คาบสม ทรสท งพระ เป นคาบสม ทรในจ งหว ดสงขลา ครอบคล มพ นท อำเภอส งหนคร อำเภอกระแสส นธ อำเภอสท งพระ และอำเภอระโนด ม พ นท ปร

คาบสมุทรสทิงพระ เป็นคาบสมุทรในจังหวัดสงขลา ครอบคลุมพื้นที่อำเภอสิงหนคร อำเภอกระแสสินธุ์ อำเภอสทิงพระ และอำเภอระโนด มีพื้นที่ประมาณ 800 ตารางกิโลเมตร คาบสมุทรมีลักษณะแคบยาว มีความยาวประมาณ 70 กิโลเมตร มีความกว้างตั้งแต่ 5–12 กิโลเมตร สภาพทางภูมิศาสตร์เป็นที่ราบชายทะเลถูกขนาบด้วยทะเลสาบสงขลาทางทิศตะวันตกและอ่าวไทยทางทิศตะวันออก สภาพพื้นที่ทางทิศตะวันตกเป็นที่ราบ ส่วนพื้นที่ทางทิศตะวันออกมีสันทรายในแนวเหนือ-ใต้ตามแนวทางหลวงหมายเลข 408 ยกตัวสูงเป็นเนินคั่นระหว่างพื้นที่ราบริมทะเล

แผ่นดินที่อยู่ขอบทะเลสาบสงขลาเกิดจากการทับถมของซากหอย ปะการังและทรายที่ถูกคลื่นลมพัดพาเข้ามาทำให้มีแนวยาวตั้งแต่เชิงหัวเขาแดง อำเภอสิงหนครขึ้นไปถึงอำเภอหัวไทร จังหวัดนครศรีธรรมราช มีลักษณะเป็นสันทรายทอดตามแนวทิศเหนือ-ใต้

ธรณีวิทยา

ธรณีสัณฐานชายฝั่งคาบสมุทรสทิงพระพัฒนาการมาตั้งแต่สมัยไพลสโตซีน (Pleistocene) สมัยโฮโลซีน (Holocene) จนถึงปัจจุบัน พัฒนาการดังกล่าวเกิดจากการสะสมตัวของตะกอนที่ถูกพัดพามาจากแผ่นดินใหญ่ด้านตะวันตกในสมัยไพลสโตซีนตอนปลายเมื่อ 46,000–30,000 ปีที่ผ่านมา ปรากฏหลักฐานของเปลือกหอยทะเลและพืชโบราณบริเวณอําเภอสิงหนคร จังหวัดสงขลาที่ระดับความลึก 31 เมตรและ 24.5 เมตร ต่อมาในสมัยโฮโลซีนน้ําทะเลเข้าท่วมพื้นที่ชายฝั่งและแผ่นดินใหญ่ทําให้เกิดการสะสมตะกอนทะเล

หลักฐานการบันทึก

ในคริสต์ศวรรษที่ 2 ปโตเลมีบันทึกชื่อเมืองที่ชื่อ เปอริมูลา (Perimula) ซึ่งนักประวัติศาสตร์เชื่อว่าเป็นเมืองท่าแถบคาบสมุทรสทิงพระ

ในแผนที่การเดินเรือของเฟรเดอริก อาร์เทอร์ นีล (F.A. Neale) พ.ศ. 2395 ปรากฏชื่อคาบสมุทรสทิงพระว่า Island of Tantalem และจากแผนที่ของแวริงตัน สมิท (Waryngton Smith) เมื่อ พ.ศ. 2440 เข้าใจว่าคาบสมุทรสทิงพระคงเป็นเกาะขนาดใหญ่ อย่างไรก็ดีจากแผนที่แสดงเขตกัลปนาในสมัยอยุธยา เขียนขึ้นราว พ.ศ. 2223–2242 พื้นที่แถบคาบสมุทรสทิงพระเป็นแผ่นดินใหญ่ ไม่ได้เป็นเกาะเหมือนแผนที่ของชาวต่างประเทศ

แหล่งโบราณคดี

ปรากฏชุมชนเริ่มแรกในช่วงพุทธศตวรรษที่ 12–14 บริเวณเขาคูหา ตําบลชุมพล อําเภอสทิงพระ เป็นชุมชนในลัทธิศาสนาพราหมณ์ที่มีการขุดแหล่งน้ําขนาดใหญ่สําหรับชุมชนใช้ประโยชน์ เปลือกหอยจำนวนมากที่พบในสระดังกล่าว มีช่วงอายุเวลา 6,250 ± 550 ปี ถึง 4,981± 540 ปี ที่ผ่านมา ซึ่งเป็นช่วงเวลาของสมัยโฮโลซีนตอนกลาง

ชุมชนโบราณและแหล่งโบราณคดีแถบคาบสมุทรสทิงพระ ได้แก่

ชุมชนโบราณระโนด หรือชุมชนอู่ตะเภา ปรากฎร่องรอยการตั้งถิ่นฐานตั้งแต่สมัยก่อนประวัติศาสตร์ ยังมีการพบศิวลึงค์ในยุคแรก ๆ
ชุมชนโบราณพังยาง เมืองพังยางและบริเวณวัดขุข้าง พบเทวรูปพระวิษณุ ซึ่งมีอายุประมาณพุทธศตวรรษที่ 13
ชุมชนโบราณบริเวณ ตำบลบ่อตรุ ได้แก่วัดพระเจดีย์งามและวัดสีหยัง เป็นสิ่งก่อสร้างอายุราวพุทธศตวรรษที่ 15–16
แหล่งโบราณคดีวัดพะโคะ คูหา ชะแม ปรากฎถ้ำขุดในลัทธิไศวนิกาย ซึ่งอาจมีอายุราวพุทธศตวรรษที่ 12 ขึ้นไป
พบหลักฐานทางโบราณคดีที่น่าจะมีอายุตั้งแต่พุทธศตวรรษที่ 11–12 เป็นต้นมาจนถึงพุทธศตวรรษที่ 19 หรือลงมาจนถึงสมัยอยุธยา
ชุมชนโบราณปะโอ ปรากฎหลักฐานพุทธศาสนานิกายมหายาน วัชรยาน ราวพุทธศตวรรษที่ 15–18
มหาสถูปวัดเขาน้อย แบบช่างสมัยศรีวิชัย ราวพุทธศตวรรษที่ 13–18

อ้างอิง

(PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-08-24. สืบค้นเมื่อ 2022-08-30.
"การศึกษาการกระจายตัวของวัดบนคาบสมุทรสทิงพระที่ปรากฏในแผนที่แสดงเขตกัลปนาวัดในสมัยอยุธยาด้วยระบบภูมิสารสนเทศ". วารสารมนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ.
บรรจง ทองสร้าง. "หลักฐานการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำทะเลโบราณในสมัยโฮโลซีนตอนกลางบริเวณคาบสมุทรสทิงพระตอนล่าง ภาคใต้ ประเทศไทย". คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา.
"ชุมชนโบราณสทิงพระ". ฐานข้อมูลแหล่งโบราณคดีที่สำคัญในประเทศไทย.

[1] (PDF). คลังข้อมูลเก่าเก็บจากแหล่งเดิม (PDF)เมื่อ 2022-08-24. สืบค้นเมื่อ 2022-08-30.

[2] "การศึกษาการกระจายตัวของวัดบนคาบสมุทรสทิงพระที่ปรากฏในแผนที่แสดงเขตกัลปนาวัดในสมัยอยุธยาด้วยระบบภูมิสารสนเทศ". วารสารมนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยทักษิณ.

[3] บรรจง ทองสร้าง. "หลักฐานการเปลี่ยนแปลงระดับน้ำทะเลโบราณในสมัยโฮโลซีนตอนกลางบริเวณคาบสมุทรสทิงพระตอนล่าง ภาคใต้ ประเทศไทย". คณะวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี มหาวิทยาลัยราชภัฏสงขลา.

[4] "ชุมชนโบราณสทิงพระ". ฐานข้อมูลแหล่งโบราณคดีที่สำคัญในประเทศไทย.