ผีปะกำอาจีง หรือ ผีปะกำ เป็นเทพเจ้าสูงสุด บ้างว่าเป็นผีดีในคติความเชื่อของชาวกูยหรือส่วย กลุ่มชาติพันธุ์ในแถบภาคตะวันออกเฉียงเหนือตอนใต้ของประเทศไทย โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีอาชีพเลี้ยงช้างเท่านั้น โดยชื่อเป็นภาษากูย ประกอบด้วยคำว่า "ปะกำ" แปลว่าบ่วงบาศ กับ "อาจีง" แปลว่าช้าง รวมกันจึงแปลว่า "บ่วงบาศคล้องช้าง" ชาวกูยเชื่อว่าผีปะกำจะสิงสถิตอยู่ในหนังปะกำ ซึ่งทำจากหนังวัวหรือหนังควาย และเครือไม้ (ภาษากูยเรียกอะวาลแปรง) นำมาฟั่นเป็นเกลียวเชือกยาว 40 เมตรขึ้นไป ปลายเชือกข้างหนึ่งทำปลอกคู่เป็นบ่วงบาศ มีไว้สำหรับคล้องช้าง
ชาวกูยเชื่อว่ามีวิญญาณสองประเภทสถิตอยู่ในปะกำ อย่างแรกคือ "พระครู" เป็นวิญญาณศักดิ์สิทธิ์เทียบเท่าเทพยดา และอย่างหลังคือ "ผีบรรพชน" ในสายตระกูลที่เคยเป็นหมอช้าง พวกเขาเชื่อว่าผีปะกำให้คุณหรือโทษแก่มนุษย์ได้ จึงต้องทำการเซ่นสรวงบูชาอยู่เสมอ ชาวกูยจะไหว้ผีปะกำก่อนออกไปคล้องช้าง และเมื่อคล้องช้างได้แล้วก็จะทำการเซ่นไหว้อีกครั้ง ในกรณีเมื่อจะนำช้างออกไปนอกหมู่บ้าน หรือมีลูกหลานเจ็บป่วย ก็จะมีการเซ่นหรือแก้บนกับผีปะกำกันอยู่บ่อยครั้ง โดยชาวกูยจะทำการสร้างศาลผีปะกำให้ผีปะกำประทับอยู่ โดยมากสร้างอยู่ทางทิศตะวันออกของเรือน เป็นศาลมุงหลังคา มีสี่เสา สูงราวสองเมตร เพื่อกันไม่ให้เด็กและผู้หญิงเอื้อมมือถึง ภายในมีปะกำ หมอนใบเล็ก กรวยขันธ์ 5 แก้วบรรจุน้ำ และเครื่องเซ่นไหว้
คติพราหมณ์ไทย
หลังรับอิทธิพลจากศาสนาฮินดูแล้ว จึงสร้างบุคลาธิษฐานแก่ผีปะกำด้วยการหยิบยืมรูปลักษณ์ของพระคเณศ ซึ่งเป็นเทพเจ้าของฮินดูมาใช้ กลายเป็น เทพเจ้าแห่งช้าง และพระโกญจนาเนศวร์ เทพผู้ให้กำเนิดช้าง โดยมีพราหมณ์พฤฒิบาศปฏิบัติบูชาผีปะกำควบคู่ไปกับพระนารายณ์ของศาสนาฮินดูไปด้วย
แม้จะรับอิทธิพลจากศาสนาฮินดูเข้ามาแล้ว แต่คงพิธีกรรมเซ่นสรวงบูชาผีปะกำ ต่อมาได้ยกขึ้นเป็นเทวดาเรียกว่า พระเทวกรรม ไว้โดยแทรกความเป็นฮินดูไปด้วย พระครูประกรรมมีรูปลักษณ์เป็นบุรุษล่ำสัน นุ่งผ้าเกไล เปลือยอก สวมสายธุหร่ำเฉียงทางอังสะซ้าย โคนแขนสวมวลัย นับถือเป็นพระของหมอและควาญช้าง หลังรับอิทธิพลจากศาสนาฮินดูแล้วจึงสร้างบุคลาธิษฐานด้วยการหยิบยืมรูปลักษณ์ของพระคเณศ ซึ่งเป็นเทพเจ้าของฮินดูมาใช้ กลายเป็น เทพเจ้าแห่งช้าง และพระโกญจนาเนศวร์ เทพผู้ให้กำเนิดช้าง
ในหนังสือ นารายณ์สิบปาง ฉบับโรงพิมพ์หลวง ตีพิมพ์ครั้งแรกเมื่อ พ.ศ. 2417 มีเนื้อหาที่ไม่ปรากฏในคัมภีร์ใด ๆ ของอินเดีย กล่าวถึงเรื่อง "พระนารายณ์ปราบช้างเอกทันต์" เนื้อหาระบุว่า พระนารายณ์เสด็จลงมาบนโลกเพื่อปราบช้างเอกทันต์ ทรงพบกับชาวนาสี่คน ได้แก่ โภควันดี นางสิระวัง คชสาตร และสาตรกรรม ที่อาสาเป็นผู้นำทางแก่พระนารายณ์ปราบช้างเอกทันต์ และเมื่อพบช้างนั้น พระนารายณ์ทรงประกอบพิธี เชิญพระคเณศมาประทับข้างขวา เชิญพระเทวกรรมมาประทับข้างซ้าย และเชิญคอยต้อนช้างเถื่อนบริวารของช้างเอกทันต์ ต่อมาพระนารายณ์บันดาลให้ช้างเอกทันต์ปวดศีรษะอย่างรุนแรง จากนั้นทรงใช้บาศอุรเคนทร์ซัดไปที่เท้าขวาของอสูรช้าง เอาตรีศูลปักพื้นดินกลายเป็นต้นมะตูม แล้วเอาหางบาศอุรเคนทร์กระหวัดไว้กับต้นมะตูม ใช้พระหัตถ์ขวาทิ้งมะลิวัลย์พับเป็นต้นไม้คล้องคอช้างเอกทันต์ไปกับไม้คูน จากนั้นทรงเรียกพี่น้องชาวนาทั้งสี่มาประสิทธิ์ประสาทวิชาเป็นประกรรม (คือครูปะกำ) เอาความรู้คชกรรมไปสอนลูกหลานต่อไป ส่วนช้างเอกทันต์ถูกนำไปถวายพระอินทร์
อ้างอิง
- ดวงกมล การไทย. "ไทย - ศาสนาและความเชื่อ". ฐานข้อมูลสังคม - วัฒนธรรมเอเชียตะวันออกเฉียงใต้. สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - ชาญชัย คงเพียรธรรม และคณะ (16 กุมภาพันธ์ 2560). . องค์ความรู้จากงานทำนุบำรุงศิลปวัฒนธรรมของมหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-09-28. สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - สมหมาย ชินนาค (2539). "ผีปะกำ : คติความเชื่อเรื่องผีบรรพบุรุษของชาวไทย-กวย (ส่วย) เลี้ยงช้างจังหวัดสุรินทร์". สำนักงานวิทยทรัพยากร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - "พิธีกรรมเซนขะโหมดปะกำ". ศูนย์ข้อมูลกลางทางวัฒนธรรม กระทรวงวัฒนธรรม. 25 มกราคม 2555. สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - พสิษฐ์ ไชยวัฒน์ (5 พฤศจิกายน 2561). "สัมภาษณ์ คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง: ฮินดู...อีกมุมที่คนไทยไม่รู้จัก". ประชาไท. สืบค้นเมื่อ 11 พฤษภาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง (พฤษภาคม–สิงหาคม 2561). "เทวนิยมอินเดีย : เส้นทางและปรากฏการณ์ในสังคมไทย". Veridian E-Journal (11:2), หน้า 1592
- ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ (12 ตุลาคม 2560). "ครูช้าง พราหมณ์สยาม : พระคเณศกับปกรณัมแบบไทย ๆ". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 18 พฤศจิกายน 2561.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - อายัณโฆษณ์ (2558). "เรื่องพระคเณศที่เกี่ยวข้องกับช้าง". วชิรญาณ. สืบค้นเมื่อ 12 พฤษภาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help)) - คมกฤช อุ่ยเต็กเค่ง (พฤษภาคม–สิงหาคม 2561). "เทวนิยมอินเดีย : เส้นทางและปรากฏการณ์ในสังคมไทย". Veridian E-Journal (11:2), หน้า 1592
- ศิริพจน์ เหล่ามานะเจริญ (2 เมษายน 2563). "ศาสนาผีของพระเทพกรรม ที่ระเบียงคด วัดพระแก้วฯ". มติชนสุดสัปดาห์. สืบค้นเมื่อ 27 ธันวาคม 2563.
{{}}
: ตรวจสอบค่าวันที่ใน:|accessdate=
((help))
ดูเพิ่ม
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
phipakaxacing hrux phipaka epnethphecasungsud bangwaepnphidiinkhtikhwamechuxkhxngchawkuyhruxswy klumchatiphnthuinaethbphakhtawnxxkechiyngehnuxtxnitkhxngpraethsithy odyechphaainklumthimixachipheliyngchangethann odychuxepnphasakuy prakxbdwykhawa paka aeplwabwngbas kb xacing aeplwachang rwmkncungaeplwa bwngbaskhlxngchang chawkuyechuxwaphipakacasingsthitxyuinhnngpaka sungthacakhnngwwhruxhnngkhway aelaekhruxim phasakuyeriykxawalaeprng namafnepnekliywechuxkyaw 40 emtrkhunip playechuxkkhanghnungthaplxkkhuepnbwngbas miiwsahrbkhlxngchang chawkuyechuxwamiwiyyansxngpraephthsthitxyuinpaka xyangaerkkhux phrakhru epnwiyyanskdisiththiethiybethaethphyda aelaxyanghlngkhux phibrrphchn insaytrakulthiekhyepnhmxchang phwkekhaechuxwaphipakaihkhunhruxothsaekmnusyid cungtxngthakaresnsrwngbuchaxyuesmx chawkuycaihwphipakakxnxxkipkhlxngchang aelaemuxkhlxngchangidaelwkcathakaresnihwxikkhrng inkrniemuxcanachangxxkipnxkhmuban hruxmilukhlanecbpwy kcamikaresnhruxaekbnkbphipakaknxyubxykhrng odychawkuycathakarsrangsalphipakaihphipakaprathbxyu odymaksrangxyuthangthistawnxxkkhxngeruxn epnsalmunghlngkha misiesa sungrawsxngemtr ephuxknimihedkaelaphuhyingexuxmmuxthung phayinmipaka hmxnibelk krwykhnth 5 aekwbrrcuna aelaekhruxngesnihwkhtiphrahmnithycitrkrrmfaphnngrupphrahmnphvthibaskbchangephuxkpccynaekhnthrcakeruxng mhaewssndrchadk knthhimphant hlngrbxiththiphlcaksasnahinduaelw cungsrangbukhlathisthanaekphipakadwykarhyibyumruplksnkhxngphrakhens sungepnethphecakhxnghindumaich klayepn ethphecaaehngchang aelaphraokycnaenswr ethphphuihkaenidchang odymiphrahmnphvthibasptibtibuchaphipakakhwbkhuipkbphranaraynkhxngsasnahinduipdwy aemcarbxiththiphlcaksasnahinduekhamaaelw aetkhngphithikrrmesnsrwngbuchaphipaka txmaidykkhunepnethwdaeriykwa phraethwkrrm iwodyaethrkkhwamepnhinduipdwy phrakhruprakrrmmiruplksnepnburuslasn nungphaekil epluxyxk swmsaythuhraechiyngthangxngsasay okhnaekhnswmwly nbthuxepnphrakhxnghmxaelakhwaychang hlngrbxiththiphlcaksasnahinduaelwcungsrangbukhlathisthandwykarhyibyumruplksnkhxngphrakhens sungepnethphecakhxnghindumaich klayepn ethphecaaehngchang aelaphraokycnaenswr ethphphuihkaenidchang inhnngsux naraynsibpang chbborngphimphhlwng tiphimphkhrngaerkemux ph s 2417 mienuxhathiimpraktinkhmphirid khxngxinediy klawthungeruxng phranaraynprabchangexkthnt enuxharabuwa phranaraynesdclngmabnolkephuxprabchangexkthnt thrngphbkbchawnasikhn idaek ophkhwndi nangsirawng khchsatr aelasatrkrrm thixasaepnphunathangaekphranaraynprabchangexkthnt aelaemuxphbchangnn phranaraynthrngprakxbphithi echiyphrakhensmaprathbkhangkhwa echiyphraethwkrrmmaprathbkhangsay aelaechiykhxytxnchangethuxnbriwarkhxngchangexkthnt txmaphranaraynbndalihchangexkthntpwdsirsaxyangrunaerng caknnthrngichbasxurekhnthrsdipthiethakhwakhxngxsurchang exatrisulpkphundinklayepntnmatum aelwexahangbasxurekhnthrkrahwdiwkbtnmatum ichphrahtthkhwathingmaliwlyphbepntnimkhlxngkhxchangexkthntipkbimkhun caknnthrngeriykphinxngchawnathngsimaprasiththiprasathwichaepnprakrrm khuxkhrupaka exakhwamrukhchkrrmipsxnlukhlantxip swnchangexkthntthuknaipthwayphraxinthrxangxingdwngkml karithy ithy sasnaaelakhwamechux thankhxmulsngkhm wthnthrrmexechiytawnxxkechiyngit subkhnemux 27 thnwakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help chaychy khngephiyrthrrm aelakhna 16 kumphaphnth 2560 xngkhkhwamrucaknganthanubarungsilpwthnthrrmkhxngmhawithyalyxublrachthani khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2023 09 28 subkhnemux 27 thnwakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help smhmay chinnakh 2539 phipaka khtikhwamechuxeruxngphibrrphburuskhxngchawithy kwy swy eliyngchangcnghwdsurinthr sanknganwithythrphyakr culalngkrnmhawithyaly subkhnemux 27 thnwakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help phithikrrmesnkhaohmdpaka sunykhxmulklangthangwthnthrrm krathrwngwthnthrrm 25 mkrakhm 2555 subkhnemux 27 thnwakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help phsisth ichywthn 5 phvscikayn 2561 smphasn khmkvch xuyetkekhng hindu xikmumthikhnithyimruck prachaith subkhnemux 11 phvsphakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help khmkvch xuyetkekhng phvsphakhm singhakhm 2561 ethwniymxinediy esnthangaelapraktkarninsngkhmithy Veridian E Journal 11 2 hna 1592 siriphcn ehlamanaecriy 12 tulakhm 2560 khruchang phrahmnsyam phrakhenskbpkrnmaebbithy mtichnsudspdah subkhnemux 18 phvscikayn 2561 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help xaynokhsn 2558 eruxngphrakhensthiekiywkhxngkbchang wchiryan subkhnemux 12 phvsphakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help khmkvch xuyetkekhng phvsphakhm singhakhm 2561 ethwniymxinediy esnthangaelapraktkarninsngkhmithy Veridian E Journal 11 2 hna 1592 siriphcn ehlamanaecriy 2 emsayn 2563 sasnaphikhxngphraethphkrrm thiraebiyngkhd wdphraaekw mtichnsudspdah subkhnemux 27 thnwakhm 2563 a href wiki E0 B9 81 E0 B8 A1 E0 B9 88 E0 B9 81 E0 B8 9A E0 B8 9A Cite web title aemaebb Cite web cite web a trwcsxbkhawnthiin accessdate help duephimyaray sasnahinduinpraethsithy