ภาษากลุ่มอินโด-ยุโรเปียน

ตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน หรือ ตระกูลภาษาอินเดีย-ยุโรป (อังกฤษ: Indo-European languages) ประกอบด้วยภาษาหลักและภาษาย่อยรวม 443 ภาษา (ตามการประมาณของ SIL) ที่พูดโดยคนประมาณ 3 พันล้านคน ซึ่งรวมถึงตระกูลภาษาหลัก ๆ ของยุโรป และเอเชียตะวันตก ซึ่งจัดอยู่ในตระกูลใหญ่ ภาษาปัจจุบันที่อยู่ในตระกูลใหญ่นี้ มีเช่น ภาษาเบงกอล ภาษาอังกฤษ ภาษาฝรั่งเศส ภาษาเยอรมัน ภาษาฮินดี ภาษาโปรตุเกส ภาษารัสเซีย และภาษาสเปน (แต่ละภาษามีคนพูดมากกว่า 100 ล้านคน)

ตระกูลภาษาอินโด-ยูโรเปียน
ภูมิภาค:	แต่เดิมใช้ในพื้นที่หลายส่วนของเอเชียและส่วนใหญ่ของยุโรป ปัจจุบันใช้กันทั่วโลก มีเจ้าของภาษาประมาณ 3.2 พันล้านคน
การจําแนก ทางภาษาศาสตร์:	หนึ่งในตระกูลภาษาที่มีผู้พูดมากที่สุดในโลก
ภาษาดั้งเดิม:	อินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม
กลุ่มย่อย:	แอลเบเนีย อานาโตเลีย † อาร์มีเนีย บอลต์-สลาฟ (บอลต์และสลาฟ) เคลต์ เจอร์แมนิก (รวมกรีก) อินโด-อิเรเนียน (อินโด-อารยัน, อิหร่าน และนูริสถาน) อิตาลิก (รวมโรมานซ์) โทแคเรียน † † † · กลุ่มภาษาที่เป็น ตัวเอียง หมายความว่ามีภาษาหลงเหลืออยู่เพียงภาษาเดียวในกลุ่มภาษานั้น · เครื่องหมาย † แสดงกลุ่มภาษาสูญแล้ว

ประวัติศาสตร์

ความเป็นไปได้ของต้นกำเนิดร่วมของภาษาต่าง ๆ เหล่านี้ เสนอเป็นครั้งแรกโดย ซึ่งได้สังเกตเห็นความเหมือนกันระหว่างภาษาที่เก่าแก่ที่สุด 4 ภาษาที่รู้จักในยุคนั้น คือ ภาษาละติน ภาษากรีก ภาษาสันสกฤต และภาษาเปอร์เซีย การเปรียบเทียบภาษาเหล่านี้ และภาษาเก่าแก่อื่น ๆ อย่างมีระบบ โดย สนับสนุนทฤษฎีนี้ ในคริสต์ศตวรรษที่ 19 นักวิชาการเคยเรียกภาษากลุ่มนี้ว่า "ภาษากลุ่มอินโด-เจอร์แมนิก" (Indo-Germanic) หรือ "" (Aryan) อย่างไรก็ดี เมื่อปรากฏชัดเจนว่า ความคล้ายคลึงนี้ มีอยู่ในภาษาของยุโรปส่วนใหญ่ จึงได้เปลี่ยนชื่อให้ครอบคลุมมากขึ้นเป็น อินโด-ยูโรเปียน (Indo-European) ตัวอย่างเช่น มีความคล้ายคลึงกันอย่างมากระหว่างภาษาสันสกฤตกับภาษาย่อยของภาษาลิทัวเนียและภาษาลัตเวียที่พูดในสมัยก่อน

ภาษาบรรพบุรุษที่เป็นต้นกำเนิด (ที่ได้สืบสร้างขึ้นมาใหม่) เรียกว่าภาษาอินโด-ยูโรเปียนดั้งเดิม (Proto-Indo-European, PIE) มีข้อโต้แย้งเกี่ยวกับที่ตั้งทางภูมิศาสตร์ที่เป็นถิ่นกำเนิด (เรียกว่า "อัวร์ไฮมาท" — Urheimat) ที่ตั้งที่เป็นไปได้มากที่สุดในปัจจุบันคือที่ราบทางเหนือของทะเลดำและทะเลแคสเปียน (ตามทฤษฎีของ) หรืออานาโตเลีย (ตามทฤษฎีของ) ผู้ที่สนับสนุนทฤษฎีของเคอร์แกนสักจะตั้งอายุของภาษาต้นกำเนิดเป็นประมาณ ส่วนผู้ที่สนับสนุนทฤษฎีของถิ่นกำเนิดในอานาโตเลียมักจะกำหนดอายุของภาษานี้เป็นช่วงหลายสหัสวรรษก่อนหน้านี้ ()

กลุ่มย่อย

กลุ่มย่อยต่าง ๆ ของตระกูลอินโด-ยูโรเปียนรวมถึง (ตามลำดับตามประวัติศาสตร์ของการปรากฏครั้งแรก) :

• กลุ่มภาษาอานาโตเลีย — แขนงที่มีหลักฐานปรากฏเก่าแก่ที่สุด จากช่วง; สูญแล้ว ที่เด่นที่สุดคือภาษาของฮิตไทต์
• กลุ่มภาษาอินโด-อิเรเนียน — รวมถึงภาษาสันสกฤต, มีหลักฐานปรากฏตั้งแต่สหัสวรรษที่ 2 ก่อนคริสตกาล, ภาษาอเวสตะ และภาษาเปอร์เซีย
• ภาษากรีก — มีหลักฐานที่ไม่สมบูรณ์ จาก; โฮเมอร์ มีอายุในช่วง ดู
• กลุ่มภาษาอิตาลิก — รวมถึงภาษาละติน รวมถึงภาษาที่สืบมาจากภาษานี้ คือกลุ่มภาษาโรมานซ์ ปรากฏตั้งแต่สหัสวรรษที่ 1 ก่อนคริสตกาล
• กลุ่มภาษาเคลต์ — คำจารึก (Gaulish) มีอายุตั้งแต่; เอกสารภาษาไอริชโบราณจากคริสต์ศตวรรษที่ 6
• กลุ่มภาษาเจอร์แมนิก (รวมถึงภาษาอังกฤษ) — หลักฐานที่ปรากฏครั้งแรกคือคำจารึกอักษรรูนจากประมาณคริสต์ศตวรรษที่ 2, เอกสารที่มีเรื่องราวที่เก่าแก่ทีสุดเป็น, คริสต์ศตวรรษที่ 4
• ภาษาอาร์มีเนีย — มีหลักฐานปรากฏตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 5
• กลุ่มภาษาโทแคเรียน — ภาษาสูญแล้วของ ปรากฏ 2 ภาษาย่อย มีหลักฐานปรากฏตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 6 โดยประมาณ
• กลุ่มภาษาบอลต์-สลาฟ — รวมถึงภาษากลุ่มบอลต์และภาษากลุ่มสลาฟ; กลุ่มภาษาสลาฟมีหลักฐานปรากฏตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 6 เอกสารที่เก่าแก่ที่สุดเป็นภาษาสลาวอนิกคริสตจักรเก่า, คริสต์ศตวรรษที่ 9; กลุ่มภาษาบอลต์มีหลักฐานปรากฏตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 14
• ภาษาแอลเบเนีย — มีหลักฐานปรากฏตั้งแต่คริสต์ศตวรรษที่ 16; มีการเสนอความสัมพันธ์กับภาษาอิลลีเรีย เดเชีย หรือเทรซ

นอกจาก 10 แขนงที่ได้กล่าวไว้แล้ว ยังมีภาษาอื่น ๆ ที่สูญแล้วที่รู้จักน้อยมาก:

• , สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์ คาดว่าสัมพันธ์กับภาษาเมสซาเปียน มีการเสนอความสัมพันธ์กับภาษาแอลเบเนียบ้าง
• , สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์ ใกล้เคียงกับอิตาลิก
• , สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์, ภาษายังอ่านไม่ออก
• ภาษาฟรีเจีย — ภาษาสูญแล้วของโบราณ, ไม่สมบูรณ์
• , สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์
• — สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์
• — สูญแล้ว ไม่สมบูรณ์
• ตามปรากฏ ใกล้เคียงกับภาษากรีก ภาษาฟรีเจียน และอาจใกล้เคียงกับภาษาเทรซด้วย

นอกจากนี้ ยังมีภาษาตระกูลอินโด-ยูโรเปียนอื่น ๆ ที่ไม่ปรากฏหลักฐานใด ๆ ในปัจจุบัน

อ้างอิง

1. Nordhoff, Sebastian; Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, บ.ก. (2013). "Indo-European". Glottolog 2.2. Leipzig: Max Planck Institute for Evolutionary Anthropology.