ภาษาตระกูลจีน-ทิเบต

ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต (อังกฤษ: Sino-Tibetan languages) หรือบางแห่งเรียกว่า ตระกูลภาษาโพ้นหิมาลัย (Trans-Himalayan languages) เป็นตระกูลของภาษาที่รวมภาษาจีนและตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า มีสมาชิกทั้งสิ้น 250 ภาษา ส่วนใหญ่เป็นภาษาในเอเชียตะวันออก มีจำนวนผู้พูดเป็นอันดับสองของโลกรองจากภาษากลุ่มอินโด-ยูโรเปียน ภาษาในตระกูลนี้มีลักษณะร่วมกันคือมีเสียงวรรณยุกต์

ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต
โพ้นหิมาลัย
ภูมิภาค:	เอเชียตะวันออก, เอเชียตะวันออกเฉียงใต้, เอเชียใต้
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลภาษาที่มีผู้พูดมากที่สุดในโลก
ภาษาดั้งเดิม:
กลุ่มย่อย:	กลุ่มย่อยที่แบ่งชัดเจนแล้วประมาณ 40 กลุ่ม กลุ่มที่มีผู้พูดมากที่สุดได้แก่: จีน () โลโล-พม่า ทิเบต กะเหรี่ยง กูกี-ชีน มณีปุระ ตามาง ไป๋ ภาษาอู๋ ภาษาเซี่ยงไฮ้ ภาษาจีนกวางตุ้ง ภาษาหมิ่น ภาษาไต้หวัน ภาษาเซียง ภาษาฮากกา ภาษากั้น กลุ่มทิเบต-พม่า กลุ่มกามารูปัน ได้แก่ กลุ่มกูกี-ชีน-นาคา กลุ่มอบอร์-มิรี-ดาปลา กลุ่มโบโด-กาโร กลุ่มหิมาลัย ได้แก่ กลุ่มมหา-กิรันตี (รวมภาษาเนวารี ภาษามาคัร และ) กลุ่มทิเบต-กิเนารี (รวมภาษาทิเบต ภาษาเลปชา) กลุ่มเกวียง กลุ่มจิ่งโป-นุง-ลุย ได้แก่ ภาษาจิ่งเผาะ ภาษานุง ภาษาลุย กลุ่มโลโล-พม่า-นาซิ กลุ่มภาษากะเหรี่ยง กลุ่มบาอิก การจัดจำแนกของ George van Driem การจัดแบ่งแบบนี้ให้ตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าขึ้นมาเป็นตระกูลใหญ่ และให้ภาษาจีนเป็นกลุ่มย่อย เป็นดังนี้ พราหมาปูตรัน ได้แก่ ภาษาธิมิล ภาษาโบโด-กอซ (รวมภาษาตรีปุระ ภาษากาโร) กลุ่มกอนยัค (รวมภาษานอคต์) กลุ่มกะชีน (รวมภาษาจิ่งเผาะ) กลุ่มทิเบต-พม่าใต้ ได้แก่กลุ่มโลโล-พม่า กลุมกะเหรี่ยง กลุ่มจีน-ทิเบต ได้แก่ ภาษาจีน ภาษากลุ่มทิเบต-หิมาลัย (รวมภาษาทิเบต) ภาษากลุ่มกิรันตี ภาษากลุ่มตามันกิก และอื่นๆ ภาษากลุ่มอื่นๆที่เป็นกลุ่มหลักของตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่าเดิม เช่น ภาษาเนวารี ภาษาเกวียง ภาษานุง ภาษามาคัร การจัดแบ่งแบบนี้เรียกสมมติฐานจีน-ทิเบต โดยถือว่าภาษาจีนและภาษาทิเบตมีความใกล้เคียงกัน สมมติฐานจีน-ทิเบต เหตุผลที่จัดภาษาจีนเข้าเป็นกลุ่มย่อยของตระกูลภาษาย่อยทิเบต-พม่า เพราะมีความสัมพันธ์กันระหว่างภาษาจีนกับภาษาทิเบต เช่นลักษณะคู่ขนานระหว่างภาษาจีนโบราณกับภาษาทิเบตสมัยใหม่ และมีรากศัพท์ที่คล้ายคลึงกัน อย่างไรก็ตามสมมติฐานนี้มีข้อโต้แย้งคือ ความชัดเจนของรากศัพท์ที่คล้ายคลึงกันระหว่างภาษาจีนกับภาษากลุ่มทิเบตยังไม่ชัดเจนพอ และจากการสร้างภาษาทิเบต-พม่าดั้งเดิมโดยใช้ข้อมูลจากวรรณคดีภาษาทิเบตและพม่า และข้อมูลจากภาษาจิ่งโปและภาษาไมโซ พบว่าภาษาจีนมีลักษณะที่จะเป็นภาษาลุกหลานของภาษาทิเบต-พม่าดั้งเดิมน้อย สมมติฐานนี้จึงยังไม่ได้รับการยอมรับอย่างแพร่หลาย คำศัพท์ ตัวเลขจีน-ทิเบต ชื่อ จิ่งเผาะ ลิมบู กินเนารี "หนึ่ง" 一 *ʔjit – ac – sa – id – 隻 *tjek "เดี่ยว" gcig tac – thik – – "สอง" 二 *njijs gnyis nhac – gini nɛtchi niš ne⁵⁵ "สาม" 三 *sum gsum sumḥ mə̀sūm gittam sumsi sum so⁵⁵ "สี่" 四 *sjijs bzhi liy mə̀lī bri lisi pə: ze⁵⁵ "ห้า" 五 *ŋaʔ lnga ṅāḥ mə̀ŋā boŋa nasi ṅa ũ⁵⁵ "หก" 六 *C-rjuk drug khrok krúʔ dok tuksi țuk wo²¹ "เจ็ด" 七 *tsʰjit – khu-nac sə̀nìt sini nusi štiš ne²¹ "แปด" 八 *pret brgyad rhac mə̀tshát chet yɛtchi rəy je²¹ "เก้า" 九 *kjuʔ dgu kuiḥ cə̀khù sku sku sgui kɨe⁵⁵ "สิบ" 十 *gjəp – kip – – gip – – – bcu chay shī chikuŋ – səy – อ้างอิง Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Sino-Tibetan". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology. van Driem (2014), p. 16. List, Lai & Starostin (2019), p. 1. Handel (2008), p. 422. Baxter (1992). Hill (2012). Burling (1983), p. 28. van Driem (1987), pp. 32–33. Sharma (1988), p. 116. Tian Desheng and He Tianzhen, et al., eds. 1986. . Beijing: Nationalities Press. Accessed via STEDT database <http://stedt.berkeley.edu/search/> on 2021-04-05. Gutman, Alejandro. "Garo". Languages Gulper. สืบค้นเมื่อ 2020-12-18. Yanson (2006), p. 106. ข้อมูล (1992), A Handbook of Old Chinese Phonology, Berlin: Mouton de Gruyter, ISBN . (1996), "The Morphological Argument for the Existence of Sino-Tibetan", Pan-Asiatic Linguistics: Proceedings of the Fourth International Symposium on Languages and Linguistics, January 8–10, 1996, Bangkok: Mahidol University at Salaya, pp. 812–826. ——— (2002a), "Introduction", ใน Beckwith, Christopher (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman languages, Brill, pp. xiii–xix, ISBN . ——— (2002b), "The Sino-Tibetan problem", ใน Beckwith, Christopher (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman languages, Brill, pp. 113–158, ISBN . (1942), "Thai, Kadai, and Indonesian: A New Alignment in Southeastern Asia", American Anthropologist, 44 (4): 576–601, doi:10.1525/aa.1942.44.4.02a00040, JSTOR 663309. ——— (1972), Sino-Tibetan: A Conspectus (PDF), Cambridge University Press, ISBN . (2009), "If agriculture cannot be reconstructed for proto-Sino-Tibetan what are the consequences?" (PDF), 42nd Conference on Sino-Tibetan Language and Linguistics, Chiang Mai. Blench, Roger; Post, Mark (2014), "Rethinking Sino-Tibetan phylogeny from the perspective of North East Indian languages", ใน Hill, Nathan W.; Owen-Smith, Thomas (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics, Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 71–104, ISBN . (preprint) (1980), "Proto-Chinese and Sino-Tibetan: data towards establishing the nature of the relationship", ใน van Coetsem, Frans; Waugh, Linda R. (บ.ก.), Contributions to historical linguistics: issues and materials, Leiden: E. J. Brill, pp. 34–199, ISBN . (1983), "The Sal Languages" (PDF), Linguistics of the Tibeto-Burman Area, 7 (2): 1–32. (2009), "Sino-Tibetan languages", ใน (บ.ก.), The World's Major Languages (2nd ed.), Routledge, pp. 693–702, ISBN . (1987), A grammar of Limbu, Mouton grammar library, vol. 4, Berlin: Mouton de Gruyter, ISBN . ——— (1997), "Sino-Bodic", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 60 (3): 455–488, doi:10.1017/S0041977X0003250X, S2CID 246638512. ——— (2001), Languages of the Himalayas: An Ethnolinguistic Handbook of the Greater Himalayan Region, Brill, ISBN . ——— (2005), (PDF), ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 81–106, ISBN , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-05-29, สืบค้นเมื่อ 2022-08-28. ——— (2007), (PDF), Bulletin of Chinese Linguistics, 1 (2): 211–270, doi:10.1163/2405478X-90000023, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-07-09, สืบค้นเมื่อ 2022-08-28. ——— (2014), (PDF), ใน Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area, Berlin: de Gruyter, pp. 11–40, ISBN , คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-12-06, สืบค้นเมื่อ 2022-08-28. Dryer, Matthew S. (2003), "Word order in Sino-Tibetan languages from a typological and geographical perspective", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 43–55, ISBN . Eberhard, David M.; Simons, Gary F.; Fennig, Charles D., บ.ก. (2019), Ethnologue: Languages of the World (22nd ed.), Dallas, Texas: SIL International. (1909), Die Sprachstämme des Erdkreises, Leipzig: B.G. Teubner. (1980), "A Comparative Study of the Chinese, Tibetan, and Burmese Vowel Systems", Bulletin of the Institute of History and Philology, 51: 455–489. Hale, Austin (1982), Research on Tibeto-Burman Languages, State-of-the-art report, Trends in linguistics, vol. 14, Walter de Gruyter, ISBN . Handel, Zev (2008), "What is Sino-Tibetan? Snapshot of a Field and a Language Family in Flux", Language and Linguistics Compass, 2 (3): 422–441, doi:10.1111/j.1749-818X.2008.00061.x. (2012), "The six vowel hypothesis of Old Chinese in comparative context", Bulletin of Chinese Linguistics, 6 (2): 1–69, doi:10.1163/2405478x-90000100. ——— (2014), "Cognates of Old Chinese *-n, *-r, and *-j in Tibetan and Burmese", Cahiers de Linguistique Asie Orientale, 43 (2): 91–109, doi:10.1163/19606028-00432p02, S2CID 170371949. ——— (2015), "The Contribution of Tangut to Trans-Himalayan Comparative Linguistics" (PDF), Archiv Orientální, 83: 187–200. (1823), Asia Polyglotta, Paris: B.A. Shubart. (1889), "Beiträge zur Sprachenkunde Hinterindiens" (PDF), Sitzungsberichte der Königlichen Bayerischen Akademie der Wissenschaften, Philosophisch-Philologische und Historische Klasse, Sitzung vom 2 März 1889, Munich: Verlag der Königlich Akademie, pp. 189–236. (2003), "Overview of Sino-Tibetan morphosyntax", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 22–42, ISBN . (1937), "Languages and Dialects", ใน Shih, Ch'ao-ying; Chang, Ch'i-hsien (บ.ก.), The Chinese Year Book, Commercial Press, pp. 59–65, reprinted as Li, Fang-Kuei (1973), "Languages and Dialects of China", Journal of Chinese Linguistics, 1 (1): 1–13, JSTOR 23749774. List, Johann-Mattis; Lai, Yunfan; Starostin, George (2019), "Preface: 'Old Chinese and Friends': new approaches to historical linguistics of the Sino-Tibetan area", Journal of Language Relationship, 17 (1): 1–6, doi:10.31826/jlr-2019-171-204, S2CID 203538127. (1856), "The Maruwi of the Baniak Islands", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, 1 (1): 1–42. ——— (1858), "The West-Himalaic or Tibetan tribes of Asam, Burma and Pegu", Journal of the Indian Archipelago and Eastern Asia, 2 (1): 68–114. (1991), "Sino-Tibetan Linguistics: Present State and Future Prospects", Annual Review of Anthropology, 20: 469–504, doi:10.1146/annurev.anthro.20.1.469, JSTOR 2155809. ——— (2000), "On 'Sino-Bodic' and Other Symptoms of Neosubgroupitis", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 63 (3): 356–369, doi:10.1017/s0041977x00008442, JSTOR 1559492, S2CID 163147464. ——— (2003), Handbook of Proto-Tibeto-Burman: System and Philosophy of Sino-Tibetan Reconstruction, Berkeley: , ISBN . (1974), "Sino-Tibetan: Inspection of a Conspectus", Journal of the American Oriental Society, 94 (2): 195–209, doi:10.2307/600891, JSTOR 600891. (1988), Chinese, Cambridge: Cambridge University Press, ISBN . (1924), "Langues sino-tibétaines", ใน ; (บ.ก.), Les langues du monde, Librairie ancienne Édouard Champion, pp. 361–384. Przyluski, J.; Luce, G. H. (1931), "The Number 'A Hundred' in Sino-Tibetan", Bulletin of the School of Oriental and African Studies, 6 (3): 667–668, doi:10.1017/S0041977X00093150, S2CID 176893024. (2005), "Sino-Tibetan–Austronesian: an updated and improved argument", ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 161–176, ISBN . ; ; Lai, Yunfan; Ryder, Robin; Thouzeau, Valentin; Greenhill, Simon J.; List, Johann-Mattis (2019), "Dated language phylogenies shed light on the history of Sino-Tibetan", Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 116 (21): 10317–10322, doi:10.1073/pnas.1817972116, PMC 6534992, PMID 31061123. "Origin of Sino-Tibetan language family revealed by new research". ScienceDaily (Press release). May 6, 2019. (1925), "Review: Les Langues du Monde", Modern Language Notes, 40 (6): 373–375, doi:10.2307/2914102, JSTOR 2914102. Shafer, Robert (1952), "Athapaskan and Sino-Tibetan", International Journal of American Linguistics, 18 (1): 12–19, doi:10.1086/464142, S2CID 144394083. ——— (1955), "Classification of the Sino-Tibetan languages", Word (Journal of the Linguistic Circle of New York), 11 (1): 94–111, doi:10.1080/00437956.1955.11659552. ——— (1966), Introduction to Sino-Tibetan, vol. 1, Wiesbaden: Otto Harrassowitz, ISBN . Sharma, Devidatta (1988), A Descriptive Grammar of Kinnauri, Mittal Publications, ISBN . Starosta, Stanley (2005), "Proto-East Asian and the origin and dispersal of languages of east and southeast Asia and the Pacific", ใน Sagart, Laurent; Blench, Roger; Sanchez-Mazas, Alicia (บ.ก.), The Peopling of East Asia: Putting Together Archaeology, Linguistics and Genetics, London: Routledge Curzon, pp. 182–197, ISBN . Taylor, Keith (1992), "The Early Kingdoms", ใน Tarling, Nicholas (บ.ก.), The Cambridge History of Southeast Asia Volume 1: From Early Times to c. 1800, Cambridge University Press, pp. 137–182, doi:10.1017/CHOL9780521355056.005, ISBN . Thurgood, Graham (2003), "A subgrouping of the Sino-Tibetan languages", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 3–21, ISBN . Tournadre, Nicolas (2014), "The Tibetic languages and their classification", ใน Owen-Smith, Thomas; Hill, Nathan W. (บ.ก.), Trans-Himalayan Linguistics: Historical and Descriptive Linguistics of the Himalayan Area, De Gruyter, pp. 103–129, ISBN . Wheatley, Julian K. (2003), "Burmese", ใน Thurgood, Graham; LaPolla, Randy J. (บ.ก.), The Sino-Tibetan languages, London: Routledge, pp. 195–207, ISBN . (2006), "Notes on the evolution of the Burmese phonological system", ใน Beckwith, Christopher I. (บ.ก.), Medieval Tibeto-Burman Languages II, Leiden: Brill, pp. 103–120, ISBN . Zhang, Menghan; Yan, Shi; ; Jin, Li (2019), "Phylogenetic evidence for Sino-Tibetan origin in northern China in the Late Neolithic", Nature, 569 (7754): 112–115, Bibcode:2019Natur.569..112Z, doi:10.1038/s41586-019-1153-z, PMID 31019300, S2CID 129946000. . Nature. April 25, 2019. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2021-05-13. สืบค้นเมื่อ 2022-08-28. ทั่วไป Bauman, James (1974), "Pronominal Verb Morphology in Tibeto-Burman" (PDF), Linguistics of the Tibeto-Burman Area, 1 (1): 108–155. (1995), "'A Stronger Affinity ... Than Could Have Been Produced by Accident': A Probabilistic Comparison of Old Chinese and Tibeto-Burman", ใน Wang, William S.-Y. (บ.ก.), The Ancestry of the Chinese Language, Journal of Chinese Linguistics Monograph Series, vol. 8, Berkeley: Project on Linguistic Analysis, pp. 1–39, JSTOR 23826142. (1976), "Sino-Tibetan: Another Look", Journal of the American Oriental Society, 96 (2): 167–197, doi:10.2307/599822, JSTOR 599822. ; Post, Mark (2011), (De)classifying Arunachal languages: Reconstructing the evidence (PDF). (1986), A Sinologist's Handlist of Sino-Tibetan Lexical Comparisons, Monumenta Serica monograph series, vol. 18, Nettetal: Steyler Verlag, ISBN . (1995), (PDF), Senri Ethnological Studies, 41: 229–259, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2020-09-27, สืบค้นเมื่อ 2022-08-28. ——— (2003), "Tibeto-Burman vs. Sino-Tibetan", ใน Winter, Werner; Bauer, Brigitte L. M.; Pinault, Georges-Jean (บ.ก.), Language in time and space: a Festschrift for Werner Winter on the occasion of his 80th birthday, Walter de Gruyter, pp. 101–119, ISBN . (2002), Hàn Zàng yǔ yánjiū lùnwén jí 漢藏語硏究論文集 [Collected papers on Sino-Tibetan linguistics], Taipei: Academia Sinica, ISBN . (2006), "La morphologie du sino-tibétain", La Linguistique Comparative en France Aujourd'hui. Kuhn, Ernst (1883), Über Herkunft und Sprache der transgangetischen Völker (PDF), Munich: Verlag der Königlich Bayerischen Akademie. ; Peiros, Ilia (1996), A Comparative Vocabulary of Five Sino-Tibetan Languages, , OCLC 53387435. แหล่งข้อมูลอื่น วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ ตระกูลภาษาจีน-ทิเบต