สาเก (พรรณไม้)

Breadfruit
ต้นสาเกที่ถูกปลูกไว้ที่ฮาวาย
การจำแนกชั้นทางวิทยาศาสตร์
อาณาจักร:	Plantae
ไฟลัม:	Magnoliophyta
ชั้น:	Magnoliopsida
อันดับ:	Rosales
วงศ์:	Moraceae
สกุล:	Artocarpus
สปีชีส์:	A.  altilis
ชื่อทวินาม
Artocarpus altilis ()

สาเก (ชื่อวิทยาศาสตร์: Artocarpus altilis; อังกฤษ: breadfruit, มลยาฬัม: kada-chakkai, ฮาวาย: อุลุ, อินโดนีเซีย: สุกุน ตากาลอก: โคโล) เป็นไม้ผลพื้นเมืองของหมู่เกาะในมหาสมุทรอินเดียตะวันออก และมหาสมุทรแปซิฟิกตะวันตก ต่อมาจึงแพร่หลายไปยังหมู่เกาะอินดีสตะวันตก และปลูกแพร่หลายทั่วไปในภูมิภาคเขตร้อน

ต้นสาเกที่ปลูกในฮอโนลูลู รัฐฮาวาย สหรัฐอเมริกา

ลักษณะ

ต้นสาเกมีความสูงเต็มที่ได้ถึง 20 เมตร มียางขาว มีใบใหญ่และหนา ร่องใบลึกถึงก้าน ทุกส่วนของสาเกมียางมีขาวข้น ผลกลมรีคล้ายขนุน แต่ลูกเล็กกว่า เปลือกนอกสีเขียว เนื้อในสีเหลืองซีดหรือขาว มีสองพันธุ์ คือ

• พันธุ์ข้าวเหนียว ผลใหญ่ เมื่อสุกเนื้อเหนียว ไม่ร่วน นิยมปลูกเพื่อทำขนม
• พันธ์ข้าวเจ้า ผลเล็กกว่า เนื้อหยาบร่วน ไม่นิยมรับประทาน

การใช้ประโยชน์

ผลสาเกนำไปต้มหรืออบจะได้เนื้อนุ่มเหมือนก้อนแป้ง ใช้ทำขนม เช่น เชื่อม แกงบวด ชาวอินโดนีเซียนำสาเกไปอบกรอบใช้เป็นอาหารว่าง และมีการนำไปป่นเป็นแป้งเพื่อทำขนมปังกรอบ เนื้อสาเกมีพลังงานสูง ให้แคลเซียมและวิตามินเอสูง ช่วยป้องกันโรคหัวใจและกระดูกพรุน ผลแก่ใช้ทำขนมปัง โดยหั่นเป็นชิ้นบางๆตากแดดหรืออบแห้ง ในฟิลิปปินส์นำผลสาเกต้มสุกกินกับน้ำตาลและมะพร้าวขูดฝอย หรือเคลือบน้ำตาลแล้วทำให้แห้ง ใบและผลใช้เป็นอาหารสัตว์ ยางสาเกนิยมใช้เป็นยาเรือและใช้ดักนก ก้านดอกตัวผู้มีเส้นใยนำมาผสมกับใยปอสาใช้ทอผ้า เปลือกลำต้นมีเส้นใย ใช้ทอผ้าได้เช่นกัน เนื้อไม้ใช้ทำเรือแคนู กระดานโต้คลื่น หีบและลังไม้

ผลสาเกดิบ

คุณค่าทางโภชนาการต่อ 100 กรัม (3.5 ออนซ์)
พลังงาน	431 กิโลจูล (103 กิโลแคลอรี)
คาร์โบไฮเดรต	27.12 g
น้ำตาล	11.00 g
ใยอาหาร	4.9 g
ไขมัน	0.23 g
โปรตีน	1.07 g
วิตามิน
วิตามินเอ บีตา-แคโรทีน	(0%) 0 μg (0%) 0 μg
ไทอามีน (บี1)	(10%) 0.110 มก.
ไรโบเฟลวิน (บี2)	(3%) 0.030 มก.
ไนอาซิน (บี3)	(6%) 0.900 มก.
กรดแพนโทเทนิก (บี5 )	(9%) 0.457 มก.
วิตามินบี6	(8%) 0.100 มก.
คลอรีน	(2%) 9.8 มก.
วิตามินซี	(35%) 29.0 มก.
วิตามินอี	(1%) 0.10 มก.
วิตามินเค	(0%) 0.5 μg
แร่ธาตุ
แคลเซียม	(2%) 17 มก.
เหล็ก	(4%) 0.54 มก.
แมกนีเซียม	(7%) 25 มก.
แมงกานีส	(3%) 0.060 มก.
ฟอสฟอรัส	(4%) 30 มก.
โพแทสเซียม	(10%) 490 มก.
โซเดียม	(0%) 2 มก.
สังกะสี	(1%) 0.12 มก.
องค์ประกอบอื่น
น้ำ	70.65 g
หน่วย μg = ไมโครกรัม • mg = มิลลิกรัม IU = หน่วยสากล
ประมาณร้อยละคร่าว ๆ โดยใช้การแนะนำของสหรัฐสำหรับผู้ใหญ่ แหล่งที่มา: USDA FoodData Central

รวมภาพ

• เปลือกต้นสาเก
• ช่อดอกสาเก
• ผลสาเกทั้งผล ผ่าตามยาวและผ่าตามขวาง
• การเชื่อมสาเกในประเทศไทย

อ้างอิง

• นิดดา หงส์วิวัฒน์ และทวีทอง หงส์วิวัฒน์. สาเก ใน ผลไม้ 111 ชนิด: คุณค่าอาหารและการกิน. กทม. แสงแดด. 2550 หน้า 245

1. พีรศักดิ์ วรสุนทโรสถ และคณะ. ทรัพยากรพืชในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ 2: ไม้ผลและไม้ผลเคี้ยวมัน. กทม. สถาบันวิจัยวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยีแห่งประเทศไทย. 2544. หน้า 105

แหล่งข้อมูลอื่น

• http://www.skn.ac.th/skl/tree/t114p1.htm 2007-03-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน