ย กษ ณ यक ष ण ส นสกฤต yakṣiṇī บาล yakkhiṇī เป นอมน ษย ผ หญ งในศาสนาพราหมณ ฮ นด พ ทธศาสนาและศาสนาเชน ในศาสนาฮ นด เป นม ฤท

ยักษิณี (यक्षिणी สันสกฤต: yakṣiṇī ; บาลี: yakkhiṇī) เป็นอมนุษย์ผู้หญิงในศาสนาพราหมณ์ ฮินดู พุทธศาสนาและศาสนาเชน ในศาสนาฮินดูเป็นมีฤทธิ์ประเภทกับเทวดาและอสูร คนธรรพ์ นางอัปสร ยักษิณีและยักษ์(เพศบุรุษ) เป็นอมนุษย์นอกเหนือปรกติที่เกี่ยวข้องกับความอุดมสมบูรณ์ในศาสนาแบบอินเดีย นอกจากนี้ยักษิณียังปรากฏในตำนานท้องถิ่นของชนเผ่าทางตะวันออกเฉียงเหนือของอินเดีย ตำนานโบราณของรัฐเกรละ และในนิทานพื้นบ้านของชาวแคชเมียร์มุสลิม รวมถึงศาสนาซิกข์ยังกล่าวถึงยักษิณีและยักษ์ในคัมภีร์อันศักดิ์สิทธิ์อีกด้วย

ยักษิณี
ราวศตวรรษที่ 3 ก่อนคริสตศักราช - ราวศตวรรษที่ 2 หรือ 1 จัดแสดง ณ พิพิธภัณฑ์ปัฏนา นครปัฏนา รัฐพิหาร
ชื่อในอักษรเทวนาครี	यक्षिणी
ส่วนเกี่ยวข้อง	เทวี พระเสื้อเมือง เทพอารักษ์
คัมภีร์	ศาสนาพุทธ ศาสนาพราหมณ์ ฮินดู ศาสนาเชน

ประติมากรรมภูเตศวรยักษิณี ราวศตวรรษที่ 2 พิพิธภัณฑ์มถุรา

ในด้านโบราณคดีนั้น ยักษิณี คือเทวีประจำต้นไม้ (รุกขเทวดา) มักทำท่าเหนี่ยวกิ่งไม้และใช้เท้ากระแทกต้นไม้ เพื่อให้ต้นไม้ออกดอกออกผล แต่เดิมชาวอินเดียโบราณนับถือยักษิณีเป็นเทวีพื้นเมือง ผู้ประทานความอุดมสมบูรณ์ ต่อมาเมื่อเกิดพุทธศาสนาขึ้นจึงนำยักษิณีมาประดับไว้รอบสถูป เพื่อบ่งบอกผู้ศรัทธาว่าแม้แต่เทวีเหล่านี้ยังเคารพต่อพระพุทธเจ้า ถือเป็นวิธีรวบรวมความเชื่อดั้งเดิมเข้ากับศาสนาใหม่ และยังเป็นการอำนวยความอุดมสมบูรณ์ให้แก่ผู้ที่เดินทางมายังศาสนสถานด้วย

นอกเหนือจากอนุทวีปอินเดีย

ในประเทศจีน ไต้หวัน และญี่ปุ่น ยักษิณีที่มีชื่อเสียงมากที่สุดคือ นางหาริตี นางเป็นหนึ่งในเทพธรรมบาล 24 พระองค์ของศาสนาพุทธมหายานแบบจีน ในญี่ปุ่น วัดคิชิโมจินใน ย่านโซซิงามะ เมืองโทะชิมะ โตเกียวเป็นศาลเจ้าของนางที่มีชื่อเสียงอย่างมาก

ในประเทศไทย ยักษิณีเป็นรู้จักและเป็นที่นิยมสักการะบูชาในฐานะเทพอารักษ์ หรือ มเหศักดิ์(มเหสักข์)จากศาสนาพุทธและศาสนาฮินดูโดยได้รับอิทธิพลอย่างมากจากศาสนาพื้นเมืองดั้งเดิมของไทยและความเชื่อท้องถิ่นของไทย มีศาลมากมายที่อุทิศแด่นางยักษิณีเหล่านี้ ที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จัก เช่น นางผีเสื้อสมุทร ในฐานะอารักษ์ของป้อมผีเสื้อสมุทร อำเภอพระสมุทรเจดีย์ จังหวัดสมุทรปราการ และนางยังได้รับการนับถือเป็นอารักษ์ในเขตพื้นที่หาดแสงจันทร์ อำเภอเมืองระยอง จังหวัดระยอง หรือนางสุพรรณอัปสรจอมเทวี ซึ่งเป็นพระเสื้อวัดรักษาวัดนางตะเคียน อำเภอเมืองสมุทรสงคราม จังหวัดสมุทรสงครามหรือ นางพันธุรัตน์ จากวรรณคดีสังข์ทองที่เป็นอารักษ์รักษาวนอุทยานเขานางพันธุรัต ตำบลเขาใหญ่ อำเภอชะอำ จังหวัดเพชรบุรี

ในประเทศพม่า นางยักษิณีได้รับการผสมกับคติศาสนาพื้นบ้านพม่า บรรดานางยักษ์ที่มีชื่อเสียงและเป็นที่รู้จักเช่น ซึ่งเป็นนัตอารักษ์ของเขาโปะป้าหรือนางยักษีผู้รักษาเจดีย์ชเวดากองเป็นต้น

ดูเพิ่ม

อ้างอิง

Huntington, John C. and Susan L. . Ohio State University, accessed 30 August 2011.
A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century by Upinder Singh, Pearson Education India, 2008 [1]
"ยักษิณี สัญลักษณ์มงคลเพื่ออวยพรให้ศาสนิกชนได้รับมงคลกลับไป". สืบค้นเมื่อ 29 January 2023.
https://www.fun-japan.jp/th/articles/11549
https://en.japantravel.com/tokyo/kishimojin-temple/60277
https://travel.trueid.net/detail/Edx00kOm2k1d
https://www.ceediz.com/th/travel/samutprakarn/sp/a/%E0%B8%9B%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%9C%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3-%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3.1747/
https://pantip.com/topic/37110288
https://www.naewna.com/entertain/677174
https://www.thairath.co.th/lifestyle/travel/thaitravel/1710386
https://www.thairath.co.th/lifestyle/culture/2404407
https://travel.trueid.net/detail/rzB4yA5k1ym6
https://supapitakpong.com/giantess/
https://mgronline.com/travel/detail/9640000112910
https://mgronline.com/travel/detail/9640000112910
https://www.matichonweekly.com/column/article_238566
https://www.wonderfulpackage.com/article/v/962/
https://travelwithkun.com/th/asia/%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2/%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%8A%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%87-%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2/

เพิ่มเติม

(archived 21 July 2011)
Encyclopædia Britannica — "Yaksha"
Ideals of Female Beauty in Ancient India 2015-03-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
Huntingdon Archive 2015-04-06 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน

[1] Huntington, John C. and Susan L. . Ohio State University, accessed 30 August 2011.

[2] A History of Ancient and Early Medieval India: From the Stone Age to the 12th Century by Upinder Singh, Pearson Education India, 2008 [1]

[3] "ยักษิณี สัญลักษณ์มงคลเพื่ออวยพรให้ศาสนิกชนได้รับมงคลกลับไป". สืบค้นเมื่อ 29 January 2023.

[4] ttps://www.fun-japan.jp/th/articles/11549

[5] ttps://en.japantravel.com/tokyo/kishimojin-temple/60277

[6] ttps://travel.trueid.net/detail/Edx00kOm2k1d

[7] ttps://www.ceediz.com/th/travel/samutprakarn/sp/a/%E0%B8%9B%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%A1%E0%B8%9C%E0%B8%B5%E0%B9%80%E0%B8%AA%E0%B8%B7%E0%B9%89%E0%B8%AD%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3-%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%97%E0%B8%A3%E0%B8%9B%E0%B8%A3%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%B2%E0%B8%A3.1747/

[8] ttps://pantip.com/topic/37110288

[9] ttps://www.naewna.com/entertain/677174

[10] ttps://www.thairath.co.th/lifestyle/travel/thaitravel/1710386

[11] ttps://www.thairath.co.th/lifestyle/culture/2404407

[12] ttps://travel.trueid.net/detail/rzB4yA5k1ym6

[13] ttps://supapitakpong.com/giantess/

[14] ttps://mgronline.com/travel/detail/9640000112910

[15] ttps://mgronline.com/travel/detail/9640000112910

[16] ttps://www.matichonweekly.com/column/article_238566

[17] ttps://www.wonderfulpackage.com/article/v/962/

[18] ttps://travelwithkun.com/th/asia/%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2/%E0%B9%80%E0%B8%88%E0%B8%94%E0%B8%B5%E0%B8%A2%E0%B9%8C%E0%B8%8A%E0%B9%80%E0%B8%A7%E0%B8%94%E0%B8%B2%E0%B8%81%E0%B8%AD%E0%B8%87-%E0%B8%9E%E0%B8%A1%E0%B9%88%E0%B8%B2/