รัฐบาลเงา

รัฐบาลเงา (อังกฤษ: Shadow Government) หรือ คณะรัฐมนตรีเงา (อังกฤษ: Shadow Cabinet) คือกลุ่มนักการเมืองอาวุโสที่เป็นกระบอกเสียงของฝ่ายค้าน ซึ่งในที่เรียกว่า ระบบเวสต์มินสเตอร์ ซึ่งอยู่ภายใต้การนำของผู้นำฝ่ายค้าน ที่ได้รวมตัวกันตั้งตนเป็น รัฐมนตรีเงา ประกบรัฐมนตรีตัวจริงของรัฐบาล และเมื่อฝ่ายพรรคฝ่ายค้านมีโอกาสได้เป็นรัฐบาล รัฐมนตรีเงามักได้รับการแต่งตั้งเป็นรัฐมนตรี ทำหน้าที่ความรับผิดชอบของรัฐมนตรีเงา คือการทำหน้าที่วิพากษ์วิจารณ์การทำงานของรัฐบาลและรัฐมนตรีจริง การออกหรือการแก้ไขกฎหมายที่เกี่ยวข้องกับการบริหารงาน ตลอดจนให้ข้อเสนอแนะเกี่ยวกับแนวนโยบายทางเลือกต่าง ๆ ต่อสาธารณะ

รัฐบาลเงาในประเทศต่าง ๆ

ในอังกฤษและแคนาดา พรรคฝ่ายค้านหลัก โดยเฉพาะคณะรัฐมนตรีเงา จะเรียกว่าเป็น ฝ่ายค้านผู้ภักดีในสมเด็จฯ (His Majesty's Loyal Opposition) เหตุที่ใช้คำว่า ผู้จงรักภักดี นั้นเนื่องจากถึงแม้บทบาทของฝ่ายค้านคือการติติงคัดค้าน รัฐบาลในสมเด็จฯ (His Majesty's Government) แต่ฝ่ายค้านไม่ปฏิเสธสิทธิ์ของพระมหากษัตริย์ในราชบัลลังก์ ดังนั้นฝ่ายค้านจึงไม่ปฏิเสธความชอบธรรมของรัฐบาลในสมเด็จฯ อย่างไรก็ตาม ในบางประเทศที่ใช้ระบบเวสต์มินสเตอร์ เช่น ออสเตรเลีย และนิวซีแลนด์ จะเรียกฝ่ายค้านเพียงว่า ฝ่ายค้านในสภาผู้แทนราษฎร โดยละเว้นการกล่าวถึงสมเด็จฯ พรรคการเมืองในระบอบรัฐสภาบางพรรค เช่น พรรคแรงงานของอังกฤษ และพรรคแรงงานออสเตรเลียจะมีการออกเสียงเลือกรัฐมนตรีเงาโดยการหย่อนบัตรคะแนนเลือกผู้สมควรเป็นรัฐมนตรีเงา จากนั้นหัวหน้าพรรคฝ่ายค้านจะเป็นผู้กำหนดขอบเขตการปฏิบัติหน้าที่ของรัฐมนตรีเงาที่ได้รับเลือก แต่สำหรับพรรคการเมืองในระบอบรัฐสภาในประเทศอื่นนอกเหนือจากนี้ให้อำนาจสิทธิ์ขาดแก่หัวหน้าพรรคฝ่ายค้านเป็นผู้เจาะจงเลือกแต่ผู้เดียวก็มี

ประเทศที่มีระบบรัฐบาลเงามีทั้งประเทศในเครือจักรภพที่ใช้การเมืองระบบเวสต์มินสเตอร์ เช่น ประเทศแคนาดา ออสเตรเลีย นิวซีแลนด์ อินเดีย จาเมกา มาเลเซีย สิงคโปร์ และมอลตา ประเทศที่ใช้ระบอบกึ่งประธานาธิบดี เช่น ฝรั่งเศส ประเทศที่เปลี่ยนมาใช้การปกครองแบบรัฐสภา เช่น ญี่ปุ่น รวมทั้งประเทศประชาธิปไตยเกิดใหม่ เช่น โปแลนด์ ยูเครน คอซอวอ เป็นต้น

รัฐบาลเงาในประเทศไทย

สำหรับประเทศไทย เริ่มมีการจัดตั้งคณะรัฐมนตรีเงาเป็นครั้งแรกในเดือนกุมภาพันธ์ พ.ศ. 2551 เมื่อ นายอภิสิทธิ์ เวชชาชีวะ ผู้นำฝ่ายค้านจากพรรคประชาธิปัตย์ ประกาศจัดตั้งคณะรัฐมนตรีเงา เพื่อติดตามการทำงานของรัฐบาลผสมที่มีพรรคพลังประชาชนเป็นแกนนำ และมีนายสมัคร สุนทรเวชเป็นนายกรัฐมนตรี