Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ภาษาอุยกูร์ (ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili, สัทอักษรสากล: [ujɣur tili] หรือ ئۇيغۇرچە, Уйғурчә, Uyghurche, Uyƣurqə, สัทอักษรสากล: [ujɣurˈtʃɛ], : Uyğurçä; อดีตรู้จักกันในชื่อ ตุรกีตะวันออก) เป็นภาษากลุ่มเตอร์กิกที่เขียนใน มีผู้พูด 25 ล้านคน ส่วนใหญ่พูดโดยชาวอุยกูร์ในเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ของ และมีชุมชนสำคัญที่พูดภาษานี้ในประเทศคาซัคสถาน คีร์กีซสถาน และอุซเบกิสถานกับหลายประเทศที่มีชาวอุยกูร์พลัดถิ่น ภาษอุยกูร์เป็นภาษาราชการของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ และมีการใช้งานทั้งในทางสังคมและทางการ เช่นเดียวกันกับสื่อสิ่งพิมพ์ โทรทัศน์ กับวิทยุ และใช้เป็นภาษากลางของ
| ภาษาอุยกูร์ | |
|---|---|
| ئۇيغۇر تىلى, Уйғур тили, Uyghur tili, Uyƣur tili, Uyğur tili | |
 ศัพท์ "อุยกูร์" ใน | |
| ออกเสียง | [ʊjʁʊrˈtʃɛ], [ʊjˈʁʊr tili] |
| ประเทศที่มีการพูด | ประเทศจีน |
| ชาติพันธุ์ | ชาวอุยกูร์ |
| จำนวนผู้พูด | 25 ล้านคน (2015) |
| ตระกูลภาษา | เตอร์กิก
|
| รูปแบบก่อนหน้า |
|
| ระบบการเขียน | ชุดตัวอักษรอุยกูร์ ( (ทางการ), , , ) |
| สถานภาพทางการ | |
| ภาษาทางการ | จีน |
| คณะทำงานว่าด้วยภาษาและตัวเขียนกลุ่มชาติพันธุ์ ของเขตปกครองตนเองซินเจียงอุยกูร์ | |
| รหัสภาษา | |
| ISO 639-1 | ug |
| ISO 639-2 | uig |
| ISO 639-3 | uig Uighur, Uyghur |
 ขอบเขตทางภูมิศาสตร์ของภาษาอุยกูร์ในประเทศจีน (ซินเจียง) และบริเวณรอบนอก | |
ระบบการเขียนที่ดัดแปลงจากอักษรอหารับเป็นอักษรที่พบได้มากที่สุดและเป็นอักษรมาตรฐานอักษรเดียวในประเทศจีน ถึงแม้ว่าจะมีการใช้ระบบการเขียนอื่นด้วยวัตถุประสงค์เสริมและประวัติศาสตร์ ชัดตัวอักษรอาหรับต้องเขียนสัญลักษณ์สระทั้งหมด เนื่องจากการปรับปรุงอักษรเปอร์เซีย-อาหรับในคริสต์ศตวรรษที่ 20 และยังมีอักษรละตินสองแบบ กับอักษรซีริลลิกแบบเดียวให้ใช้งาน แม้ว่าจะมีผู้ใช้งานน้อยกว่าอักษรอาหรับก็ตาม
ไวยากรณ์
การเรียงประโยคเป็นแบบ ประธาน-กรรม-กริยา ปรบท คำแสดงความเป็นเจ้าของ คำคุณศัพท์ คำบอกจำนวน มาก่อนคำนามที่ขยาย และคำแสดงคำถามอยู่ต้นประโยค มีคำอุปสรรคและปัจจัย การเรียงลำดับคำมีการแยกระหว่างประธานและกรรมรอง หัวข้อและความเห็น นามมี 8 การก แสดงด้วยปัจจัย ปัจจัยของคำกริยาแสดงประธาน บุคคล จำนวน รูปแบบของคำกริยามีรูปถูกกระทำ ผลสะท้อน ความสัมพันธ์ร่วมกัน และเป็นเหตุเป็นผล
คำศัพท์
คำศัพท์พื้นฐานมาจากภาษากลุ่มเตอร์กิก มีคำยืมจากภาษาเปอร์เซียมากเช่นเดียวกับภาษาอุซเบก นอกจากนี้เป็นคำยืมจากภาษาจีนและภาษารัสเซีย
ระบบการเขียน
ภาษาคาร์ลุกเริ่มเขียนด้วยอักษรเปอร์เซีย-อาหรับ (Kona Yëziq) ในคริสต์ศตวรรษที่ 10 เมื่อกลุ่มคาราข่านเข้ารับอิสลาม ต่อมา มีการปรับปรุงอักษรเปอร์เซีย-อาหรับในคริสต์ศตวรรษที่ 20 ด้วยการใช้เครื่องหมายแสดงเสียงสระทุกเสียง และกำจัดอักษรอาหรับที่ไม่มีเสียงในภาษาอุยกูร์สมัยใหม่ ภาษานี้โดยหลักเขียนด้วยอักษรฐานเปอร์เซีย-อาหรับ ซึ่งต่างจากภาษากลุ่มเตอร์กิกสมัยใหม่หลายภาษา และยังมีอักษรซีริลลิกแบบเดียวและอักษรละตินสองแบบที่มีผู้ใช้งานน้อยกว่า
ชุดตัวอักษรสี่รูปแบบที่ใช้ในปัจจุบันสามารถสังเกตได้จากข้างล่างนี้.
- (Uyghur Arabic alphabet หรือ UEY)
- (Uyghur Cyrillic alphabet หรือ USY)
- (Uyghur New Script หรือ UYY)
- (Uyghur Latin alphabet หรือ ULY)
ตารางอักษรข้างล่างแสดงชุดเปรียบเทียบอักษร พร้อมกับการถอดเสียงในสัทอักษรสากล
| ลำดับ | สัทอักษรสากล | ลำดับ | สัทอักษรสากล | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1 | [] | ئا | А а | A a | 17 | [] | ق | Q q | ||||
| 2 | [] ~ [] | | E e | 18 | [k] | ك | К к | K k | ||||
| 3 | [b] | ب | Б б | B b | 19 | [] | | Г г | G g | |||
| 4 | [p] | | П п | P p | 20 | [] | | |||||
| 5 | [] | ت | Т т | T t | 21 | [] | ل | Л л | L l | |||
| 6 | [] | ج | J j | 22 | [] | م | М м | M m | ||||
| 7 | [] | | Ч ч | Q q | 23 | [] | ن | Н н | N n | |||
| 8 | [] | خ | Х х | H h | X x | 24 | [h] | | H h | |||
| 9 | [] | د | Д д | D d | 25 | [] | ئو | О о | O o | |||
| 10 | [] | ر | Р р | R r | 26 | [] | | У у | U u | |||
| 11 | [] | ز | З з | Z z | 27 | [] | | |||||
| 12 | [] | | Ж ж | 28 | [] | | ||||||
| 13 | [s] | س | С с | S s | 29 | []~[] | | В в | V v | W w | ||
| 14 | [] | ش | Ш ш | X x | 30 | [] | | Е е | E e | Ë ë (อดีต ) | ||
| 15 | [] | غ | Ғ ғ | 31 | [] ~ [] | | И и | I i | ||||
| 16 | [f] | ف | Ф ф | F f | 32 | [] | ي | Й й | Y y | |||
ตัวอย่างข้อความ
ต่อไปนี้เป็นตัวอย่างข้อความภาษาอุยกูร์
| K̡ona Yezik̡ | ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن، ئىززەت-ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان. ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر-بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەك |
|---|---|
| Yengi Yezik̡ | H̡əmmə adəm zatidinla ərkin, izzət-h̡ɵrmət wə hok̡uk̡ta babbarawər bolup tuƣulƣan. Ular ək̡ilƣə wə wijdanƣa igə h̡əmdə bir-birigə k̡erindaxlik̡ munasiwitigə hax roh bilən mu’amilə k̡ilixi kerək. |
| อักษรซีริลลิก | Һәммә адәм затидинла әркин, иззәт-һөрмәт вә һоқуқта баббаравәр болуп туғулған. Улар әқилғә вә виджданға игә һәмдә бир-биригә қериндашлиқ мунасивитигә хаш рох билән му’амилә қилиши керәк. |
| ULY | Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan. Ular eqilghe we wijdan'gha ige hemde bir-birige qérindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kérek. |
| อักษรละตินแบบตุรกี | Hemme adem zatidinla erkin, izzet-hörmet we xoquqta babbarawer bolup tuğulğan. Ular eqilğe we wicdanğa ige hemde bir-birige qérindaşliq munasiwitige xaş rox bilen mu’amile qilişi kérek. |
| แปลเป็นไทย | มนุษย์ทุกคนเกิดมาอย่างมีอิสระและมีสิทธิเสรีภาพเท่าเทียมกัน เราทุกคนมีความคิดความเข้าใจเป็นของเราเอง เราทุกคนควรได้รับการปฏิบัติไปในทางเดียวกัน |
อ้างอิง
- "Uyghur language, alphabets and pronunciation".
- . Ethnologue. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 25 December 2018. สืบค้นเมื่อ 3 June 2015.
- "Uyghur language, alphabets and pronunciation".
- Engesæth 2009, p. 7
- Hamut & Joniak-Lüthi 2015
- http://www.omniglot.com/writing/uyghur.htm
ทั่วไป
- Abdurehim, Esmael (2014). The Lopnor Dialect of Uyghur: A Descriptive Analysis (วิทยานิพนธ์ Doctoral) (ภาษาอังกฤษ). University of Helsinki. :10138/136392. ISBN .
- Duval, Jean Rahman; Janbaz, Waris Abdukerim (2006). (PDF). 2006 Middle East & Central Asia Politics, Economics, and Society Conference. Sept 7 – 9, University of Utah, Salt Lake City, USA (ภาษาอังกฤษ). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2006-10-22.
- Dwyer, Arienne (2001). "Uyghur". ใน Garry, Jane; Rubino, Carl (บ.ก.). Facts About the World's Languages. H. W. Wilson. pp. 786–790. ISBN .
- Engesæth, Tarjei; Yakup, Mahire; Dwyer, Arienne (2009). (PDF). : University of Kansas Scholarworks. ISBN . คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 1 April 2010.
- Hahn, Reinhard F. (1991). Spoken Uyghur. London: University of Washington Press. ISBN .
- Hahn, Reinhard F. (1998). "Uyghur". ใน Johanson, Lars; Csató, Éva Ágnes (บ.ก.). The Turkic Languages. Routledge. pp. 379–396. ISBN .
- Johanson, Lars (1998). "History of Turkic". ใน Johanson, Lars; Csató, Éva Ágnes (บ.ก.). The Turkic Languages. Routledge. pp. 81–125. ISBN .
- Vaux, Bert (2001). (PDF). Cambridge: Harvard University. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 8 February 2006 – โดยทาง uwm.edu.
- Tömür, Hamüt (2003). Modern Uyghur Grammar (Morphology). แปลโดย Lee, Anne. İstanbul: Yıldız. ISBN .
- Yakup, Abdurishid (2005). The Turfan Dialect of Uyghur. Wiesbaden: Harrassowitz Verlag. ISBN .
อ่านเพิ่ม
- Hamut, Bahargül; Joniak-Lüthi, Agnieszka (2015). "The Language Choices and Script Debates among the Uyghur in Xinjiang Uyghur Autonomous Region, China". Linguistik Online. 70: 111–124. 10.1.1.692.7380.
แหล่งข้อมูลอื่น
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
phasaxuykur ئۇيغۇر تىلى Ujgur tili Uyghur tili Uyƣur tili sthxksrsakl ujɣur tili hrux ئۇيغۇرچە Ujgurchә Uyghurche Uyƣurqe sthxksrsakl ujɣurˈtʃɛ Uygurca xditruckkninchux turkitawnxxk epnphasaklumetxrkikthiekhiynin miphuphud 25 lankhn swnihyphudodychawxuykurinekhtpkkhrxngtnexngsineciyngxuykurkhxng aelamichumchnsakhythiphudphasaniinpraethskhaskhsthan khirkissthan aelaxusebkisthankbhlaypraethsthimichawxuykurphldthin phasxuykurepnphasarachkarkhxngekhtpkkhrxngtnexngsineciyngxuykur aelamikarichnganthnginthangsngkhmaelathangkar echnediywknkbsuxsingphimph othrthsn kbwithyu aelaichepnphasaklangkhxngphasaxuykurئۇيغۇر تىلى Ujgur tili Uyghur tili Uyƣur tili Uygur tilisphth xuykur inxxkesiyng ʊjʁʊrˈtʃɛ ʊjˈʁʊr tili praethsthimikarphudpraethscinchatiphnthuchawxuykurcanwnphuphud25 lankhn 2015 trakulphasaetxrkik etxrkikthwipphasaxuykurrupaebbkxnhnachakathayturkitawnxxkphasaxuykurrabbkarekhiynchudtwxksrxuykur thangkar sthanphaphthangkarphasathangkarcinekhtpkkhrxngtnexngsineciyngxuykurkhnathanganwadwyphasaaelatwekhiynklumchatiphnthu khxngekhtpkkhrxngtnexngsineciyngxuykurrhsphasaISO 639 1ugISO 639 2uigISO 639 3uig Uighur Uyghurkhxbekhtthangphumisastrkhxngphasaxuykurinpraethscin sineciyng aelabriewnrxbnxkbthkhwamnimisylksnsthxksrsakl hakrabbkhxngkhunimrxngrbkaraesdngphlthithuktxng khunxacehnprsni klxng hruxsylksnxyangxunaethnthixkkhrayuniokhd source source source esiyngphud wikiphiediy saranukrmesri inphasaxuykur ۋىكىپېدىيە ئوچۇق ئېنسىكلوپېدىيە rabbkarekhiynthiddaeplngcakxksrxharbepnxksrthiphbidmakthisudaelaepnxksrmatrthanxksrediywinpraethscin thungaemwacamikarichrabbkarekhiynxundwywtthuprasngkhesrimaelaprawtisastr chdtwxksrxahrbtxngekhiynsylksnsrathnghmd enuxngcakkarprbprungxksrepxresiy xahrbinkhriststwrrsthi 20 aelayngmixksrlatinsxngaebb kbxksrsirillikaebbediywihichngan aemwacamiphuichngannxykwaxksrxahrbktamiwyakrnkareriyngpraoykhepnaebb prathan krrm kriya prbth khaaesdngkhwamepnecakhxng khakhunsphth khabxkcanwn makxnkhanamthikhyay aelakhaaesdngkhathamxyutnpraoykh mikhaxupsrrkhaelapccy kareriyngladbkhamikaraeykrahwangprathanaelakrrmrxng hwkhxaelakhwamehn nammi 8 kark aesdngdwypccy pccykhxngkhakriyaaesdngprathan bukhkhl canwn rupaebbkhxngkhakriyamirupthukkratha phlsathxn khwamsmphnthrwmkn aelaepnehtuepnphlkhasphthkhasphthphunthanmacakphasaklumetxrkik mikhayumcakphasaepxresiymakechnediywkbphasaxusebk nxkcakniepnkhayumcakphasacinaelaphasarsesiyrabbkarekhiynpayhnaphiphithphnththharsineciyngekhiyninphasaxuykur ichxksrxahrb aelaphasacinmatrthanpaythi sineciyng ekhiyninphasaxuykur ichxksrxahrb aelaphasacin thngxksrcinaelaphinxin phasakharlukerimekhiyndwyxksrepxresiy xahrb Kona Yeziq inkhriststwrrsthi 10 emuxklumkharakhanekharbxislam txma mikarprbprungxksrepxresiy xahrbinkhriststwrrsthi 20 dwykarichekhruxnghmayaesdngesiyngsrathukesiyng aelakacdxksrxahrbthiimmiesiynginphasaxuykursmyihm phasaniodyhlkekhiyndwyxksrthanepxresiy xahrb sungtangcakphasaklumetxrkiksmyihmhlayphasa aelayngmixksrsirillikaebbediywaelaxksrlatinsxngaebbthimiphuichngannxykwa chudtwxksrsirupaebbthiichinpccubnsamarthsngektidcakkhanglangni Uyghur Arabic alphabet hrux UEY Uyghur Cyrillic alphabet hrux USY Uyghur New Script hrux UYY Uyghur Latin alphabet hrux ULY tarangxksrkhanglangaesdngchudepriybethiybxksr phrxmkbkarthxdesiynginsthxksrsakl ladb sthxksrsakl ladb sthxksrsakl1 ئا A a A a 17 ق Q q2 E e 18 k ك K k K k3 b ب B b B b 19 G g G g4 p P p P p 20 5 ت T t T t 21 ل L l L l6 ج J j 22 م M m M m7 Ch ch Q q 23 ن N n N n8 خ H h H h X x 24 h H h9 د D d D d 25 ئو O o O o10 ر R r R r 26 U u U u11 ز Z z Z z 27 12 Zh zh 28 13 s س S s S s 29 V v V v W w14 ش Sh sh X x 30 E e E e E e xdit 15 غ Ғ g 31 I i I i16 f ف F f F f 32 ي J j Y ytwxyangkhxkhwamtxipniepntwxyangkhxkhwamphasaxuykur twxyangkhxkhwamphasaxuykur K ona Yezik ھەممە ئادەم زاتىدىنلا ئەركىن ئىززەت ھۆرمەت ۋە ھوقۇقتا بابباراۋەر بولۇپ تۇغۇلغان ئۇلار ئەقىلغە ۋە ۋىجدانغا ئىگە ھەمدە بىر بىرىگە قېرىنداشلىق مۇناسىۋىتىگە خاس روھ بىلەن مۇئامىلە قىلىشى كېرەكYengi Yezik H emme adem zatidinla erkin izzet h ɵrmet we hok uk ta babbarawer bolup tuƣulƣan Ular ek ilƣe we wijdanƣa ige h emde bir birige k erindaxlik munasiwitige hax roh bilen mu amile k ilixi kerek xksrsirillik Һәmmә adәm zatidinla әrkin izzәt һormәt vә һokukta babbaravәr bolup tugulgan Ular әkilgә vә vidzhdanga igә һәmdә bir birigә kerindashlik munasivitigә hash roh bilәn mu amilә kilishi kerәk ULY Hemme adem zatidinla erkin izzet hormet we hoquqta babbarawer bolup tughulghan Ular eqilghe we wijdan gha ige hemde bir birige qerindashliq munasiwitige xas roh bilen muamile qilishi kerek xksrlatinaebbturki Hemme adem zatidinla erkin izzet hormet we xoquqta babbarawer bolup tugulgan Ular eqilge we wicdanga ige hemde bir birige qerindasliq munasiwitige xas rox bilen mu amile qilisi kerek aeplepnithy mnusythukkhnekidmaxyangmixisraaelamisiththiesriphaphethaethiymkn erathukkhnmikhwamkhidkhwamekhaicepnkhxngeraexng erathukkhnkhwridrbkarptibtiipinthangediywknxangxing Uyghur language alphabets and pronunciation Ethnologue khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 25 December 2018 subkhnemux 3 June 2015 Uyghur language alphabets and pronunciation Engesaeth 2009 p 7 Hamut amp Joniak Luthi 2015 http www omniglot com writing uyghur htm thwip Abdurehim Esmael 2014 The Lopnor Dialect of Uyghur A Descriptive Analysis withyaniphnth Doctoral phasaxngkvs University of Helsinki 10138 136392 ISBN 978 951 51 0384 0 Duval Jean Rahman Janbaz Waris Abdukerim 2006 PDF 2006 Middle East amp Central Asia Politics Economics and Society Conference Sept 7 9 University of Utah Salt Lake City USA phasaxngkvs khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 2006 10 22 Dwyer Arienne 2001 Uyghur in Garry Jane Rubino Carl b k Facts About the World s Languages H W Wilson pp 786 790 ISBN 978 0 8242 0970 4 Engesaeth Tarjei Yakup Mahire Dwyer Arienne 2009 PDF University of Kansas Scholarworks ISBN 978 1 936153 03 9 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 1 April 2010 Hahn Reinhard F 1991 Spoken Uyghur London University of Washington Press ISBN 978 0 295 98651 7 Hahn Reinhard F 1998 Uyghur in Johanson Lars Csato Eva Agnes b k The Turkic Languages Routledge pp 379 396 ISBN 978 0 415 08200 6 Johanson Lars 1998 History of Turkic in Johanson Lars Csato Eva Agnes b k The Turkic Languages Routledge pp 81 125 ISBN 978 0 415 08200 6 Vaux Bert 2001 PDF Cambridge Harvard University khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 8 February 2006 odythang uwm edu Tomur Hamut 2003 Modern Uyghur Grammar Morphology aeplody Lee Anne Istanbul Yildiz ISBN 975 7981 20 6 Yakup Abdurishid 2005 The Turfan Dialect of Uyghur Wiesbaden Harrassowitz Verlag ISBN 3 447 05233 3 xanephimHamut Bahargul Joniak Luthi Agnieszka 2015 The Language Choices and Script Debates among the Uyghur in Xinjiang Uyghur Autonomous Region China Linguistik Online 70 111 124 10 1 1 692 7380 aehlngkhxmulxunwikiphcnanukrm mikhwamhmaykhxngkhawa Uyghur wikiphiediy saranukrmesri inphasaxuykur wikimiediykhxmmxnsmisuxthiekiywkhxngkb phasaxuykur wikithxngethiyw mikhaaenanakarthxngethiywsahrb Uyghur phrasebook