ไป๋เฉอจฺวั้น

ตำนานนางพญางูขาว หรือเรียกนิยมเรียกย่อว่า นางพญางูขาว (จีนตัวย่อ: 白蛇传; จีนตัวเต็ม: 白蛇傳) เป็นนิทานพื้นบ้านของชาวเมืองหังโจว ได้นิยมนำมาเล่นแสดงในอุปรากรจีน อีกทั้งยังนิยมมาดัดแปลงเป็นภาพยนตร์และซีรีส์ทางโทรทัศน์ของจีนหลายครั้ง

ตำนานนางพญางูขาว
ภาพวาดตำนานนางพญางูขาว จากพระราชวังฤดูร้อน ในกรุงปักกิ่ง
อักษรจีนตัวเต็ม	白蛇傳
อักษรจีนตัวย่อ	白蛇传
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน Bái Shé Zhuàn ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน ยฺหวิดเพ็ง Baak6 Se4 Cyun4 ภาษาหมิ่นใต้ ภาษาฮกเกี้ยน Pe̍k-siâ-tōan or Pe̍h-siâ-tōan

หลักฐานของการนำเสนอตำนานนางพญางูขาวครั้งแรกได้ถูกพบปรากฏหลักฐานการสมมติเรื่องในรูปแบบพิมพ์ที่ มีภาพไม้แกะสลักเล่าเรื่องราวบางฉากของตำนานซึ่งแต่งโดยในช่วงยุคราชวงศ์หมิง

ตำนานนี้ถือเป็นหนึ่งในสี่นิทานยิ่งใหญ่ของจีน (China's Four Great Folktales) โดยส่วนที่เหลือคือ, ม่านประเพณี และหนุ่มเลี้ยงวัวกับสาวทอผ้า

ประวัติการประพันธ์

ภาพวาดฉากตำนานนางพญางูขาวที่พระราชวังฤดูร้อน บริเวณทางเดินยาว

ภาพวาดฉากตำนาน บริเวณทางเดินยาว ภาพที่ 1

ภาพวาดฉากตำนานบริเวณทางเดินยาว ภาพที่ 2

นางพญางูขาวปรากฏโฉมครั้งแรกในวรรณกรรม จองจำงูขาวชั่วนิรันดร์ในเจดีย์เหลยเฟิง (白娘子永鎮雷峰塔) ในจิ่งซื่อทงเหยียน (警世通言) ของเฝิง เมิ่ง หลง (馮夢龍) โดยบันทึกดังกล่าวค้นพบในระหว่างยุคราชวงศ์หมิง (ค.ศ. 1368 - ค.ศ. 1644) จึงถือได้ว่าตำนานได้เริ่มต้นโดยมีหลักฐานปรากฏในยุคนี้

นางพญางูขาว กล่าวถึงเรื่องราวของบัณฑิตหนุ่มที่ตกหลุมรักสตรีผู้โสภานางหนึ่ง สตรีผู้นี้แท้จริงแล้วเป็นปิศาจงูขาวที่จำแลงกายมา พระเถระมีความต้องการช่วยเหลือบัณฑิตหนุ่มให้พ้นจากการดูดกลืนวิญญาณของปิศาจงูขาว จึงได้ต่อสู้กับปิศาจงูขาว และจับนางไปจองจำไว้ใต้เจดีย์เหลยเฟิง (ฟ้าคำรณ)

เมื่อกาลเวลาผ่านไป ได้มีการเพิ่มเติมเสริมแต่งรายละเอียดต่าง ๆ มากขึ้น โดยนางพญางูขาวได้กลายเป็นตำนานความรักอันลึกซึ้งระหว่างบัณฑิตหนุ่ม กับปิศาจงูขาว ซึ่งบำเพ็ญตบะมาเป็นระยะเวลากว่า 1,000 ปี ได้จำแลงกายเป็นมนุษย์ในรูปของหญิงสาวที่มีรูปร่างหน้าตางดงาม มีนามว่า ไป๋ซู่เจิน ความรักของทั้งสองถูกขัดขวางโดยพระเถระฝาไห่ (ธรรมสาคร) เนื่องจากความรักระหว่างคนกับปิศาจไม่อาจอยู่ร่วมกันได้ เพราะผิดกฎสวรรค์ แต่ละเรื่องราวก็มีตอนจบและรายละเอียดอื่น ๆ แตกต่างกันออกไปเช่นเดียวกัน เช่น บางเรื่องกล่าวว่างูขาวเป็นสัตว์เลี้ยงที่บัณฑิตเลี้ยงไว้ขณะยังเป็นร่ำเรียนหนังสือ หรือบางเรื่องก็เล่าว่าบัณฑิตหนุ่มถูกขับไล่จากสวรรค์ให้ลงมาเป็นมนุษย์ธรรมดา หรือแม้แต่บัณฑิตหนุ่มเคยช่วยชีวิตงูขาวเอาไว้ งูขาวจึงกายกลับมาตอบแทนบุญคุณก็มี

ส่วน เสี่ยวชิง ซึ่งเป็นตัวละครที่เพิ่มเติมขึ้นมา ก็มีการกล่าวถึงในแง่มุมที่แตกต่างกันออกไปเช่นกัน โดยมีทั้งเป็นงูเขียว งูดำ หรือแม้แต่ปลาไน ซึ่งบทบาทของเสี่ยวชิงจะมาในรูปแบบของผู้ช่วยที่ใกล้ชิดของไป๋ซู่เจิน อาจเป็นน้องสาว หรือคนรับใช้

นิทานพื้นบ้าน

ตัวละคร

• ไป๋ซู่เจิน งูขาวอายุ 1,000 ปี เป็นงูขาวที่ได้รับการช่วยเหลือจากสวี่เซียนเมื่อ 1,000 ปีที่แล้ว ครั้งที่ยังบำเพ็ญตบะ ถูกหมองูจับตัวจะไปฆ่าและหวังจะเอาดีงูไปขาย มีความมุ่งมั่นที่จะเป็นเซียน ต้องการตอบแทนบุญคุณของสวี่เซียน แต่สุดท้ายกลับตกหลุมรักจนถอนตัวไม่ขึ้น ก่อกรรมหนักจนต้องถูกจองจำไว้ในเจดีย์ มักแต่งกายด้วยชุดสีขาวหรือสีชมพู
• สวี่เซียน (ชื่อเดิม: ฮั่นเหวิน) บัณฑิตหนุ่มจิตใจดี เป็นคน เคยช่วยเหลืองูขาวตัวหนึ่งไว้เมื่อชาติที่แล้ว ชาตินี้มาเกิดใหม่ งูขาวจึงตามมาทดแทนบุญคุณ
• เสี่ยวชิง งูเขียวอายุ 500 ปี เป็นน้องสาวร่วมกับไป๋ซู่เจิน มีมุทะลุ แต่ว่าและมองโลกในแง่ดี เมื่อเทียบกับไป๋ซู่เจินแล้ว เสียวชิงจะแลดูเหมือนเด็กหญิงที่ซุกซน และยังไม่โตเต็มที่ มักแต่งกายด้วยชุดสีเขียวหรือสีฟ้า
• ฝาไห่ เป็นพระเถระผู้มีอาคมสูง เถรตรง ทุกอย่างต้องเป็นไปตาม มีความต้องการจะแยกสวี่เซียนและไป๋ซู่เจินออกจากกัน เพราะคนกับปิศาจมีความแตกต่างกันเกินไป มิอาจเดินร่วมทาง เพราะผิดกฎสวรรค์
• สวี่ซื่อหลิน บุตรชายของไป๋ซู่เจินและสวี่เซียน มีความซื่อตรง จิตใจดี และอ่อนน้อมเหมือนกับสวี่เซียน แต่ก็เข้มแข็งเด็ดเดี่ยวเหมือนกับไป๋ซู่เจินผู้เป็นแม่ เป็นผู้ที่มีความกตัญญูรู้คุณ และมีเหตุผล
• หลี่เจียวโหยว ของสวี่เซียน ปากร้ายแต่ใจดี เป็นผู้ที่รับเลี้ยงดูสวี่ซื่อหลินจนเติบโต ดูแลกิจการทุกอย่างในบ้านหลี่
• หลี่กงผู่ สามีของหลี่เจียวโหยว ของสวี่เซียน เป็นข้าราชการชั้นผู้น้อยในเมืองหังโจว เป็นที่ดี แต่ไม่ค่อยเด็ดขาด เชื่อฟังภรรยามาก ช่วยหลี่เจียวโหยวเลี้ยงดูสวี่ซื่อหลินมาเป็นอย่างดี

การเพิ่มเติมและปรุงแต่ง

ตามบันทึกจิ่งซื่อทงเหยียนเดิมงูขาวไม่มีชื่อ แต่ภายหลังมีการเพิ่มชื่อให้เป็น ไป๋ซู่เจิน และตามเนื้อเรื่องดั้งเดิมกล่าวถึงการต่อสู้ระหว่างธรรมะและ โดยพระเถระเป็นฝ่ายช่วยเหลือบัณฑิตให้พ้นจากการทำอันตรายโดยปิศาจงูขาว ภายหลังมีการดัดแปลงเพิ่มเติมให้เป็นเรื่องของความรักระหว่างมนุษย์และปิศาจ แต่อย่างไรก็ดี เรื่องราวที่ดัดแปลงไปมีหลากหลายแบบ ยกตัวอย่างเช่น

• เสี่ยวชิงบำเพ็ญตบะ และสามารถกลับมาต่อสู้เอาชนะฝาไห่ได้ จนฝาไห่ต้องหลบไปซ่อนตัวในท้องปู
• ไป๋ซู่เจินให้กำเนิดบุตร แล้วจึงถูกจองจำในเจดีย์ หลังจากนั้นเมื่อบุตรชายของไป๋เติบโตขึ้น เขาได้สอบได้เป็นจอหงวน และกลับมาอ้อนวอนสวรรค์ให้ลดโทษแก่มารดา
• สวี่เซียนและไป๋ซู่เจิน เดิมเป็นชาวสวรรค์ เคยรักกันมาก่อน แต่เพราะทำผิดกฎสวรรค์ จึงถูกลงโทษให้ลงมาเกิดบนโลกมนุษย์ โดยฝ่ายหนึ่งเป็นมนุษย์ และอีกฝ่ายหนึ่งเป็นงูขาว

นางพญางูขาวในยุคปัจจุบัน

อุปรากรจีน

• มีการนำไปแสดงในรูปแบบต่าง ๆ ทั้งงิ้วปักกิ่ง และอื่น ๆ

ภาพยนตร์ และภาพยนตร์ชุด

• 义妖白蛇传 (1926)
• 白蛇传 (1939)
• 白娘娘借尸还魂 (1953)
• 白夫人の妖恋 (1956) ชื่อภาษาอังกฤษ: The Legend of the White Serpent - สร้างโดย ด้วยการร่วมมือกับ
• 白蛇传 (1958) ชื่อภาษาอังกฤษ: Panda and the Magic Serpent - ภาพยนตร์อนิเมะ
• 白蛇传 (1962) ชื่อภาษาอังกฤษ: Madame White Snake ชื่อภาษาไทย: นางพญางูขาว - สร้างโดยชอว์บราเดอร์ส นำแสดงโดย หลินไต้ และ
• 白蛇大闹天宫 (1975)
• 真白蛇传 (1978) - นำแสดงโดย หลินชิงเสวีย
• 白蛇传 (1982) - นำแสดงโดย วังหมิงฉวน และหมีเซียะ
• 奇幻人世间 (1990)
• 新白娘子传奇 (1992) ชื่อภาษาอังกฤษ: New Legend of Madame White Snake - นำแสดงโดย และเจ้าหย่าจือ
• 青蛇 (1993) ชื่อภาษาอังกฤษ: Green Snake ชื่อภาษาไทย: นางพญางูขาว ขอเพียงรักอยู่ แม้คู่กันไม่ได้ - สร้างโดยฉีเคอะ นำแสดงโดย หวังจู่เสียน และจางม่านอวี้
• 白蛇后传之人间有爱 (1995) ชื่อภาษาไทย: อิทธิฤทธิ์นางพญางูขาว - สร้างโดย CTS สิงคโปร์
• เป็นตอนหนึ่งในเรื่อง 我和僵尸有个约会 (ภูตพิทักษ์ดูดวิญญาณ)
• 青蛇与白蛇 (2001) ชื่อภาษาไทย: ตำนานนางพญางูเขียว-งูขาว - นำแสดงโดย ฟ่านเหวินฟาง, , และ
• 白蛇传 (2006) ชื่อภาษาอังกฤษ: Madame White Snake ชื่อภาษาไทย: นางพญางูขาว ตำนานรักข้ามภพ - นำแสดงโดย หลิวเทา และ เฉินจื้อหาน
• 白蛇后传 (2009) ชื่อภาษาไทย: ศึกพิชิตนางพญางูเขียว - นำแสดงโดย โดยมี หลิว ซือซือ ร่วมแสดงในซีรีส์นี้ด้วย
• เป็นตอนหนึ่งในเรื่อง 天师钟馗 (คุรุเทพจงขุย)
• 又见白娘子 (2010)
• 白蛇传说 (2011) ชื่อภาษาอังกฤษ: The Sorcerer and the White Snake/It's Love นำแสดงโดย หลี่เหลียนเจี๋ย, หลิน เฟิง, หวงเซิงอี้ และอาซา
• 白蛇传 (2016) โดยหูหนานทีวี
• 幻想奇谭 白蛇传 (2017)
• 天乩之白蛇传说 (2018) ชื่อภาษาอังกฤษ: The Destiny of White Snake ชื่อภาษาไทย: ลิขิตรักนางพญางูขาว นำแสดงโดย หยางจื่อ, เริ่น เจียหลุน, เหมาจือจวิ้น และ หลี่มั่น
• 新白娘子传奇 (2019) ชื่อภาษาไทย: ตำนานนางพญางูขาว นำแสดงโดย จวี จิ้งอี, อวี่เมิ่งหลง, เผยจื่อเทียน และเซียวเยี่ยน รับชมได้ทางแอปพลิเคชันเน็ตฟลิกซ์

ละครเวทีในประเทศไทย

• พ.ศ. 2542 โดย DREAMBOX นำแสดงโดย ศรัณยู วงษ์กระจ่าง, สิริยากร พุกกะเวส, นาเดีย นิมิตรวานิช และ
• พ.ศ. 2551 โดย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ

นิยายกำลังภายใน

• เป็นเค้าโครงเรื่องในนิยายกำลังภายในชุด ฟงอวิ๋น ขี่พายุทะลุฟ้า ในภาคที่ 2 ในชื่อ "ท้าเทวะ" โดย

อ้างอิง

1. Idema (2012), p. 26.

อ่านเพิ่ม

• Idema, Wilt L. (2009). The White Snake and Her Son: A Translation of the Precious Scroll of Thunder Peak with Related Texts. Hackett Publishing. ISBN .
• —— (2012). (PDF). Taiwan Journal of East Asian Studies. 9 (1): 25–46. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ ตุลาคม 6, 2014.
• Mao, Xian (2013). Cowherd and Weaver and other most popular love legends in China. eBook: Kindle Direct Publishing.

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ ตำนานนางพญางูขาว

• Legend of White Snake – Stage Performance from Penang, Malaysia
• Stories to Caution the World in Google Books
• Lady White Snake
• White snake in dream meaning 2021-04-15 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน and interpretation at snake dream meaning 2021-04-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน.