พระองค์เจ้าสายสนิทวงษ์

นายพลเรือโทพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ (25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2389 - 13 กันยายน พ.ศ. 2455) เป็นพระโอรสในพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท มีพระนามเดิมว่า หม่อมเจ้าสาย พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ สถาปนาขึ้นเป็นพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้า เมื่อ พ.ศ. 2415 พระองค์เป็นพระปัยกา (ทวด) ในสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์
พระวรวงศ์เธอ ชั้น 2 พระองค์เจ้าชั้นตรี
ผู้บัญชาการกรมทหารเรือ
ดำรงตำแหน่ง	8 เมษายน พ.ศ. 2430 - 14 เมษายน 2433
ประสูติ	25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2389
สิ้นพระชนม์	13 กันยายน พ.ศ. 2455 (66 ปี)
หม่อม	หม่อมเขียน สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (ศศิสมิต)
พระบุตร	24 คน
ราชสกุล	สนิทวงศ์
ราชวงศ์	จักรี
พระบิดา	พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท
พระมารดา	หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา (ณ บางช้าง)

รับใช้	กองทัพเรือสยาม
ชั้นยศ	พลเรือโท

พระประวัติ

พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ ทรงกำกับกรมหมอหลวงแลกรมแสง และทรงเป็นแพทย์ประจำพระองค์ บังคับการเรือกลไฟ แลบังคับการทหารปืนแคตตริงกัน และได้เป็นผู้จัดการทำป้อมปากน้ำและจัดการทหารปืนปากน้ำ รวมถึงจัดการทหารในหัวเมืองตะวันออก นอกจากนี้ยังทรงเป็นเจ้าพนักงานใหญ่ผู้ช่วยผู้บัญชาการทหารเรือ รักษาการแทนผู้บัญชาการทหารเรือคนแรก ระหว่าง พ.ศ. 2430-2433 ทรงเป็นผู้ได้รับสัมปทานขุดคลองทางตอนเหนือของพระนคร ในเขตท้องทุ่งหลวงฝั่งตะวันออกของแม่น้ำเจ้าพระยา จากตำบลบ้านใหม่ วัดเทียนถวาย ปทุมธานี ไปถึงนครนายก ในนามบริษัทขุดคลองแลคูนาสยาม ระหว่าง พ.ศ. 2433-2447 ได้รับพระราชทานชื่อว่า "คลองรังสิตประยูรศักดิ์" ตามพระนามของพระเจ้าลูกยาเธอ พระองค์เจ้ารังสิตประยูรศักดิ์ ซึ่งมีศักดิ์เป็นพระนัดดา (หลานตา) ของพระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ แต่ชาวบ้านนิยมเรียกสั้น ๆ ว่า "คลองเจ้าสาย"

บุตร-ธิดา

พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ เสกสมรสกับหม่อมเขียน (ศศิสมิต) มีบุตร-ธิดา 8 คน ได้แก่

• พันตรี หม่อมราชวงศ์สุวพันธุ์ สนิทวงศ์ (มีนามลำลองว่าคุณชายใหญ่)
• หม่อมราชวงศ์เนื่อง สนิทวงศ์ ต่อมาได้เป็น เจ้าจอมมารดาหม่อมราชวงศ์เนื่อง ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
• หม่อมราชวงศ์สท้าน สนิทวงศ์ (มีนามลำลองว่าคุณชายกลาง) ต่อมาได้เป็น มหาอำมาตย์เอก พลเอก เจ้าพระยาวงษานุประพัทธ์ เป็นบิดาของหม่อมหลวงบัว กิติยากร พระราชมารดาใน สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ พระบรมราชชนนีพันปีหลวง
• ต่อมาได้เป็น พระตำรวจเอก พระยานาวาพลานุโยค
• (มีนามลำลองว่าคุณชายใหม่)
• ต่อมาได้เป็นหม่อมห้ามพระราชทานในสมเด็จพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระสวัสดิวัดนวิศิษฎ์ พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวพระราชทานให้เป็นสะใภ้หลวง
• (มีนามลำลองว่าคุณชายปิ๋ว) ต่อมาโปรดเกล้าฯ ให้เป็น หม่อมทวีวัฒนศักดิ์ ราชนิกุล
• หม่อมราชวงศ์หญิงไม่ปรากฏนาม (มีนามลำลองว่าคุณหญิงน้อย) สิ้นชีพตั้งแต่เยาว์

พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ยังมีบุตร-ธิดา ที่เกิดจากภรรยาอื่น ได้แก่

• ต่อมาได้เป็น พลเรือตรี พระยานาวาพลพยุหรักษ์
• (ปราโมช)
• ต่อมาได้เป็น พลตรี หม่อมสนิทวงศ์เสนี ราชนิกุล สมรสกับ ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี
• (สวัสดิกุล)
• (นรเศรษฐ์สนิท)
• (สฤษฎิ์ราชโยธิน)
• เจ้าจอมหม่อมราชวงศ์ข้อ ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว

หลังจากพระองค์สิ้นพระชนม์เมื่อ พ.ศ. 2455 ทายาทได้บริจาคตำหนักส่วนพระองค์ และที่ดินข้างเคียง ก่อตั้งเป็นโรงเรียนสำหรับสตรี ชื่อว่า โรงเรียนสายปัญญา

พระเกียรติยศ

พระอิสริยยศ

• หม่อมเจ้าสาย (25 กุมภาพันธ์ พ.ศ. 2388 – พ.ศ. 2415)
• พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์ (พ.ศ. 2426 – 13 กันยายน พ.ศ. 2455)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ไทย

• พ.ศ. 2429 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์อันมีเกียรติยศยิ่งมงกุฎไทย ชั้นที่ 1 ประถมาภรณ์มงกุฎไทย (ป.ม.)
• พ.ศ. 2429 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์จุลจอมเกล้า ชั้นที่ 2 ทุติยจุลจอมเกล้าวิเศษ (ท.จ.ว.) (ฝ่ายหน้า)
• พ.ศ. 2452 – เหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลที่ 5 ชั้นที่ 2 (จ.ป.ร.2)

เครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ

•  ปรัสเซีย :
  • พ.ศ. 2433 – ชั้นที่ 1
•  ออสเตรีย-ฮังการี :
  • พ.ศ. 2433 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์เลโอโปลด์ ชั้นที่ 1
•  สหราชอาณาจักรสวีเดนและนอร์เวย์ :
  • พ.ศ. 2433 – เครื่องราชอิสริยาภรณ์ดาวขั้วโลก ชั้นที่ 1
•  ฝรั่งเศส :
  • พ.ศ. 2433 – เครื่องอิสริยาภรณ์เลฌียงดอเนอร์ ชั้นที่ 2

พงศาวลี

พงศาวลีของพระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์

16. สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก               8. พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช                       17. พระอัครชายา (หยก)               4. พระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย                             18. ทอง ณ บางช้าง               9. สมเด็จพระอมรินทราบรมราชินี                       19. สมเด็จพระรูปศิริโสภาคย์มหานาคนารี               2. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงศาธิราชสนิท                                   10. บุญเกิด                       5. ท้าววรจันทร์ (เจ้าจอมมารดาปรางใหญ่)                             22. ดี ณ บางช้าง               11. ทองอิน                       1. พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์                                         6. ด้วง ณ บางช้าง                             3. หม่อมแย้ม สนิทวงศ์ ณ อยุธยา

เชิงอรรถ

1. คนละท่านกับ หม่อมหลวงบัว สนิทวงศ์ ดู บัว สนิทวงศ์ (แก้ความกำกวม)

อ้างอิง

1. สมภพ ภิรมย์, ศาสตราจารย์ น.อ.. "สาแหรกครอบครัว (Family Tree) ลำดับพระมหากษัตริย์ในพระบรมราชจักรีวงศ์เฉพาะสายที่สืบราชสมบัติ". พระเมรุมาศ พระเมรุ และเมรุ สมัยกรุงรัตนโกสินทร์. พิมพ์ครั้งที่ 2. กรุงเทพฯ:อมรินทร์การพิมพ์. 2528
2. พระราชทานสัญญาบัตรฝ่ายทหาร
3. ศุภวัฒย์ เกษมศรี, พลตรี หม่อมราชวงศ์, และรัชนี ทรัพย์วิจิตร. พระอนุวงศ์ชั้นหม่อมเจ้าในพระราชวงศ์จักรี. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2549. 360 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 
4. ธำรงศักดิ์ อายุวัฒนะ. ราชสกุลจักรีวงศ์ และราชสกุลสมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. กรุงเทพ : สำนักพิมพ์บรรณกิจ, พิมพ์ครั้งที่ 3 พ.ศ. 2544. 490 หน้า. หน้า หน้าที่. ISBN 
5. ทำเนียบผู้บัญชาการกองทัพเรือ
6. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2007-12-12. สืบค้นเมื่อ 2008-01-15.
7. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2016-03-04. สืบค้นเมื่อ 2008-01-15.
8. อรวรรณ ทรัพย์พลอย. พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมหลวงวงษาธิราชสนิท ปราชญ์ผู้เป็นกำลังของแผ่นดิน. กรุงเทพฯ : สร้างสรรค์บุ๊คส์, 2552. 352 หน้า. ISBN 
9. . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2008-12-24. สืบค้นเมื่อ 2008-11-18.
10. หม่อมราชวงศ์สุวพรรณ สนิทวงศ์เป็นบิดาของ หม่อมหลวงสร้อยระย้า สนิทวงศ์ (ยุคล)
11. เจ้าสาย 2010-07-14 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน จากนิตยสารสกุลไทย ฉบับที่ 2472 ปีที่ 48 ประจำวันอังคารที่ 5 มีนาคม 2545
12. https://www.the101.world/saisawasdee-interview/
13. ประวัติโรงเรียนสายปัญญา
14. องค์ บรรจุน. หญิงมอญ, อำนาจ และราชสำนัก. กรุงเทพฯ : ศิลปวัฒนธรรม, มติชน, 2550. 224 หน้า. ISBN 
15. ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวราชการ, เล่ม ๑, ตอน ๖, ๑๕ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๒๗, หน้า ๔๖
16. ราชกิจจานุเบกษา, ข่าวราชการ, เล่ม ๑, ตอน ๗, ๒๒ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๒๗, หน้า ๕๕
17. ราชกิจจานุเบกษา, พระราชทานเหรียญรัตนาภรณ์ รัชกาลปัจจุบันฝ่ายหน้า, เล่ม ๒๖, ตอน ๐ ง, ๖ มีนาคม พ.ศ. ๒๔๕๒, หน้า ๒๖๒๘
18. "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 6 (ตอน 45): หน้า 390. 9 กุมภาพันธ์ 2433. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
19. "พระราชทานพระบรมราชานุญาตเครื่องราชอิสริยาภรณ์ต่างประเทศ" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. เล่ม 7 (ตอน 2): หน้า 21. 13 เมษายน 2433. สืบค้นเมื่อ 23 มิถุนายน 2562. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

ก่อนหน้า		พระวรวงศ์เธอ พระองค์เจ้าสายสนิทวงศ์		ถัดไป
กรมพระราชวังบวรวิไชยชาญ (ผู้บัญชาการทหารเรือวังหน้า) เจ้าพระยาสุรวงศ์ไวยวัฒน์ (วร บุนนาค) (ผู้บัญชาการทหารเรือวังหลวง)		เจ้าพนักงานใหญ่ผู้ช่วยผู้บัญชาการทหารเรือ (8 เมษายน พ.ศ. 2430 - 14 เมษายน พ.ศ. 2433)		นายพลเรือโท พระวรวงศ์เธอ กรมหมื่นปราบปรปักษ์