Azərbaycanca
Беларускі
Dansk
Deutsch
Española
Français
Indonesia
Italiana
日本語
Қазақ
Lietuvos
Nederlands
Português
Русский
සිංහල
แบบไทย
Türkçe
Українська
中國人
United State
Afrikaans
ขากรรไกร (อังกฤษ: jaw) เป็นกระดูกหลายชิ้นมีข้อ ที่มาประกบกันได้ของปาก ปกติใช้จับหรือจัดการอาหาร บางครั้งใช้กว้าง ๆ รวมเอาช่องปาก มีหน้าที่ปิดเปิดปาก และเป็นส่วนร่างกายของสัตว์โดยมาก
สัตว์ขาปล้อง
ในสัตว์ขาปล้อง ขากรรไกรทำมาจากไคทินและประกบกันทางด้านข้าง ซึ่งอาจเรียกเป็นภาษาอังกฤษว่า mandibles สำหรับสัตว์เคลด Mandibulata หรือ chelicerae สำหรับสัตว์ไฟลัมย่อย เชลิเซอราตา มักจะมีส่วนต่าง ๆ ที่เรียกว่า mouthpart (ส่วนของปาก) มีหน้าที่หลักเพื่อหาอาหาร ส่งอาหารไปที่ปาก และ/หรือเคี้ยวอาหาร ส่วนของปากและโครงสร้างที่เกี่ยวกัน (เช่น pedipalp) หลายส่วน ได้วิวัฒนาการมาจากขา
สัตว์มีกระดูกสันหลัง
ในสัตว์มีกระดูกสันหลังโดยมาก ขากรรไกรจะเป็นกระดูกหรือกระดูกอ่อน ประกบกันทางด้านบน-ล่าง จึงมีขากรรไกรบนและล่าง พัฒนาการ/วิวัฒนาการมาจากส่วนโค้งคอหอย (pharyngeal arch) หน้าสุดสองชุดซึ่งค้ำเหงือก ปกติมีฟันหลายซี่
ปลา
ขากรรไกของสัตว์มีกระดูกสันหลังน่าจะวิวัฒนาการขึ้นในยุคไซลูเรียน ซึ่งปรากฏในปลามีเกราะ แล้วหลายหลากยิ่งขึ้นในยุคดีโวเนียน ส่วนโค้งคอหอยหน้าสุดสองชุดเชื่อว่าได้กลายเป็นขากรรไกรและส่วนโค้งกระดูกไฮออยด์ (hyoid arch) ตามลำดับ ระบบกระดูกไฮออยด์แขวนขากรรไกรไว้กับกระดูกหุ้มสมอง ทำให้ขยับขากรรไกรได้อย่างสะดวก แม้จะไม่มีหลักฐานซากดึกดำบรรพ์ที่สนับสนุนทฤษฎีนี้ แต่ก็เข้ากับสิ่งที่เห็นว่า สัตว์มีกระดูกสันหลังที่มีขากรรไกร (อินฟราไฟลัม Gnathostomata) มีส่วนโค้งคอหอยเพียงแค่ 7 ชุด แต่สัตว์มีกระดูกสันหลังที่ไร้ขากรรไกร (ปลาไม่มีขากรรไกร) มี 9 ชุด
ประโยชน์ของขากรรไกรที่ได้คัดเลือกในเบื้องต้นอาจไม่เกี่ยวกับการกิน แต่ทำให้หายใจอย่างมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น คือใช้เป็นปัมพ์ (buccal pump ดังที่เห็นในปลาและสัตว์สะเทินน้ำสะเทินบกปัจจุบัน) ส่งน้ำไปที่เหงือก (ปลา) หรือส่งอากาศไปที่ปอด (สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก) แล้วในที่สุดก็วิวัฒนาการมาเป็นขากรรไกรดังที่เห็นในมนุษย์เพื่อใช้กินอาหาร ซึ่งเป็นหน้าที่สำคัญมากในสัตว์มีกระดูกสันหลัง ส่วนปลา teleost (infraclass Teleostei) หลายชนิดมีขากรรไกรที่วิวัฒนาการเพื่อดูดกิน และเพื่อยื่นขากรรไกรออก จึงเป็นโครงสร้างที่ซับซ้อนมากและมีกระดูกที่เกี่ยวข้องเป็นโหล ๆ
สัตว์สะเทินน้ำสะเทินบก สัตว์เลื้อยคลาน และสัตว์ปีก
ขากรรไกของ tetrapod (superclass Tetrapoda) ง่ายกว่าของปลามาก เพราะกระดูกขากรรไกส่วนบนต่าง ๆ (คือ premaxilla, maxilla, jugal, quadratojugal และ quadrate) ได้เชื่อมยึดกับกระดูกหุ้มสมอง และกระดูกขากรรไกรล่างต่าง ๆ (dentary, splenial, angular, surangular และ articular) ได้เชื่อมเป็นหน่วยเดียวกันโดยเรียกว่า ขากรรไกรล่าง (mandible) ขากรรไกรทั้งสองเชื่อมเป็นข้อที่กระดูก quadrate กับ articular และสามารถขยับกระดูกต่าง ๆ มากน้อยต่างกันแล้วแต่สัตว์ สัตว์บางสปีชีส์มีกระดูกขากรรไกรที่เชื่อมเข้าด้วยกันโดยสิ้นเชิง บางสปีชีส์มีข้อต่อให้เคลื่อนกระดูก dentary, quadrate หรือ maxilla ได้ ส่วนงูสามารถขยับขากรรไกรได้มากที่สุด ทำให้สามารถกลืนเหยื่อขนาดใหญ่ได้
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม
สัตว์เลี้ยงลูกด้วยนมมีขากรรไกรล่าง (mandible) และขากรรไกรบน (maxilla) ส่วนเอปมีโครงสร้างทำให้ขากรรไกรล่างแข็งแรงขึ้นที่เรียกว่า simian shelf ซึ่งมนุษย์ปัจจุบันไม่มี ในวิวัฒนาการของขากรรไกรสัตว์เลี้ยงลูกด้วยนม กระดูกสองชิ้น (คือ articular ของขากรรไกรล่าง และ quadrate ของขากรรไกรบน) ได้ลดขนาดลงแล้วรวมเข้าเป็นส่วนของหู และมีกระดูกอีกจำนวนหนึ่งที่เชื่อมเข้าด้วยกัน ดังนั้น จึงขยับกระดูกต่าง ๆ ได้ไม่ดี และขากรรไกรล่างจึงเชื่อมกับกระดูกขมับด้วยข้อต่อขากรรไกร (temporomandibular joint) มีโรคสามัญที่ข้อต่อนี้เรียกว่า temporomandibular joint dysfunction (การทำหน้าที่ผิดปกติของข้อต่อขากรรไกร) ซึ่งมีอาการเจ็บ ส่งเสียงเมื่อขยับ และขยับขากรรไกรล่างไม่สะดวก
เม่นทะเล
เม่นทะเลมีขากรรไกรพิเศษซึ่งปรากฏเป็นส่วนที่สมมาตรกัน 5 ส่วน แต่ละส่วนยึดกับฟันซี่เดียวที่งอกออกเรื่อย ๆ ทำด้วยแคลเซียมคาร์บอเนตที่เป็นผลึก
เชิงอรรถและอ้างอิง
- Smith, M.M.; Coates, M.I. (2000). "10. Evolutionary origins of teeth and jaws: developmental models and phylogenetic patterns". ใน Teaford, Mark F.; Smith, Moya Meredith; Ferguson, Mark W.J. (บ.ก.). Development, function and evolution of teeth. Cambridge: Cambridge University Press. p. 145. ISBN .
- Britt, Robert Roy (November 28, 2006). "Prehistoric Fish Had Most Powerful Jaws". Live Science.
- Allin, EF (December 1975). "Evolution of the mammalian middle ear". J. Morphol. 147 (4): 403–37. doi:10.1002/jmor.1051470404. PMID 1202224.
- Wright, Edward F. (2010). Manual of temporomandibular disorders (2nd ed.). Ames, Iowa: Wiley-Blackwell. ISBN .
แหล่งข้อมูลอื่น
- Jaw ใน สำหรับหัวข้อเนื้อหาทางการแพทย์ (MeSH)
wikipedia, แบบไทย, วิกิพีเดีย, วิกิ หนังสือ, หนังสือ, ห้องสมุด, บทความ, อ่าน, ดาวน์โหลด, ฟรี, ดาวน์โหลดฟรี, mp3, วิดีโอ, mp4, 3gp, jpg, jpeg, gif, png, รูปภาพ, เพลง, เพลง, หนัง, หนังสือ, เกม, เกม, มือถือ, โทรศัพท์, Android, iOS, Apple, โทรศัพท์โมบิล, Samsung, iPhone, Xiomi, Xiaomi, Redmi, Honor, Oppo, Nokia, Sonya, MI, PC, พีซี, web, เว็บ, คอมพิวเตอร์
khakrrikr xngkvs jaw epnkradukhlaychinmikhx thimaprakbknidkhxngpak pktiichcbhruxcdkarxahar bangkhrngichkwang rwmexachxngpak mihnathipidepidpak aelaepnswnrangkaykhxngstwodymakkhakrriklangkhxngmnusymxngcakkhangsaykhakrrikkhxngmdbull skul Myrmecia chuxsamy bull ant phaphaesdng Floor of pharynx khxngtwxxnmnusyxayu 26 wn aesdngswnokhngkhxhxy pharyngeal arch plaihlmxerymikhakrrikr 2 chud swnpakichcbehyux aelaswnkhxhxythixyulukekhaipinpakichsngehyuxcakkhakrrikrswnpakipynghlxdxaharephuxklunbriewnpakkhxngemnthael Strongylocentrotus purpuratus aesdngfnthiaebngxxkepn 5 swnodysmmatrstwkhaplxnginstwkhaplxng khakrrikrthamacakikhthinaelaprakbknthangdankhang sungxaceriykepnphasaxngkvswa mandibles sahrbstwekhld Mandibulata hrux chelicerae sahrbstwiflmyxy echliesxrata mkcamiswntang thieriykwa mouthpart swnkhxngpak mihnathihlkephuxhaxahar sngxaharipthipak aela hruxekhiywxahar swnkhxngpakaelaokhrngsrangthiekiywkn echn pedipalp hlayswn idwiwthnakarmacakkhastwmikraduksnhlnginstwmikraduksnhlngodymak khakrrikrcaepnkradukhruxkradukxxn prakbknthangdanbn lang cungmikhakrrikrbnaelalang phthnakar wiwthnakarmacakswnokhngkhxhxy pharyngeal arch hnasudsxngchudsungkhaehnguxk pktimifnhlaysi pla khakrrikkhxngstwmikraduksnhlngnacawiwthnakarkhuninyukhislueriyn sungpraktinplamiekraa aelwhlayhlakyingkhuninyukhdioweniyn swnokhngkhxhxyhnasudsxngchudechuxwaidklayepnkhakrrikraelaswnokhngkradukihxxyd hyoid arch tamladb rabbkradukihxxydaekhwnkhakrrikriwkbkradukhumsmxng thaihkhybkhakrrikridxyangsadwk aemcaimmihlkthansakdukdabrrphthisnbsnunthvsdini aetkekhakbsingthiehnwa stwmikraduksnhlngthimikhakrrikr xinfraiflm Gnathostomata miswnokhngkhxhxyephiyngaekh 7 chud aetstwmikraduksnhlngthiirkhakrrikr plaimmikhakrrikr mi 9 chud praoychnkhxngkhakrrikrthiidkhdeluxkinebuxngtnxacimekiywkbkarkin aetthaihhayicxyangmiprasiththiphaphyingkhun khuxichepnpmph buccal pump dngthiehninplaaelastwsaethinnasaethinbkpccubn sngnaipthiehnguxk pla hruxsngxakasipthipxd stwsaethinnasaethinbk aelwinthisudkwiwthnakarmaepnkhakrrikrdngthiehninmnusyephuxichkinxahar sungepnhnathisakhymakinstwmikraduksnhlng swnpla teleost infraclass Teleostei hlaychnidmikhakrrikrthiwiwthnakarephuxdudkin aelaephuxyunkhakrrikrxxk cungepnokhrngsrangthisbsxnmakaelamikradukthiekiywkhxngepnohl stwsaethinnasaethinbk stweluxykhlan aelastwpik khakrrikkhxng tetrapod superclass Tetrapoda ngaykwakhxngplamak ephraakradukkhakrrikswnbntang khux premaxilla maxilla jugal quadratojugal aela quadrate idechuxmyudkbkradukhumsmxng aelakradukkhakrrikrlangtang dentary splenial angular surangular aela articular idechuxmepnhnwyediywknodyeriykwa khakrrikrlang mandible khakrrikrthngsxngechuxmepnkhxthikraduk quadrate kb articular aelasamarthkhybkraduktang maknxytangknaelwaetstw stwbangspichismikradukkhakrrikrthiechuxmekhadwyknodysineching bangspichismikhxtxihekhluxnkraduk dentary quadrate hrux maxilla id swnngusamarthkhybkhakrrikridmakthisud thaihsamarthklunehyuxkhnadihyid stweliynglukdwynm stweliynglukdwynmmikhakrrikrlang mandible aelakhakrrikrbn maxilla swnexpmiokhrngsrangthaihkhakrrikrlangaekhngaerngkhunthieriykwa simian shelf sungmnusypccubnimmi inwiwthnakarkhxngkhakrrikrstweliynglukdwynm kraduksxngchin khux articular khxngkhakrrikrlang aela quadrate khxngkhakrrikrbn idldkhnadlngaelwrwmekhaepnswnkhxnghu aelamikradukxikcanwnhnungthiechuxmekhadwykn dngnn cungkhybkraduktang idimdi aelakhakrrikrlangcungechuxmkbkradukkhmbdwykhxtxkhakrrikr temporomandibular joint miorkhsamythikhxtxnieriykwa temporomandibular joint dysfunction karthahnathiphidpktikhxngkhxtxkhakrrikr sungmixakarecb sngesiyngemuxkhyb aelakhybkhakrrikrlangimsadwkemnthaelemnthaelmikhakrrikrphiesssungpraktepnswnthismmatrkn 5 swn aetlaswnyudkbfnsiediywthingxkxxkeruxy thadwyaekhlesiymkharbxentthiepnphlukechingxrrthaelaxangxingSmith M M Coates M I 2000 10 Evolutionary origins of teeth and jaws developmental models and phylogenetic patterns in Teaford Mark F Smith Moya Meredith Ferguson Mark W J b k Development function and evolution of teeth Cambridge Cambridge University Press p 145 ISBN 978 0 521 57011 4 Britt Robert Roy November 28 2006 Prehistoric Fish Had Most Powerful Jaws Live Science Allin EF December 1975 Evolution of the mammalian middle ear J Morphol 147 4 403 37 doi 10 1002 jmor 1051470404 PMID 1202224 Wright Edward F 2010 Manual of temporomandibular disorders 2nd ed Ames Iowa Wiley Blackwell ISBN 978 0 8138 1324 0 aehlngkhxmulxunJaw in sahrbhwkhxenuxhathangkaraephthy MeSH