RER

ร่างแหเอนโดพลาซึม หรือ เอ็นโดพลาสมิกเรติคิวลัม (อังกฤษ: endoplasmic reticulum, ER) เป็นออร์แกเนลล์ชนิดหนึ่งของเซลล์สิ่งมีชีวิตยูแคริโอตซึ่งก่อเครือข่ายถุงหรือท่อแบนมีเยื่อหุ้มติดต่อระหว่างกัน เรียก ซิสเทอร์นี (cisternae) เยื่อของ ER ต่อเนื่องกับเยื่อชั้นนอกของเยื่อหุ้มนิวเคลียส ร่างแหเอนโดพลาซึมเกิดในเซลล์ยูแคริโอตส่วนใหญ่ รวมถึงที่เก่าแก่สุด แต่ไม่พบในเม็ดเลือดแดงและตัวอสุจิ มีร่างแหเอนโดพลาซึมสองชนิด คือ ร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระ (RER) และร่างแหเอนโดพลาซึมเรียบ (SER) ผิวนอก (ไซโทโซลิก) ของร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระมีไรโบโซมอยู่กระจายซึ่งเป็นแหล่งสังเคราะห์โปรตีน ร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระโดดเด่นเป็นพิเศษในเซลล์อย่างซึ่งร่างแหเอนโดพลาซึมเรียบกัมมันต์ไม่มีไรโบซึมและทำหน้าที่ในเมแทบอลิซึมลิพิด เมแทบอลิซึมคาร์โบไฮเดรต และการขจัดพิษ และพบมากเป็นพิเศษในตับและเซลล์ต่อมบ่งเพศของสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม

ชีววิทยาเซลล์
เซลล์สัตว์
องค์ประกอบของเซลล์สัตว์โดยทั่วไป: นิวคลีโอลัส นิวเคลียส ไรโบโซม (จุดเล็ก ๆ) เวสิเคิล ร่างแหเอนโดพลาสมิกแบบขรุขระ กอลไจแอปพาราตัส (หรือ กอลไจบอดี) ไซโทสเกเลตัน ร่างแหเอนโดพลาสมิกแบบเรียบ ไมโทคอนเดรียน แวคิวโอล ไซโทซอล (ของเหลวที่บรรจุออร์แกเนลล์ต่าง ๆ ที่รวมกันเป็นไซโทพลาสซึม) ไลโซโซม เซนโทรโซม เยื่อหุ้มเซลล์

ภาพกล้องจุลทรรศน์ของเครือข่ายร่างแหเอนโดพลาซึมขรุขระรอบนิวเคลียส (แสดงอยู่ฝั่งขวาล่างของภาพ) วงกลมดำเล็กในเครือข่าย คือ ไมโทคอนเดรีย

ชนิด

ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบขรุขระ

ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบขรุขระ (rough endoplasmic reticulum : RER) เป็นชนิดที่มี ไรโบโซมเกาะ หน้าที่ การสังเคราะห์โปรตีน ของไรโบโซมที่เกาะอยู่ โดยมี (golgi body) เป็นตัวสะสม หรือทำให้มีขนาดพอเหมาะ ที่ส่งออกนอกเซลล์ ลำเลียงสาร ซึ่งได้แก่ โปรตีน ที่สร้างได้ และสารอื่นๆ เช่น ลิพิดชนิดต่างๆ ในเซลล์ที่เกิดใหม่ พบว่ามี RER มากกว่า SER แต่เมื่อเซลล์มีอายุมากขึ้น พบว่า SER มากกว่า RER เชื่อกันว่า RER จะเปลี่ยนเป็น SER เมื่อเซลล์มีอายุมากขึ้น พบในตับอ่อน ลำไส้เล็ก ต่อมใต้สมอง มีการลำเลียงแบบ

ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบเรียบ

ร่างแหเอนโดพลาซึมแบบเรียบ (smooth endoplasmic reticulum : SER) เป็นชนิดที่ไม่มี ไรโบโซมเกาะ พบมากในเซลล์ที่มีหน้าที่กำจัดสารพิษ และสร้างสารสเตอรอยด์ จึงพบในเซลล์ที่ต่อมหมวกไต เซลล์แทรกของในอัณฑะ เซลล์ในรังไข่ และในเซลล์ของตับ และยังทำหน้าที่ คือ ลำเลียงสารต่างๆ เช่น RNA ไขมัน โปรตีน เนื่องจากผนังของ ER ยอมให้สารประกอบโมเลกุลใหญ่บางชนิด รวมทั้ง ไขมัน เอนไซม์ และโปรตีนผ่านเข้าออกได้ จึงเป็นทางผ่านของสาร และเกลือแร่เข้าไปกระจายทั่วเซลล์ รวมทั้งสารต่างๆ ยังอาจสะสมไว้ใน ER อีกด้วย และการขับของเสีย ออกจากเซลล์ โดยผ่านทาง ER เรียกว่า เอกโซไซโทซิส (exocytosis)

ซาโคพลาสมิกเรติคิวลัม

เส้นใยกล้ามเนื้อ SR แสดงด้วยสีน้ำเงิน

ซาโคพลาสมิกเรติคิวลัม (sarcoplasmic reticulum : SR) มาจากศัพท์ภาษากรีก sarx แปลว่าเนื้อ เป็นรูปแบบพิเศษของ ER แบบเรียบ พบในเซล์ของกล้ามเนื้อลาย องค์ประกอบสำคัญที่ทำให้ SR ต่างจาก ER แบบเรียบ คือ การจัดเรียงตัวของโปรตีนในรูปแบบที่เป็นระเบียบที่พบได้ใน SR SR นี้ทำหน้าที่เก็บไอออนแคลเซียมและขับออกสู่ซาร์โคพลาซึมเมื่อเส้นใยในกล้ามเนื้อถูกกระตุ้น แคลเซียมนี้จะไปจับกับคอนแทรกไทล์โปรตีนซึ่งใช้พลังงาน ATP เพื่อทำให้กล้ามเนื้อหดตัว

อ้างอิง

1. Toyoshima C, Nakasako M, Nomura H, Ogawa H (2000). "Crystal structure of the calcium pump of sarcoplasmic reticulum at 2.6 A resolution". Nature. 405 (6787): 647–55. doi:10.1038/35015017. PMID 10864315.{{}}: CS1 maint: multiple names: authors list ()
2. Medical Cell Biology 3rd/ed. Academic Press. p. 69.
3. Martini, Frederick; Nath, Judi; Bartholomew, Edwin (2014). Fundamentals of Anatomy and Physiology (10th ed.). ISBN .

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ร่างแหเอนโดพลาซึม

• Lipid and protein composition of Endoplasmic reticulum in
• Animations of the various cell functions referenced here 2008-04-22 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน