อาจาด เป นน ำจ มชน ดหน ง ทำจากน ำส มสายช หร อน ำกระเท ยมดอง เพ มน ำตาลและเกล อเล กน อย บางตำร บใช น ำเช อม มาต งไฟเค ยวจ

อาจาด เป็นน้ำจิ้มชนิดหนึ่ง ทำจากน้ำส้มสายชูหรือน้ำกระเทียมดอง เพิ่มน้ำตาลและเกลือเล็กน้อย (บางตำรับใช้น้ำเชื่อม) มาตั้งไฟเคี่ยวจนมีลักษณะเหนียวหรือข้น มีแตงกวา หอมแดง พริกชี้ฟ้า หั่นเป็นชิ้น ๆ อยู่ด้วย รับประทานเคียงอาหารจำพวกสะเต๊ะและแกงกะหรี่เพื่อแก้เลี่ยน

อาจาด
อาจาดแบบอินโดนีเซีย
ชื่ออื่น	อาจาร์ (ภาษามลายู)
ประเภท	เครื่องปรุงรสหรือยำ
ส่วนผสมหลัก	ผักหลายชนิด (ถั่วฝักยาว แคร์รอต กะหล่ำปลี), น้ำส้มสายชู พริก ถั่วลิสง
ตำราอาหาร: อาจาด สื่อ: อาจาด

ศัพทมูล

คำว่า อาจาด นี้เป็นคำยืมจากภาษามลายู acar (อาจาร์) แปลว่า ของดอง ซึ่งเป็นคำเดียวกับกลุ่มภาษาในประเทศอินเดีย เช่นภาษาฮินดีว่า अचार (รูป: อจาร; เสียง: อะชาร) ภาษาสันสกฤตว่า आचारः (รูป: อาจารฺห์; เสียง: อาชารห์) และภาษาเปอร์เซียว่า آچار (อาจารฺ) ล้วนมีความหมายเดียวกัน

ความหลากหลาย

อาจาดในอินโดนีเซีย

อาจาดในอาหารอินโดนีเซีย จะใส่แตงกวา แคร์รอต หอมแดง พริกขี้หนู บ้างใส่สับปะรดเพื่อเพิ่มความหวานเมื่อดองกับน้ำส้มสายชู บ้างก็ใส่ขิงหรือตะไคร้เพื่อเพิ่มความเผ็ดร้อน และอาจาดแบบอินโดนีเซียได้แพร่หลายไปในอาหารฮอลันดา เรียกว่า "อาจาร์" (atjar) หรือ

อาจาดในมาเลเซีย

ในอาหารมาเลเซีย มีหลายรูปแบบ เช่น อาจาดอาวะก์หรือแบบย่าหยา กับแบบมลายู ซึ่งแบบอาวะก์นั้นจะมีการใส่เครื่องเทศที่มีกลิ่มหอมเพิ่มเติมและใส่มะเขือยาวไปด้วย

อาจาดในไทย

อาจาดในสำรับอาหารไทย จะใส่แตงกวา พริกสีแดง หอมแดง น้ำส้มสายชู น้ำตาล เกลือ และผักชี บางแห่งใช้น้ำกระเทียมดอง นิยมรับประทานเคียงกับสะเต๊ะ ข้าวหมก ทอดมัน มะตะบะ ขนมเบื้องญวน หรือแกงกะหรี่

นอกจากนี้ยังมีอาจาดรูปแบบอื่น ๆ ที่มีลักษณะโดดเด่นไปจากอาจาดปกติ ได้แก่

อาจาดอังวะ เป็นอาจาดแบบโบราณชนิดหนึ่ง ใช้ดอกกะหล่ำ ถั่วลันเตา ยอดผักบุ้ง นำไปลวกในน้ำส้มสายชูผสมน้ำตาล ราดด้วยหัวกะทิ นิยมกินกับแกงเผ็ดคาดว่าอาจได้รับอิทธิพลจากมอญ
อาจาดเทศ ทำจากเห็ดหูหนู หน่อไม้ แตงกวา พริกหยวก ผัดกับน้ำมันก่อนนำไปตากแดดให้แห้ง แล้วนำมาดองกับน้ำส้มสายชู เป็นเครื่องเคียงสำหรับรับประทานข้าวหมกหรือแกงรสจัด
อาจาดตะลิงปลิง ทำจากตะลิงปลิงตากแห้ง พบได้ที่จังหวัดสตูล รับประทานเคียงกับข้าวสวย ขนมปัง โรตี และ
อาจาดหู เป็นอาจาดที่ทำจากกระเทียม ขิง ขมิ้นชัน พริกชี้ฟ้า นำไปผัดน้ำมัน จากนั้นเติมน้ำเปล่า แล้วแต่งรสด้วยน้ำส้มสายชู เกลือ น้ำตาล เคี่ยวจนน้ำเหนียวข้น ใช้ราดปลากระบอกคลุกขมิ้นทอด เป็นอาจาดที่พบได้เฉพาะชุมชนชาวมลายูไทรบุรีใน อำเภอตะกั่วทุ่ง จังหวัดพังงา

อ้างอิง

สูตรอาหารไทย : อาจาด + ซ๊อสถั่วเกี่ยวกับอาหารไทย
บทวิทยุรายการ "รู้ รัก ภาษาไทย" ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๘ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น. http://www.sarapee.ac.th/www/index.php/2011-02-25-06-08-05/1146-2011-03-03-02-11-28^[]
"Acar – Indonesian Pickle Ingredients". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 2 June 2014.
. MGR Online. 19 กันยายน 2557. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-10-23. สืบค้นเมื่อ 2 เมษายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
"น้ำจิ้มอาจาด". ครัวข้างทุ่ง. 15 มกราคม 2556. สืบค้นเมื่อ 2 เมษายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))
สุมล ว่องวงศ์ศรี. จานอร่อยจากปู่ย่า สูตรโบราณ ๑๐๐ ปี. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2557, หน้า 70
วาริด เจริญราษฎร์ (2554). (PDF). p. 27. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-09-21. สืบค้นเมื่อ 2016-04-02.
"น้ำพริกอาจาดตะลิงปลิง". Thai Invention. สืบค้นเมื่อ 3 กุมภาพันธ์ 2560. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]
"เผยที่มา 1 จังหวัด 1 เมนูฯ พังงา "อาจาดหู" เป็นเมนูโบราณ ทำจากปลากระบอกและผักดอง". ไทยรัฐออนไลน์. 3 กันยายน 2566. สืบค้นเมื่อ 27 กันยายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ อาจาด

[1] สูตรอาหารไทย : อาจาด + ซ๊อสถั่วเกี่ยวกับอาหารไทย

[2] บทวิทยุรายการ "รู้ รัก ภาษาไทย" ออกอากาศทางสถานีวิทยุกระจายเสียงแห่งประเทศไทย เมื่อวันที่ ๑๘ มกราคม พ.ศ. ๒๕๕๑ เวลา ๗.๐๐-๗.๓๐ น. http://www.sarapee.ac.th/www/index.php/2011-02-25-06-08-05/1146-2011-03-03-02-11-28^[]

[3] "Acar – Indonesian Pickle Ingredients". The New York Times. สืบค้นเมื่อ 2 June 2014.

[4] . MGR Online. 19 กันยายน 2557. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2014-10-23. สืบค้นเมื่อ 2 เมษายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[5] "น้ำจิ้มอาจาด". ครัวข้างทุ่ง. 15 มกราคม 2556. สืบค้นเมื่อ 2 เมษายน 2559. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))

[6] สุมล ว่องวงศ์ศรี. จานอร่อยจากปู่ย่า สูตรโบราณ ๑๐๐ ปี. กรุงเทพฯ : สารคดี, 2557, หน้า 70

[7] วาริด เจริญราษฎร์ (2554). (PDF). p. 27. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2017-09-21. สืบค้นเมื่อ 2016-04-02.

[8] "น้ำพริกอาจาดตะลิงปลิง". Thai Invention. สืบค้นเมื่อ 3 กุมภาพันธ์ 2560. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))^[]

[9] "เผยที่มา 1 จังหวัด 1 เมนูฯ พังงา "อาจาดหู" เป็นเมนูโบราณ ทำจากปลากระบอกและผักดอง". ไทยรัฐออนไลน์. 3 กันยายน 2566. สืบค้นเมื่อ 27 กันยายน 2566. {{}}: ตรวจสอบค่าวันที่ใน: |accessdate= ((help))