รถชี้ทิศใต้

รถชี้ทิศใต้ หรือ จื่อหนานเชอ (จีนตัวย่อ: 指南车; จีนตัวเต็ม: 指南車; พินอิน: zhǐ nán chē) เป็นยานพาหนะสองล้อของจีนโบราณที่บรรทุกตัวชี้ที่เคลื่อนย้ายได้เพื่อระบุทิศใต้ไม่ว่ารถจะหันไปทางใด ตัวชี้มักอยู่รูปของตุ๊กตาหรือรูปคนที่มีแขนยื่นออกมา เชื่อว่ารถถูกใช้เป็นเข็มทิศสำหรับการเดินเรือและอาจมีวัตถุประสงค์อื่น ๆ ด้วย

นิทรรศการในในกรุงลอนดอน ประเทศอังกฤษ แบบจำลองของรถที่สร้างโดยคาดคะเนนี้มีส่วนเฟืองท้ายรวมอยู่ด้วย

รถชี้ทิศใต้
ชื่อภาษาจีน
อักษรจีนตัวเต็ม	指南車
อักษรจีนตัวย่อ	指南车
การถอดเสียง ภาษาจีนกลางมาตรฐาน ฮั่นยฺหวี่พินอิน zhǐ nán chē ภาษากวางตุ้งมาตรฐาน อักษรโรมันแบบเยล jí nàahm guī ยฺหวิดเพ็ง zi2 naam4 gui1
ชื่อภาษาเวียดนาม
จื๋อโกว๊กหงือ	xe chỉ nam chỉ nam xa
ฮ้าน-โนม	車指南 指南車
ชื่อภาษาเกาหลี
ฮันกึล	지남차
ฮันจา	指南車
การถอดเสียง อาร์อาร์ jinamcha

ชาวจีนโบราณประดิษฐ์รถหุ้มเกราะเมื่อศตวรรษที่ 5 ก่อนคริสตกาลเรียกว่า (จีน: 洞屋车) ใช้เพื่อจุดประสงค์ในการปกป้องนักรบในสมรภูมิ รถศึกของจีนได้รับการออกแบบให้เป็นรถป้องกันประเภทหนึ่งที่มีหลังคาคล้ายเพิง ใช้สำหรับแล่นบนกำแพงป้อมปราการของเมืองเพื่อป้องกันป้อมปราการจากทหารข้าศึกที่ขุดอุโมงค์อยู่ด้านล่างเพื่อบั่นทอนรากฐานของกำแพง รถศึกของจีนในยุคต้นกลายเป็นพื้นฐานของเทคโนโลยีในการสร้างรถชี้ทิศใต้ของจีนโบราณ

มีตำนานเกี่ยวกับรถชี้ทิศใต้ในยุคต้น ๆ แต่รถชี้ทิศใต้ที่มีบันทึกถึงการสร้างที่เชื่อถือได้เป็นครั้งแรก ถูกสร้างขึ้นโดยม้ากิ้น (ป. ค.ศ. 200 - 265) วิศวกรเครื่องกลชาวจีนของรัฐวุยก๊กในยุคสามก๊ก ปัจจุบันไม่มีรถโบราณหลงเหลืออยู่ แต่มีตำราจีนโบราณจำนวนมากที่ยังหลงเหลืออยู่ที่มีการกล่าวถึงรถเหล่านี้ กล่าวว่ารถเหล่านี้ถูกใช้เป็นระยะ ๆ จนถึงราวปี ค.ศ. 1300 ตำราบางส่วนมีข้อมูลเกี่ยวกับส่วนประกอบภายในและกลไกการทำงาน

อาจมีรถชี้ทิศใต้หลายประเภทที่มีกลไกการทำงานที่แตกต่างกัน ในรถส่วนใหญ่หรือทั้งหมด ล้อที่หมุนบนพื้นจะมีผลต่อกลไกเฟืองเพื่อให้ตัวชี้ยังคงเล็งตำแหน่งที่ถูกต้อง กลไกนี้ไม่มีแม่เหล็กและไม่สามารถตรวจจับทิศทางว่าเป็นทิศใต้ได้โดยอัตโนมัติ ตัวชี้ถูกเล็งตำแหน่งไปทางทิศใต้ด้วยมือเมื่อเริ่มต้นเดินทาง ต่อมาเมื่อรถเลี้ยว กลไกจะหมุนตัวชี้ให้สัมพันธ์กับตัวรถเพื่อตอบสนองต่อการเลี้ยวและให้ตัวชี้ยังคงเล็งไปยังทิศทางที่คงที่คือทางทิศใต้ ดังนั้นกลไกนี้จึงทำสิ่งที่เป็นเหมือน (dead reckoning) ประเภทหนึ่ง ซึ่งมีแนวโน้มทำให้เกิดความคลาดเคลื่อนสะสมและความไม่แน่นอน กลไกของรถบางคันอาจมีเฟืองท้าย

ดูเพิ่ม

• วิศวกรรมเครื่องกล

อ้างอิง

1. Haskew, Michael E; Jorgensen, Christer; McNab, Chris; Niderost, Eric (2008). Fighting Techniques of the Oriental World 1200-1860. Metro Books. p. 179. ISBN .
2. Lu, Yongxiang (2014). A History of Chinese Science and Technology. Vol. 3. Springer (ตีพิมพ์ October 20, 2014). p. 516. ISBN .

บรรณานุกรม

• The Chinese South-Seeking chariot: A simple mechanical device for visualizing curvature and parallel transport M. Santander, American Journal of Physics – September 1992 – Volume 60, Issue 9, pp. 782–787
• Needham, Joseph (1986). Science and Civilization in China: Volume 4, Part 2. Taipei: Caves Books, Ltd.
• , Engines of Ingenuity, Gingko Press (February 2002), ISBN 

แหล่งข้อมูลอื่น

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อที่เกี่ยวข้องกับ รถชี้ทิศใต้

• South Pointing Things – Useful site with lot of info, images and plans for building chariots
• – Fully functional model kit
• A video of a 3D model of an open differential