พงศาวดารหงสาวด มอญ သ ပတ ရ ဇ ဝင ဒတ ဝ သ င ရ င อ งกฤษ Slapat Rajawan Datow Smin Ron แปลว า ประว ต ศาสตร ของกษ ตร ย หร อท เร

พงศาวดารหงสาวดี (มอญ: သုပတ် ရာဇာဝင် ဒတောဝ် သ္ငီ ရောင်; อังกฤษ: Slapat Rajawan Datow Smin Ron; แปลว่า ประวัติศาสตร์ของกษัตริย์) หรือที่เรียกกันทั่วไปว่า พงศาวดารหงสาวดี (Bago Yazawin) เป็นบันทึกเหตุการณ์ภาษามอญที่ครอบคลุม 17 ราชวงศ์ตั้งแต่ในสมัยตำนานจนถึงสมัยหงสาวดี เขียนโดยพระสงฆ์ชาวมอญ เป็นบันทึกที่เน้นเรื่องศาสนาและตำนาน แต่กระนั้นใจความสำคัญของบันทึกก็ครอบคลุมประวัติศาสตร์ทางโลกตั้งแต่สมัยศรีเกษตรและพุกามจนถึงสมัยหงสาวดี เช่นเดียวกับ มหาราชวงศ์ ฉบับหอแก้ว ที่มีขึ้นในภายหลัง พงศาวดารหงสาวดีเชื่อมโยงกษัตริย์ของตนเข้ากับพระพุทธเจ้าและตำนานทางพุทธศาสนา ถูกแปลเป็นภาษาเยอรมันโดย ใน ค.ศ. 1906 และเป็นภาษาอังกฤษโดย อาร์. ฮอลลิเดย์ ลงใน วารสารสมาคมวิจัยพม่า ค.ศ. 1923 งานตีพิมพ์ของ ชมิท ใน ค.ศ. 1906 ประกอบด้วยงานพิมพ์ซ้ำต้นฉบับตัวเขียนภาษามอญ

พงศาวดารหงสาวดี

ผู้ประพันธ์	ซะยาดอ อทวา
ชื่อเรื่องต้นฉบับ	သုပတ် ရာဇာဝင် ဒတောဝ် သ္ငီ ရောင်
ผู้แปล	(เยอรมัน) อาร์. ฮอลลิเดย์ (อังกฤษ)
ประเทศ	ประเทศพม่า
ภาษา	มอญ (ต้นฉบับ) พม่า เยอรมัน อังกฤษ
ชุด	พงศาวดารมอญ
ประเภท	บันทึกเหตุการณ์, ประวัติศาสตร์
วันที่พิมพ์	14 ธันวาคม ค.ศ. 1766
พิมพ์ในภาษาอังกฤษ	ค.ศ. 1923
ชนิดสื่อ	สิ่งพิมพ์

ฉบับอื่น ๆ

แม้ว่าบันทึกเหตุการณ์จะเขียนขึ้นในปี ค.ศ. 1766 แต่ดูเหมือนว่าจะมีอย่างน้อยสองฉบับ ซึ่งมีที่มาไม่แน่ชัด ฉบับที่ชมิทและฮอลลิเดย์ใช้ไม่ได้สืบย้อนไปถึงพม่าตอนล่างแต่สืบย้อนไปถึงสยาม ฉบับที่ ใช้ มีพื้นฐานจากงานแปลเป็นภาษาพม่าของ ชเวจา จากต้นฉบับของซะยาดอ อทวา ฟาเยอร์กล่าวว่า "ลำดับเหตุการณ์ของเรื่องราวสับสนมาก" และว่า "อย่างไรก็ตาม ไม่ใช่ทั้งผู้เขียนและผู้แปล ได้พยายามที่จะแก้ไขข้อผิดพลาดที่ปรากฏอยู่"

การก่อตั้งเมืองหงสาวดี

ทั้งสองฉบับระบุว่าเมืองหงสาวดีก่อตั้งขึ้นในปีพุทธศักราช 1116 (ค.ศ. 572/573) ต้นฉบับตัวเขียนของชมิทระบุว่าเมืองนี้ก่อตั้งในวันขึ้น 1 ค่ำ ของเดือนมาฆ พ.ศ. 1116 (ป. 19 กราคม ค.ศ. 573) นอกจากนี้ยังระบุด้วยว่าปี พ.ศ. 1116 เทียบเท่ากับ 514 ปี ใน "สมัยที่สามของเมือง" ซึ่งชมิทไม่สามารถถอดความหมายได้ อย่างไรเสียตามที่ฟาเยอร์กล่าวไว้หนึ่งใน "บันทึกพื้นเมือง" ระบุว่าหงสาวดีก่อตั้งขึ้นในปี 514 ตามศักราชพม่า (ค.ศ. 1152/1153) หากเป็นเช่นนั้นการก่อตั้งเมืองใน พงศาวดารหงสาวดี วันขึ้น 1 ค่ำ เดือนดะโบ่-ดแว ปี 514 ตามศักราชพม่า จะเป็นวันที่ 27 ธันวาคม ค.ศ. 1152 ซึ่งเทียบเท่ากับขึ้น 1 ค่ำ พ.ศ. 1696 (ไม่ใช่ พ.ศ. 1116)

ช่วงรัชสมัย

แม้ว่าทั้งสองฉบับจะเขียนโดยซะยาดอ อทวา แต่ก็มีข้อแตกต่างหลายประการระหว่างการแปลของ ชมิท ใน ค.ศ. 1906 และ ประวัติศาสตร์หงสาวดี ของ ฟาเยอร์ ใน ค.ศ. 1873 ซึ่งอาจมีการแก้ไขของฟาเยอร์รวมอยู่ด้วย

พระมหากษัตริย์	รัชสมัยตามต้นฉบับตัวเขียนของชมิท (ค.ศ. 1906) บนคือ "ศักราชพม่า" ล่างคือ "คริสต์ศักราช"	รัชสมัยของฟาเยอร์ (ค.ศ. 1873) บนคือ "ศักราชพม่า" ล่างคือ "คริสต์ศักราช"	หมายเหตุ
พระยาอู่	710–745 (1348/49–1383/84)	710–747 (1348/49–1385/86)
พระเจ้าราชาธิราช	745–783 (1383/84–1421/22)	747–785 (1385/86–1423/24)	เรียก สีหราชา (Siharaga) ในฉบับของชมิท
พญาธรรมราชา	783–786 (1421/22–1424/25)	785–788 (1423/24–1426/27)
พญารามที่ 1	786–818 (1424/25–1456/57)	788–808 (1426/27–1446/47)
พญาพะโร	818–821 (1456/57–1459/60)	808–812 (1446/47–1450/51)
พญาเกียรติ์	821–825 (1459/60–1463/64)	812–815 (1450/51–1453/54)
มะมุดตาว	825–825 (1463/64–1463/64)	815–815 (1453/54–1453/54)
พระนางเชงสอบู	825–832 (1463/64–1470/71)	815–822 (1453/54–1460/61)
พระเจ้าธรรมเจดีย์	832–853 (1470/71–1491/92)	822–853 (1460/61–1491/92)
พญารามที่ 2	853–888 (1491/92–1526/27)	853–888 (1491/92–1526/27)
พระเจ้าสการะวุตพี	888–900 (1526/27–1538/39)	888–900 (1526/27–1538/39)

หมายเหตุ

(Schmidt 1906: III-6) กล่าวในภาษาเยอรมันว่า "im Jahre 1128 1766 der christlichen Zeitrechnung am 12 Tage der zunehmenden Hälfte des Monats Miggasiro an einem Sonntag." ผู้เขียน เขียนเสร็จในวันอาทิตย์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือนนะดอ ปี 1128 ศักราชพม่า (วันเสาร์ที่ 13 ธันวาคม ค.ศ. 1766) น่าจะเป็นวันอาทิตย์ ขึ้น 13 ค่ำ เดือนนะดอ ปี 1128 ศักราชพม่า (14 ธันวาคม ค.ศ. 1766) (Schmidt 1906: III-6–7) ระบุเพิ่มเติมว่าต้นฉบับงานเขียนที่ ชมิท ใช้สำหรับการแปลของเขานั้นเป็นสำเนาของต้นฉบับ และการคัดลอกเสร็จสิ้นในวันศุกร์ ขึ้น 4 ค่ำ เดือนนะโยน ปี 1207 ศักราชพม่า (9 พฤษภาคม ค.ศ. 1845) -- ในภาษาเยอรมัน "1207 am 4 Tage der zunehmenden Hälfte des Monats Ġeh an einem Freitag."
ฉบับที่ใช้โดย (Phayre 1873) และ (Schmidt 1906)
(Schmidt 1906: III-6) และ (Aung-Thwin 2005: 98) : ต้นฉบับที่ ชมิท ใช้ถูกส่งไปที่ C.O. Blagden ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1892 โดย H.L. Eales เจ้าหน้าที่สำรวจสำมะโนประชากรของพม่า ค.ศ. 1891 ในทางกลับกัน Eales ได้รับต้นฉบับนั้นจาก Maung Dut เจ้าหน้าที่จัดเก็บภาษีชาวมอญในรัฐบาลอาณานิคม Dut ได้รับต้นฉบับนั้นจาก Maung Deik แห่ง Saingdi หมู่บ้านใกล้พะโค Deik กล่าวว่าเขาได้รับต้นฉบับนั้นจากปู่ทวดของเขาซึ่งเป็น Bala Theiddi ซึ่งนำต้นฉบับนั้นกลับมายังพม่าหลังการต่อต้านจากสยามช่วงสมัยพระเจ้าปดุง ต้นฉบับดั้งเดิมจากสยามนั้นกล่าวกันว่าบริจาคให้กับพระสงฆ์จาก Kokainggyi แต่ลูกชายของ Bala Theiddi มีสำเนาคัดลอกอยู่ก่อนการบริจาค ต้นฉบับงานเขียนที่ Blagden ได้รับจาก Eales เป็นสำเนาของลูกชายของเขา ซึ่งต้นฉบับได้สูญหายไปแล้ว โดยภาพรวมแล้ว ต้นฉบับสามารถสืบย้อนไปได้ถึงสยามเท่านั้น แม้จะคาดว่าเขียนโดยซะยาดอ อทวาแห่งหงสาวดีก็ตาม
See (Phayre 1873: 32) and (Schmidt 1906: 20, 101).
(Schmidt 1906: 101) : ในภาษาเยอรมัน: "Als der erhabene Buddha das Parinibbān während tausend hundert 16 Jahre inne hatte im Jahre der Stadt, nach Festsetzung, 514, im Monat Māk, am 1. der Monatshälfte, am 2. Tage, errichtete König In die zum ersten Anfang."

อ้างอิง

Aung-Thwin 2005: 139–141
Schmidt 1906: Chapter III
Aung-Thwin 2005: 419
Phayre 1873: 23
Schmidt 1906: 20
Phayre 1873: 39
Schmidt 1906: 20–21

บรรณานุกรม

(2005). The Mists of Rāmañña: The Legend that was Lower Burma (illustrated ed.). Honolulu: University of Hawai'i Press. ISBN .
(1873). "The History of Pegu". Journal of the Asiatic Society of Bengal. Calcutta. 42: 23–57, 120–159.
(1906). "Slapat des Ragawan der Königsgeschichte". Die äthiopischen Handschriften der K.K. Hofbibliothek zu Wien (ภาษาGerman). Vienna: Alfred Hölder. 151.{{}}: CS1 maint: unrecognized language ()

[1] (Schmidt 1906: III-6) กล่าวในภาษาเยอรมันว่า "im Jahre 1128 1766 der christlichen Zeitrechnung am 12 Tage der zunehmenden Hälfte des Monats Miggasiro an einem Sonntag." ผู้เขียน เขียนเสร็จในวันอาทิตย์ ขึ้น 12 ค่ำ เดือนนะดอ ปี 1128 ศักราชพม่า (วันเสาร์ที่ 13 ธันวาคม ค.ศ. 1766) น่าจะเป็นวันอาทิตย์ ขึ้น 13 ค่ำ เดือนนะดอ ปี 1128 ศักราชพม่า (14 ธันวาคม ค.ศ. 1766) (Schmidt 1906: III-6–7) ระบุเพิ่มเติมว่าต้นฉบับงานเขียนที่ ชมิท ใช้สำหรับการแปลของเขานั้นเป็นสำเนาของต้นฉบับ และการคัดลอกเสร็จสิ้นในวันศุกร์ ขึ้น 4 ค่ำ เดือนนะโยน ปี 1207 ศักราชพม่า (9 พฤษภาคม ค.ศ. 1845) -- ในภาษาเยอรมัน "1207 am 4 Tage der zunehmenden Hälfte des Monats Ġeh an einem Freitag."

[5] ฉบับที่ใช้โดย (Phayre 1873) และ (Schmidt 1906)

[6] (Schmidt 1906: III-6) และ (Aung-Thwin 2005: 98) : ต้นฉบับที่ ชมิท ใช้ถูกส่งไปที่ C.O. Blagden ครั้งแรกในปี ค.ศ. 1892 โดย H.L. Eales เจ้าหน้าที่สำรวจสำมะโนประชากรของพม่า ค.ศ. 1891 ในทางกลับกัน Eales ได้รับต้นฉบับนั้นจาก Maung Dut เจ้าหน้าที่จัดเก็บภาษีชาวมอญในรัฐบาลอาณานิคม Dut ได้รับต้นฉบับนั้นจาก Maung Deik แห่ง Saingdi หมู่บ้านใกล้พะโค Deik กล่าวว่าเขาได้รับต้นฉบับนั้นจากปู่ทวดของเขาซึ่งเป็น Bala Theiddi ซึ่งนำต้นฉบับนั้นกลับมายังพม่าหลังการต่อต้านจากสยามช่วงสมัยพระเจ้าปดุง ต้นฉบับดั้งเดิมจากสยามนั้นกล่าวกันว่าบริจาคให้กับพระสงฆ์จาก Kokainggyi แต่ลูกชายของ Bala Theiddi มีสำเนาคัดลอกอยู่ก่อนการบริจาค ต้นฉบับงานเขียนที่ Blagden ได้รับจาก Eales เป็นสำเนาของลูกชายของเขา ซึ่งต้นฉบับได้สูญหายไปแล้ว โดยภาพรวมแล้ว ต้นฉบับสามารถสืบย้อนไปได้ถึงสยามเท่านั้น แม้จะคาดว่าเขียนโดยซะยาดอ อทวาแห่งหงสาวดีก็ตาม

[8] See (Phayre 1873: 32) and (Schmidt 1906: 20, 101).

[9] (Schmidt 1906: 101) : ในภาษาเยอรมัน: "Als der erhabene Buddha das Parinibbān während tausend hundert 16 Jahre inne hatte im Jahre der Stadt, nach Festsetzung, 514, im Monat Māk, am 1. der Monatshälfte, am 2. Tage, errichtete König In die zum ersten Anfang."

[mat-139-141-2] Aung-Thwin 2005: 139–141

[pws-1906-iii-3] Schmidt 1906: Chapter III

[mat-419-4] Aung-Thwin 2005: 419

[app-23-7] Phayre 1873: 23

[pws-20-10] Schmidt 1906: 20

[app-39-11] Phayre 1873: 39

[pws-20-21-12] Schmidt 1906: 20–21