เตียวหงี

เตียวหงี (ทศวรรษ 190 - ค.ศ. 254) มีชื่อในภาษาจีนกลางว่า จาง นี่ (จีน: 張嶷; พินอิน: Zhāng Nì) ชื่อรอง ปั๋วฉี (จีน: 伯岐; พินอิน: Bóqí) เป็นขุนพลของรัฐจ๊กก๊กในยุคสามก๊กของจีน เตียวหงีมีชื่อเสียงในเรื่องความกล้าหาญและน้ำใจกว้างขวาง เริ่มมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักจากการช่วยชีวิตภรรยาของนายอำเภอจากพวกโจรและพาไปยังที่ปลอดภัย

เตียวหงี (จาง นี่)
張嶷
รูปปั้นของเตียวหงีในศาลจูกัดเหลียงในนครเฉิงตู มณฑลเสฉวน
ขุนพลปราบโจร (蕩寇將軍 ต้างโคฺ่วเจียงจฺวิน)
ดำรงตำแหน่ง ค.ศ. ? (?) – ค.ศ. 254 (254)
กษัตริย์	เล่าเสี้ยน
เจ้าเมืองอวดจุ้น (越巂太守 เยฺว่ซี/เยฺว่ฉุ่ยไท่โฉฺ่ว)
ดำรงตำแหน่ง ค.ศ. ? (?) – ค.ศ. ? (?)
กษัตริย์	เล่าเสี้ยน
ขุนพลรักษาค่ายใหญ่ (牙門將 หยาเหมินเจี้ยง)
ดำรงตำแหน่ง ค.ศ. ? (?) – ค.ศ. ? (?)
กษัตริย์	เล่าเสี้ยน
นายกอง (都尉 ตูเว่ย์)
ดำรงตำแหน่ง ค.ศ. ? (?) – ค.ศ. ? (?)
กษัตริย์	เล่าเสี้ยน
ข้อมูลส่วนบุคคล
เกิด	ทศวรรษ 190 นคร มณฑลเสฉวน
เสียชีวิต	ค.ศ. 254 มณฑลกานซู่
ที่ไว้ศพ	มณฑลฉ่านซี
บุตร	จาง อิง จาง ฮู่ฉฺยง
อาชีพ	ขุนพล
ชื่อรอง	ปั๋วฉี (伯岐)
บรรดาศักด์	กวานเน่ย์โหฺว (關內侯)

เตียวหงีมักทำงานร่วมกับม้าตงขุนพลอีกคนของจ๊กก๊กเมื่อนำกองกำลังสยบชนเผ่าพื้นเมืองต่าง ๆ ที่อาศัยในและโดยรอบพรมแดนของจ๊กก๊ก เตียวหงีใช้เวลาอย่างน้อย 18 ปีในการจัดการกับการลุกฮือภายในที่มีศูนย์กลางอยู่บริเวณรอบเมืองอวดจุ้นและเมืองปากุ๋น แต่ว่าเตียวหงีจะเป็นขุนพลที่มีความสามารถ แต่ก็มักจะหาทางแก้ปัญหาอย่างมีมนุษยธรรมและพยายามจะสร้างสันติหรือเจรจากับชนเผ่าต่าง ๆ หากทำได้ ด้วยนิสัยซื่อตรงของเตียวหงี จดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ) จึงบันทึกว่าชนเผ่าต่าง ๆ ต่างเคารพรักเตียวหงี และถึงกับร้องไห้และรั้งรถม้าของเตียวหงีเมื่อรู้ว่าเตียวหงีจะกลับไปยังเซงโต๋

เมื่อเตียวหงีรู้สึกว่าตนอ่อนแอและชราลงเรื่อย ๆ จะทูลแก่จักรพรรดิเล่าเสี้ยนขอโอกาสให้ตนได้ตอบแทนพระกรุณาของนายเหนือหัว เล่าเสี้ยนสดับคำทูลของเตียวหงีก็ตื้นตันพระทัยจนน้ำพระเนตรไหล ระหว่างการบุกขึ้นเหนือของเกียงอุยครั้งที่ 7 เตียวหงีถูกสังหารในที่รบระหว่างยุทธการที่รบกับชิจิดหลังผลักดันให้ข้าศึกถอยร่นไป การเสียชีวิตของเตียวหงีเป็นที่โศกเศร้าทั้งในหมู่ชาวฮั่นและชนเผ่าต่าง ๆ โดยที่ไม่มีใครที่ไม่หลั่งน้ำตา จึงมีการสร้างศาลที่อุทิศให้เตียวหงี มีพิธีบวงสรวงแม้ในยามเกิดทุพภิกขภัยหรือประสบความยากลำบากต่าง ๆ

เตียวหงีมีชื่อเสียงว่าเป็นหนึ่งในขุนพลที่ประสบความสำเร็จมากคนหนึ่งของจ๊กก๊ก เล่าเสี้ยนจักรพรรดิแห่งจ๊กก๊กในช่วงที่เตียวหงีรับราชการเคยเปรียบเทียบเตียวหงีกับวีรบุรุษผู้ยิ่งใหญ่ในสมัยโบราณ ในขณะที่ตันซิ่วก็เปรียบเทียบในลักษณะเดียวกันในบทวิจารณ์ต่อเตียวหงี

ประวัติและการรับราชการช่วงต้น

ผลงานครั้งแรกและชื่อเสียงในช่วงต้น

เตียวหงีเป็นชาวอำเภอหนานชง (南充縣 หนานชงเซี่ยน) เมืองปากุ๋น (巴郡 ปาจฺวิ้น) ซึ่งปัจจุบันคือนคร มณฑลเสฉวน เตียวหงีกำพร้าบิดามารดาตั้งแต่เด็กและใช้ชีวิตอย่างยากจน แต่เตียวหงีก็มีชือเสียงในเรื่องความเข้มแข็งและความมีน้ำใจกว้างขวางตั้งแต่วัยเยาว์ เตียวหงีเริ่มรับราชการเป็นเจ้าหน้าที่ปกครอง (功曹 กงเฉา) ในที่ว่าการอำเภอบ้านเกิดเมื่อเข้าสู่วัยผู้ใหญ่ (อายุราว 19 ปี) ในปี ค.ศ. 214 เมื่อขุนศึกเล่าปี่เข้ายึดมณฑลเอ๊กจิ๋ว (ครอบคลุมพื้นที่มณฑลเสฉวนและนครฉงชิ่งในปัจจุบัน) จากเล่าเจี้ยงผู้เป็นเจ้ามณฑล โจรบางกลุ่มใช้โอกาสนี้บุกเข้าโจมตีที่ว่าการอำเภอ ในระหว่างชุลมุน เตียวหงีเข้าร่วมในการต่อสู้กับพวกโจรและคุ้มกันภรรยาของนายอำเภอพาไปยังที่ปลอดภัย เตียวหงีขึ้นมามีชื่อเสียงจากวีรกรรมนี้ ภายหลังจึงได้รับการเรียกตัวเข้ารับราชการในที่ว่าการเมืองปากุ๋นในตำแหน่งเจ้าหน้าที่ผู้ช่วย (從事 ฉงชื่อ)

ระหว่างรับราชการเป็นเจ้าหน้าที่ผู้ช่วยในเมืองปากุ๋น บัณฑิตสองคนคือกง ลู่ (龔祿) และ (姚伷) ได้รับการแต่งตั้งในตำแหน่งที่สูงกว่าและได้เบี้ยหวัดมากกว่าเตียวหงีที่เป็นชาวเมืองเดียวกัน เวลานั้นทั้งคู่เป็นผู้มีชื่อเสียง แต่เมื่อทั้งคู่ได้ยินเรื่องวีรกรรมของเตียวหงีจึงให้ความยกย่องและผูกมิตรกับเตียวหงี

ปราบโจรและพักฟื้น

ราวปี ค.ศ. 227 เมื่อจูกัดเหลียงอัครมหาเสนาบดีแห่งจ๊กก๊กระดมพลที่เมืองฮันต๋งเตรียมการจะบุกขึ้นเหนือรบกับรัฐวุยก๊กอันเป็นรัฐอริของจ๊กก๊กเป็นครั้งแรก กลุ่มโจรท้องถิ่นได้บุกปล้นหมู่บ้านในเขตเมืองฮันต๋ง, ก๋งฮาน และกิมก๊ก เตียวหงีในเวลานั้นมีตำแหน่งเป็นนายกองรักษาการได้นำกองกำลังไปจัดการกับกลุ่มโจรจนแตกพ่ายกระจัดกระจาย และพวกโจรก็จะหลบซ่อนตามที่ต่าง ๆ เมื่อได้ยินว่าเตียวหงีกำลังยกมาถึง เตียวหงีไม่สามารถบังคับให้พวกโจรออกจากที่ซ่อนมารบได้ จึงแสร้งทำเป็นเสนอนโยบาย (การแต่งงานเพื่อผูกไมตรี) ให้กับหัวหน้ากลุ่มโจร จากนั้นจึงโน้มน้าวให้พวกโจรมาร่วมงานเลี้ยงเพื่อฉลองสันติภาพ หลังจากหัวหน้ากลุ่มโจรเมาสุราโดยไร้ซึ่งความระแวงแคลงใจ เตียวหงีก็สั่งทหารของคนให้สังหารพวกโจรทั้งหมด จากนั้นจึงส่งกองกำลังออกตามล่าและกำจัดพวกโจรที่เหลือ การสังหารหมู่ดำเนินไปประมาณ 10 วัน หลังจากนั้นอาณาบริเวณแถบนั้นก็ปราศจากกลุ่มโจร

ภายหลังจากนั้น เตียวหงีก็ล้มป่วยหนัก โชคร้ายที่ครอบครัวของเตียวหงียากจนเกินกว่าจะได้หมอและการรักษาที่ดี เวลานั้น (何祗) เจ้าเมือง (廣漢太守 กว่างฮั่นไท่โชฺ่ว) มีชื่อเสียงในฐานะผู้มีน้ำใจกว้างขวางและหมอผู้มีความสามารถ เตียวหงีจึงคิดจะไปขอร้องเหอ จือ แต่เนื่องจากเตียวหงีและเหอ จือยังไม่รู้จักกันดี เตียวหงีจึงขึ้นรถม้าไปเยี่ยมเหอ จือด้วยตนเองแม้ว่ากำลังป่วยเพื่อขอร้องให้ช่วยรักษาโรคของตน เหอ จือได้ยินชื่อเสียงของเตียวหงีว่าเป็นคนที่กล้าหาญและน้ำใจกว้างขวางจึงรักษาให้เตียวหงีโดยไม่คิดค่าใช้จ่าย ในที่สุดหลังเวลาผ่านไปหลายปีเตียวหงีก็หายจากโรค เตียวหงีและเหอ จือยังคงเป็นเพื่อนกันหลังจากเหตุการณ์นี้

ในฐานะขุนพลรักษาค่ายใหญ่

หลังเตียวหงีหายจากอาการป่วย ก็ได้รับการเลื่อนขั้นเป็นขุนพลรักษาค่ายใหญ่ (牙門將 หยาเหมินเจี้ยง) จากความดีความชอบในการปราบโจรกลุ่มต่าง ๆ และอยู่ภายใต้การบังคับบัญชาของม้าตง ในปี ค.ศ. 232 เตียวหงีและม้าตงปราบกบฏชนเผ่าเกี๋ยงแห่งเขาเวิ่นชาน (汶山) ทางเหนือที่เป็นพันธมิตรกับรัฐวุยก๊กได้อย่างรวดเร็ว ขณะที่ทางใต้ก็ปราบปรามชนเผ่าพื้นเมืองอย่างเช่นกลุ่มที่นำโดยหลิว โจฺ้ว (劉胄) เตียวหงีมักนำทัพหน้าและมีผลงานมากมายทั้งในด้านการรบและการวางแผน เตียวหงีและม้าตงจึงสร้างความหวาดกลัวอย่างมากต่อชนเผ่าท้องถิ่นที่ก่อความไม่สงบทั่วอาณาเขตจ๊กก๊ก

การทัพต่อเผ่าเกี๋ยง

ระหว่างการทัพของเตียวหงีและม้าตงในการรบกับชนเผ่าเกี๋ยง ตอนแรกเตียวหงีนำกองกำลังของตนในฐานะทัพหน้าที่มีกำลังพลเพียงราว 300 คนกับม้าแยกออกจากกองทัพหลัก ยกมาถึงหมู่บ้านทาหลี่ (他里) เป็นกลุ่มแรก ตำแหน่งที่ตั้งของหมู่บ้านยากแก่การโจมตีเพราะตั้งอยู่บนยอดเขาสูง แต่เตียวหงีปีนขึ้นภูเขาและตั้งค่ายของตนเองห่างจากหมู่บ้านทาหลี่ 4-5 ลี้

ชาวเกี๋ยงเห็นว่าภัยมาถึงจึงสร้างประตูศิลาหน้าหมู่บ้าน เหนือประตูมีการตั้งแท่นสูงและรวบรวมก้อนหินจำนวนมากไว้ด้านบนเพื่อใช้ป้องกันไปพร้อมกับการบดขยี้ข้าศึก เตียวหงีเห็นว่าการโจมตีประตูเป็นเรื่องยุ่งยาก จึงส่งทูตไปแจ้งต่อชาวเกี๋ยงว่า:

"พวกท่านชนเผ่าแห่งเขาเวิ่นชานต่างพากันก่อกบฏและทำร้ายผู้บริสุทธิ์ โอรสสวรรค์จึงมีรับสั่งให้ยกมาปราบและทำลายความชั่วร้ายในทันที แต่หากพวกท่านโค้งคำนับยอมให้ทหารผ่านเข้าไปและมอบเสบียง พวกท่านอาจจะได้โชคลาภและความเจริญรุ่งเรืองตลอดไป และได้รับการตอบแทนเป็นร้อยเท่า แต่หากสุดท้ายแล้วพวกท่านไม่เชื่อฟัง กองทัพใหญ่ก็ไม่มีทางเลือกอื่นนอกจากยกเข้าปราบปรามพวกท่านดังสายฟ้าฟาดใส่ ถึงตอนนั้นเมื่อพวกท่านกลับใจได้ก็สายไปเสียแล้ว"

เมื่อผู้อาวุโสของหมู่บ้านได้ยินคำสั่งนี้ จึงพากันรีบออกมาพบเตียวหงีและเตรียมเสบียงมามอบให้แล้วยอมให้กองทหารผ่านเข้าไป ทัพจ๊กก๊กจึงได้รับชัยชนะ เมื่อชนเผ่าเกี๋ยงที่เหลือได้ยินว่าหมู่บ้านทาหลี่ถูกยึดได้แล้ว ทั้งหมดต่างหวาดกลัวและสับสน หลายคนออกมาต้อนรับและยอมจำนนต่อทัพเตียวหงี ส่วนคนอื่นหนีเข้าไปในหุบเขา ม้าตงและเตียวหงีตามล่าผู้ที่หลบหนีและได้รับชัยชนะโดยสมบูรณ์

ปราบหลิว โจฺ้ว

ในปี ค.ศ. 233 ชนเผ่าทางใต้ชื่อหลิว โจฺ้ว (劉胄) ก่อกบฏครั้งใหญ่ เตียวเอ๊กไม่สามารถปราบกบฏได้ ม้าตงจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นแม่ทัพภูมิภาคหลายเสียง (庲降都督 หลายเสียงตูตู) โดยได้รับมอบหมายไปปราบหลิว โจฺ้ว โดยเตียวหงีคุมทัพหน้า เตียวหงีมักอยู่ที่แนวหน้าของกองทัพจึงตัดศีรษะหลิว โจฺ้วได้สำเร็จ

จากการเสียชีวิตของหลิว โจฺ้ว ชนเผ่าทางใต้ส่วนใหญ่จึงยอมสวามิภักดิ์ ยกเว้นแต่ชนเผ่าเหลียว (獠) ในเมืองโคกุ้น (牂牁 จางเคอ) และซิงกู่ (興古) ที่ก่อกบฏขึ้นอีกครั้ง ม้าตงจึงส่งเตียวหงีนำกองกำลังยกไปปราบกบฏ เตียวหงีเกลี้ยกล่อมชนเผ่าเหลียวส่วนใหญ่ให้ยอมจำนน ชนเผ่าเหลียวสองพันคนเข้ามาร่วมกับกองกำลังของเตียวหงีจากนั้นทั้งหมดก็ถูกโยกย้ายไปอยู่ใต้การบัญชาการของทัพเมืองฮันต๋ง

คาดการณ์อุบัติเหตุของฝู เจี้ยน

อาณาเขตของเมือง (武都 อู่ตู) ตั้งอยู่บนชายแดนระหว่างจ๊กก๊กและวุยก๊ก เป็นดินแดนปกครองตนเองขนาดใหญ่ซึ่งเป็นของจ๊กก๊กแต่ในนาม แต่ส่วนใหญ่ปกครองโดยโดยชนเผ่าตี (氐) ที่อาศัยในพื้นที่ ราวปี ค.ศ. 236 ผู้นำชนเผ่าตีที่มีชื่อเสียงที่สุดคนหนึ่งชื่อฝู เจี้ยน (苻健) ยอมสวามิภักดิ์ต่อจ๊กก๊ก มหาขุนพลเจียวอ้วนจึงส่งขุนพลจาง เว่ย์ (張尉) ไปรับฝู เจี้ยน แต่จาง เว่ย์ใช้เวลานานเกินกว่าที่เจียวอ้วนคาดว่าจาง เว่ย์จะกลับมาจนเจียวอ้วนเริ่มกังวล เวลานั้นเตียวหงีอยู่ในเซงโต๋ ได้ช่วยคลายความกังวลให้เจียวอ้วนโดยพูดว่า:

"ที่ฝู เจี้ยนขอเข้าด้วยกับเรานั้นจริงใจและต้องไม่เปลี่ยนใจเป็นแน่ แต่ก็เป็นที่รู้กันว่าน้องชายของฝู เจี้ยนนั้นเจ้าเล่ห์และไร้ความสัตย์ อีกทั้งภายในชนเผ่าตีก็ไม่ค่อยลงรอยกัน จึงอาจมีสถานการณ์ที่เปลี่ยนแปลงและไม่ปกติที่ทำให้จาง เว่ย์ล่าช้าและจำต้องอยู่ต่อไปอีกเพื่อทำภารกิจให้สำเร็จ"

หลายวันต่อมา มีข่าวการมาถึงของจาง เวย์ซึ่งพิสูจน์ได้ว่าคำพูดของเตียวหงีถูกต้อง น้องชายของฝู เจี้ยนนำชนเผ่าส่วนใหญ่เข้าร่วมกับรัฐวุยก๊ก ส่วนฝู เจี้ยนติดตามจาง เว่ย์เข้าสวามิภักดิ์ต่อจ๊กก๊ก

ปราบปรามชนเผ่าพื้นเมือง

ฟื้นฟูอำนาจชาวฮั่นในเมืองอวดจุ้น

ในช่วงทศวรรษ 230 ชนเผ่าโสฺ่ว (叟) ในเมืองอวดจุ้น (越巂郡 เยฺว่ซีจฺวิ้น/เยฺว่ฉุ่ยจฺวิ้น; อยู่บริเวณจังหวัดปกครองตนเองชนชาติอี๋ เหลียงชาน มณฑลเสฉวนในปัจจุบัน) ก่อกบฏและประกาศตนเป็นอิสระ เมืองอวดจุ้นกลับมาเป็นของจ๊กก๊กตั้งแต่การปราบปรามกองกำลังกบฏของโกเตงอย่างราบคาบในปี ค.ศ. 225 แต่รัฐจ๊กก๊กยังคงประสบในการถือสิทธิ์ปกครองเมืองอวดจุ้น สถานการณ์เลวร้ายลงเมื่อกลุ่มกบฏสังหารเจ้าเมืองสองคนคือกง ลู่ (龔祿) และเจียว หฺวาง (焦璜) ที่ราชสำนักจ๊กก๊กส่งไปปกครองเมืองอวดจุ้น นอกจากนี้เจ้าเมืองอวดจุ้นที่ได้รับการแต่งตั้งคนถัด ๆ มาจะไม่เข้าไปรับตำแหน่งในเขตเมืองอวดจุ้นเนื่องจากอาจต้องกระทบกระทั่งของคนในท้องถิ่น แต่จะมาอาศัยในเขตอำเภออานช่าง (安上) ซึ่งอยู่ห่างออกไป 8 ลี้และไม่สามารถไปรับตำแหน่งได้ที่เมืองอวดจุ้นได้ เป็นผลให้การอ้างสิทธิ์ปกครองเมืองอวดจุ้นของราชสำนักจ๊กก๊กเป็นไปแต่เพียงในนามเท่านั้น

มีการหารือเกี่ยวกับการฟื้นฟูอำนาจปกครองในเมืองอวดจุ้น ราขสำนักจ๊กก๊กจึงแต่งตั้งเตียวหงีเป็นเจ้าเมืองอวดจุ้น เมื่อเตียวหงีมาถึงเมืองอวดจุ้นได้นำผู้ใต้บังคับบัญชาในเมืองให้เกลี้ยกล่อมชนเผ่าต่าง ๆ ด้วยความกรุณาและเอื้อเฟื้อ ชนเผ่าต่าง ๆ จึงต่างเริ่มกลับมายอมสวามิภักดิ์ อย่างไรก็ตาม แถบโจฺวหม่า (捉馬) ทางเหนือยังคงตั้งตนเป็นกบฏอย่างที่สุด มีกองกำลังที่แข็งแกร่งจึงปฏิเสธที่ยอมสวามิภักดิ์ต่อจ๊กก๊ก เตียวหงีจึงนำกองกำลังเข้าปราบปราม เตียวหงีจับตัวเป็นเว่ย์ หลาง (魏狼) ที่เป็นผู้นำของกลุ่มกบฏได้ แต่ปล่อยตัวไปเพื่อแสดงความเมตตาและให้ได้ใจเหล่าชนเผ่า ภายหลังเตียวหงีถวายฎีกาถึงราชสำนักให้มอบบรรดาศักดิ์ชั้นโหฺวแก่เว่ย์ หลาง และให้เผ่าของเว่ย์ หลางจำนวนสามพันครัวเรือนได้รับการยอมรับอย่างเป็นทางการเพื่อให้เหล่าชนเผ่าสงบลง เมื่อชาวเผ่าอื่น ๆ ได้ยินเกี่ยวกับเหตุการณ์นี้จึงมาสวามิภักดิ์ต่อเตียวหงีมากขึ้นเรื่อย ๆ ราชสำนักตอบแทนความดีความชอบของเตียวหงีด้วยการตั้งให้มีบรรดาศักดิ์ระดับกวานเน่ย์โหฺว (關內侯)

ความขัดแย้งกับเผ่าซูฉีอี้

ชนเผ่าซูฉีอี้ (蘇祁邑) นำโดยหัวหน้าเผ่าตง เฝิง (冬逢) และน้องชายตง ฉฺวี (冬渠) ตง ฉฺวีและชนเผ่าซูฉีอี้ยอมสวามิภักดิ์แล้ว แต่ก็ก่อกบฏขึ้นในขณะที่เตียวหงีกำลังจัดการปัญหาทางด้านแถบโจฺวหม่า เตียวหงีวกมาปราบชนเผ่าซูฉีอี้อย่างรวดเร็วและสังหารตง เฝิง แต่ภรรยาของตง เฝิงเป็นลูกสาวของหัวหน้าเผ่าอีกคนหนึ่งซึ่งปกครองชนเผ่าเหมาหนิว (旄牛) เตียวหงีจัดการแบ่งแยกสองเผ่านี้ออกจากกันเพื่อป้องกันไม่ให้การก่อจลาจลขึ้นอีก

ตง ฉฺวีน้องชายของตง เฝิงใช้โอกาสนี้หนีไปยังชายแดนด้านตะวันตกและรวบรวมชนเผ่าซูฉีอี้ที่กระจัดกระจาย ตง ฉฺวีเป็นนักรบที่ป่าเถื่อนและแข็งแกร่ง ชนเผ่าซูฉีอี้จึงเกรงกลัวตง ฉฺวีอย่างมาก ตง ฉฺวีส่งญาติสนิทสองคนไปแสร้งยอมสวามิภักดิ์ต่อเตียวหงี แต่ความจริงแล้วเพื่อเข้าไปรวบรวมข้อมูลจากภายใน แต่เตียวหงีก็อ่านแผนการนี้ออกจึงให้ของขวัญมีค่าโน้มน้าวให้ญาติของตง ฉฺวีแปรพักตร์ จากนั้นเตียวหงีจึงส่งชายสองคนไปลอบสังหารตง ฉฺวี เมื่อผู้นำกลุ่มกบฏเสียชีวิต ชนเผ่าต่าง ๆ ก็กลับมาปลอดภัย ภายหลังเตียวหงีหันไปให้ความใส่ใจกับหลี่ ฉิวเฉิง (李求承) ผู้นำชนเผ่าตูฉี (都耆) ผู้ซึ่งก่อนหน้านี้เป็นผู้สังหารกง ลู่อดีตเจ้าเมืองอวดจุ้น เตียวหงีจึงระดมกองกำลังไปจับตัวหลี่ ฉิวเฉิงได้สำเร็จ จากนั้นเตียวหงีจึงอ่านรายการความผิดของหลี่ ฉิวเฉิงและให้ประหารชีวิตเสีย

ฟื้นฟูโครงสร้างพื้นฐาน

เดิมโครงสร้างพื้นฐานของเมืองอวดจุ้นชำรุดทรุดโทรมไปจากการจู่โจมของชนเผ่า เตียวหงีจึงริเริ่มโครงการก่อสร้างซ่อมแซมกำแพงเมืองเพื่อปกป้องราษฎร งานส่วนใหญ่ทำโดยชนเผ่าต่างถิ่นและชนเผ่าท้องถิ่น จดหมายเหตุสามก๊กบันทึกว่าบรรดาชายและหญิงทุกคนทำงานหนักที่สุดเพื่อช่วยเตียวหงีในการบูรณะ เตียวหงีดำรงตำแหน่งในเมืองอวดจุ้นเป็นเวลาสามปีจนกระทั่งถูกส่งตัวกลับไปยังเมืองบ้านเกิดคือเมืองปากุ๋น

ชิงสามอำเภอคืน

ติ้งจั๋ว (定莋) ไถเติง (台登) และเปย์ฉุ่ย (卑水) เป็นสามอำเภอที่อยู่ห่างจากที่ว่าการเมืองอวดจุ้นไปสามร้อยกว่าลี้ อำเภอทั้งสามนี้สร้างรายได้ส่วนใหญ่ของเมืองอวดจุ้นเพราะเป็นแหล่งผลิตสินค้ามีค่า เช่น เกลือ เหล็ก และเครื่องเขิน แต่สามอำเภอนี้อยู่บนชายแดนด้านตะวันตกและถูกชนเผ่าต่างถิ่นเข้ายึดครองเป็นของตน เตียวหงีจึงนำกองกำลังเข้ายึดสามอำเภอคืนและแต่งตั้งหัวหน้าเสมียนมาดูแลการผลิต

อย่างไรก็ตาม อำเภอติ้งจั๋วนั้นเข้ายึดครองยากที่สุด หัวหน้าเผ่าเหา หลางเฉิน (豪狼岑) เป็นกษัตริย์ของชนเผ่าผานมู่ (槃木) ซึ่งได้รับความเชื่อถืออย่างสูงจากชนเผ่าต่างถิ่นต่าง ๆ ที่เกลียดชีงเตียวหงีที่รุกราน เตียวหงีแทนที่จะโจมตีอำเภอติ้งจั๋ว กลับตัดสินใจข่มขู่ให้ชนเผ่าต่าง ๆ ยอมจำนน เตียงหงีส่งทหารกล้าหลายสิบนายไปจับตัวเหา หลางเฉินมาโบยตีและสังหาร เตียวหงีส่งศีรษะของเหา หลางเฉินกลับไปยังชนเผ่าพร้อมกับประกาศความผิดของเหา หลางเฉินแล้วยังกล่าวว่า:

"อย่ารีบขยับ หากขยับจะถูกกำจัดทันที!"

ชนเผ่าต่างถิ่นได้ยินดังนั้นต่างหน้าถอดสีและขอขมาในความผิดของตน เตียวหงีให้รางวัลกับเหล่าชนเผ่าโดยการฆ่าวัวมาจัดงานเลี้ยงอย่างยิ่งใหญ่และไม่ทำอันตรายเหล่าชนเผ่า เตียวหงีจึงได้รับความเชื่อถือจากเหล่าชนเผ่า และด้วยเหตุนี้เตียวหงีจึงได้อำเภอติ้งจั๋วคืนมา รวมถึงได้แหล่งผลิตเกลือ เหล็ก และเครื่องมือต่าง ๆ ด้วย

ความขัดแย้งกับหลาง ลู่ผู้นำชนเผ่า

ชายแดนของอำเภอฮ่านเจีย (漢嘉) มีชนเผ่าเหมาหนิว (旄牛) กว่าสี่พันครัวเรือน หลาง ลู่ (狼路) ที่เป็นผู้นำชนเผ่าเหมาหนิวไม่พอใจเตียวหงีจากการเสียชีวิตของตง เฝิงและตง ฉฺวีแห่งชนเผ่าซูฉีอี้ ภรรยาของตง เฝิงเป็นป้าของหลาง ลู่ จึงทำให้หลาง ลู่แค้นใจต่อการเสียชีวิตของตง เฝิง หลาง ลู่ส่งหลาง หลี (狼離) ผู้เป็นอาเข้าบัญชาการกองกำลังของตง เฝิงที่เหลืออยู่และยกไปรบกับเตียวหงี เตียวหงีแทนที่จะนำทัพไปเผชิญหน้า กลับเฝ้าสังเกตการณ์ และจึงส่งญาติของตนคนหนึ่งไปหาหลาง หลีพร้อมนำของกำนัลเช่นวัวและสุราไปมอบให้เพื่อแสดงไมตรี นอกจากนี้พี่สาวของหลาง หลียังอยู่ภายใต้การดูแลของเตียวหงีตั้งแต่ตง เฝิงผู้เป็นสามีของนางถูกประหารชีวิต เตียวหงีจึงส่งนางกลับไปหาครอบครัวเพื่อแสดงความจริงใจ หลาง หลีได้ทั้งของกำนัลและได้พบพี่สาว ทั้งคู่พี่น้องต่างดีใจที่ได้พบกันอีกครั้ง หลาง หลีจึงพาผู้ติดตามไปสวามิภักดิ์ต่อเตียวหงี เตียวหงีมอบรางวัลให้กับหลาง หลีและปฏิบัติด้วยอย่างดี แล้วส่งทั้งหมดกลับไปยังเผ่าเหมาหนิวให้ไปเกลี้ยกล่อมให้ชนเผ่าที่เหลือยอมสวามิภักดิ์ืทั้งหมด

สร้างสัมพันธ์อันดีกับชนเผ่าต่างแดน

เมืองอวดจุ้นมีถนนสายเก่าที่นำทางจากเมืองอวดจุ้นไปยังเซงโต๋ซึ่งอยู่ในสภาพดี แต่ถนนตัดผ่านอาณาเขตของชนเผ่าเหมาหนิวจึงถูกตัดขาดและไม่ได้ใช้มานานร้อยกว่าปี เตียวหงีส่งคนเป็นทูตไปพบหลาง ลู่พร้อมนำของกำนัลจำนวนมากไปมอบให้ไปมอบให้ และยังร้องขอป้าของหลาง ลู่ให้ช่วยพูดกับหลาง ลู่เช่นกัน หลาง ลู่ยอมรับไมตรีและแสดงความต้องการจะเปิดถนนอีกครั้ง หลาง ลู่จึงนำน้องชาย ภรรยา และบุตรเดินทางไปพบเตียวหงี สาบานเป็นพันธมิตรและทำสัญญาจะเปิดใช้ถนนสายเก่าอีกครั้ง

ผลก็คือตลอดเส้นทางนับพันลี้ได้รับการแผ้วถาง สถานีส่งสารในอดีตได้รับการฟื้นฟูขึ้นใหม่ ทำให้สามารถติดต่อสื่อสารกันระหว่างเซงโต๋และพื้นที่ด้านตะวันตกได้ เตียวหงีถวายฎีกาถึงราชสำนักให้มอบบรรดาศักดิ์แก่หลาง ลู่ให้เป็นกษัตริย์แห่งเหมาหนิวโกวผี (旄牛㽛毗) ในขณะที่หลาง ลู่ก็ส่งทูตไปยังเซงโต๋เพื่อแสดงความสามิภักดิ์ต่อจ๊กก๊กอย่างเป็นทางการ จากผลงานในภาคตะวันตกเตียวหงีจึงได้รับการแต่งตั้งให้เป็นขุนพลผู้จัดการกิจการทางทหาร (憮戎將軍 อู่หรงเจียงจฺวิน) โดยยังมีอำนาจปกครองเมืองอวดจุ้นเช่นเดิม

แนะนำบิฮุยและจูกัดเก๊ก

แนะนำบิฮุย

เตียวหงีเห็นว่าบิฮุยซึ่งเวลานั้นเป็นมหาขุนพลเป็นคนขาดความยับยั้งชั่งใจและแสดงความกรุณาอย่างไม่ระมัดระวัง เตียวหงียังสังเกตเห็นว่าบิฮุยไว้วางใจและปฏิบัติต่อผู้มาใหม่เป็นอย่างดีมากจนเกินไป เตียวหงีจึงส่งจดหมายเตือนบิฮุยว่า "ในอดีต (岑彭 เฉิน เผิง) บัญชาการกองกำลัง และ (來歙 หลาย ซี) ถือคถาอาญาสิทธิ์ ทั้งคู่ถูกลอบสังหาร บัดนี้ท่านขุนพลดำรงตำแหน่งที่มีอำนาจและความสำคัญอย่างยิ่ง ท่านจึงควรเรียนรู้จากอุทาหรณ์ในอดีตและระมัดระวังตนให้มากขึ้น"

ต่อมาบิฮุยก็ถูกลอบสังหารจริง ๆ โดยฝีมือของกัว ซิว (郭脩) ขุนพลจากวุยก๊กที่แปรพักตร์

แนะนำจูกัดเก๊ก

จูกัดเก๊กราชครูแห่งง่อก๊กเริ่มยกทัพใหญ่จากง่อก๊กเข้าโจมตีรัฐวุยก๊กตั้งแต่ปี ค.ศ. 252 ขุนนางมหาดเล็กจูกัดเจี๋ยมผู้รับราชการกับรัฐจ๊กก๊กเป็นบุตรชายของอดีตอัครมหาเสนาบดีจูกัดเหลียงและเป็นลูกพี่ลูกน้องของจูกัดเก๊ก เตียวหงีเขียนจดหมายถึงจูกัดเจี๋ยมความว่า:

"ซุนกวนเจ้าผู้ครองแดนบูรพาเพิ่งสิ้นชีพไป ซุนเหลียงจักรพรรดิองค์ใหม่ยังเยาว์และอ่อนแอ ราชครูได้รับความไว้วางใจอย่างสูง เช่นนี้ถือว่าเป็นเรื่องง่ายหรือ ด้วยญาติของท่านมีความสามารถของจิวกอง (周公 โจวกง) จึงต้องมีคน[ในราชสำนัก]อย่าง (管叔鮮) และ (蔡叔度) ที่แพร่ข่าวลือว่าเขาต้องการจะชิงบัลลังก์ และเมื่อฮั่ว กวาง (霍光) ได้รับการแต่งตั้งก็มีขุนนางผู้ใหญ่อย่างเยียน (燕) และเก่อ (蓋) วางแผนต่อต้านและก่อกบฏ และต้องพึ่งพาสติปัญญาของเฉิง (成) และเจา (昭) เพื่อหลักเลี่ยงภัยพิบัติ ในอดีต ข้าได้ยินอยู่เสมอว่าเจ้าผู้ครองแดนบูรพา ไม่เคยมอบอาญาสิทธิ์ให้สังหารหรือมอบรางวัลหรือลงโทษแก่ผู้ใต้บังคับบัญชา แต่บัดนี้เนื่องด้วยการสิ้นชีพของเจ้าผู้ครองแดนบูรพาฝากฝังกิจการในภายหน้าทั้งหมดไว้กับราชครู เป็นเรื่องที่น่าวิตกโดยแท้ ดินแดนง่อและจ๊กนั้นอ่อนแอ ในอดีตก็มีบันทึกเรื่องนี้ไว้ แต่ราชครูกลับปล่อยเจ้าผู้เยาว์ไว้เบื้องหลังและเดินหน้าเผชิญกับข้าศึกที่อยู่ในที่มั่น ข้าเกรงว่านี่ไม่ใช่แผนการที่ดีในระยะยาว แม้มีคำกล่าวว่าดินแดนบูรพามีระเบียบและเคร่งครัด ผู้มีตำแหน่งระดับบนและระดับล่างกลมเกลียวกัน มีร้อยเสียหนึ่งไม่ใช่สิ่งที่ผู้มีปัญญาพึงต้องคำนึงถึงหรอกหรือ อดีตนำมาสู่บัดนี้ และสิ่งที่เกิดขึ้นบัดนี้ขึ้นอยู่กับอดีต หากท่านไม่เข้าไปแนะนำราชครู จะมีใครอีกบ้างที่จะพูดกับเขาอย่างตรงไปตรงมาได้เล่า [บอกเขาให้]ถอยทัพและพัฒนาการเกษตร บริหารราชการด้วยคุณธรรมและเมตตา ภายในเวลาอีกหลายปี ทั้งตะวันตกและตะวันออกก็จะพัฒนาร่วมกัน เช่นนี้จึงจะไม่สายเกินแก้ หวังว่าท่านจะพิจารณาเรื่องนี้อย่างถี่ถ้วน

ในที่สุดจูกัดเก๊กก็สูญเสียอิทธิพลในราชสำนักง่อก๊กจริง ๆ หลังพ่ายแพ้ในยุทธการที่หับป๋า (ค.ศ. 253) และตระกูลของจูกัดเก๊กก็ถูกกำจัดทั้งหมดในเวลาต่อมา การมองการณ์ไกลของเตียวหงีเป็นเช่นนี้และมักถูกต้อง

ยุทธการที่เซียงอู่และเสียชีวิต

กลับไปนครหลวง

เตียวหงีดำรงตำแหน่งเจ้าเมืองอวดจุ้นเป็นเวลา 15 ปี พื้นที่ภายใต้การปกครองของเตียวหงีกลายเป็นพื้นที่ที่สงบสุข เมื่อเตียวหงีเห็นว่าภารกิจของตนลุล่วงแล้วจึงขอกลับไปยังนครหลวงหลายครั้ง ในที่สุดคำขอของเตียวหงีก็ได้รับการอนุมัติ เตียวหงีจึงถูกเรียกกลับไปยังนครเซงโต๋ จดหมายเหตุสามก๊กระบุว่าทั้งเชื้อสายชาวฮั่นและชนเผ่าอื่น ๆ ต่างรู้สึกผูกพันกับเตียวหงีอย่างลึกซึ้ง และจับล้อรถม้าของเตียวหงีพร้อมร้องไห้เมื่อทราบว่าเตียวหงีจะเดินทางจากไป

เมื่อเตียวหงีผ่านดินแดนของชนเผ่าเหมาหนิวโดยใช้ถนนที่ตนและหลาง ลู่ร่วมกันฟื้นฟูขึ้นมา หลาง ลู่ผู้นำชนเผ่าออกมาต้อนรับเตียวหงีโดยแบกลูกไว้บนหลังด้วย หลาง ลู่ตามไปส่งเตียวหงียังชายแดนของเมืองอวดจุ้นและส่งทหารคุ้มกัน 100 คนคุมบรรณาการไปยังเซงโต๋พร้อมกับเตียวหงี เมื่อเตียวหงีไปถึงเซงโต๋ในปี ค.ศ. 254 ได้รับการแต่งตั้งเป็นขุนพลปราบโจร (蕩寇將軍 ต้างโคฺ่วเจียงจฺวิน) และได้รับการต้อนรับอย่างดีจากเพื่อนขุนนาง เตียวหงีมีชื่อเสียงในฐานะผู้มีน้ำใจกว้างขวางและเป็นวีรบุรุษ เหล่าบัณฑิตทุกแห่งหนจึงนับถือเตียวหงีอย่างมาก แต่ก็มีบางคนวิจารณ์ว่าเตียวหงีคุณธรรมหย่อนยานและขาดมารยาท

พบกับแฮหัวป๋า

เตียวหงีพบกับแฮหัวป๋าผู้เป็นขุนพลทหารรถรบและทหารม้า แฮหัวป๋าพูดว่าเตียวหงีว่า "แม้ว่าท่านกับข้าจะยังไม่รู้จักกันดี แต่ข้าบอกความรู้สึกของข้าต่อท่านได้ราวกับเราเป็นเพื่อนเก่ากัน ท่านน่าจะเข้าใจเจตนานี้" เตียวหงีตอบว่า "ข้ายังไม่รู้จักท่านดีและท่านก็ยังไม่รู้จักข้าดี เมื่อวิถีทางใหญ่นำไปสู่ทางอื่น จะพูดถึงความรู้สึกเชื่อใจได้อย่างไร มาสนทนาอีกครั้งในอีกสามปีให้หลังเถิด" บัณฑิตผู้ทรงภูมิถือว่าเรื่องนี้เป็นเกร็ดประวัติที่น่ายกย่องของเตียวหงี

ขอร่วมทัพไปเต๊กโตเสีย

ในปีนั้น หลี เจี่ยน (李簡) นายอำเภอจากรัฐวุยก๊กอันเป็นรัฐอริของจ๊กก๊กได้ลอบติดต่อกับราชสำนักจ๊กก๊กและแสดงความต้องการจะแปรพักตร์ไปเข้าด้วยจ๊กก๊ก เล่าเสี้ยนมีรับสั่งให้จัดการประชุมเพื่อหารือว่าจะยอมรับการแปรพักตร์ของหลี เจี่ยนหรือไม่ ขุนนางหลายคนแสดงความกังวลว่านี่อาจเป็นอุบาย แต่เตียวหงีเชื่อว่าหลี เจี่ยนจริงใจและสามารถทูลโน้มน้าวให้เล่าเสี้ยนเห็นด้วย เล่าเสี้ยนจึงให้ขุนพลเกียงอุยนำทัพทำศึกกับวุยก๊กโดยให้หลี เจี่ยนเป็นไส้ศึกให้ฝ่ายจ๊กก๊กในอาณาเขตของวุยก๊ก เมื่อทัพจ๊กก๊กที่นำโดยเกียงอุยยกมาถึงเต๊กโตเสีย (狄道 ตี๋เต้า) เตียวหงีคาดการณ์ได้อย่างแม่นยำว่าหลี เจี่ยนจะนำผู้ติดตามมาเข้าร่วมกับทัพจ๊กก๊กและช่วยเหลือในการยึดเต๊กโตเสีย

เวลานั้นเตียวหงีป่วยด้วยโรคไขข้ออักเสบด้วยวัยชรา ขณะที่เตียวหงีเดินทางมาถึงนครหลวงนั้นอาการก็หนักขึ้นจึงจำเป็นต้องใช้ไม้ค้ำจึงจะลุกขึ้นยืนได้ เมื่อเกียงอุยนำทัพออกเดินทาง หลายคนในกองทัพคิดว่าควรส่งตัวเตียวหงีกลับไปยังเซงโต๋เพราะอาการป่วยอาจทำให้ไม่สามารถติดตามทำศึกได้ เตียวหงีขอใช้แรงกายทั้งหมดที่เหลือของตนในการรบกับข้าศึก จึงทูลเล่าเสี้ยนว่า:

"กระหม่อมรับใช้ฝ่าบาทผู้แจ่มแจ้งและได้รับพระมหากรุณาธิคุณอย่างเหลือประมาณ ยิ่งกว่านั้นร่างกายของกระหม่อมกำลังป่วย กระหม่อมหวั่นเกรงอยู่เสมอว่าเช้าวันหนึ่งกระหม่อมจะล้มลงไปและไม่สามารถตอบพระมหากรุณาธิคุณที่ได้รับจากฝ่าบาท ฟ้าไม่ฝืนความปรารถนาจึงต้องทำการศึก หากมณฑลเลียงจิ๋วสงบลงแล้ว กระหม่อมจะอยู่ป้องกันชายแดน แต่หากไม่อาจชนะก็ขอสละร่างเป็นพลี"

เล่าเสี้ยนตื้นตันพระทัยหลังได้ยินเตียวหงีทูลถึงขั้นหลั่งน้ำพระเนตร และพระราชทานอนุญาตให้เตียวหงีร่วมไปในการทัพ

ยุทธการที่เซียงอู่และเสียชีวิต

อย่างไรก็ตาม การทัพกลับไม่เป็นไปตามคาดเมื่อกองทัพจ๊กก๊กเข้าตีอำเภอซงบู๋ก๋วน (襄武縣 เซียงอู่เซี่ยน; อยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ของ มณฑลกานซู่ในปัจจุบัน) ที่ซึ่งกองกำลังป้องกันของวุยก๊กนำโดยชิจิดได้ทำการต่อต้านอย่างดุเดือด เตียวหงีต่อสู้ในแนวหน้าร่วมกับผู้ใต้บังคับบัญชา แต่เตียวหงีก็เสียชีวิตในที่รบ แม้ว่าตัวเตียวหงีเองก็ทำให้ทหารข้าศึกบาดเจ็บล้มตายเป็นจำนวนมากจดหมายเหตุสามก๊กบันทึกว่าการเสียชีวิตของเตียวหงีเป็นที่โศกเศร้า ไม่มีใครในหมู่ชาวฮั่นและชนเผ่าต่าง ๆ ในเมืองอวดจุ้นที่ไม่ร้องไห้ด้วยความอาลัย มีการสร้างศาลอุทิศให้กับเตียวหงี และมีการเซ่นสรวงอยู่ตลอดแม้ในช่วงเวลาที่เกิดทุพภิกขภัยหรือเกิดความยากลำบากอื่น ๆ

ครอบครัว

จักรพรรดิเล่าเสี้ยนระลึกถึงวีรกรรมของเตียวหงีในสมรภูมิจึงพระราชทานบรรดาศักดิ์แก่จาง อิง (張瑛) บุตรชายคนโตของเตียวหงีให้เป็นซีเซียงโหฺว (西鄉侯) บรรดาศักดิ์ดั้งเดิมของเตียวหงีสืบทอดมายังจาง ฮู่ฉฺยง (張護雄) บุตรชายคนรอง หลานชายของเตียวหงีชื่อจาง อี้ (張奕) รับราชการเป็นข้าหลวงมณฑลเลียงจิ๋วในยุคราชวงศ์จิ้น

คำวิจารณ์

ตันซิ่วผู้เขียนชีวประวัติเตียวหงีในจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ) วิจารณ์เตียวหงีไว้ว่า "เตียวหงีเป็นผู้กล้าหาญและเก่งในการทำความเข้าใจสถานการณ์ ... ร่วมกับอุยก๋วน ลิอิ๋น ลิคี ม้าตง อองเป๋ง ด้วยความสามารถของพวกเขาเหล่านี้จึงมีชื่อเสียงไปทั่วแผ่นดินและได้โอกาสให้เหลือสิ่งตกทอด"

ตันซิ่วยังให้คำวิจารณ์เตียงหงีในอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้าน (虞翻別傳) ไว้ว่า:

เมื่อดูจากการกระทำ บุคลิก และคำพูดของเตียวหงีไม่ได้น่าเกรงขาม แต่ความสามารถทางยุทธวิธีมีเป็นอันมาก และความกระตือรือร้นก็มีเพียงพอที่จะสร้างฐานอำนาจของตน ในฐานะข้าราชบริพาร เตียวหงีเป็นผู้จงรักภักดีและอุทิศตนเพื่อความซื่อสัตย์ เขาเป็นผู้แจ่มชัดและเที่ยงธรรม กระทำสิ่งใดมักคำนึงถึงกฎหมาย จักรพรรดิเล่าเสี้ยนนับถือเขาเป็นอย่างสูงและเปรียบเขาได้กับนักรบผู้กล้าหาญในยุคโบราณ เขาไม่ไกลเกินกว่านั้นเลย!

— ตันซิ่ว

ในนิยายสามก๊ก

ในนวนิยายอิงประวัติศาสตร์เรื่องสามก๊กในศตวรรษที่ 14 เตียวหงีเป็นขุนพลที่มีชื่อเสียงมากคนหนึ่งในช่วงปลายสมัยของรัฐจ๊กก๊ก เตียวหงีเข้าร่วมในการทัพของจูกัดเหลียงหลายครั้งและแสดงความนับถืออย่างสูงต่อความอุตสาหะของจูกัดเหลียง บางครั้งเตียวหงีจึงนำตัวไปเสี่ยงในสถานการณ์อันตราย เคยเกือบถูกอองสงสังหารที่ตันฉองก่อนที่เลียวฮัวและอองเป๋งจะมาช่วยชีวิตได้ทัน นอกจากนี้ยังเคยติดกับและถูกจกหยงจับตัวได้ในการทัพบุกลงใต้ เมื่อจูกัดเหลียงป่วยใกล้จะเสียชีวิต ได้กล่าวชื่อของเตียวหงีพร้อมด้วยเลียวฮัว ม้าต้าย อองเป๋ง และเตียวเอ๊กว่าเป็นขุนพลผู้ภักดีแห่งจ๊กก๊กที่ควรได้รับมอบหมายความรับผิดชอบยิ่งขึ้น

ระหว่างการบุกขึ้นเหนือของเกียงอุย เตียวหงีมักเสนอเกียงอุยให้มุ่งจัดการกับกิจการภายในมากกว่าจะโจมตีวุยก๊ก เตียวหงีเสียชีวิตในที่รบในตอนที่ 111 ระหว่างที่กำลังช่วยเกียงอุยจากต้านท่าย

ดูเพิ่ม

• รายชื่อบุคคลในยุคสามก๊ก

หมายเหตุ

1. จากชีวประวัติเตียวหงีในจดหมายเหตุสามก๊ก เตียวหงีควรมีอายุยี่สิบปีเศษเมื่อเล่าปี่ยึดมณฑลเอ๊กจิ๋วในปี ค.ศ. 214
2. บางครั้งมีการแปลชื่อในภาษาจีนกลางของเตียวหงีเป็น จาง อี๋ เนื่องจากอักษร 嶷 ที่เป็นชื่อตัวของเตียวหงีมีคำอ่านเป็นทั้ง "นี่" หรือ "อี๋"
3. "ราชครู" ในที่นี้หมายถึงจูกัดเก๊ก
4. หมายถึงจูกัดเก๊กเช่นกัน
5. เตียวหงีใช้คำอุปมาเปรียบเทียบฐานะของจูกัดเก๊กว่าเป็นเหมือนกับจิวกองในเหตุการณ์กบฏสามองครักษ์ต่อต้านการเป็นผู้สำเร็จราชการของจิวกอง
6. "เจ้าผู้ครองแดนบูรพา" (東主 ตงจู่) เป็นคำเรียกที่ให้เกียรติแก่ซุนกวน
7. แม้ว่าเรื่องนี้จะเป็นไปตามคำตำหนิต่อตัวเตียวหงีก่อนหน้านี้ว่าขาดมารยาท แต่เวลานั้นแฮหัวป๋าเป็นขุนพลที่มีชื่อเสียงและมีนโยบายที่จะปฏิบัติต่อแฮหัวป๋าเป็นอย่างดีเพื่อชักนำให้เกิดการทรยศภายในวุยก๊กมากขึ้น
8. ตรงกับสามก๊ก ฉบับเจ้าพระยาพระคลัง (หน) ตอนที่ 81

อ้างอิง

1. (益部耆舊傳曰：嶷出自孤微，而少有通壯之節。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
2. (先主定蜀之际，山寇攻县，县长捐家逃亡，嶷冒白刃，携负夫人，夫人得免。由是显名，州召为从事。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
3. (時郡內士人龔祿、姚伷位二千石，當世有聲名，皆與嶷友善。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
4. (嶷度其鸟散，难以战禽，乃诈与和亲，克期置酒。酒酣，嶷身率左右，因斩慕等五十馀级，渠帅悉殄。寻其馀类，旬日清泰。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
5. (後得疾病困篤，家素貧匱，廣漢太守蜀郡何祗，名為通厚，嶷宿與疏闊，乃自轝詣祗，託以治疾。祗傾財醫療，數年除愈。其黨道信義皆此類也。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
6. (拜為牙門將，屬馬忠，北討汶山叛羌，南平四郡蠻夷，輒有籌畫戰克之功。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
7. (益部耆舊傳曰：嶷受兵馬三百人，隨馬忠討叛羌。嶷別督數營在先，至他里。邑所在高峻，嶷隨山立上四五里。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
8. (羌於要厄作石門，於門上施床，積石於其上，過者下石槌擊之，無不糜爛。嶷度不可得攻，乃使譯告曉之曰：) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
9. (「汝汶山諸種反叛，傷害良善，天子命將討滅惡類。汝等若稽顙過軍，資給糧費，福祿永隆，其報百倍。若終不從，大兵致誅，雷擊電下，雖追悔之，亦無益也。」) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
10. (耆帥得命，即出詣嶷，給糧過軍。軍前討餘種，餘種聞他里已下，悉恐怖失所，或迎軍出降，或奔竄山谷，放兵攻擊，軍以克捷。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
11. (後南夷劉冑又反，以馬忠為督庲降討冑，嶷復屬焉，戰鬥常冠軍首，遂斬冑。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
12. (平南事訖，牂牁興古獠種復反，忠令嶷領諸營往討，嶷內招降得二千人，悉傳詣漢中。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
13. (十四年，武都氐王苻健請降，遣將軍張尉往迎，過期不到，大將軍蔣琬深以為念。嶷平之曰：) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
14. (「苻健求附款至，必無他變，素聞健弟狡黠，又夷狄不能同功，將有乖離，是以稽留耳。」) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
15. (數日，問至，健弟果將四百戶就魏，獨健來從。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
16. (初，越嶲郡自丞相亮討高定之後，叟夷數反，殺太守龔祿、焦璜，是後太守不敢之郡，只住（安定）〔安上〕縣，去郡八百餘里，其郡徒有名而已。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
17. (時論欲復舊郡，除嶷為越嶲太守，嶷將所領往之郡，誘以恩信，蠻夷皆服，頗來降附。北徼捉馬最驍勁，不承節度，嶷乃往討，生縛其帥魏狼，又解縱告喻，使招懷餘類。表拜狼為邑侯，種落三千餘戶皆安土供職。諸種聞之，多漸降服，嶷以功賜爵關內侯。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
18. (蘇祁邑君冬逢、逢弟隗渠等，已降復反。嶷誅逢。逢妻，旄牛王女，嶷以計原之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
19. (而渠逃入西徼。渠剛猛捷悍，為諸種深所畏憚，遣所親二人詐降嶷，實取消息。嶷覺之，許以重賞，使為反間，二人遂合謀殺渠。渠死，諸種皆安。又斯都耆帥李求承，昔手殺龔祿，嶷求募捕得，數其宿惡而誅之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
20. (始嶷以郡郛宇頹壞，更築小塢。在官三年，徙還故郡，繕治城郭，夷種男女莫不致力。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
21. (定莋、臺登、卑水三縣去郡三百餘里，舊出鹽鐵及漆，而夷徼久自固食。嶷率所領奪取，署長吏焉。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
22. (嶷之到定莋，定莋率豪狼岑，槃木王舅，甚為蠻夷所信任，忿嶷自侵，不自來詣。嶷使壯士數十直往收致，撻而殺之，持尸還種，厚加賞賜，喻以狼岑之惡，且曰：) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
23. (「無得妄動，動即殄矣！」) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
24. (種類咸面縛謝過。嶷殺牛饗宴，重申恩信，遂獲鹽鐵，器用周贍。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
25. (漢嘉郡界旄牛夷種類四千餘戶，其率狼路，欲為姑婿冬逢報怨，遣叔父離將逢眾相度形勢。嶷逆遣親近齎牛酒勞賜，又令離（姊）逆逢妻宣暢意旨。離既受賜，并見其姊，姊弟歡悅，悉率所領將詣嶷，嶷厚加賞待，遣還。旄牛由是輒不為患。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
26. (郡有舊道，經旄牛中至成都，既平且近；自旄牛絕道，已百餘年，更由安上，既險且遠。嶷遣左右齎貨幣賜路，重令路姑喻意，路乃率兄弟妻子悉詣嶷，嶷與盟誓，開通舊道，) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
27. (千里肅清，復古亭驛。奏封路為旄牛㽛毗王，遣使將路朝貢。後主於是加嶷憮戎將軍，領郡如故。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
28. ([張]嶷初見費禕為大將軍，恣性汎愛，待信新附太過，嶷書戒之曰：「昔岑彭率師，來歙杖節，咸見害於刺客，今明將軍位尊權重，宜鑒前事，少以為警。」) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
29. (後禕果為魏降人郭脩所害。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
30. (吳太傅諸葛恪以初破魏軍，大興兵眾以圖攻取。侍中諸葛瞻，丞相亮之子，恪從弟也，嶷與書曰:) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
31. (「東主初崩，帝實幼弱，太傅受寄託之重，亦何容易！親以周公之才，猶有管、蔡流言之變，霍光受任，亦有燕、蓋、上官逆亂之謀，賴成、昭之明，以免斯難耳。昔每聞東主殺生賞罰，不任下人，又今以垂沒之命，卒召太傅，屬以後事，誠實可慮。加吳、楚剽急，乃昔所記，而太傅離少主，履敵庭，恐非良計長算之術也。雖云東家綱紀肅然，上下輯睦，百有一失，非明者之慮邪？取古則今，今則古也，自非郎君進忠言於太傅，誰復有盡言者也！旋軍廣農，務行德惠，數年之中，東西並舉，實為不晚，願深採察。」) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
32. (恪竟以此夷族。嶷識見多如是類。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
33. (在郡十五年，邦域安穆。屢乞求還，乃徵詣成都。（夷民）〔民夷〕戀慕，扶轂泣涕，過旄牛邑，邑君襁負來迎，及追尋至蜀郡界，其督相率隨嶷朝貢者百餘人。) จดหมายเหคุสามก๊ก เล่มที่ 43.
34. (嶷至，拜盪寇將軍，慷慨壯烈，士人咸多貴之，然放蕩少禮，人亦以此譏焉，是歲延熙十七年也。) จดหมายเหคุสามก๊ก เล่มที่ 43.
35. (益部耆舊傳曰：時車騎將軍夏侯霸謂嶷曰：「雖與足下疏闊，然託心如舊，宜明此意。」嶷答曰：「僕未知子，子未知我，大道在彼，何云託心乎！願三年之後徐陳斯言。」有識之士以為美談。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
36. 魏狄道長李簡密書請降，衛將軍姜維率嶷等因簡之資以出隴西。〔二〕既到狄道，簡悉率城中吏民出迎軍。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
37. (益部耆舊傳曰：嶷風溼固疾，至都寖篤，扶杖然後能起。李簡請降，眾議狐疑，而嶷曰必然。姜維之出，時論以嶷初還，股疾不能在行中，由是嶷自乞肆力中原，致身敵庭。臨發，辭後主曰：) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
38. (「臣當值聖明，受恩過量，加以疾病在身，常恐一朝隕沒，辜負榮遇。天不違願，得豫戎事。若涼州克定，臣為藩表守將；若有未捷，殺身以報。」) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
39. (後主慨然為之流涕。) อรรถาธิบายจากอี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้านในจดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
40. (軍前與魏將徐質交鋒，嶷臨陳隕身，然其所殺傷亦過倍) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
41. (南土越嶲民夷聞嶷死，無不悲泣，為嶷立廟，四時水旱輒祀之。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
42. (既亡，封長子瑛西鄉侯，次子護雄襲爵。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
43. (蜀世譜曰：嶷孫奕，晉梁州刺史。) ฉู่ชื่อผู่
44. (評曰：...張嶷識斷明果，咸以所長，顯名發跡，遇其時也。) จดหมายเหตุสามก๊ก เล่มที่ 43.
45. (益部耆舊傳曰：余觀張嶷儀貌辭令，不能駭人，而其策略足以入算，果烈足以立威，為臣有忠誠之節，處類有亮直之風，而動必顧典，後主深崇之。雖古之英士，何以遠踰哉！)"อี้ปู้ฉีจิ้วจฺว้าน"
46. "สามก๊ก ตอนที่ ๘๑". วัชรญาณ. สืบค้นเมื่อ August 5, 2023.{{}}: CS1 maint: url-status ()
47. สามก๊ก (ซานกั๋วเหยี่ยนอี้)

บรรณานุกรม

• ตันซิ่ว (ศตวรรษที่ 3). จดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อ).
• เผย์ ซงจือ (ศตวรรษที่ 5). อรรถาธิบายจดหมายเหตุสามก๊ก (ซานกั๋วจื้อจู้).
• ล่อกวนตง (ศตวรรษที่ 14). สามก๊ก (ซานกั๋วเหยี่ยนอี้).