และทรงสอบคัดเลือกเข้าเรียนโรงเรียนนายร้อย Polytechnique ที่ประเทศฝรั่งเศส ซึ่งเป็นโรงเรียนวิชาการทหารขั้นสูงที่สอบเข้าได้ยาก ทรงเป็นคนไทยคนแรก และเป็นคนเอเซียคนที่สองที่สามารถสอบคัดเลือกเข้าเรียนในโรงเรียนแห่งนี้ได้ ขณะที่ทรงศึกษาในชั้นปีสุดท้าย ประเทศไทย (ประเทศสยามในขณะนั้น) ได้เข้าร่วมกับฝ่ายสัมพันธมิตรในการทำสงครามโลกครั้งที่ 1 หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ ทรงเข้าร่วมเป็นทหารอาสาในครั้งนี้ด้วย ภายหลังทรงได้รับพระราชทานสัญญาบัตรเป็นนายร้อยตรีจากพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว

หลังสงครามโลกครั้งที่ 1 สิ้นสุดลง หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ทรงกลับมาศึกษาต่อจนสำเร็จการศึกษา จึงเสด็จกลับประเทศไทย ทรงเข้ารับราชการในกรมพาณิชย์และสถิติพยากรณ์ กระทรวงพระคลังมหาสมบัติเพื่อช่วยงานพระบิดาคือ พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ ทรงได้รับมอบหมายให้จัดตั้งหน่วยงานใหม่ขึ้นเป็นครั้งแรกในประเทศไทย เป็นการสำรวจภาวะทางเศรษฐกิจ (Economic survey) ภายใต้ชื่อ งานท่องสื่อทางทรัพย์ ทรงปฏิบัติภารกิจได้ดี ทั้งในด้านการวางแผน เป้าหมาย การทดลองสำรวจและให้ความรู้แก่เจ้าหน้าที่ในการสำรวจ รวบรวม และคำนวณผลการสำรวจโดยใช้วิชาสถิติเป็นหลัก ซึ่งต่อมาหน่วยงานนี้ได้ถูกยกฐานะขึ้นเป็นกอง ชื่อ กองสืบความรู้เอคอนอมิค หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ทรงดำรงตำแหน่งเจ้ากรมแห่งกองนี้ตลอดมา จนปี พ.ศ. 2469 ในรัชสมัยพระบาทสมเด้จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว เกิดภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ รัฐบาลต้องลดค่าใช้จ่ายลงอย่างมาก กองสืบความรู้เอคอนอมิค ถูกยุบลง หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ได้รับคำสั่งให้ไปรับราชการทางกรมรถไฟแผ่นดิน หลังจากนั้น จึงทรงลาออกจากราชการ

เมื่อทรงออกจากราชการแล้ว หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ ทรงประกอบธุรกิจส่วนองค์ ซึ่งทรงสนใจด้านการกสิกรรม จึงทรงเริ่มปลูกปาล์มน้ำมันขึ้นที่ตำบลบ้านปริก อำเภอสะเดา จังหวัดสงขลา นับเป็นคนไทยคนแรกที่ปลูกปาล์มน้ำมันเพื่อการค้า และทรงย้ายไปสร้างตำหนักและประทับอยู่ที่สงขลาเป็นการถาวรร่วมกับชายาคือ หม่อมเจ้าชวลิตโอภาส (รพีพัฒน์) และบุตร ธิดา

ในปี พ.ศ. 2482 หม่อมเจ้าอัปษรสมาน (เทวกุล) กิติยากร สิ้นชีพิตักษัย หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ทรงรับมรดกโรงภาพยนตร์พัฒนากร (สิริรามา) จึงทรงบริหารโรงภาพยนตร์ต่อมา โรงภาพยนตร์แห่งนี้เป็นที่แรกที่เริ่มการพากย์หนังเป็นภาษาไทย โดยมีทิดเขียว ศิลป์ สีบุญเรือง เป็นผู้ริเริ่มการพากย์หนังขึ้นจนแพร่หลายไปทั่วประเทศ

พระยศ

• 20 พฤษภาคม 2462 – โปรดเกล้าฯ ให้กระทรวงกลาโหมส่งสัญญาบัตรยศไปพระราชทาน

เสกสมรส

หม่อมพิณ กิติยากร ณ อยุธยา

มีธิดา 1 คน คือ

• หม่อมราชวงศ์วีณา กิติยากร

หม่อมเจ้าชวลิตโอภาศ กิติยากร

มีโอรสธิดา 3 คน คือ

• หม่อมราชวงศ์กิตินัดดา กิติยากร
• หม่อมราชวงศ์อมราภินพ กิติยากร สมรสกับแจแน็ท กิติยากร ณ อยุธยา (สกุลเดิม กริมม์)
• หม่อมราชวงศ์กิติอัจฉรา ปวนะฤทธิ์ สมรสกับสมิทธิ์ ปวนะฤทธิ์

หม่อมเจ้าจีริกา กิติยากร

มีโอรสธิดา 2 คน คือ

• หม่อมราชวงศ์กิติสมาน กิติยากร สมรสกับระเบียบ กิติยากร ณ อยุธยา
• หม่อมราชวงศ์จีริก กิติยากร

สิ้นชีพิตักษัย

หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ สิ้นชีพิตักษัยเมื่อ 14 สิงหาคม พ.ศ. 2511 มีพิธีพระราชทานเพลิงศพเมื่อวันที่ 11 กันยายน พ.ศ. 2511 ณ เมรุหลวงหน้าพลับพลาอิศริยาภรณ์ วัดเทพศิรินทราวาส

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2462 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 3 ตติยจุลจอมเกล้า (ต.จ.) (ฝ่ายหน้า)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  สหราชอาณาจักร :
  • พ.ศ. 2504 - เหรียญดีเฟนส์
  • พ.ศ. 2504 - เหรียญวอร์

พงศาวลี

พงศาวลีของหม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร

16. (=24.) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               8. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       17. (=25.) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               4. พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                             18. สมเด็จพระบรมราชมาตามหัยกาเธอ กรมหมื่นมาตยาพิทักษ์               9. สมเด็จพระเทพศิรินทราบรมราชินี                       19. หม่อมน้อย ศิริวงศ์ ณ อยุธยา               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระจันทบุรีนฤนาถ                                   20. หลวงบรรจงวาณิช (เหล่าบุนโข่ย)               10. พระยาพิสณฑ์สมบัติบริบูรณ์ (ยิ้ม พิศลยบุตร)                       5. เจ้าจอมมารดาอ่วม ในรัชกาลที่ 5                             22. พระยาสมบัติวานิช (บุญศรี สมบัติศิริ)               11. ปราง สมบัติศิริ                       1. หม่อมเจ้าอมรสมานลักษณ์ กิติยากร                                         24. (=16.) พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย               12. พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว                       25. (=17.) สมเด็จพระศรีสุริเยนทราบรมราชินี               6. สมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระยาเทวะวงศ์วโรปการ                             26. (=28.) หลวงอาสาสำแดง (แตง)               13. สมเด็จพระปิยมาวดี ศรีพัชรินทรมาตา                       27. (=29.) ท้าวสุจริตธำรง (นาค)               3. หม่อมเจ้าอัปษรสมาน กิติยากร                                   28. (=26.) หลวงอาสาสำแดง (แตง)               14. เจ้าพระยาสิริรัตนมนตรี (หงส์ สุจริตกุล)                       29. (=27.) ท้าวสุจริตธำรง (นาค)               7. หม่อมใหญ่ เทวกุล ณ อยุธยา                             30. พระยาราชสงคราม (ทองอิน ธรรมสโรช)               15. ท่านผู้หญิงตาด สิริรัตนมนตรี

อ้างอิง

• กิติวัฒนา (ไชยันต์) ปกมนตรี, หม่อมราชวงศ์. สายพระโลหิตในพระพุทธเจ้าหลวง, กรุงเทพ. ดีเอ็มจี, 2551
• กัลยาณิวัฒนา กรมหลวงนราธิวาสราชนครินทร์, สมเด็จพระเจ้าพี่นางเธอ เจ้าฟ้า. จุฬาลงกรณ์ราชสันตติวงศ์ พระนามพระราชโอรส พระราชธิดา และพระราชนัดดา, กรุงเทพ. บรรณกิจ 1991, 2548

1. ส่งสัญญาบัตรยศทหารบกไปพระราชทาน
2. http://www.ratchakitcha.soc.go.th/DATA/PDF/2462/D/2324.PDF
3. ราชกิจจานุเบกษา, แจ้งความสำนักนายกรัฐมนตรี เรื่อง พระราชทานพระบรมราชานุญาตประดับเครื่องราชอิสรยาภรณ์ต่างประเทศ, เล่ม 78 ตอนที่ 56 หน้า 1573, 4 กรกฎาคม 2504