บทความน ไม ม การอ างอ งจากแหล งท มาใดกร ณาช วยปร บปร งบทความน โดยเพ มการอ างอ งแหล งท มาท น าเช อถ อ เน อความท ไม ม แหล

นาฏศิลป์ในประเทศกัมพูชา หรือ โรบัม (เขมร: របាំ) แบ่งได้เป็นสามประเภท คือ นาฏศิลป์ชั้นสูงของราชสำนัก ระบำพื้นบ้าน และระบำในงานสังคมต่าง ๆ

การแสดงกัมพูชา บน-ล่าง: (บน) ละโคนโขล (โขนเขมร) ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระนโรดม บรมรามเทวาวตาร รัชกาลที่ 109 แห่งกัมพูชา, (ล่าง)

ประวัติ

นาฏศิลป์กัมพูชาได้ปรากฎในช่วงอาณาจักรฟูนันสืบเนื่องมาถึงอาณาจักรเจนละและก่อนสมัยอาณาจักรพระนคร หลักฐานปรากฏครั้งแรกตั้งแต่สมัยก่อนพระนคร เป็น รูปปั้นดินเหนียวสมัยนครบุรี (Angkor borei) ค้นพบที่จังหวัดตาแก้ว ในช่วง ค.ศ. 540-800 เป็นรูปบุคคลร่ายรำ และมีหลักฐานจารึกที่กล่าวถึง "คนรำ" เป็นภาษาเขมร ในจารึกสมัยพระนคร (ค.ศ. 825-ราวคริสต์ศตวรรษที่ 14) โดยราชสำนักเขมรโบราณได้เริ่มรับอารยธรรมอินเดีย ปรากฎหลักฐานจากการพบคำสันสกฤต "ภาณิ" ซึ่งหมายถึงการแสดงเล่าเรื่อง และภาพสลักจำนวนมากในปราสาทหิน มีการร่ายรำ การแสดง เป็นเรื่องการแสดงธรรมดาทั้วไปสำหรับการบันเทิงในราชสำนักและราษฎร ในจารึกที่กล่าวถึงข้าพระที่ประจำศาสนสถานนั้นมักมี "คนรำ" ประจำอยู่ด้วย ส่วนการแสดงพื้นบ้าน (การรำละเล่นพื้นบ้าน) สำหรับราษฎรนั้นสันนิษฐานว่ามีวิวัฒนาการพร้อมๆกับการแสดงในพระราชสำนัก

นาฏศิลป์กัมพูชาได้มีวิวัฒนาการแลกเปลี่ยนกับสยามในช่วงหลังอาณาจักรพระนคร ในช่วงยุคอาณาจักรเขมรละแวก (สมัยละแวก) จนถึงอาณาจักรเขมรอุดง (สมัยอุดง) เรื่อยมา จนถึงในช่วงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระสีสุวัตถิ์ได้ทรงพยายามลดอิทธิพลของไทยสยามในการแสดงราชสำนักลง ตลอดจนถึงรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ครองราชย์ครั้งแรก) และรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนโรดม สุรามฤต การแสดงระบำเทพอัปสราได้รับการอุปภัมป์อย่างมากในสมเด็จพระมหากษัตริยานี สีสุวัตถิ์ มุนีวงศ์ กุสุมะ นารีรัตน์ สิรีวัฒนา

ในช่วงรัฐประหารในประเทศกัมพูชา พ.ศ. 2513 ของนายพลลอน นอล ได้มีการล้มล้างพระราชอาณาจักรกัมพูชาทำให้ระบอบราชอาณาจักรภายใต้พรรคสังคมราษฎรนิยมของพระนโรดม สีหนุลง มีการลดบทบาทพระมหากษัตริย์และเปลี่ยนการปกครองเป็นสาธารณรัฐเขมรจนถึงยุคเขมรแดงได้มีการกวาดล้างปัญญาชนจำนวนมากทำให้นาฏศิลป์ต้องสะดุดหยุดลงในช่วงระยะนี้และได้รับการฟื้นฟูต่อมาในสมัยรัชกาลพระบาทสมเด็จพระนโรดม สีหนุ (ครองราชย์ครั้งที่สอง) ช่วงนายกรัฐมนตรีสมเด็จกรมพระนโรดม รณฤทธิ์และในสมัยการบริหารของสมเด็จอัครมหาเสนาบดี เดโช ฮุน เซนในภายหลัง

รูปหล่อแสดงการร่ายรำพบที่นครวัด เมืองพระนคร
รูปหล่อร่ายรำรัชสมัยพระเจ้าชัยวรมันที่ 7

นาฏศิลป์ชั้นสูง (พระราชสำนักเขมร)

เป็นการแสดงที่เกิดขึ้นในราชสำนัก ใช้วงพิณพาทย์บรรเลงประกอบ ภายหลังได้แพร่หลายและกลายเป็นเอกลักษณ์ของกัมพูชา เช่น ระบำเทพอัปสร ระบำเปรียะห์เรียชโทรป

การแสดงกัมพูชา บน-ล่าง: (บน) ภาพสลักนางอัปสรที่นครวัด, (ล่าง) ภาพระบำที่นครธม

รูปปั้นเต้นรำบนภาพนูนต่ำนูนสูงในนครวัด เมืองพระนคร สมัยจักรวรรดิเขมร ศตวรรษที่ 12 แสดงท่าทางเต้นรำแบบเขมรแบบดั้งเดิม

รูปแบบศิลปะการแสดงชั้นนำของกัมพูชาคือ หรือ "ระบำพระราชทรัพย์" ซึ่งเป็นรูปแบบนาฏศิลป์ที่มีสไตล์สูงซึ่งมีต้นกำเนิดมาจากราชสำนัก นาฏศิลป์เขมรดั้งเดิมแสดงและดูแลโดยผู้เข้าร่วมในพระราชวัง การเต้นรำคลาสสิกเขมรได้รับการแนะนำให้รู้จักกับประชาชนทั่วไปในช่วงกลางศตวรรษที่ 20 และได้รับการยกย่องอย่างกว้างขวางว่าเป็นสัญลักษณ์ของวัฒนธรรมกัมพูชา โดยมักแสดงในช่วงกิจกรรมสาธารณะ วันหยุด และสำหรับนักท่องเที่ยวที่มาเยือนกัมพูชา

การแสดงประกอบด้วยนักเต้นที่แต่งกายอย่างประณีต โดยแสดงท่าทางช้าๆ และเป็นรูปเป็นร่าง ร่วมกับดนตรีประกอบของวงดนตรี ละครคลาสสิกประกอบด้วยการเต้นรำเพื่อบรรณาการหรือการวิงวอนต่อสิ่งศักดิ์สิทธิ์และการจัดทำเรื่องราวดั้งเดิมและบทกวีมหากาพย์ เช่น เรียมเกร์ การเต้นรำคลาสสิกที่มีการแสดงมากที่สุดสองรายการ ได้แก่ ระบำชวนปอ ("ระบำปรารถนา") และ ("ระบำอัปสรา")

ชื่ออื่นของนาฏศิลป์เขมร ได้แก่ "การเต้นรำในราชสำนักกัมพูชา" และ "บัลเล่ต์หลวงแห่งกัมพูชา" แม้ว่าคำหลังอาจหมายถึงคณะนาฏศิลป์แห่งชาติของกัมพูชาก็ได้ ในภาษาเขมร มีชื่ออย่างเป็นทางการว่า "ระบำพระราชทรัพย์" (របាំព្រះរាជទ្រព្យ, แปลว่า "การเต้นรำที่มั่งคั่งร่ำรวยแห่งราชสำนัก") หรือ ละครพระราชทรัพย์ (ល្ខោនព្រះរាជទ្រព្យ, แปลว่า "ละครแห่งความมั่งคั่งแห่งพระมหากษัตริย์") บางครั้งก็เรียกว่า ละครหลวง (ល្ខោនហ្លួង, แปลว่า "ละครของพระมหากษัตริย์") ในสมัยรัฐประหารในประเทศกัมพูชา พ.ศ. 2513ของนายพลลอน นอล ประเพณีการเต้นรำถูกเรียกว่า "ละครกบัคโบราณเขมร" (ល្ខោនក្បាច់បូរាណខ្មែរ แปลว่า "โรงละครเขมรแบบโบราณ"), แสดงให้เห็นถึงการลดบทบาทของราชสำนักและทำให้ห่างไกลจากมรดกของราชวงศ์

การแสดงในพระราชสำนัก

ละโคนโขล (เรียมเกร์) (รามเกียรติ์)
(ตำนานพระทอง-นางนาค)
(ระบำอัปสรา)
ระบำชวนปอ (ระบำปรารถนา)
ระบำนางสุพรรณมัจฉา (นางสุพรรณมัจฉา)
(นางเมขลา)
Robam Phlet (ระบำพัด)
Robam Makor
ระบำลิเก (ยี่เก ลิเกเขมร)
Robam Ayai Chlay Chlong
Robam Buong Suong (Prayer Dance)
Robam Monosenchetna (Sentimental Dance)
Robam Preah Chenovong Neang Preah Kesor

สมเด็จพระเรียมนโรดม บุปผาเทวีทรงแสดง ระบำชวนปอ ("ระบำปรารถนา") (พ.ศ. 2508)
(เมขลา)

ระบำพื้นบ้าน

เป็นนาฏศิลป์ที่ใช้แสดงในกลุ่มประชาชนทั่วไป และชนเผ่าต่างๆของกัมพูชา เช่น ชาวจาม เขมรบน และการแสดงของชาวนาและกรรมกร ส่วนใหญ่ใช้วงมโหรีบรรเลงประกอบ บางส่วนเกี่ยวข้องกับความรักและนิทานพื้นบ้าน เช่น

ระบำเกนียกไพลิน เป็นการแสดงของชาวกุลาใน
เสนียกโตเซีย เป็นระบำที่เกี่ยวข้องกับสัตว์ชนิดต่างๆ มีต้นกำเนิดมาจากในจังหวัดโพธิสัตว์
ระบำก็อมบาเรียน คล้ายกับรำของไทย เป็นการแสดงระบำที่มีไม้ไผ่กระทบกันเป็นจังหวะ บ้างว่ามาจากการแสดงของชาวกุย บ้างว่าได้รับอิทธิพลจากประเทศฟิลิปปินส์
ระบำโทรต เป็นระบำที่กล่าวถึงพรานกับกวาง
ชยัม เป็นการแสดงแบบเขมรแท้ มีการแสดงตลกและใช้เด็กหญิงที่สวยงาม นิยมแสดงในวันหยุด

การแสดงทางสังคม

เป็นการแสดงในโอกาสที่พบปะทางสังคม เช่น รำวง รำบัจ รำสาละวัน ช็อกกระเปียส และ ได้รับการช่วยเหลือในการฝึกฝนจากสยามในการฟื้นฟูศิลปะ

แหล่งข้อมูลอื่น

Archival footage of Dance: The Spirit of Cambodia performing Reamker at Jacob's Pillow in 2001
Popular Khmer Dances 2005-10-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน (social activity dances)
Types of Khmer dance 2007-06-07 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน