Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
นครรัฐเชียงแสน (จีน: 景線) เป็นประเทศราชของราชวงศ์ตองอูและราชวงศ์โก้นบอง โดยถูกแยกออกจากเมืองเชียงใหม่เพื่อเป็นศูนย์กลางการปกครองดินแดนล้านนาตอนบน ภายหลังถูกผนวกเข้ากับนครเชียงใหม่และนครน่านภายใต้การปกครองของสยาม
ไชยบุรีศรีเงินยางเชียงแสน | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| พ.ศ. 2157/2158 ไทยสากล–พ.ศ. 2347 ไทยสากล | |||||||||||
| สถานะ | ประเทศราชของราชวงศ์ตองอู (2157/2158-2171, 2175-2205/2206, 2215/2216-2295) ส่วนหนึ่งของเชียงใหม่ (2171-2175) นครรัฐเอกราชโดยพฤตินัย (2205/2206-2215/2216, 2295-2300) ประเทศราชของราชวงศ์โก้นบอง (2300-2347) ประเทศราชของราชวงศ์ชิง (2309-2310) | ||||||||||
| เมืองหลวง | เชียงแสน | ||||||||||
| ภาษาทั่วไป | ไทยวน | ||||||||||
| การปกครอง | ราชาธิปไตย | ||||||||||
| ประวัติศาสตร์ | |||||||||||
• พระเจ้าอะเนาะเพะลูนสถาปนาเจ้าฟ้ากาเผือก | พ.ศ. 2157/2158 ไทยสากล | ||||||||||
• เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรปกครองล้านนา | พ.ศ. 2175 ไทยสากล | ||||||||||
• พระเจ้าสเน่ห์มินแยกเชียงแสนออกจากเชียงใหม่ | พ.ศ. 2247/2248 ไทยสากล | ||||||||||
• ถูกทำลายในสงครามเชียงแสน | พ.ศ. 2347 ไทยสากล | ||||||||||
| |||||||||||
| ปัจจุบันเป็นส่วนหนึ่งของ | เป็นส่วนหนึ่งของ - ภาคเหนือของไทย - บางส่วนของรัฐฉานและลาว | ||||||||||
ประวัติศาสตร์
เมืองเชียงแสนถูกแยกออกจากเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2157/2158 ไทยสากล (จ.ศ. 976) หลังจากพระเจ้าอะเนาะเพะลูนทรงตีเมืองเชียงใหม่แตก พระยาจ่าบ้านเจ้าเมืองเชียงแสนได้นำช้างไปถวายเพื่อสวามิภักดิ์ พระเจ้าอะเนาะเพะลูนจึงทรงสถาปนาเป็นเจ้าฟ้ากาเผือก ในเวลานั้นเชียงใหม่ยังไม่มีเจ้าเมือง เมืองเชียงแสนจึงได้ขึ้นตรงกับกรุงหงสาวดี
เมืองเชียงแสนถูกผนวกกลับเข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของเชียงใหม่ระหว่างที่เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามแข็งเมืองต่อพม่าและจับตัวเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรมาขังไว้ที่เชียงใหม่ หลังจากพระเจ้าตาลูนตีเมืองเชียงใหม่แตกในปี พ.ศ. 2175 ไทยสากล จึงทรงให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรกลับไปครองเชียงแสนดังเดิม พร้อมทั้งให้ปกครองหัวเมืองทั้งหมดของล้านนายกเว้นเมืองเชียงใหม่
ความขัดแย้งระหว่างพม่า, ราชวงศ์หมิงใต้ และราชวงศ์ชิง ทำให้เมืองเชียงแสนในรัชสมัยของเจ้าฟ้าแสนเมืองถูกรุกรานโดยอาณาจักรอยุธยาและจีนฮ่อ ในสงครามตองอู–อยุธยา (ค.ศ. 1662–1664) จนทำให้ชาวเมืองเชียงแสนต้องทิ้งเมืองไปเป็นระยะหนึ่ง และทำให้เชียงแสนตัดขาดจากกรุงอังวะเป็นช่วงสั้นๆ ก่อนที่พม่าจะกลับเข้ามาควบคุมเมืองเชียงแสนอีกครั้งในเดือนกุมภาพันธ์ปี พ.ศ. 2216 ไทยสากล โดยพระเจ้ามังกะยอดินทรงตั้งให้ฟ้าส่างกุ่งเป็นโป่ชุก (ตำแหน่งแม่ทัพของพม่า) ปกครองเมืองเชียงแสน
ในปี พ.ศ. 2221/2222 ไทยสากล (จ.ศ. 1040) ฟ้าส่างกุงแต่งตั้งให้รถส่างหลามเป็นเมียวหวุ่น (ตำแหน่งผู้ปกครองเมือง) แห่งเชียงแสน ซึ่งเป็นจุดเริ่มต้นของการปกครองเมืองเชียงแสนโดยระบบเมียวหวุ่นควบคู่ไปกับเจ้าฟ้าเชียงแสน ต่อมาการปกครองเมืองเชียงแสนถูกแทรกแซงจากเชียงใหม่ในปี พ.ศ. 2247/2248 ไทยสากล (จ.ศ. 1066) โดยผู้ปกครองเมืองเชียงใหม่ให้จับกุมตัวเมียวหวุ่นเชียงแสนไปประหารที่เมืองเชียงใหม่ แล้วตั้งเมียวหวุ่นคนใหม่ขึ้นมาแทน ในปีเดียวกัน (ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ระบุเป็นปี จ.ศ. 1063 หรือ 1064) พระเจ้าสเน่ห์มินเสด็จมาประทับที่เมืองเชียงแสน ทรงยกให้เมืองเชียงแสนขึ้นกับกรุงอังวะโดยตรงเทียบเท่าเชียงใหม่อีกครั้ง
การโค่นล้มเมียวหวุ่นเชียงใหม่โดยกบฏตนบุญเทพสิงห์ทำให้ดินแดนล้านนาขาดเสถียรภาพทางการเมืองในปลายพุทธศตวรรษที่ 23 เมืองเชียงแสนกลายเป็นศูนย์กลางอำนาจสูงสุดในการปกครองล้านนาของพม่า และเป็นเป้าหมายในการโจมตีของเมืองอื่นๆที่ต่อต้านพม่า เมื่อราชวงศ์ตองอูล่มสลายลงในปี พ.ศ. 2295 ไทยสากล เมืองเชียงแสนได้รับอิสรภาพเป็นช่วงสั้นๆและถูกรุกรานโดยเมืองเชียงใหม่ ลื้อ แมน อาณาจักรล้านช้างหลวงพระบาง และเมืองลำพูนอย่างต่อเนื่อง จนกระทั่งเมืองเชียงแสนและเมืองอื่นๆในล้านนาเข้าสวามิภักดิ์กับราชวงศ์โก้นบองที่สามารถรวบรวมอาณาจักรพม่าได้สำเร็จในปี พ.ศ. 2300 ไทยสากล
สงครามเชียงใหม่ พ.ศ. 2317 ทำให้อิทธิพลของพม่าหมดไปจากดินแดนล้านนาตอนล่าง เมืองเชียงแสนกลายเป็นศูนย์กลางการปกครองเพียงแห่งเดียวและฐานทัพของพม่าในการทำสงครามกับสยาม จนกระทั่งถูกกองทัพสยาม นครเชียงใหม่ นครลำปาง นครน่าน และอาณาจักรล้านช้างเวียงจันทน์ผนึกกำลังร่วมกันเข้ายึดครองในปี พ.ศ. 2347 ไทยสากล ในสงครามเชียงแสน เมืองเชียงแสนถูกเผาทำลายและเมืองในการปกครองถูกผนวกเข้ากับนครเชียงใหม่และนครน่าน
อาณาเขต
นครรัฐเชียงแสนมีพื้นที่ปกครองครอบคลุมเมืองต่างๆในดินแดนล้านนาตอนบน เช่น เมืองเชียงแสน เชียงราย พะเยา ฝาง เชียงของ และเทิง นอกจากนี้ ยังมีการจดบันทึกถึงการเปลี่ยนแปลงอาณาเขตจากหลักฐานต่างๆ ดังนี้
ในรัชสมัยของเจ้าฟ้ากาเผือก พระเจ้าอะเนาะเพะลูนได้พระราชทานเมืองละคร (ลำปาง) ให้เป็นเมืองขึ้นของเชียงแสน
หลังจากพระเจ้าตาลูนตีเมืองเชียงใหม่แตกในปี พ.ศ. 2175 ไทยสากล ทรงตั้งให้เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร "เป็นใหญ่แก่ลานนาทั้งมวลคือว่า เชียงราย พะเยา เมืองฝาง หาง สาด ชะวาด น้อย ยาง มัน เมืองตวน ปุ เรง เมืองกก พู เพียง เชียงตุบ เมืองกาย สามท้าว เมืองม้า ท่าล่อ เมืองวะ เชียงขาน บ้านยู้ เมืองหลวย เมืองยอง เมืองสิง นอ เมืองหลวง ภูคา ภูคะทาง และเชียงชี เชียงของ เทิง เมืองล่อ น่าน แพร่ ละคร ทั้งมวล" ต่อมาดินแดนล้านนาตอนล่างถูกยึดครองโดยอาณาจักรอยุธยาในสงครามตองอู–อยุธยา (ค.ศ. 1662–1664)
ในปี พ.ศ. 2258/2259 ไทยสากล (จ.ศ. 1077) พระเจ้าตะนินกันเหว่มีพระราชโองการให้หัวเมืองไทใหญ่บางส่วนเข้ามาอยู่ใต้การปกครองของเชียงแสน ได้แก่ เมืองกาย เมืองไร เมืองเลน ภะยาก กะแลง เชียงลาบ เมืองหลวงปูคา
ในปี พ.ศ. 2270/2271 ไทยสากล (จ.ศ. 1089) จากการแยกตัวเป็นอิสระของเมืองเชียงใหม่ ราชสำนักพม่าจึงได้โอนเมืองแพร่ น่าน ละคร พะเยา เมืองฝาง เมืองสาด เชียงของ เมืองเทิง เข้ามาอยู่ภายใต้การปกครองของเชียงแสน อย่างไรก็ตาม เชียงแสนไม่สามารถควบคุมเมืองในดินแดนล้านนาตอนล่างได้อย่างเบ็ดเสร็จ ทำให้นำไปสู่การก่อตั้งนครลำปางในปี พ.ศ. 2275/2276 ไทยสากล (จ.ศ. 1094)
ในปี พ.ศ. 2291 ไทยสากล เกิดสงครามระหว่างรัฐเมืองยองและรัฐเชียงแขง ชาวเชียงแขงได้หลบหนีเข้ามาในเขตของเชียงรุ่ง ทำให้แม่ทัพผู้ปกครองยูนนานและกุ้ยโจวทำการสืบสวนและถวายรายงานต่อราชสำนักจีน โดยมีความเห็นว่ารัฐเมืองยองและรัฐเชียงแขงเป็นประเทศราชของเชียงแสน
การปกครอง
นครรัฐเชียงแสนถูกปกครองโดยเจ้าฟ้าเชียงแสน และมีตำแหน่งขุนนางท้องถิ่นช่วยว่าราชการ เช่น นาซ้ายและนาขวา ซึ่งทั้งหมดถูกควบคุมโดยผู้ปกครองที่ถูกแต่งตั้งจากราชสำนักพม่า เช่น เมียวหวุ่น (ตำแหน่งผู้ปกครองเมือง), โป่ (ตำแหน่งแม่ทัพ), สิกเก (ตำแหน่งผู้ช่วยผู้ปกครองเมือง) หรือ นาขาม (ตำแหน่งผู้ตรวจการ) อย่างไรก็ตาม ในบางครั้งผู้ปกครองท้องถิ่นสามารถดำรงตำแหน่งขุนนางพม่าได้ เช่น เจ้าฟ้าหน่อเมืองและเจ้าฟ้าลมเสน ซึ่งทรงเคยดำรงตำแหน่งเมียวหวุ่นและสิกเกมาก่อน
สาเหตุในการแยกการปกครองเมืองเชียงแสนออกจากเชียงใหม่คือ เพื่อป้องกันไม่ให้ผู้ปกครองเมืองเชียงใหม่มีอำนาจมากเกินไป และเพื่อควบคุมผลประโยชน์ทางการค้ากับเชียงตุง จีน และไทใหญ่ที่กำลังขยายตัว จากการเป็นศูนย์กลางทางการค้าทำให้ราชสำนักพม่าเรียกเก็บภาษีจากราษฎรในอัตราสูง ซึ่งมีการเรียกเก็บภาษีเป็นทอง ทองแดง และหอยเบี้ย การเก็บภาษีของขุนนางพม่ามักถูกตีความว่าเป็นการปกครองชาวพื้นเมืองอย่างกดขี่ อย่างไรก็ตาม มีข้อโต้แย้งว่า สภาพการณ์เช่นนี้ไม่เป็นจริงทุกช่วงสมัย ดังที่ปรากฏในพื้นเมืองเชียงแสนว่า มีช่วงเวลาที่เมียวหวุ่นสามารถปกครองเมืองเชียงแสนได้อย่างปกติ มีการทำนุบำรุงพุทธศาสนาและจัดงานรื่นเริงหลายครั้ง
รายพระนามเจ้าฟ้าเชียงแสนและผู้ปกครองเมืองเชียงแสน
| พระนาม | เริ่ม (พ.ศ. ไทยสากล) | สิ้นสุด (พ.ศ. ไทยสากล) | หมายเหตุ |
| เจ้าฟ้ากาเผือก | 2157/2158 | 2162/2163 | เดิมเป็นเจ้าเมืองเชียงแสน |
| นางฟ้ากาเผือก | 2162/2163 | 2171 | ราชเทวีในเจ้าฟ้ากาเผือก |
| เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร | 2171 | 2171 | เดิมเป็นขุนนางเชียงแสน |
| เจ้าพลศึกซ้ายไชยสงครามประกาศเอกราชต่อพม่า เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตรถูกจับตัวไปเชียงใหม่ (2171) | |||
| เชียงแสนตกอยู่ภายใต้การปกครองของเชียงใหม่ (2171) | |||
| พญาศรีสองเมืองวิไชยปราการ | 2171 | 2175 | เดิมเป็นเจ้าเมืองลำปาง |
| พระเจ้าตาลูนตีเชียงใหม่แตก เชียงแสนกลับมาเป็นประเทศราชของพม่า (2175) | |||
| เจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร | 2175 | 2193/2194 | ครั้งที่ 2 |
| เจ้าฟ้าหมวกคำ | 2193/2194 | 2198/2199 | พระโอรสในเจ้าฟ้าหลวงทิพเนตร |
| เจ้าฟ้าแสนเมือง | 2198/2199 | 2205/2206 | พระโอรสในเจ้าฟ้าหมวกคำ |
| เจ้าฟ้าแสนเมืองขาดราชการจากอังวะ เชียงแสนกลายเป็นรัฐอิสระ (2205/2206) | |||
| เจ้าฟ้าแสนเมือง | 2205/2206 | 2215/2216 | |
| พระเจ้ามังกะยอดินส่งแม่ทัพมาควบคุมเมืองเชียงแสน เชียงแสนกลับมาเป็นประเทศราชของพม่า (2215/2216) | |||
| เจ้าฟ้าอินทร์เมือง | 2215/2216 | 2221/2222 | พระโอรสในเจ้าฟ้าแสนเมือง |
| เจ้าฟ้าเฉลิมเมือง | 2221/2222 | 2235/2236 | พระโอรสในเจ้าฟ้าอินทร์เมือง |
| เจ้าฟ้าเมืองหลวง | 2235/2236 | 2238/2239 | |
| เจ้าฟ้าหน่อเมือง | 2238/2239 | 2243/2244 | พระโอรสในเจ้าฟ้าเฉลิมเมือง |
| เจ้าฟ้าลมเสน | 2243/2244 | 2254/2255 | พระอนุชาในเจ้าฟ้าหน่อเมือง |
| เจ้าฟ้าลักที | 2254/2255 | กันยายน 2267 (เดือน 12 แรม 7 ค่ำ) | พระโอรสในเจ้าฟ้าลมเสน |
| เจ้าฟ้ายอดงำเมือง | 2267 | 2271/2272 | พระโอรสในเจ้าฟ้าลักที |
| พญาหาญ | 2271/2272 | พฤษภาคม 2284 (เดือน 8 ออก 2 ค่ำ วัน 3) | มาจากเมืองพง |
| เจ้าฟ้างาม | 2284 | 2295 | พระโอรสในเจ้าฟ้ายอดงำเมือง |
| ราชวงศ์ตองอูล่มสลาย เชียงแสนกลายเป็นรัฐอิสระ (2295) | |||
| เจ้าฟ้างาม | 2295 | 2300 | |
| ราชวงศ์โก้นบองรวบรวมอาณาจักรพม่าได้สำเร็จ เชียงแสนกลับมาเป็นประเทศราชของพม่า (2300) | |||
| เจ้าฟ้างาม | 2300 | มกราคม 2304 (เดือน 4 ออก 2 ค่ำ วัน 7) | |
| ว่างตำแหน่ง มกราคม 2304 - 2304/2305 (จ.ศ. 1123) | |||
| เจ้าฟ้าคำปิว | 2304/2305 | 2309/2310 | พระโอรสในพญาหาญ |
| ว่างตำแหน่ง 2309/2310 (จ.ศ. 1128) - 2310 | |||
| นาซ้าย (จีน: 吶賽) รักษาการเจ้าเมืองเชียงแสน สวามิภักดิ์ต่อราชวงศ์ชิงระหว่างสงครามจีน–พม่า (พฤศจิกายน 2309) พม่าส่งกองทัพมาควบคุมเมืองเชียงแสน เชียงแสนกลับมาเป็นประเทศราชของพม่า (เมษายน 2310) | |||
| เจ้าฟ้านาขวา | 2310 | มิถุนายน 2347 (เดือน 9 ออก 8 ค่ำ วัน 5) | พระนัดดาในเจ้าฟ้างาม |
| สงครามเชียงแสน (2347) | |||
หมายเหตุ
- เทียบตามปฏิทินสุริยคติไทย โดยยึดวันปีใหม่คือ 1 มกราคม
อ้างอิง
- [Veritable Records of Emperor Gaozongchun Volume 331 13th Year of Qianlong 12th Month 29th Day], ชิงสือลู่ [Veritable Records of the Qing] (ภาษาจีน), Academia Sinica, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-05-12, สืบค้นเมื่อ 2024-05-11
- แซ่เซียว, ลัดดาวัลย์ (2002). 200 ปี พม่าในล้านนา. กรุงเทพฯ: โครงการอาณาบริเวณศึกษา 5 ภูมิภาค. pp. 87–98. ISBN . สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
- นราธิปประพันธ์พงศ์, พระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระ (1962). พระราชพงศาวดารพม่า เล่ม 2 (PDF). พระนคร: ศึกษาภัณฑ์พาณิชย์. p. 12. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
- อ๋องสกุล, สรัสวดี (2003). เอียวศรีวงศ์, นิธิ (บ.ก.). พื้นเมืองเชียงแสน. กรุงเทพฯ: อมรินทร์. pp. 111, 116–117, 122, 124, 169–170, 228, 236–237. ISBN .
- กรมศิลปากร, บ.ก. (19 April 1936), "พงศาวดารเมืองเงินยางเชียงแสน" [Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen], ประชุมพงศาวดาร ภาคที่ ๖๑ [Collection of Historical Archives] (PDF), พระนคร: โรงพิมพ์อักษรโสภณ, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
- สำนักนายกรัฐมนตรี, คณะกรรมการจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์, บ.ก. (1971), ตำนานพื้นเมืองเชียงใหม่ [Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai] (PDF), แปลโดย โชติสุขรัตน์, สงวน, พระนคร: สำนักนายกรัฐมนตรี, p. 82, สืบค้นเมื่อ 2024-05-01
- ประชากิจกรจักร, พระยา (1973). พงศาวดารโยนก (7th ed.). กรุงเทพฯ: บุรินทร์การพิมพ์. pp. 416, 429. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
- อินปาต๊ะ, บริพัตร (2017). (วิทยานิพนธ์). จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย. pp. 65–67. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-04-19. สืบค้นเมื่อ 2024-04-09.
- Harvey, Godfrey Eric (1925). History of Burma: from the Earliest Times to 10 March, 1824: The Beginning of the English Conquest. United Kingdom: Longmans, Green and Company. p. 241. สืบค้นเมื่อ 2024-04-10.
- Kato, Kumiko (2021). (PDF). 名古屋大学人文学研究論集= The journal of humanities, Nagoya University. 4: 313–324. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2023-12-19. สืบค้นเมื่อ 2024-05-11.
- "วัดเชตวัน". ฐานข้อมูลแหล่งโบราณคดีที่สำคัญในประเทศไทย. ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร (องค์การมหาชน). 13 July 2020. จากแหล่งเดิมเมื่อ 2023-12-08. สืบค้นเมื่อ 2023-12-07.
- อินทรีย์, สหภัส (October 2012). "ความสัมพันธ์ทางการค้าระหว่างเชียงตุงกับล้านนา พ.ศ. 2101-2317" (PDF). สารนิพนธ์ ศศ.ม. (ประวัติศาสตร์เอเชีย). กรุงเทพฯ: บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศรีนครินทรวิโรฒ: 68–69, 75. สืบค้นเมื่อ 2024-04-09.
- Kirigaya, Ken (2015). (PDF). The Journal of the Siam Society. 103: 284, 287. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2024-02-10. สืบค้นเมื่อ 2024-05-01.
- [Veritable Records of Emperor Gaozongchun Volume 770 31st Year of Qianlong 10th Month 12th Day], ชิงสือลู่ [Veritable Records of the Qing] (ภาษาจีน), Academia Sinica, คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิมเมื่อ 2024-05-12, สืบค้นเมื่อ 2024-05-11
- Kato, Kumiko (2022). (PDF). 名古屋大学人文学研究論集. 5: 235–249. คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-10-13. สืบค้นเมื่อ 2024-05-11.
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
nkhrrthechiyngaesn cin 景線 epnpraethsrachkhxngrachwngstxngxuaelarachwngsoknbxng odythukaeykxxkcakemuxngechiyngihmephuxepnsunyklangkarpkkhrxngdinaednlannatxnbn phayhlngthukphnwkekhakbnkhrechiyngihmaelankhrnanphayitkarpkkhrxngkhxngsyamichyburisrienginyangechiyngaesnph s 2157 2158 ithysakl ph s 2347 ithysaklsthanapraethsrachkhxngrachwngstxngxu 2157 2158 2171 2175 2205 2206 2215 2216 2295 swnhnungkhxngechiyngihm 2171 2175 nkhrrthexkrachodyphvtiny 2205 2206 2215 2216 2295 2300 praethsrachkhxngrachwngsoknbxng 2300 2347 praethsrachkhxngrachwngsching 2309 2310 emuxnghlwngechiyngaesnphasathwipithywnkarpkkhrxngrachathipityprawtisastr phraecaxaenaaephalunsthapnaecafakaephuxkph s 2157 2158 ithysakl ecafahlwngthiphentrpkkhrxnglannaph s 2175 ithysakl phraecasenhminaeykechiyngaesnxxkcakechiyngihmph s 2247 2248 ithysakl thukthalayinsngkhramechiyngaesnph s 2347 ithysaklkxnhna thdip2157 2158 echiyngihm 2347 nkhrechiyngihm2347 nkhrnanpccubnepnswnhnungkhxngepnswnhnungkhxng phakhehnuxkhxngithy bangswnkhxngrthchanaelalawprawtisastremuxngechiyngaesnthukaeykxxkcakechiyngihminpi ph s 2157 2158 ithysakl c s 976 hlngcakphraecaxaenaaephalunthrngtiemuxngechiyngihmaetk phrayacabanecaemuxngechiyngaesnidnachangipthwayephuxswamiphkdi phraecaxaenaaephaluncungthrngsthapnaepnecafakaephuxk inewlannechiyngihmyngimmiecaemuxng emuxngechiyngaesncungidkhuntrngkbkrunghngsawdi emuxngechiyngaesnthukphnwkklbekhamaepnswnhnungkhxngechiyngihmrahwangthiecaphlsuksayichysngkhramaekhngemuxngtxphmaaelacbtwecafahlwngthiphentrmakhngiwthiechiyngihm hlngcakphraecataluntiemuxngechiyngihmaetkinpi ph s 2175 ithysakl cungthrngihecafahlwngthiphentrklbipkhrxngechiyngaesndngedim phrxmthngihpkkhrxnghwemuxngthnghmdkhxnglannaykewnemuxngechiyngihm khwamkhdaeyngrahwangphma rachwngshmingit aelarachwngsching thaihemuxngechiyngaesninrchsmykhxngecafaaesnemuxngthukrukranodyxanackrxyuthyaaelacinhx insngkhramtxngxu xyuthya kh s 1662 1664 cnthaihchawemuxngechiyngaesntxngthingemuxngipepnrayahnung aelathaihechiyngaesntdkhadcakkrungxngwaepnchwngsn kxnthiphmacaklbekhamakhwbkhumemuxngechiyngaesnxikkhrngineduxnkumphaphnthpi ph s 2216 ithysakl odyphraecamngkayxdinthrngtngihfasangkungepnopchuk taaehnngaemthphkhxngphma pkkhrxngemuxngechiyngaesn inpi ph s 2221 2222 ithysakl c s 1040 fasangkungaetngtngihrthsanghlamepnemiywhwun taaehnngphupkkhrxngemuxng aehngechiyngaesn sungepncuderimtnkhxngkarpkkhrxngemuxngechiyngaesnodyrabbemiywhwunkhwbkhuipkbecafaechiyngaesn txmakarpkkhrxngemuxngechiyngaesnthukaethrkaesngcakechiyngihminpi ph s 2247 2248 ithysakl c s 1066 odyphupkkhrxngemuxngechiyngihmihcbkumtwemiywhwunechiyngaesnippraharthiemuxngechiyngihm aelwtngemiywhwunkhnihmkhunmaaethn inpiediywkn tananphunemuxngechiyngihmrabuepnpi c s 1063 hrux 1064 phraecasenhminesdcmaprathbthiemuxngechiyngaesn thrngykihemuxngechiyngaesnkhunkbkrungxngwaodytrngethiybethaechiyngihmxikkhrng karokhnlmemiywhwunechiyngihmodykbttnbuyethphsinghthaihdinaednlannakhadesthiyrphaphthangkaremuxnginplayphuththstwrrsthi 23 emuxngechiyngaesnklayepnsunyklangxanacsungsudinkarpkkhrxnglannakhxngphma aelaepnepahmayinkarocmtikhxngemuxngxunthitxtanphma emuxrachwngstxngxulmslaylnginpi ph s 2295 ithysakl emuxngechiyngaesnidrbxisrphaphepnchwngsnaelathukrukranodyemuxngechiyngihm lux aemn xanackrlanchanghlwngphrabang aelaemuxnglaphunxyangtxenuxng cnkrathngemuxngechiyngaesnaelaemuxngxuninlannaekhaswamiphkdikbrachwngsoknbxngthisamarthrwbrwmxanackrphmaidsaercinpi ph s 2300 ithysakl sngkhramechiyngihm ph s 2317 thaihxiththiphlkhxngphmahmdipcakdinaednlannatxnlang emuxngechiyngaesnklayepnsunyklangkarpkkhrxngephiyngaehngediywaelathanthphkhxngphmainkarthasngkhramkbsyam cnkrathngthukkxngthphsyam nkhrechiyngihm nkhrlapang nkhrnan aelaxanackrlanchangewiyngcnthnphnukkalngrwmknekhayudkhrxnginpi ph s 2347 ithysakl insngkhramechiyngaesn emuxngechiyngaesnthukephathalayaelaemuxnginkarpkkhrxngthukphnwkekhakbnkhrechiyngihmaelankhrnanxanaekhtnkhrrthechiyngaesnmiphunthipkkhrxngkhrxbkhlumemuxngtangindinaednlannatxnbn echn emuxngechiyngaesn echiyngray phaeya fang echiyngkhxng aelaething nxkcakni yngmikarcdbnthukthungkarepliynaeplngxanaekhtcakhlkthantang dngni inrchsmykhxngecafakaephuxk phraecaxaenaaephalunidphrarachthanemuxnglakhr lapang ihepnemuxngkhunkhxngechiyngaesn hlngcakphraecataluntiemuxngechiyngihmaetkinpi ph s 2175 ithysakl thrngtngihecafahlwngthiphentr epnihyaeklannathngmwlkhuxwa echiyngray phaeya emuxngfang hang sad chawad nxy yang mn emuxngtwn pu erng emuxngkk phu ephiyng echiyngtub emuxngkay samthaw emuxngma thalx emuxngwa echiyngkhan banyu emuxnghlwy emuxngyxng emuxngsing nx emuxnghlwng phukha phukhathang aelaechiyngchi echiyngkhxng ething emuxnglx nan aephr lakhr thngmwl txmadinaednlannatxnlangthukyudkhrxngodyxanackrxyuthyainsngkhramtxngxu xyuthya kh s 1662 1664 inpi ph s 2258 2259 ithysakl c s 1077 phraecataninknehwmiphrarachoxngkarihhwemuxngithihybangswnekhamaxyuitkarpkkhrxngkhxngechiyngaesn idaek emuxngkay emuxngir emuxngeln phayak kaaelng echiynglab emuxnghlwngpukha inpi ph s 2270 2271 ithysakl c s 1089 cakkaraeyktwepnxisrakhxngemuxngechiyngihm rachsankphmacungidoxnemuxngaephr nan lakhr phaeya emuxngfang emuxngsad echiyngkhxng emuxngething ekhamaxyuphayitkarpkkhrxngkhxngechiyngaesn xyangirktam echiyngaesnimsamarthkhwbkhumemuxngindinaednlannatxnlangidxyangebdesrc thaihnaipsukarkxtngnkhrlapanginpi ph s 2275 2276 ithysakl c s 1094 inpi ph s 2291 ithysakl ekidsngkhramrahwangrthemuxngyxngaelarthechiyngaekhng chawechiyngaekhngidhlbhniekhamainekhtkhxngechiyngrung thaihaemthphphupkkhrxngyunnanaelakuyocwthakarsubswnaelathwayrayngantxrachsankcin odymikhwamehnwarthemuxngyxngaelarthechiyngaekhngepnpraethsrachkhxngechiyngaesnkarpkkhrxngobransthanwdechtwn thuksrangkhuninrchsmykhxngecafahlwngthiphentr tamphrarachoxngkarkhxngphraecatalun nkhrrthechiyngaesnthukpkkhrxngodyecafaechiyngaesn aelamitaaehnngkhunnangthxngthinchwywarachkar echn nasayaelanakhwa sungthnghmdthukkhwbkhumodyphupkkhrxngthithukaetngtngcakrachsankphma echn emiywhwun taaehnngphupkkhrxngemuxng op taaehnngaemthph sikek taaehnngphuchwyphupkkhrxngemuxng hrux nakham taaehnngphutrwckar xyangirktam inbangkhrngphupkkhrxngthxngthinsamarthdarngtaaehnngkhunnangphmaid echn ecafahnxemuxngaelaecafalmesn sungthrngekhydarngtaaehnngemiywhwunaelasikekmakxn saehtuinkaraeykkarpkkhrxngemuxngechiyngaesnxxkcakechiyngihmkhux ephuxpxngknimihphupkkhrxngemuxngechiyngihmmixanacmakekinip aelaephuxkhwbkhumphlpraoychnthangkarkhakbechiyngtung cin aelaithihythikalngkhyaytw cakkarepnsunyklangthangkarkhathaihrachsankphmaeriykekbphasicakrasdrinxtrasung sungmikareriykekbphasiepnthxng thxngaedng aelahxyebiy karekbphasikhxngkhunnangphmamkthuktikhwamwaepnkarpkkhrxngchawphunemuxngxyangkdkhi xyangirktam mikhxotaeyngwa sphaphkarnechnniimepncringthukchwngsmy dngthipraktinphunemuxngechiyngaesnwa michwngewlathiemiywhwunsamarthpkkhrxngemuxngechiyngaesnidxyangpkti mikarthanubarungphuththsasnaaelacdnganruneringhlaykhrngrayphranamecafaechiyngaesnaelaphupkkhrxngemuxngechiyngaesnphranam erim ph s ithysakl sinsud ph s ithysakl hmayehtuecafakaephuxk 2157 2158 2162 2163 edimepnecaemuxngechiyngaesnnangfakaephuxk 2162 2163 2171 rachethwiinecafakaephuxkecafahlwngthiphentr 2171 2171 edimepnkhunnangechiyngaesnecaphlsuksayichysngkhramprakasexkrachtxphma ecafahlwngthiphentrthukcbtwipechiyngihm 2171 echiyngaesntkxyuphayitkarpkkhrxngkhxngechiyngihm 2171 phyasrisxngemuxngwiichyprakar 2171 2175 edimepnecaemuxnglapangphraecataluntiechiyngihmaetk echiyngaesnklbmaepnpraethsrachkhxngphma 2175 ecafahlwngthiphentr 2175 2193 2194 khrngthi 2ecafahmwkkha 2193 2194 2198 2199 phraoxrsinecafahlwngthiphentrecafaaesnemuxng 2198 2199 2205 2206 phraoxrsinecafahmwkkhaecafaaesnemuxngkhadrachkarcakxngwa echiyngaesnklayepnrthxisra 2205 2206 ecafaaesnemuxng 2205 2206 2215 2216phraecamngkayxdinsngaemthphmakhwbkhumemuxngechiyngaesn echiyngaesnklbmaepnpraethsrachkhxngphma 2215 2216 ecafaxinthremuxng 2215 2216 2221 2222 phraoxrsinecafaaesnemuxngecafaechlimemuxng 2221 2222 2235 2236 phraoxrsinecafaxinthremuxngecafaemuxnghlwng 2235 2236 2238 2239ecafahnxemuxng 2238 2239 2243 2244 phraoxrsinecafaechlimemuxngecafalmesn 2243 2244 2254 2255 phraxnuchainecafahnxemuxngecafalkthi 2254 2255 knyayn 2267 eduxn 12 aerm 7 kha phraoxrsinecafalmesnecafayxdngaemuxng 2267 2271 2272 phraoxrsinecafalkthiphyahay 2271 2272 phvsphakhm 2284 eduxn 8 xxk 2 kha wn 3 macakemuxngphngecafangam 2284 2295 phraoxrsinecafayxdngaemuxngrachwngstxngxulmslay echiyngaesnklayepnrthxisra 2295 ecafangam 2295 2300rachwngsoknbxngrwbrwmxanackrphmaidsaerc echiyngaesnklbmaepnpraethsrachkhxngphma 2300 ecafangam 2300 mkrakhm 2304 eduxn 4 xxk 2 kha wn 7 wangtaaehnng mkrakhm 2304 2304 2305 c s 1123 ecafakhapiw 2304 2305 2309 2310 phraoxrsinphyahaywangtaaehnng 2309 2310 c s 1128 2310nasay cin 吶賽 rksakarecaemuxngechiyngaesn swamiphkditxrachwngschingrahwangsngkhramcin phma phvscikayn 2309 phmasngkxngthphmakhwbkhumemuxngechiyngaesn echiyngaesnklbmaepnpraethsrachkhxngphma emsayn 2310 ecafanakhwa 2310 mithunayn 2347 eduxn 9 xxk 8 kha wn 5 phranddainecafangamsngkhramechiyngaesn 2347 hmayehtuethiybtamptithinsuriykhtiithy odyyudwnpiihmkhux 1 mkrakhmxangxing Veritable Records of Emperor Gaozongchun Volume 331 13th Year of Qianlong 12th Month 29th Day chingsuxlu Veritable Records of the Qing phasacin Academia Sinica khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2024 05 12 subkhnemux 2024 05 11 aesesiyw lddawly 2002 200 pi phmainlanna krungethph okhrngkarxanabriewnsuksa 5 phumiphakh pp 87 98 ISBN 9747206099 subkhnemux 2024 05 01 nrathippraphnthphngs phraecabrmwngsethx krmphra 1962 phrarachphngsawdarphma elm 2 PDF phrankhr suksaphnthphanichy p 12 subkhnemux 2024 05 01 xxngskul srswdi 2003 exiywsriwngs nithi b k phunemuxngechiyngaesn krungethph xmrinthr pp 111 116 117 122 124 169 170 228 236 237 ISBN 9742726612 krmsilpakr b k 19 April 1936 phngsawdaremuxngenginyangechiyngaesn Phongsawadan Mueang Ngoen Yang Chiang Saen prachumphngsawdar phakhthi 61 Collection of Historical Archives PDF phrankhr orngphimphxksrosphn subkhnemux 2024 05 01 sanknaykrthmntri khnakrrmkarcdphimphexksarthangprawtisastr b k 1971 tananphunemuxngechiyngihm Tamnan Phuen Mueang Chiang Mai PDF aeplody ochtisukhrtn sngwn phrankhr sanknaykrthmntri p 82 subkhnemux 2024 05 01 prachakickrckr phraya 1973 phngsawdaroynk 7th ed krungethph burinthrkarphimph pp 416 429 subkhnemux 2024 05 01 xinpata briphtr 2017 withyaniphnth culalngkrnmhawithyaly pp 65 67 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2024 04 19 subkhnemux 2024 04 09 Harvey Godfrey Eric 1925 History of Burma from the Earliest Times to 10 March 1824 The Beginning of the English Conquest United Kingdom Longmans Green and Company p 241 subkhnemux 2024 04 10 Kato Kumiko 2021 PDF 名古屋大学人文学研究論集 The journal of humanities Nagoya University 4 313 324 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 2023 12 19 subkhnemux 2024 05 11 wdechtwn thankhxmulaehlngobrankhdithisakhyinpraethsithy sunymanusywithyasirinthr xngkhkarmhachn 13 July 2020 cakaehlngedimemux 2023 12 08 subkhnemux 2023 12 07 xinthriy shphs October 2012 khwamsmphnththangkarkharahwangechiyngtungkblanna ph s 2101 2317 PDF sarniphnth ss m prawtisastrexechiy krungethph bnthitwithyaly mhawithyalysrinkhrinthrwiorth 68 69 75 subkhnemux 2024 04 09 Kirigaya Ken 2015 PDF The Journal of the Siam Society 103 284 287 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 2024 02 10 subkhnemux 2024 05 01 Veritable Records of Emperor Gaozongchun Volume 770 31st Year of Qianlong 10th Month 12th Day chingsuxlu Veritable Records of the Qing phasacin Academia Sinica khlngkhxmulekaekbcakaehlngedimemux 2024 05 12 subkhnemux 2024 05 11 Kato Kumiko 2022 PDF 名古屋大学人文学研究論集 5 235 249 khlngkhxmulekaekbcakaehlngedim PDF emux 2022 10 13 subkhnemux 2024 05 11