บางกรวย

บางกรวย เป็นอำเภอที่มีขนาดพื้นที่เล็กที่สุดของจังหวัดนนทบุรี และเป็นอำเภอหนึ่งที่อยู่ติดกับกรุงเทพมหานคร แต่พื้นที่ส่วนใหญ่ยังคงวิถีชีวิตแบบเรือกสวนไร่นาเอาไว้อย่างชัดเจน แต่ทว่าบางกรวยยังถือว่าเป็นศูนย์กลางความเจริญในแง่ต่าง ๆ ของจังหวัดนนทบุรีทั้งในแง่ของการเดินทางที่สะดวกสบายเนื่องจากมีพื้นที่อยู่ติดถนนเส้นหลักหลายสาย รวมไปถึงยังมีร้านอาหารชื่อดังอีกมากมาย นอกจากนี้ยังมีวัดชลอซึ่งถือเป็นวัดที่โด่งดังมาตั้งแต่สมัยอดีตตั้งอยู่ ณ ศูนย์กลางของอำเภอบางกรวยอีกด้วย

อำเภอบางกรวย
อำเภอ
การถอดเสียงอักษรโรมัน
• อักษรโรมัน	Amphoe Bang Kruai
วัดชลอ
คำขวัญ:  บางกรวยพันธุ์ไม้งาม ลือนามโบสถ์เรือหงส์ ธำรงวัดโบราณ บ้านเกิดไกรทอง ล่องเรือแห่เทียนพรรษา
แผนที่จังหวัดนนทบุรี เน้นอำเภอบางกรวย
พิกัด: 13°48′18″N 100°28′22″E / 13.80500°N 100.47278°E / 13.80500; 100.47278
ประเทศ	ไทย
จังหวัด	นนทบุรี
พื้นที่
• ทั้งหมด	57.408 ตร.กม. (22.165 ตร.ไมล์)
ประชากร  (2566)
• ทั้งหมด	152,508 คน
• ความหนาแน่น	2,656.56 คน/ตร.กม. (6,880.5 คน/ตร.ไมล์)
รหัสไปรษณีย์	11130
รหัสภูมิศาสตร์	1202
ที่ตั้งที่ว่าการ	หมู่ที่ 8 ถนนบางกรวย-จงถนอม ตำบลวัดชลอ อำเภอบางกรวย จังหวัดนนทบุรี 11130
ส่วนหนึ่งของ

ที่ตั้งและอาณาเขต

อำเภอบางกรวยตั้งอยู่ทางใต้สุดของจังหวัด ห่างจากตัวจังหวัด 16.86 กิโลเมตร มีอาณาเขตติดต่อดังนี้

• ทิศเหนือ ติดต่อกับอำเภอบางใหญ่และอำเภอเมืองนนทบุรี มีคลองขุดใหม่, คลองจีนบ่าย, ถนนบางม่วง-บางคูลัด, คลองหัวคูใน (วัดพระเงิน), คลองบางนา, คลองนาคเกี้ยว, คลองบางค้อ, คลองบางกอกน้อย, คลองวัดแดง, แนวรั้วหมู่บ้านเยาวพรรณ, ถนนบางศรีเมือง 1, คลองวัดสนาม, คลองบางสีทอง, ซอยบางกรวย-ไทรน้อย 30 (วัดรวกบางสีทอง), ซอยบางไผ่ ซอย 3 (วัดรวกบางสีทอง), ถนนบางไผ่พัฒนา, คลองธรรมบาล และคลองบางกรวยเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันออก ติดต่อกับอำเภอเมืองนนทบุรีและเขตบางซื่อ (กรุงเทพมหานคร) มีแนวกึ่งกลางแม่น้ำเจ้าพระยาเป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศใต้ ติดต่อกับเขตบางพลัด, เขตตลิ่งชัน และเขตทวีวัฒนา (กรุงเทพมหานคร) มีทางรถไฟสายใต้, คลองบางกอกน้อย และคลองมหาสวัสดิ์เป็นเส้นแบ่งเขต
• ทิศตะวันตก ติดต่อกับอำเภอพุทธมณฑล (จังหวัดนครปฐม) มีคลองนราภิรมย์เป็นเส้นแบ่งเขต

ที่มาของชื่ออำเภอ

ชื่ออำเภอบางกรวยตั้งตามชื่อคลองบางกรวยซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของแม่น้ำเจ้าพระยาสายเดิม สันนิษฐานว่าชื่อ "บางกรวย" มีที่มาจากการที่ตามแนวสองฝั่งคลองสายนี้ในอดีตมีต้นกรวย (Horsfieldia irya) ขึ้นอยู่หนาแน่น นอกจากนี้แหล่งข้อมูลบางแห่งยังอธิบายว่าชื่อ "บางกรวย" เป็นชื่อที่ผู้คนเรียกตามรูปพื้นที่อำเภอที่มีลักษณะคล้ายกรวยยื่นเข้าไปในแม่น้ำเจ้าพระยา หลังจากอำเภอบางแม่นาง (ปัจจุบันคืออำเภอบางใหญ่) ได้แยกตัวออกไป อย่างไรก็ตาม ได้ปรากฏชื่อคลองบางกรวยและตำบลบางกรวยในเอกสารต่าง ๆ อยู่ก่อนการจัดตั้งกิ่งอำเภอบางแม่นางแล้ว

ประวัติศาสตร์

อำเภอบางใหญ่ ได้รับการจัดตั้งเป็นอำเภอเมื่อ พ.ศ. 2447 ตั้งอยู่ทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของจังหวัดนนทบุรี มีเนื้อที่กว้างขวางมาก ต่อมาเจ้าหน้าที่ราชการดูแลไม่ทั่วถึง จึงได้แบ่งเขตการปกครองตำบลบางใหญ่และบางม่วงทางด้านตะวันตกเฉียงเหนือไปตั้งเป็นกิ่งอำเภอบางแม่นางใน พ.ศ. 2460 ขึ้นอยู่กับอำเภอบางใหญ่จนถึง พ.ศ. 2464 จึงได้ยกฐานะเป็นอำเภอบางแม่นาง ต่อมากระทรวงมหาดไทยได้ประกาศเปลี่ยนชื่ออำเภอบางใหญ่ตามบริเวณที่ตั้งอำเภอและตามการเรียกของคนสมัยนั้นเป็น อำเภอบางกรวย เมื่อวันที่ 14 ตุลาคม พ.ศ. 2473 พร้อม ๆ กับที่อำเภอบางแม่นางได้เปลี่ยนชื่อเป็น "อำเภอบางใหญ่" แทน

วันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2480 ได้มีพระราชบัญญัติเปลี่ยนแปลงเขตจังหวัดนนทบุรีและจังหวัดธนบุรี โดยกำหนดให้โอนพื้นที่ตำบลบางอ้อ ตำบลบางรัก และตำบลบางพลัดของอำเภอบางพลัด จังหวัดธนบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านเหนือของทางรถไฟสายใต้ มาขึ้นกับตำบลบางกรวย; โอนพื้นที่ตำบลบางบำหรุของอำเภอตลิ่งชัน จังหวัดธนบุรี เฉพาะส่วนที่อยู่ด้านเหนือของทางรถไฟสายใต้ มาขึ้นกับตำบลวัดชลอ; โอนพื้นที่ตำบลบางกรวยเฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลบางอ้อ ตำบลบางรัก และตำบลสวนพริกของอำเภอบางพลัด; โอนพื้นที่ตำบลวัดชลอเฉพาะส่วนที่อยู่ด้านใต้ของทางรถไฟสายใต้ ไปขึ้นกับตำบลสวนพริกของอำเภอบางพลัดและตำบลบางบำหรุของอำเภอตลิ่งชัน; โอนพื้นที่ตำบลมหาสวัสดิ์เฉพาะส่วนที่อยู่ฝั่งใต้ของคลองมหาสวัสดิ์ ไปขึ้นกับตำบลตลิ่งชันของอำเภอตลิ่งชัน และถือเอาทางรถไฟสายใต้ คลองบางกอกน้อย และคลองมหาสวัสดิ์เป็นเส้นแบ่งเขตจังหวัดทั้งสองนับแต่นั้น

ครั้นใน พ.ศ. 2486 จังหวัดนนทบุรีถูกยุบลงเนื่องจากขณะนั้นเกิดปัญหาสภาวะเศรษฐกิจตกต่ำ อำเภอบางกรวยถูกโอนไปเป็นส่วนหนึ่งของจังหวัดธนบุรี แต่ภายหลังก็ได้กลับมาอยู่ในการปกครองของจังหวัดนนทบุรีซึ่งได้รับการยกฐานะขึ้นมาอีกครั้งใน พ.ศ. 2489

การแบ่งเขตการปกครอง

การปกครองส่วนภูมิภาค

อำเภอบางกรวยแบ่งเขตการปกครองย่อยออกเป็น 9 ตำบล แต่ละตำบลแบ่งออกเป็นหมู่บ้าน รวม 60 หมู่บ้าน (หรือ 41 หมู่บ้าน หากไม่นับรวมในเขตเทศบาลเมืองบางกรวยซึ่งไม่มีตำแหน่งกำนันและผู้ใหญ่บ้านแล้ว) ได้แก่

แผนที่
ลำดับ	อักษรไทย	อักษรโรมัน	จำนวนหมู่บ้าน	จำนวนประชากร (ธันวาคม 2565)	สี
1.	วัดชลอ	Wat Chalo	10	17,147
2.	บางกรวย	Bang Kruai	9	27,362
3.	บางสีทอง	Bang Si Thong	5	11,625
4.	บางขนุน	Bang Khanun	5	7,243
5.	บางขุนกอง	Bang Khun Kong	6	11,421
6.	บางคูเวียง	Bang Khu Wiang	7	10,715
7.	มหาสวัสดิ์	Maha Sawat	7	21,944
8.	ปลายบาง	Plai Bang	5	19,616
9.	ศาลากลาง	Sala Klang	6	22,576

การปกครองส่วนท้องถิ่น

ท้องที่อำเภอบางกรวยประกอบด้วยองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 7 แห่ง ได้แก่

• เทศบาลเมืองบางกรวย ครอบคลุมพื้นที่ตำบลวัดชลอและตำบลบางกรวยทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลปลายบาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางคูเวียงทั้งตำบล ตำบลมหาสวัสดิ์ (เฉพาะหมู่ที่ 1, 2, 6, 7 และบางส่วนของหมู่ที่ 5) และตำบลปลายบางทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลศาลากลาง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลศาลากลางทั้งตำบล
• เทศบาลตำบลบางสีทอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางสีทองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางขนุน ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางขนุนทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลบางขุนกอง ครอบคลุมพื้นที่ตำบลบางขุนกองทั้งตำบล
• องค์การบริหารส่วนตำบลมหาสวัสดิ์ ครอบคลุมพื้นที่ตำบลมหาสวัสดิ์ (เฉพาะนอกเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)

การคมนาคม

ถนน

ถนนราชพฤกษ์ บริเวณวงเวียนราชพฤกษ์

ถนนสายสำคัญของอำเภอบางกรวย ได้แก่

• ถนนกาญจนาภิเษก (ทางหลวงพิเศษหมายเลข 9)
• ถนนบางกรวย-ไทรน้อย (ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3215)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3901 (คู่ขนานกาญจนาภิเษกด้านนอก)
• ทางหลวงแผ่นดินหมายเลข 3902 (คู่ขนานกาญจนาภิเษกด้านใน)
• ถนนนครอินทร์ (ทางหลวงชนบท นบ.1020)
• ถนนราชพฤกษ์ (ทางหลวงชนบท นบ.3021)
• ถนนจรัญสนิทวงศ์ (หน้าการไฟฟ้าฝ่ายผลิตแห่งประเทศไทย)
• ถนนเทอดพระเกียรติ (เชื่อมถนนบางกรวย-ไทรน้อยกับถนนสิรินธร)
• ถนนบางกรวย-จงถนอม (เชื่อมเขตเทศบาลเมืองบางกรวยเข้ากับเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)
• ถนนปลายบางและถนนบางคูเวียง (ถนนสายหลักในเขตเทศบาลตำบลปลายบาง)
• ถนนสำเร็จพัฒนาและถนนอัจฉริยะพัฒนา (ไปสู่อำเภอพุทธมณฑล จังหวัดนครปฐม)

นอกจากนี้ อำเภอบางกรวยยังมีสะพานข้ามแม่น้ำเจ้าพระยาอีก 1 แห่ง คือ

• สะพานพระราม 7 เชื่อมระหว่างตำบลบางกรวย (และแขวงบางอ้อ เขตบางพลัด) กับแขวงวงศ์สว่าง เขตบางซื่อ กรุงเทพมหานคร

ท่าเรือ

ทางราง

• ทางรถไฟสายใต้ (สถานีบางบำหรุ)
• รถไฟฟ้าชานเมือง สายสีแดงอ่อน (สถานีบางบำหรุ)

อ้างอิง

1. รัตนา ศิริพูล. นนทบุรี. กรุงเทพฯ : บริษัท ต้นอ้อ ๑๙๙๙ จำกัด, 2543, หน้า 50.
2. กรมทางหลวง. "สอบถามระยะทางระหว่างจังหวัดหรืออำเภอ. 2014-05-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน"
3. สำนักงานเกษตรอำเภอบางกรวย. "ประวัติอำเภอบางกรวย." [ออนไลน์]. เข้าถึงได้จาก: http://bangkruai.nonthaburi.doae.go.th/data/history.html 2019-08-11 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน [ม.ป.ป.]. สืบค้น 12 สิงหาคม 2562.
4. สิทธิ กุหลาบทอง และสาวิกา กัลปพฤกษ์. (2553). "ความหลากชนิดของพรรณไม้น้ำในเขตคลองบางกรวย จังหวัดนนทบุรี." วิทยาศาสตร์เกษตร, 41 (3/1 พิเศษ), 103.
5. "ประกาศกระทรวงนครบาล เรื่อง ตั้งอำเภอบางแม่นาง จังหวัดนนทบุรี" (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 38 (0 ก): 23–24. 24 เมษายน 2464.
6. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 47 (0 ก): 226–228. 19 ตุลาคม 2473. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2011-11-12. สืบค้นเมื่อ 2008-05-16.
7. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 54 (0 ก): 40–54. 1 เมษายน 2480. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2012-05-16. สืบค้นเมื่อ 2019-10-15.
8. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 59 (77 ก): 2447–2449. 10 ธันวาคม 2485. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2021-05-31.
9. (PDF). ราชกิจจานุเบกษา. 63 (29 ก): 315–317. 9 พฤษภาคม 2489. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2008-04-09. สืบค้นเมื่อ 2008-05-16.
10. "ระบบสารสนเทศเพื่อการบริหาร". stat.bora.dopa.go.th.

แหล่งข้อมูลอื่น

• เว็บไซต์เทศบาลเมืองบางกรวย 2006-04-20 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

13°48′18″N 100°28′22″E / 13.805°N 100.472778°E / 13.805; 100.472778

• แผนที่และภาพถ่ายทางอากาศของ อำเภอบางกรวย
  • แผนที่ จาก มัลติแมป โกลบอลไกด์ หรือ กูเกิลแผนที่
  • ภาพถ่ายทางอากาศ จาก เทอร์ราเซิร์ฟเวอร์
  • ภาพถ่ายดาวเทียม จาก วิกิแมเปีย