การถอดเป็นอักษรโรมัน

ในทางภาษาศาสตร์ การถอดเป็นอักษรโรมัน (อังกฤษ: romanisation) คือการถอดคำพูดหรือคำเขียนที่ใช้ระบบการเขียนต่าง ๆ เป็นอักษรโรมัน (ละติน) โดยสำหรับคำเขียนใช้การทับศัพท์ สำหรับคำพูดใช้การถอดเสียง ซึ่งสามารถแบ่งเป็นสองประเภทย่อยได้อีก คือการถอดเสียงตามหน่วยเสียง (phoneme) และ การถอดเสียงให้สอดคล้องกับการออกเสียง (phonetic)

ภาษาต่าง ๆ สามารถถอดเป็นอักษรโรมันโดยวิธีการต่าง ๆ ที่ไม่เหมือนกันก็ได้ เช่นภาษาจีนกลางที่แสดงอยู่นี้

วิธีการถอดเป็นอักษรโรมัน

การทับศัพท์

วิธีการนี้แทนอักษรตัวหนึ่งของภาษานั้น ๆ ด้วยอักษรโรมัน แต่ไม่คำนึงถึงว่าผลสุดท้ายการออกเสียงจะออกมาเป็นเช่นไรเท่าไหร่นัก เพราะขึ้นอยู่กับการตีความของผู้อ่านเป็นสำคัญ ตัวอย่างเช่นคำว่า Tsunami ทำให้ผู้อ่านทราบพยางค์ของคะนะได้อย่างแม่นยำ แต่ยังคงต้องมีความรู้เพิ่มเติมเพื่อที่จะออกเสียงได้อย่างถูกต้อง ในกรณีนี้คือการรู้ว่า Tsu ออกเสียงเช่นไร

การถอดเสียง

ตามหน่วยเสียง (phonemic)

วิธีการนี้ทำให้ผู้อ่านโดยทั่วไปที่ไม่คุ้นเคยกับอักษรนั้น ๆ สามารถออกเสียงภาษาดั้งเดิมได้แม่นยำพอสมควร โดยการถอดเสียงตามแต่ละหน่วยเสียง และพยายามทำให้ผู้อ่านสามารถออกเสียงแต่ละหน่วยเสียงให้ใกล้เคียงกับหน่วยเสียงดั้งเดิมมากที่สุด

สอดคล้องกับการออกเสียง (phonetic)

วิธีการนี้พยายามแทนทุกเสียงพูด (phone) ในภาษาดั้งเดิม โดยใช้ตัวอักษรพิเศษเพื่อพยายามถอดเสียงอย่างแม่นยำ แต่ข้อเสียคือทำให้ผู้อ่านทั่วไปไม่เข้าใจ ตัวอย่างเช่น สัทอักษรสากล

โดยรวม

ตารางด้านล่างแสดงการถอดอักษรที่นิยมใช้มากที่สุดเป็นอักษรโรมัน อย่างไรก็ดียังมีวิธีการอีกหลายอย่างในการถอดเสียง

โรมัน	กรีก	ซีริลลิก	ฮีบรู	อาหรับ	เปอร์เซีย	คาตากานะ	ฮันกึล
A	A	А	ַ, ֲ, ָ	َ, ا	ا, آ	ア	ㅏ
AE							ㅐ
AI			י ַ
B	ΜΠ, Β	Б	בּ	ﺏ ﺑ ﺒ ﺐ	ﺏ ﺑ		ㅂ
C	Ξ
CH	TΣ̈	Ч	צ׳		چ		ㅊ
CHI						チ
D	ΝΤ, Δ	Д	ד	ﺩ — ﺪ, ﺽ ﺿ ﻀ ﺾ	د		ㄷ
DH	Δ		דֿ	ﺫ — ﺬ
DZ	ΤΖ	Ѕ
E	Ε, ΑΙ	Э	, ֱ, י ֵֶ, ֵ, י ֶ			エ, ヱ	ㅔ
EO							ㅓ
EU							ㅡ
F	Φ	Ф	פ (final ף )	ﻑ ﻓ ﻔ ﻒ	ﻑ
FU						フ
G	ΓΓ, ΓΚ, Γ	Г	ג		گ		ㄱ
GH	Γ	Ғ	גֿ, עֿ	ﻍ ﻏ ﻐ ﻎ	ق غ
H	Η	Һ	ח, ה	ﻩ ﻫ ﻬ ﻪ, ﺡ ﺣ ﺤ ﺢ	ه ح ﻫ		ㅎ
HA						ハ
HE						ヘ
HI						ヒ
HO						ホ
I	Η, Ι, Υ, ΕΙ, ΟΙ	И	ִ, י ִ	دِ		イ, ヰ	ㅣ
IY				دِي
J	TZ̈	ДЖ, Џ	ג׳	ﺝ ﺟ ﺠ ﺞ	ج		ㅈ
JJ							ㅉ
K	Κ	К	כּ (final ךּ )	ﻙ ﻛ ﻜ ﻚ	ک		ㅋ
KA						カ
KE						ケ
KH	X	Х	כ, חֿ (final ך )	ﺥ ﺧ ﺨ ﺦ	خ
KI						キ
KK							ㄲ
KO						コ
KU						ク
L	Λ	Л	ל	ﻝ ﻟ ﻠ ﻞ	ل		ㄹ
M	Μ	М	מ (final ם )	ﻡ ﻣ ﻤ ﻢ	م		ㅁ
MA						マ
ME						メ
MI						ミ
MO						モ
MU						ム
N	Ν	Н	נ (final ן )	ﻥ ﻧ ﻨ ﻦ	ن	ン	ㄴ
NA						ナ
NE						ネ
NG							ㅇ
NI						ニ
NO						ノ
NU						ヌ
O	Ο, Ω	О	, ֳ, וֹֹ		ُا	オ	ㅗ
OE							ㅚ
P	Π	П	פּ (final ףּ )		پ		ㅍ
PP							ㅃ
PS	Ψ
Q	Θ		ק	ﻕ ﻗ ﻘ ﻖ	غ ق
R	Ρ	Р	ר	ﺭ — ﺮ	ر		ㄹ
RA						ラ
RE						レ
RI						リ
RO						ロ
RU						ル
S	Σ	С	ס, שׂ	ﺱ ﺳ ﺴ ﺲ, ﺹ ﺻ ﺼ ﺺ	س ث ص		ㅅ
SA						サ
SE						セ
SH	Σ̈	Ш	שׁ	ﺵ ﺷ ﺸ ﺶ	ش
SHCH		Щ
SHI						シ
SO						ソ
SS							ㅆ
SU						ス
T	Τ	Т	ט, תּ, ת	ﺕ ﺗ ﺘ ﺖ, ﻁ ﻃ ﻄ ﻂ	ت ط		ㅌ
TA						タ
TE						テ
TH	Θ		תֿ	ﺙ ﺛ ﺜ ﺚ
TO						ト
TS	ΤΣ	Ц	צ (final ץ )
TSU						ツ
TT							ㄸ
U	ΟΥ, Υ	У	, וֻּ	دُ		ウ	ㅜ
UI							ㅢ
UW				دُو
V	B	В	ב		و
W	Ω		ו, וו	ﻭ — ﻮ
WA						ワ	ㅘ
WAE							ㅙ
WE							ㅞ
WI							ㅟ
WO						ヲ	ㅝ
X	Ξ, Χ
Y	Υ, Ι, ΓΙ	Й, Ы, Ј	י	ﻱ ﻳ ﻴ ﻲ	ی
YA		Я				ヤ	ㅑ
YAE							ㅒ
YE		Е, Є					ㅖ
YEO							ㅕ
YI		Ї
YO		Ё				ヨ	ㅛ
YU		Ю				ユ	ㅠ
Z	Ζ	З	ז	ﺯ — ﺰ, ﻅ ﻇ ﻈ ﻆ	ز ظ ذ ض
ZH	Ζ̈	Ж	ז׳		ژ

แหล่งข้อมูลอื่น

• Unicode Transliteration Guidelines 2009-03-28 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน
• UNGEGN Working Group on Romanization Systems
• ตารางการถอดเป็นอักษรโรมัน โดย หอสมุดสภาสหรัฐฯ
• Microsoft Transliteration Utility – A tool for creating, debugging and using transliteration modules from any script to any other script.
• eiktub 2019-10-25 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน – ช่วยถอดอักษรอาหรับเป็นอักษรโรมัน
• Chinese Phonetic Conversion Tool – Converts between Pinyin and other formats
• Lingua::Translit 2012-07-27 ที่ เวย์แบ็กแมชชีน – Perl module and online service covering a variety of writing systems e.g. Cyrillic or Greek. Provides a lot of standards as well as common transliteration schemes.