พระยาราชมนตรี (ภู่ ภมรมนตรี)

พระยาราชมนตรี (ภู่ ภมรมนตรี) เป็นบุตรของพระยาศรีสรราช ในรัชกาลที่ 1 และเป็นหลานปู่ของพระยาธิเบศร์บดี จางวางมหาดเล็กในรัชกาลสมเด็จพระที่นั่งสุริยาศน์อมรินทร์ ครั้งกรุงเก่า เมื่อเสียกรุงศรีอยุธยาครั้งที่ 2 ในปีพ.ศ. 2310 นั้น พระยาธิเบศร์บดีได้ตกเป็นเชลยพม่าอยู่ในค่ายโพธิ์สามต้นหลายเดือน มาในรัชกาลสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรีได้กลับมารับราชการใหม่ยังไม่ทันได้เลื่อนยศเป็นเจ้าพระยาธรรมาธิกรณ์ ก็ป่วยเป็นวัณโรคตกโลหิตถึงแก่กรรมเสียก่อน

พระยาราชมนตรี (ภู่ ภมรมนตรี)
คู่สมรส	คุณหญิงราชมนตรี (กล่ำ) คุณหญิงราชมนตรี (อิน)
บุตร	พุ่ม ภมรมนตรี (คุณพุ่มบุษบาท่าเรือจ้าง) อิ่ม ภมรมนตรี เป็นเจ้าจอมในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว ทองดี ภมรมนตรี หม่อมน้อย ชุมสาย ณ อยุธยา จมื่นมหาดเล็ก (อ่ำ ภมรมนตรี) หลวงเสน่ห์รักษา (เอี่ยม ภมรมนตรี) นิ่ม ภมรมนตรี นวม ภมรมนตรี ศิลา ภมรมนตรี (ภรรยานายสุทธิรักษ์) พระยามณเทียรบาล (บัว ภมรมนตรี) โหมด ภมรมนตรี ภรรยาเจ้าพระยาภาณุวงศ์มหาโกษาธิบดี (ท้วม บุนนาค)
บิดามารดา	พระยาศรีสรราช

พระยาราชมนตรี (ภู่ ภมรมนตรี) ได้ถวายตัวเป็นข้าหลวงเดิมในพระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวตั้งแต่ยังดำรงพระยศเป็นพระเจ้าลูกเธอ กรมหมื่นเจษฎาบดินทร์ในรัชกาลที่ 2 ได้ฉลองพระเดชพระคุณในตำแหน่งจางวางมหาดเล็กในกรมหมื่นเจษฎาบดินทร์มาจนตลอดรัชกาลที่ 2

ต่อมาเมื่อเสด็จขึ้นครองราชสมบัติเป็นพระมหากษัตริย์รัชกาลที่ 3 แห่งพระบรมราชจักรีวงศ์แล้ว ช่วงแรกโปรดเกล้าฯให้ท่านภู่ดำรงตำแหน่งจางวางมหาดเล็กต่อไป ภายหลังได้โปรดเกล้าฯให้เป็นพระยาราชมนตรี ตำแหน่งเสนาบดีกรมพระคลังมหาสมบัติ ว่ากล่าวสรรพภาษีอากรบ่อนเบี้ย โรงหวย เตาสุราทั่วทั้งพระราชอาณาจักร มีพระราชดำรัสยกย่องว่าพระยาราชมนตรีนั้นเปรียบเป็น"บ่อแก้ว" ในรัชกาลของพระองค์

พระยาราชมนตรี (ภู่) นั้นมีชื่อเสียงโจษขานกันทั่วไปในเรื่องความซื่อสัตย์สุจริต แม้ว่ากล่าวภาษีอากรทั่วพระราชอาณาจักร ก็หาได้กอบโกยเข้าพกเข้าห่อของตน ท่านมีบุตรธิดาหลายสิบคน ที่เกิดแต่ภรรยาหลวงทั้งสองท่าน และบรรดาอนุภรรยาอีกหลายคน

ธิดาคนหนึ่งซึ่งเกิดแต่คุณหญิงกล่ำคือคุณพุ่ม ซึ่งรับราชการฝ่ายในในพระบรมมหาราชวังในรัชกาลที่ 3 มีสมญานามว่า "คุณพุ่มสักวา หรือ คุณพุ่มบุษบาท่าเรือจ้าง" นับเป็นกวีเอกที่มีชื่อเสียงคนหนึ่ง

ธิดาคนหนึ่ง เกิดแต่คุณหญิงกล่ำเช่นเดียวกันกับคุณพุ่ม ชื่ออิ่ม รับราชการฝ่ายในเป็นเจ้าจอมอยู่งานในพระบาทสมเด็จพระปิ่นเกล้าเจ้าอยู่หัว

ธิดาคนหนึ่งเกิดแต่คุณหญิงอิน ภรรยาหลวงอีกคนหนึ่ง คือหม่อมน้อย ชุมสาย ณ อยุธยา นางห้ามสามัญในกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ และต่อมาหลังจากกรมหมื่นมาตยาพิทักษ์ พระสวามีพระองค์แรกสิ้นพระชนม์แล้วได้ไปเป็นนางห้ามในกรมขุนราชสีหวิกรม

บุตรคนหนึ่งชื่อบัว ภายหลังได้เป็นพระยามณเทียรบาล พระยามณเทียรบาล (บัว ภมรมนตรี) ผู้นี้เป็นปู่ของพลโทประยูร ภมรมนตรี สมาชิกคนหนึ่งของคณะราษฎร และเป็นทวดของ แซม ยุรนันท์ ภมรมนตรี นักแสดง นักร้องชื่อดัง

อ้างอิง

• เรือนไทย -ประวัติพระยาราชมนตรี (ภู่) http://www.reurnthai.com/index.php?PHPSESSID=346e5376090222c574ef67a1760d47a0&topic=3119.0